مقالات - صفحه 316 از 350 - پایگاه دانلود رایگان کتاب | دانلود کتاب

چند نکته برای شروع:
________________________________________
۱)      جهت شروع کار، کاربر باید قبلاً با اینترنت کار کرده و با ساختار کارکردى آن بطور کامل آشنا باشد، همچنین نمونه صفحاتى را که دوست دارد بسازد، در ذهن داشته باشد. (فرا گیرانى که در این زمینه مشکل دارند مىتوانند به جزه آموزشى اینترنت ما نیز مراجعه نمایند.)
۲)      بهتر است قبل از کار کردن با برنامه Front Page، با برنامه تایپى Word  آشنا شده و کار نموده باشید. چرا که اکثر مطالب آنجا مورد نیاز بوده و تکرارى است. (فرا گیرانى که در این زمینه آشنایی ندارند، مىتوانند به جزه آموزشى Word ما نیز مراجعه نمایند.)
۳)      هدف ما ساختن صفحات عملى و کاربردى در اینترنت است آنهم بطور ساده و روان، لذا کسانى که مىخواهند از برنامه ها و افه هاى ویژه و خاص سود جویند، بعد از یادگیرى این بخش مىتوانند به منابع آموزشى دیگر مراجعه نمایند، ولى چند مطلب مهم را در ساختن صفحه مدنظر داشته باشید:
•    محتوا و موضوع صفحه شما برای بازدیدکننده مهم است، نه افه ها و جکگولک بازیها!!!! او دوست ندارد وقت خود را براى آنها هدر دهد و فورا” از سایت شما خارج خواهد شد.
•    روانشناسان اینترنتى در تحقیقات خود یافته اند که بازدیدکنندگان دوست ندارند بیشتر از ۲۵ ثانیه وقت خود را درصفحه اى بگذرانند، لذا سعى نمایید صفحاتتان با سرعت بالا بیاید و حداقل حجم را داشته باشد. (بخصوص در صفحات ابتدایى جهت جذب مشترى از عکسهاى سنگین، افه هاى بیخود سنگین و یا برنامه هاى مشکل زا خوددارى نموده و با دادن اطلاعات مفید و موضوعهاى جالب او را میخکوب نمایید.
•    هر چه سریعتر مشترى خود را به موضوع مهم و جالب راهنمایى نمایید و از کشاندن او به صفحات گوناگون بىتحرک خوددارى نموده و از دور هاى قمرى جهت رسیدن به مقصد جدا” خوددارى کنید.
•    از دادن اطلاعات نادرست و غیر اخلاقى خوددارىکرده و در صورت لزوم با دادن آدرس سایتهاى معتبر و خوب در زمینه موضوع مورد تحقیق خود او را در این زمینه یارى دهید و جلب اعتماد نمایید.
•    چون عکس یک قسمت اعظم و مهم کار شما را در اینترنت تشکیل مىدهد، لذا بهتر است شما حداقل کمى با برنامه Photo Shop آشنا باشید. (ما بطور مختصر اشاره به آن در بخش تصویر گذارى خواهیم کرد.)
شروع کار
________________________________________
شاید شما کتابها یا سی دی هاى آموزشی را در زمینه فراگیرى Front Page مطالعه کرده و یا دیده باشید. متوجه خواهید شد که هر کدام از آنها به نحو خاصى به این مسئله پرداخته و آن را آغاز نموده اند. من نمىخواهم بگویم که راهى که بنده شروع به کار مىکنم استاندارد کامل بوده و بهتر است، ولى با توجه به تجربه کلاسهاى متعدد آموزشى در این زمینه و موفقیت و رضایت فراگیران، آن را به روشهاى دیگر ترجیح مىدهم.
قبل از هر چیزى، نظم در کار حرف اول را جهت موفقیت مىزند لذا قبل از شروع به کار شما باید بدانید که چه کاری مىخواهید انجام دهید و به چه چیزهایى نیاز دارید.
هنگامى که یک صفحه وب ساخته مىشود معمولا” دارى یک صفحه اصلى (Home Page) به نام ایندکس اچ تی ام ال (index.html) بوده و سایر ملزومات آن یعنى صفحات دیگر و عکسها یا وسایل مورد لزوم در پوشه هاى مربوطه بطور منظم نگهدارى می شوند. لذا براى شروع کار بهتر است شما در بخشى از کامپیوتر خود یک پوشه به نام مثلا” (My Web) ایجاد نموده و درون آن دو پوشه دیگر به نامهای (docs) و (images) بسازید.
صفحه اول یا اصلى شما درون(My Web) قرار گرفته و بقیه صفحات درون پوشه (docs) و تمامى عکسها درون پوشه (images) ذخیره خواهند شد. این عمل فقط جهت منظم بودن کار توصیه مىشود و ضمنا” مىتوانید مدارک و فایلهاى یک بخش حجیم و زیاد یک اتصال خود را به یک پوشه جداگانه هدایت نموده و ذخیره کنید، مثلا” مسئولیت آنرا به عهده یک فرد یا گروه خاصى قرار داده و فقط شما  آنها را به صفحه اصلى یا index.html  آن اتصال دهید. مثلا” یک یا چند پوشه جداگانه درون My Web که خودشان دارای docs  و images و همچنین صفحه اصلی Index جداگانه داشته باشند.
تذکرات مهم:
•    از دادن اسمهاى فارسى به پوشه ها، فایلها، عکسها و اسناد خود جداً خوددارى نمایید چرا که در اینترنت آنها دچار مشکل شده و قابل دسترسى نخواهند بود.
•    از نوشتن کاراکترهاى غیر مجاز، دادن فاصله های زیاد بین اسامى و استفاده از حروف بزرگ در نام اسناد و پوشه ها خوددارى کنید.
•    از درست کردن پوشه هاى تو در تو و پیچ در پیچ و با نام بلند خوددارى کنید و از مخفف کلمات استفاده نمایید (مثلا” به جاىteaching center از tc   یا  tcenter استفاده شود بهتر است.)
آشنایی با پنجره  برنامه Front page 2002 XP
________________________________________
پنجره Front page   نیز مانند سایر پنجره هاى windows  بوده و شامل :
۱) Title Bar
۲) Menu Bar
۳)Tool Bar
۴) Main Window
۵)  Status Bar
۶) Scroll Bar
۷)   ودر این برنامه یک ستون  اضافى در سمت چپ صفحه اصلى قرار دارد  که View Bar مىباشد و بطور پیش فرض فعال است.
میله نمایش یا View Bar
________________________________________
درپنجره باز شده علاوه بر میله عنوان و ابزار در سمت چپ پنجره یک پنجره جداگانه بصورت عمودى و بطور پیش فرض باز بوده و فعال مىباشد (View Bar). که این پنجره در مراحل تکمیلى (هنگامی که تقریبا” سایت شما کامل شده و صفحات متعددى دارید) مفید خواهد بود. در این پنجره معمولا” شما شش لایه (Tab) مىبینید که عبارتند از:
۱) Page : یا صفحه
۲)Folders:  پوشه ها
۳) Reports : یا گزارشات
۴)  Navigation  : یا ساختار کلى (چارت) شبکه
۵)  Hyperlinks : یا وضعیت اتصالات
۶)  Tasks : یا وظایف و کارها
________________________________________
۱)    Page یا صفحه: اگر فعال باشد شما صفحه اى را که در آن کار مىکنید را در پنجره اصلى بطور فعال خواهید دید.
۲)    Folders یا پوشه ها: اگر روى آن کلیک نمایید و فعال باشد شما تمامى پوشه هاى درون سایت خود را در درون پنجره اصلى مشاهده خواهید نمود.
     یک پنجره عمودی به اسم Folder List ما بین پنجره اصلی و پنجره Views باز می کند که ما می توانیم تسلط کامل به تمامی Folder ها و پوشه های خود داشته باشیم. اگر بخواهیم محتویات یک پوشه را در پنجره اصلی سمت راست ببینیم، کافی است روی پوشه در بخش Folder List کلیک کنیم. 
نکات
________________________________________
۱٫ دقت کنید که اگر بر روی پوشه ای در بخش Folder List کلیک راست کنید یک سری امکانات ویژه در اختیار شما قرار می دهد از جمله:
Convert to web: پوشه را به حالت صفحه وب در می آورد و کل آن پوشه و محتویات آن پوشه به عنوان یک سایت فرعی و زیر مجموعه ای از سایت اصلی و کلی ما عمل می کند.
Cut: شما می توانید پوشه مورد نظر را از آنجا برداشته حرکت (Move) داده و در جای دیگر قرار دهید. (با عمل paste)
Copy: یک نسخه از پوشه موردنظر را در جاهای دیگر رونوشت می کند.
Rename: اسم پوشه را عوض می کند.
Delete: کل پوشه و محتویات آن را حذف می کند و دیگر قابل دسترسی نیست (در اینترنت سطل آشغال  (Recycle Bin)نداریم).
۱٫ Page New: در پوشه یک صفحه جدید می سازد. برای اینکار یک بار کلیک کنید و حتماً اسم با مفهومی به جای new page تایپ کنید. حتماً برای ساختن صفحه باید پسوند (.htm) وجود داشته باشد.
              2. Folder : در درون پوشه یک پوشه جدید می سازد
.             Publish   : انتقال یا انتشار پوشه درست شده به سایت اصلی را به عهده دارد.
نکته مهم در Rename: چون در اینترنت تغییر نام باعث عدم دسترسی به فایل مربوطه خواهد شد، لذا در این قسمت دقت شود که بعد از تغییر نام link ها نیز تعمیر شود و یا حتماً از آدرس دهی نسبی استفاده شود.
تدکر بسیار مهم: Title  و اسامی صفحات (File Name) در اینترنت مهم بوده لذا باید در نامگذاری صفحات و Title آنها کمال دقت را داشته باشید و این امر در دستیابی موتورهای جستجوگر به صفحات ما کمک زیادی می کند.
 انواع آدرس دهی
۱٫ مطلق: که آدرس را بطور کامل (پوشه-زیر پوشه- فایل) می نویسیم که به درد Link های خارج از سایت خودمان می خورد.
۲٫ نسبی: همیشه بهتر است در درون سایت خودمان از این نوع استفاده کنیم. بدین ترتیب که در هنگام آدرس دادن پوشه موردنظر را پیدا کرده و انتخاب می کنیم. و آدرس نسبی سبب می شود در صورت جابجایی فایل مورد نظر درون پوشه کلی و یا تغیطر نام پوشه فرعی آن اتصال آن قطع نشود.
•     چگونه فایل ها و پوشه ها را نامگذاری کنیم؟
سعی کنید از کاراکترهای غیرمجاز، حروف بزرگ، فاصله بین کلمات و حروف فارسی برای نامگذاری پوشه ها، عکس ها و صفحات استفاده نکنید- زیرا در اینترنت مشکل خواهند داشت- و هنگام ذخیره کردن فایلی حتما” دکمه Change Title را کلیک کرده و تیتر صفحه را ( در اینجا فارسی و یا انگلیسی فرقی ندارد) عوض نمایید و توجه نمایید که از کلمات با مفهوم در تیتر استفاده نمایید و دیکته آنها صحیح باشد چون این امر نشانگر اعتبار سایت شماست.
و اگر خواستید برای این کار درون صفحه کلیک راست کرده وTitle  آن را به اینصورت عوض نمایید:
در روی صفحه کلیک راست کرده و page properties را نتخاب می کنیم. در تب General و در بخش Title، تیتر زیبا، جالب توجه و با معنایی را که می تواند یک جمله باشد و مفهوم کلی صفحه را برساند، درج می کنیم.
۳)   Reports یا گزارشات: اگر روى آن کلیک نمایید و فعال کنید شما قادر خواهید بود یک گزارش اجمالى از وضعیت اسناد و کارهاى خود و احتمالا” مشکلات و ایرادهاى سایت خود آگاهى یابید. شما مىتوانید با انتخاب گزینه هاى فرعى پنجره باز شده گزارش مورد نظر خود را مشاهده نمایید
میله نمایش یا View Bar
________________________________________
۳)Reports یا گزارشات: اگر روى آن کلیک نمایید و فعال کنید شما قادر خواهید بود یک گزارش اجمالى از وضعیت اسناد و کارهاى خود و احتمالا” مشکلات و ایرادهاى سایت خود آگاهى یابید. شما مىتوانید با انتخاب گزینه هاى فرعى پنجره باز شده گزارش مورد نظر خود را مشاهده نمایید.
۴) Navigation یا ساختار کلى (چارت) شبکه: در پنجره اصلى یک شماى کلى از سایت شما را بصورت یک چارت کلى و درختی نمایش مىدهد و شما ضمن آگاهى از ساختار و ارتباطات کلى ساختار سایت خود قادر خواهید بود با گرفتن و کشیدن (click & drag ) ساختار سایت خود را تغییر دهید.
میله نمایش یا View Bar
________________________________________
۱٫    Hyperlinks یا وضعیت اتصالات: نحوه اتصالات صفحات به یکدیگر را نشان مىدهد و در صورت قطع اتصالى آن را با رنگ قرمز یا شکستگی خط نشان مىدهد و شما مىتوانید آن را اصلاح نمایید.
۲٫    Task یا وظایف و کارها: در سایتى که چند نفر مسئول کارها مىباشند سرپرست سایت مىتواند در این قسمت وظایف هر شخص را معیین نمایید و فرد مورد نظر از وظایف خود در این قسمت مطلع شده و کار را تحویل دهد. و بطور کلی وظایف کارکنان یک سایت که چه کارهایی باید انجام دهند را نشان می دهد. اگر بخواهیم وظیفه ای را به کسی محول کنیم روی قسمت  Edit/Task/Add Taskرفته و وظیفه او را معلوم می نماییم.
    تذکر: در صورتى که به این ابزارها یا بطور کلى به View Bar  نیازى ندارید با کلیک برview و کلیک روی گزینه view bar  آن را غیر فعال نمایید
 میله ابزارها:
________________________________________
 بطور پیش فرض میله ابزارهاى Standard و Format فعال بوده ودر زیر میله فهرست باز مىباشند. و احیانا” شما آنها را مشاهده ننمودید، مىتوانید در میله فهرست (Menu Bar) در بخش View کلیک کرده و از قسمت Toolbar گزینه هاى Standard  و یا Format را انتخاب نمایید تا فعال شوند.
در این میله، ابزارها و وسایل اساسى، مورد لزوم فراوان و فورى برنامه که همگى آنها در درون Menu Bar (میله فهرست) نیز قرار دارند، جهت ذسترسى سریع و فورى به شکل یک ابزار و دکمه قابل کلیک جهت فعال شدن در این میله قرار داده شده اند. و چون بیشتر کار ما در ساختن صفحات وب با این ابزار است ما ابتدا به معرفى کار آنها پرداخته و سپس سایر ابزار موجود در Menu Bar را معرفى و آموزش خواهیم داد.
تذکر:
اگر اشاره گر ماوس خود را یک لحظه روى اشکال موجود در نوار ابزار نگه دارید نام ابزار به صورت Tool Tip در زیر آن ظاهر خواهد شد
ابزارهاى  نوار ابزار Standard به طور استاندارد از بالا سمت چپ به راست عبارتند از:
۵٫    Toggle Pane ( فهرست پوشه): جهت مشاهده فهرست پوشه ها در کنار(سمت چپ) صفحه اصلى
۶٫    Print (چاپ): جهت چاپ نمودن صفحات مورد نظر
Preview in Browser (مشاهده در جستجوگر وب): جهت مشاهد صفحه ساخته شده در جستجو گر وب مثلا” Internet Explorer یا برنامه Netscape  و نسبت به Preview Tab پایین صفحه واقعی تر و قابل اعتماد تر است.
۷٫    Spelling (کنترل دیکته): جهت چک و کنترل دیکته کلمات تایپ شده از نظر قواعد دیکته نویسى و قواعد مربوطه.
 اگر کلمه ای در داخل صفحه اشتباه دیکته داشته باشد زیر آن با رنگ قرمز و اگر اشتباه گرامر داشته باشد با رنگ سبز مشخص می شود. برای اصلاح آنها روی هر قسمت کلیک راست کرده و تک تک درست می کنیم. اما با زدن دکمه spelling کادری باز می شود که می توان در آنجا اشتباهات را اصلاح کرد.
Ignore: چشم پوشی کردن از غلط موجود ( وقتی که ما از قصد آنرا غلط نوشته ایم، کلمه یا اسم خاصی است که در دیکشنر دستگاه نیست.
:Ignore All از همه موارد چشم پوشی کردن
Change: عوض کردن ( با کلمه پیشنهادی پنجره که در درون کادر انتخاب می کنیم عوض نماید.)
Change All: عوض کردن کلی (با کلمه پیشنهادی پنجره که در درون کادر انتخاب می کنیم این کلمه را در صورت وجود در هر کجای این صفحه عوض نماید.)
Add: به دیکشنری اضافه کند و دیگر در سندهای بعدی از ما نپرسد و ایراد نگیرد. (هرگاه کلمه خاصی که زیاد به آن نیاز داریم و دیکته آن را درست نوشته ام به دیکشنری اضافه می نماید)
Suggest: دستگاه نظر یا پیشنهاد خودش را ارائه دهد که می تواند جهت رفع اشکال انتخاب شود
________________________________________
  Cut (برش): جهت بریدن و برداشتن بخشى از متن، عکس و یا قسمت انتخاب شده جهت درج در بخشى دیگر
Copy (کپی): جهت برداشتن نسخه یا کپى  بخشى از متن، عکس و یا قسمت انتخاب شده جهت درج در بخشى دیگر (Ctrl + C)
Paste (الصاق): جهت الصاق یا چسباندن قسمت کپى یا بریده شده موجود در حافظه (clipboard) در بخش مورد نظر (Ctrl + X)
نحوه  انتخاب کردن کلمه، خط، پاراگراف وکل متن
تا چیزی را انتخاب نکنیم نمی توانیم روی آن عملی (cut،copy، تغییر رنگ، اندازه و …) را انجام دهیم و در اینکار باید خیلی دقت کنیم.
برای انتخاب یک کلمه کافی است دوبار روی کلمه کلیک کنیم.
برای انتخاب یک خط به ابتدای خط رفته به نحوی که علامت درج متن (I) ماوس تبدیل به فلش شود و یکبار کلیک می کنیم اگر دو بار کلیک کنیم  پاراگراف  انتخاب می شود و اگر سه بار پشت سر هم کلیک کنیم کل متن انتخاب می شود.
برای انتخاب کلمه، خط، متن ویک یا چند حرف با صفحه کلید به صورت زیر عمل می کنیم. به ابتدای جایی که می خواهیم انتخاب کنیم با کلیدهای جهت نما حرکت کرده و در آنجا قرار می گیریم، دکمه shift  را  نگه داشته با کلیدهای جهت نما (Arrow Keys)به انتهای قسمت انتخابی خود می رویم.

زمانی‌ که‌ کودکی‌ بتواند بدون‌ توقع‌ و انتظار از دیگران‌ کاری‌ را آغاز کند و بکوشد تا آن‌ را به‌ اتمام‌ برساند، می‌گوییم‌ «اعتماد به‌ نفس‌» دارد. کودک‌ از همان‌ ابتدا که‌ شروع‌ به‌ شناخت‌ خود و محیط‌ پیرامونش‌ می‌کند،به‌ قدرت‌ و توانایی‌ خود برای‌ تسلط‌ بر محیط‌ و اطرافیانش‌ آگاه‌ می‌ شود. یکی‌ از عوامل‌ موثر در رشد اعتماد به‌ نفس‌ کودکان‌ و نوجوانان‌،والدین‌ و اعضای‌ خانواده‌ هستند. اگر کودک‌ در خانواده‌یی‌ سرشار از صمیمیت‌ ،محبت‌ و مهربانی‌ رشد یابد می‌تواند ویژگی‌های‌ شخصیتی‌ خود را بشناسد و با اطمینان‌ به‌ توانایی‌های‌ خود یا مشکلات‌ و مسائل‌ گوناگون‌ روبرو شود و از طرفی‌ می‌تواند با رفتارهای‌ نامطلوب‌ ومنفی‌ خود،برخوردی‌ واقع‌بینانه‌ داشته‌ باشد و در صدد رفع‌ و تغییر آنها برآید. از آنجایی‌ که‌ اعتماد به‌ نفس‌ صفتی‌ ارثی‌ نیست‌،اگر کودک‌ ضمن‌ انجام‌ فعالیت‌های‌ مختلف‌ مدام‌ دچار محدودیت‌ شود و نتواند تجارب‌ جدید و مفیدی‌ در زندگی‌ کسب‌ کند،ترسو ،کمرو و خجول‌ بار می‌آید و قدرت‌ تصمیم‌گیری‌ هم‌ در او رشد نخواهدیافت‌. نتایج‌ تحقیقات‌ محققان‌ نشان‌ می‌دهد که‌ اغلب‌ پدران‌ و مادران‌ نسبت‌ به‌ پرورش‌ فرزندان‌ پسر و دختر خود دید یکسانی‌ ندارند. زمانی‌ که‌ کودکی‌ متولد می‌شود، نخستین‌ پرسشی‌ که‌ پس‌ از سلامتی‌ نوزاد مطرح‌ می‌شود،جنسیت‌ اوست‌. اگر نوزاد دختر بود،لباس‌ صورتی‌ و اگر پسر بود لباس‌ آبی‌ به‌ تن‌ او می‌کنند و برهمین‌ اساس‌ رفتار بزرگسالان‌ نیز طبقه‌بندی‌ می‌شود.
به‌ پسران‌ فرصت‌ بیشتری‌ برای‌ کندوکاو دنیای‌ فیزیکی‌ پیرامون‌شان‌ داده‌ می‌شود و همین‌ امر موجب‌ تقویت‌ مهارت‌های‌ حرکتی‌ بیشتر آنان‌ می‌شود. برعکس‌ دختران‌ به‌ شیوه‌یی‌ محدودتر پرورش‌ می‌یابند و آنان‌ را برای‌ تعاملات‌ کلامی‌شان‌ بیشتر تشویق‌ می‌کنند.
جان‌بیکس‌ ،دریافت‌ که‌ دختران‌ در سنین‌ بین‌ 14 – 10سالگی‌ بطور محسوسی‌ دچار ضعف‌ اعتماد به‌ نفس‌ می‌شوند. طبق‌ تحقیق‌ او دختران‌ در آغاز سن‌ مدرسه‌ و شروع‌ دبستان‌ از خود پنداره‌ بالاتر و اعتماد به‌ نفس‌ بیشتری‌ نسبت‌ به‌ پسران‌ برخوردارند. در حالی‌ که‌ طی‌ سالهای‌ پایانی‌ دبستان‌ و آغاز دوران‌ نوجوانی‌ این‌ نسبت‌ برعکس‌ شده‌ است‌ و دختران‌ دچار ضعف‌ و کاهش‌ اعتماد به‌ نفس‌ می‌شوند. این‌ امر می‌تواند ناشی‌ از نظام‌ آموزشی‌،دیدگاههای‌ فرهنگی‌ و نحوه‌ تعاملات‌ اجتماعی‌،درباره‌ نقش‌ جنسیت‌ نوجوانان‌ باشد.
دکتر دیپولد (۱۹۹۵) طی‌ تحقیقی‌ به‌ این‌ نتیجه‌ رسید که‌ نوجوانان‌ دختر در مقایسه‌ با نوجوانان‌ پسر،بیشتر دچار اضطراب‌ فشار روانی‌ و افسردگی‌ می‌شوند.
یکی‌ از عوامل‌ موثر در کاهش‌ اعتماد به‌ نفس‌ و ضعف‌ خودپنداره‌ دختران‌،بلوغ‌ جنسی‌ و تغییرات‌ جسمانی‌ آنان‌ است‌. بطور معمول‌ دختران‌ 2 الی‌ 3 سال‌ زودتر از پسران‌ بالغ‌ می‌شوند و همین‌ امر باعث‌ می‌شود که‌ آنها با پختگی‌ کمتری‌ با این‌ فرایند روبرو شوند.
 به‌ عبارت‌ ساده‌تر یک‌ دختر در ۱۱ -۱۰ سالگی‌ مراحل‌ بلوغ‌ خود را طی‌ می‌کند،در حالی‌ که‌ یک‌ پسر در حدود ۱۴ -۱۳ سالگی‌،یعنی‌ حدود ۳ -۲ سال‌ بعد از دختر به‌ این‌ مرحله‌ می‌رسد. طی‌ این‌ مدت‌ دختران‌ ناگهان‌ با تغییرات‌ جسمانی‌ گوناگونی‌ روبرو می‌شوند که‌ برای‌ آنها محدودیت‌ هایی‌ را نیز به‌ همراه‌ می‌آورد. این‌ احتمال‌ وجود دارد که‌ افسردگی‌ و ضعف‌ خودپنداره‌ دختران‌ ناشی‌ از احساس‌ نارضایتی‌ آنان‌ نسبت‌ به‌ وضعیت‌ ظاهر و تن‌ انگاره‌ خود باشد. زیرا ضعف‌ تن‌انگاره‌،ازدیاد وزن‌ و زیبایی‌ ظاهر برای‌ دختران‌ بسیار مهمتر از پسران‌ است‌.
در مواردی‌ نیز دختران‌ نمی‌توانند خود را با این‌ تغییرات‌ جسمانی‌ سازگار کنند و آن‌ را بپذیرند. در نتیجه‌ خود پنداره‌ آنان‌ لطمه‌ می‌بیند و دچار ضعف‌ اعتماد به‌ نفس‌ می‌شوند.
یکی‌ از روانشناسان‌ معاصر به‌ نام‌ دکتر «نانسی‌ اسمیت‌» معتقد است‌ :«پسران‌ برای‌ ماجراجویی‌ و قدرتمندی‌ و دختران‌ برای‌ وابستگی‌ و محتاط‌ بودن‌ تشویق‌ می‌شوند»زمانی‌ که‌ پسری‌ دچار مشکل‌ می‌شود،او را تشویق‌ می‌کنند تا درصدد مبارزه‌ با آن‌ مشکل‌ برآید. در حالی‌ که‌ وقتی‌ دختری‌ در چنین‌ شرایطی‌ قرار می‌گیرد با گفتن‌: «اجازه‌ بده‌ تا کمکت‌ کنیم‌»و یا حتی‌ بدتر از آن‌، «بگذار ما این‌ کار را برایت‌ انجام‌ دهیم‌…» در صدد رفع‌ مشکل‌ او برمی‌ آیند و این‌ موضوع‌ ،مفهومی‌ از احساس‌ «درماندگی‌ آموخته‌ شده‌» دربردارد. به‌ عبارت‌ ساده‌تر او را به‌ ناتوانی‌ و وابستگی‌ عادت‌ می‌دهیم‌. دکتر اسمیت‌ معتقد است‌ که‌ می‌توان‌ دختران‌ را همچون‌ پسران‌ افرادی‌ قوی‌ و متکی‌ به‌ نفس‌ بار آورد. وی‌ نکات‌ زیر را به‌ منظور راهنمایی‌ والدین‌ و مربیان‌ یادآور می‌شود:
 
۱-اجازه‌ دهید که‌ دخترتان‌ نیز همچون‌ پسرتان‌ با شن‌ و خاک‌ بازی‌ کند و از اینکه‌ خود را کثیف‌ می‌کند،ناراحت‌ نشوید.
۲- به‌ دخترتان‌ اجازه‌ دهید که‌ با حیوانات‌ خانگی‌ مثل‌ پرندگان‌،ماهی‌ها،لاک‌پشت‌، … بازی‌ کند وبعد از بازی‌ خوب‌ دست‌هایش‌ را بشویید.
۳ -والدین‌ می‌توانند دخترانشان‌ را نسبت‌ به‌ انجام‌ کارهای‌ فنی‌ گوناگون‌ تشویق‌ کنند و آنان‌ را با وسایل‌ و ابزارآلاتی‌ مثل‌ میخ‌،چکش‌،آچار و از این‌ قبیل‌ آشنا سازند . حتی‌ اگر ضربه‌یی‌ با چکش‌ بر روی‌ دست‌ خودش‌ زد،چندان‌ هول‌ و پریشان‌ نشوند.
جان‌اسموتنی‌ ، توجه‌ به‌ نکات‌ زیر را برای‌ رشد و ارتقای‌ اعتماد به‌ نفس‌ دختران‌ لازم‌ و ضروری‌ می‌ داند:
۱ -دختران‌ خود را تشویق‌ به‌ مطالعه‌ زندگینامه‌های‌ زنان‌ سرشناس‌ و برجسته‌ تاریخ‌،علوم‌،هنر ،ادبیات‌، ورزش‌ و … کنید.
۲ -سعی‌ کنید دخترانتان‌ را به‌ مشاهده‌ فیلم‌هایی‌ تشویق‌ کنید که‌ هم‌ مردان‌ و هم‌ زنان‌ دارای‌ نقش‌های‌ مثبت‌ و سازنده‌یی‌ در آن‌ باشند.
۳ -به‌ سوالات‌ دخترتان‌ به‌ همان‌ میزان‌ که‌ به‌ سوالات‌ پسرتان‌ اهمیت‌ می‌دهید،توجه‌ کنید. با آنها درباره‌ روابط‌ خانوادگی‌ ،دوستی‌ها و مباحث‌ مختلف‌ فرهنگی‌ اجتماعی‌ صحبت‌ کنید.

 
افزایش اعتماد به نفس

بسیاری از افراد، حتی آنهایی که به نظر خوش برخورد و صمیمی می رسند، با مسئله کمبود اعتماد به نفس مواجه هستند. اما خوشبختانه گام های اولیه ای وجود دارد که می توان برداشت تا احساس بهتری نسبت به خود داشته و در مسائل اجتماعی آسوده تر باشیم.

بسیاری از افراد، حتی آنهایی که به نظر خوش برخورد و صمیمی می رسند، با مسئله کمبود اعتماد به نفس مواجه هستند. اما خوشبختانه گام های اولیه ای وجود دارد که می توان برداشت تا احساس بهتری نسبت به خود داشته و در مسائل اجتماعی آسوده تر باشیم.

از خودتان مراقبت کنید: داشتن اعتماد به نفس تا حدی به داشتن تصویری مثبت از اندام خود بستگی دارد. اگر هر روز صبح تا محل کار خود پیاده راه بروید، بیشتر ورزش کنید، و تغذیه سالم تری داشته باشید، هم در بهبود ظاهر و هم در بهبود حال شما تاثیر به سزایی خواهد گذاشت. اگر احساس می کنید وقت کافی برای ورزش ندارید، سعی کنید صبح ها چند دقیقه زودتر از خواب بیدار شوید – حتی یک پیاده روی کوتاه، اگر به طور روزانه تکرار شود، نتیجه بخش خواهد بود. مراقبه نیز به تمرکز شما کمک خواهد کرد.

یک فهرست تهیه کنید: در اغلب اوقات، افرادی که از کمبود اعتماد به نفس رنج می برند فهرست های ذهنی ای از تمام ایرادهایشان دارند: بیش از اندازه چاق، دست و پا چلفتی، کند در روابط اجتماعی، و غیره. این نکات منفی را با تهیه فهرستی از خصوصیات مثبت خود، چه روی کاغذ چه به صورت ذهنی، به نکات مثبت تبدیل کنید. آیا آسانگیر و خوش برخورد هستید؟ در کار خاصی مهارت دارید؟ آیا طنز استثنایی دارید؟ تفکر در مورد این چیزها وقتی ایام به کام شما نیست تاثیر فراوانی در بهبود حال و افزایش اعتماد به نفس شما خواهد داشت.

دارو: برای برخی از افراد، اضطراب اجتماعی و کمبود اعتماد به نفس می تواند موجب ناتوانی در سخن گفتن در مقابل گروهی از افراد، یا در تعامل با فرد یا افراد دیگر گشته و منجر به حملات ترس شود. در برخی از این قبیل موارد پاسخ مسئله دارو است. داروهای ضد افسردگی مانند پاکسیل (۱) و بازدارنده های مونوامین اکسیدازی، یا آرام بخش هایی مانند زاناکس (۲)، لیبریوم (۳)، والیوم (۴)، می توانند به افرادی که اضطراب اجتماعی شدید دارند کمک کنند. با این وجود، بسیاری از افراد در حالی از این داروها به عنوان علاج هر دردی استفاده می کنند که شاید بهتر باشد مسئله آنها از طریق درمان حل شود. قبل از آغاز هر نوع رژیم دارویی باید ابتدا با یک پزشک مشورت شود.

چارچوب ذهنی: فکر ورود به اتاقی که پر از آدم های غریبه است شما را در جای خود می خشکاند؛ بعضی صبح ها، ترک خانه امری دشوار است. چنین افرادی می توانند از چند تمرین ساده ذهنی کمک بگیرند. قبل از ورود به موقعیت های اجتماعی ای که می توانند دشوار باشند، از خودتان بپرسید، “بدترین اتفاق ممکن چیست؟” انرژی خود را صرف خود موقعیت کنید، نه صرف نگرانی جلوتر در مورد آن. اگر کاری را برای بار اول انجام می دهید، تصور کنید که آن را قبلا هم انجام داده اید. به خاطر داشته باشید در آنچه که نمی آزمایید همیشه بازنده هستید.

اهداف واقع بینانه تایین کنید: بسیاری از افراد وقتی از عدم اعتماد به نفس رنج می برند که برای خود اهداف غیر قابل دسترس تایین کرده و در رسیدن به آنها با شکست مواجه می شوند. در عوض، اهدافی تایین کنید که قابل دسترس تر باشند و برای رسیدن به آنها در طول روز تلاش کنید. شاید نتوانید تا پایان هفته جهان را تسخیر کنید، اما حتما به کارهای خود خواهید رسید. با پشت سر گذاشتن موفقیت آمیز این اهداف، احساس بهتری نسبت به خودتان خواهید داشت.

۱٫ Paxil
۲٫ Xanax
۳٫ Librium
۴٫ Valium

با اعتماد به نفس برای یک عمر

کمرویی هم مانع روابط شخصی و هم مانع موفقیت شغلی می شود. مردم بیشتری دارند برای حل این مسئله کاری می کنند.

از انجی لطیف (۱)نوامبر ۲۰۰۴

کایلا خوزه (۲) از مدیران پولی یک شرکت بزرگ مالی در شهر نیویورک است. او هر روز صبح ساعت ۷:۳۰ کیف در دست از آپارتمان خود به سوی مترو که او را به چند خیابان پایین تر از محل کار خود می رساند می شتابد. از آنجا، یک پیاده روی ده دقیقه ای است در خیابان های پر جنب و جوش شهر. خوزه ۲۷ ساله می گوید، “زندگی را طوری تجربه می کنم که هیچگاه نکرده بودم. می توانم انتخاب کنم و از حاصل این انتخاب ها راضی باشم. من با سر بلند در خیابان راه می روم، نه با نگاه به پایین.”

این رفتار جدیدی است برای این زن با اعتماد به نفس شده که در اغلب طول عمر خود با مشکلی مبارزه کرد که بسیاری از آن رنج برده اما کمتر بر آن فائق می شوند: کمرویی. تا همین چند ماه قبل، خوزه نه محل سکونت ثابتی داشت، نه کار، و نه اعتماد به نفس. کمرویی او باعث شده بود که در هیچ جنبه ای از زندگی خود به موفقیت کافی دست نیابد.

اعتماد به نفس و عزت نفس به طور غیر یقین مهمترین عوامل درگیر در موفقیت اجتماعی و حرفه ای محسوب می شوند. آنهایی که از آن بهره مند هستند، نظرات خود را بیشتر مطرح می کنند، و دوستان و همسران بالقوه را تحت تاثیر قرار می دهند. در این دنیا که راز بقا در آن داشتن اعتماد به نفس است، آنهایی که با کمرویی مبارزه می کنند در دور مخربی باقی می مانند که حاصل آن عدم اعتماد به نفس، خودشَکی، و گزینه های کمتر در زندگی است.

دایان ام دانیالز (۳)، نویسنده کتاب ۳۱ روز به تصویری جدید (۴) و مربی زندگی حرفه ای می گوید، “اگر به توانایی ها و عملکرد خود مطمئن نباشید، زندگی حرفه ای شما یا از مسیر اصلی خارج یا کند می شود، دیگران امتیاز کار خوب شما را به نام خود ثبت می کنند، و ترفیع مقام را به کسی می بازید که علی رغم مهارت های کمتر می داند چگونه خود را قدرتمندانه بشناساند.”

زاگ حمدیا (۵)، مدیر در یک دفتر بزرگ کارگزینی می گوید، “در این صنعت، اعتماد به نفس یکی از مهمترین سرمایه هایی است که شخص می تواند داشته باشد. باعث انتخاب شدن برای کارها و ماموریت های دشوارتر و پرارزش تری می شود. محتمل تر است که افراد با اعتماد به نفس کار را تمام کنند و برای ترفیع هم مورد توجه قرار گیرند.”

منشا این رفتار خجالتی چیست؟ کارشناسان معتقدند که کمرویی تا حدی ارثی، و تا حدی نیز اکتسابی است. دانیالز می گوید، “ما با حس اعتماد به نفس پا به دنیا می گذاریم – بی باکی کودکان را ببینید. اعتماد به نفس در محیط حمایتگر و پرورش دهنده ای حاصل می شود که شخص در آن به تلاش برای بهتر شدن ترغیب شود. منشا کمرویی می تواند از رابطه بیش از حد وابسته بین فرزند و والد که در آن والد فرزند خود را برای رسیدن به بیشتر ترغیب نمی کند باشد.”

درمان کمرویی در سرتاسر جهان به یک صنعت خانگی تبدیل شده. راه حل های فرضی بی شماری وجود دارد که با تعداد حتی بیشتری از انواع کالاها و روش های گوناگون از جمله درمان، دارو، هیپتوتیزم، کاست های خودیاری، کارگاه ها، و کتاب های مختلف پشتیبانی می شود.

بسیاری از کسب و کارها متوجه شدت این مسئله شده و اقداماتی در جهت برطرف کردن حس بی امنیتی کارمندان خود به عمل آورده اند. شرکت های بیشتر و بیشتری سمینار برگزار کرده و به کارمندان خود مشاوره می دهند تا آنها را به کسب اعتماد به نفس و جسارت بیشتر تشویق کنند. این فرایند برای هر دو طرف مفید است چون به کارمندان کمک کرده و به شرکت ها این امکان را می دهد که بهره وری بیشتری داشته باشند. دانیالز می گوید، “شرکت ها متوجه شده اند که کارمندانی که اعتماد به نفس دارند کار را تمام می کنند.”

خوزه موفق شد سطح ارزش شخص خود را نه از طریق سمینارهای شرکتی، بلکه با کمک نزدیکان خود بالا ببرد. برای آنهایی است که از کمرویی رنج می برند، این گزینه ای متفاوت و به مراتب شخصی تر است. خوزه معترف است که اگرچه طی کردن مسیر این تغییر بسیار دشوار بود، اما او همواره از حمایت دوستان و خانواده خود که مشوق او بودند برخوردار بود. عاقبت، او به این باور رسید که هم می تواند بهتر باشد و هم اینکه استحقاق و توانایی بیشتر دارد.

کایلی خوزه در طول سال گذشته مسیر طولانی ای پیمود. با روابط شخصی جدید، دو پیشنهاد کار در دست، و یک خانه، او به سطحی از اعتماد به نفس و خود ارزش رسیده که فرصت های جدیدی برای او باز کرده است. او با اطمینان کامل می گوید، “من کلا عوض شده ام. کامل نیستم، اما می دانم که نباید هم باشم. این مرا خوشحال می کند.”

۱٫ Angie Latif
۲٫ Keyla Jose
۳٫ Dianne M. Daniels
۴٫ Polish and Presence: 31 Days to a New Image
۵٫ Zog Hamdia

مورخان دوره قاجار بیشتر به شرح حوادث سیاسی  یا شیوه زندگانی شاهان و رجال پرداخته اند و علاقه ای  به تبیین زندگی اجتماعی مردم که زنان نیمی از آنها بوده اند نشان نداده اند  از این رو در لابه لای  تالیف های خود به صورت پراکنده  و غیر مستقیم  به مسائل اجتماعی مردم اشاره کرده اند و چون اکثر مورخان به دربار وابسته بوده اند  بیشتر به گزارش از وضع زنان درباری و خاندانهای اشرافی پرداخته اند اما مولفان  اروپایی چون با فرهنگ ایرانی بیگانه  بوده  وزندگی  ایرانیان از هر نظر برایشان جالب بوده به جزئیات آن توجه بیشتری داشته اند و از طرف دیگر مولفین اروپایی درنگارش  بسیاری از مسائل اجتماعی  و درباری با آزادی بیشتری سخن گفته اند و زنان و مردان  عهد قاجار را خرافاتی و به دلیل برخوردار نبودن از آموزش ، فاقد بینش سیاسی اجتماعی لازم معرفی کرده اند.
 
الف ـ ازدواج
 درجامعه عهد قاجار ،‌ فاصله چندانی بین کودک و ازدواج دختران وجود
نداشت . دختران اغلب از هفت تا سیزده سالگی ازدواج می کردند و عملاً به عنوان رکن  مستقلی وارد معرکه  زندگی خانوادگی می شدند . درواقع  عواملی چون دست یابی به استقلال  اقتصادی ،‌ رشد نسبتاً سریع دختران  درآن روزگار و پایین بودن  میانگین عمر ـ به دلیل شیوع بیماریهای گوناگون و عدم رعایت  اصول بهداشتی ـ‌در افزایش این ازدواجهای زودرس موثربود . از طرفی باورهای اجتماعی  رایج نیز در تحقق ازدواجهای بی تاثیر نبود . براین اساس ،‌ سعادتمندترین  دختران  آنهایی بودن که  در خانه شوهر به بلوغ می رسیدند . زیرا تصور می شدکه بدین گونه ، آنان از وسوسه  های نفسانی  بیشتر در امان خواهند ماند. به خاطر همین باورها بود که بسیاری از ازدواجها در سنین قبل از بلوغ دختران انجام می شد. دختران و پسران  تقریباً  هیچ گونه اختیاری در برگزیدن همسر آینده خود نداشتند و حتی اغلب  هنگامی که هنوز درگهواره بودند ،‌  آنان را برای هم   نامزد می کردند و بار رسیدن به  سن بلوغ و یا اندکی  پیش از آن ،‌ به عقد یکدیگر در می آمدند.
از طرفی بی تجربکی ،  حرمت نهادن   به والدین ، و گاه فقدان    احساس جنسی در دختران و پسرانی که هنگام ازدواج به بلوغ نرسیده بودند ،‌از جمله دلایل عدم اختیار  کامل زوجین درامر ازدواج بود.
رایج ترین شکل ازدواج ، عقد دائم بود. مطابق شرع ،‌مرد می توانست تا چهار زن عقدی  داشته باشد و در صورت مرگ یا طلاق یکی از آنها ،  باز قادر بود که زن دیگری را جایگزین وی کند.
عدم تناسب جمعیتی  و کثری زنان  برمردان ،‌بیماری و یا پیرشدن سریع زنان به خاطر زایمانهای مکرر و فقدان  بهداشت ، مصالح سیاسی و قومی ،‌ میل مردان ثروتمند  ومتمول  به کام جویی‌،  با این دیدگاه  که «زن جوان ،‌مرد پیر را جوان می کند .» و داشتن حرمسرا و زنان متعدد، نشانه شوکت و ثروت مرد است خود به خود ،‌نظام  چند زنی را توجیه می کرد . افزون بر اینها ،‌ فرزندان  بسیاری که از رهگذر این ازدواجها متولد می شدند‌،‌ می توانستند مایه غرور  افراد شوند ،‌از سوی دیگر ،‌دختران  و بیوه هایی که به دلایلی از ازدواج بازمانده بودند ،‌بی میل نبودند به همسری مردی تن در دهند که همسر یا همسران دیگری نیز داشت.  درحقیقت دختر یا بیوه ای که از ازدواج  محروم می ماند، ‌محکوم به تحمل ملامتهای بسیار بود.
ازدیگر شیوه های رایج ازدواج ،‌ ازدواج موقت یا صیغه کردن دختران  و زنان بر اساس قرار داد و توافق بود. بدین طریق  زن و مرد به مدت معینی  که از یک ساعت تا نود و نه سال را شامل می شد  ‌، با هم سپری می کردند . صیغه نود و نه ساله نوعی ترفند بود و هنگامی صورت می گرفت که مرد چهار زن عقد دائمی  داشت  واز لحاظ شرعی مجاز به عقد زن دیگری نبود. دراین گونه ازدواج ، مرد ملزم نبود که حتماً مدت قرارداد رابه اتمام برساند بلکه هر وقت که مایل بود ، می توانست  پیش از انقضای مدت قانونی ،‌از زن صیغه ای خود  جدا شود و با پرداخت  مبلغی به عنوان مهریه ،‌خود را از قید او آزاد سازد.
کودکانی که از طریق این ازدواجها  به دنیا می آمدند ،‌از جمله فرزندان مشروع محسوب می شدند و ترتبیت آنها را  پدر به عهده می گرفت . البته چنانچه پدر مایل   به نگهداری آنان درخانه خود نبود ،‌  متناسب با دارایی خود مستمری  لازمی در حد نیاز پیش بینی  می کرد و صرف مراقبت  از آنها می نمود .  به همین دلیل ،‌ زن صیغه ای تا مدتی پس از جدایی از  همسرش ،‌ حق ازدواج  مجدد را نداشت ، تا در طی آن مدت معلوم شود که آیا وی در انتظار فرزندی هست یا خیر. فرزندان زنان صیغه ای از حق الارث مساوی با فرزندان زنان دائمی برخوردار بودند.
مردان معمولاً  در مسافرتها و یا جنگها که از روی ناچاری  به ولایات دور دست می رفتند زن دائمی خود را به همراه نمی بردند زن صیغه ای می گرفتند. در مشهد ،‌ به دلیل فراوانی  زائران ،‌بازار صیغه کردن پر رونق بود. درتهران ،‌دلالان این ازدواجها ،‌به سراغ خارجیان نیز می رفتند.
ازجمله مواردی که مردان اقدام به صیغه گرفتن می کردند ،‌ هنگامی بود که نامزدشان به سن بلوغ و ازدواج نرسیده بود.  درخانواده های اشرافی ،‌ با بالغ شدن پسران در سن ۱۷ –16 سالگی و گاه در سن ده سالگی ،‌ بزرگترها برای آنان زن صیغه ای می گرفتند ؛ و هنگامی که کسب و کاری پیدا می کردند ،‌ دختری از خانواده های محترم و یا دختر عمو را به عقد دائمی و ی در می آوردند و بلافاصله زن قبلی پی کار خود می رفت . و یا در خانه جداگانه ای  سنی می گزید. به گزارش دالمانی ،‌زاعران نواحی شمالی ،‌برای برخوردار شدن از کار جسمی و ارزان زنان درایام زراعت ،‌به ازدواج  موقت مبادرت می ورزیدند و پس از سپری  شدن فصل برد اشت محصول ، براساس مدت قرارداد که شامل ایام برداشت محصول می شد ،‌از زنان جدا می شدند.
تنوع بخشیدن  به فضای حرمسرا و همچنین  محدودیت شرعی نیز در بسط چنین ازدواجهایی تاثیر بسزایی داشت . از طرفی ، فقر مالی نیز سبب می شد تا خانواده ها به ازدواجهای موقت دختران  خویش رضایت دهند. درکرمان ، به خاطر وجود فقر شدید ،‌این تمایل بیشتر به چشم می خورد؛‌زیرا با سرگرفتن  این ازدواجها از یک سو ،‌پدر خانواده ها تامدتی از مسئولیتهای مادی تامین غذا و پوشاک یکی ازافراد خانواده اش رهامی شد  و از سوی دیگر ،‌ به وجه مختصری که دخترش از جدایی به عنوان مهریه از همسر خود دریافت می کرد ،‌ دست می یافت .
صیغه کردن زنان  در عرف جامعه کاملاً  قابل قبول بود و زنهای   صیغه ای ،‌ پس از به پایان  رسیدن دوره قرارداد ، به آسانی  به عقد دائمی اشخاص دیگردر می آمدند . لازم به ذکر است که مردان در گرفتن زنان صیغه ای ، از نظر تعداد هیچ محدودیتی نداشتند  و این امر به توانایی مالی آنان بستگی داشت.
شکل دیگر ازدواج ، شامل دختران یا زنانی می شد که از طریق جنگها و یا دزدیده شدن و یا تجارت برده ،‌ اسیر و فروخته می شدند ،‌  و تحت عنوان  کنیز دراختیار  مردان قرار می گرفتند . د رفتوحات   سال ۱۲۱۰ هـ‌ . ق آغا محمدخان ،‌ سرسلسله قاجار ،‌در قفقاز پانزده هزار دختر به اسارت در آمدند و در بازارها به معرض فروش گذارده شدند .
تجارت بردگان در حد بسیار محدودی در جنوب ایران از طریق  بنادر رایج بود.  سدیدالسلطنه گزارش می دهد که با وجود ممانعتهای دولت انگلیس  از ورود غلام و کنیز به جنوب ایران و مجازات خلافکاران ،‌بازبه صورت  غیرقانونی برده وارد ایران می گشت . پولاک معتقد است که این کنیزان و غلامان ،‌ آفریقایی هایی بودند که درکودکی از طریق  بوشهر و مسقط و از راه بغداد  و عربستان به ایران آورده می شدند. اما به نظر عبدالله بهرامی غلامان و کنیزان موجود درایران ،‌  از ممالک آفریقایی نبودند ،‌بلکه بیشتر آنها از رعایای جنوب و بلوچستان بودند که از حیث رنگ ،‌اندکی با سایر سکنه ایران فرق داشتند. با تو جه به فقر رعایای ایران  در عهد قاجار  ، و شیوع  قطاع  الطریقی و جنگها که همواره به اسارت زنان و دختران منجر می شد، گفته بهرامی صحیح تر به نظر می رسد . مقارن با نهضت مشروطه ، آصف  الدوله   حکمران خراسان ،‌ بابت وصول مالیات  رعایا را مجبور به پرداخت مبالغی هنگفت می کرد. به دنبال آن مردم  قوچان برای تهیه مبلغ مورد نظر، به فروختن  دختران خود تن در می دادند.
پاره ای از قابیل کرد نیز‌،‌ درازای گرفتن مبالغی ،‌دختران خود را به فروش  می رسانیدند . حتی گاهی   دختران  ارمنی نیز به مسلمانان فروخته می شدند و در صف کنیزان  جا می گرفتند.
وضعیت  این غلامان  وکنیزان ،‌با ذهنیتی که از بردگی در اذهان عموم وجود دارد،‌اساساً متفاوت بود. آنان تنها برای کار درخانه نگهداری می شدند و درواقع جزئی از اعضای خانواده به حساب می آمدند. حتی  در بسیاری موراد ممکن بود  به نکاح یکی از اعضای خانواده درآیند ،‌ که در این صورت خود به خود آزاد محسوب می شدند. یک مرد،‌ برحسب تمول خود می توانست هر تعداد کنیز که بخواهد خریداری کند. کنیز موظف بود علاوه بر انجام کارهای خانه ، به امیال جنسی ارباب خود نیز پاسخ مثبت دهد و از آنجا که جزء اموال ارباب خود محسوب می شد ،‌ضرورتی هم به جاری کردن خطبه عقد و اجرای مراسم نبود. همچنین درصورتی که وی از ارباب خود دارای فرزند می شد، فرزندش با فرزندان  از حقوق کاملاً مساوی  برخوردار می گردید.
گاهی اوقات کنیزان  حرمسرا  به صورت  مطیع و تحت امر یکی از زنان اصلی حرمسرا در می آمدند و در کنار خانه داری ،‌گاه آوازخوانی یا رقاصی هم از آنان انتظار می رفت . تمایل معنوی  ارباب به کنیز ،‌  غالباً سبب حسادت  زنان اصلی و تنبیه سخت بدنی کنیز از سوی خانم خانه می شد.
طرق سه گانه ازدواج ،‌ منجر به پیدایش حرمسراهای کوچک و بزرگی می گردید که  صرفاً  متعلق به شاهزادگان ،  حکام ولایات و متمولان بود. حتی برخی از این حرمسراها،‌ گاه با حرمسراهای شاهی رقابت می کردند. به طوری که تعدادی  از پسران  فتحعلی شاه  در رقابت با پدر خود ،‌ چهل زن  را در حرمسرای خویش جا داده بودند. مولف رستم  التواریخ، چهار صفحه از کتاب خود را به ذکر نام فرزندان ذکوری که فتحعلی شاه از زنان متعدد خود داشت اختصاص دهد و پس از آن می افزاید :‌« بر دانشمندان پوشیده مباد که بسیاری از این شاهزادگان  مذکور ، هر یک صاحب ده  و بیست وسی وچهل و پنجاه و شصت و هفتاد و هشتاد و نود  ،‌ اولاد و احفاد می باشند. »
حاکم ایروان درعهد فتحعلی شاه به نام حسین قلی خان ،‌ پیش از الحاق به روسیه ، دارای شصت  زن در حرمسرای خود بود.  ظل السلطان پسر ناصرالدین شاه و حاکم اصفهان ،‌بعد از مرک نخستین همسرش،‌حرمسرای خود را اززنان صیغه ای  انباشته کرد. حاجی آقا محسن مجتهد متمولترین  فئودال سلطان آباد در عهد ناصری بیش از سی زن داشت  . حرمسرای حاج شیخ نورالله در اصفهان ، ‌از لحاظ  کثرت زنان معروف بود.
هر چند نظام چند زنی درشهرها مختص به اشراف بوده ،‌ ولی در ایلات دارای رواج عام بود. دربین ایلات بلوچ ، حتی مردان کم بضاعت نیز ،‌گاه هفت تا هشت زن می گرفتند. درمیان  ایل سنجابی درغرب کشور، هر مردی کمتر از سه زن نداشت . تعداد زوجات در بین بختیاریها نیز عمومیت داشت و حتی افراد بی چیز هم بیش از یک زن می گرفتند.
دلیل این  مسئله  بسیار واضح و روشن است . زن در ایلات ، نه  تنها هزینه ای را برای شوهر خود نداشت ،‌بلکه نیروی تولیدی کارآمدتر نسبت به مرد بود. از سوی دیگر،‌پیشه چپاول  و راهزنی که در میان بسیاری از عشایر رایج بود ،‌نیاز هر چه بیشتر به اولاد ذکور را افزایش می داد.
بسیاری از اروپاییان  که در دوره قاجار به ایران آمده اند ،‌تعدد زوجات را مختص ثروتمندان  جامعه دانسته و اشاره کرده اند که :‌    
«هر شخصی نمی تواند حرمسرایی داشته باشد و چند زن صیغه و عقدی در حرم خود گردآورد ،‌بلکه تنها  شاهزادگان ، بزرگان و اغنیایند که به چنین عملی قادرند . طبقه متوسطین و رعایا در اثر فقر ، بیش از یک زن به نکاح در نمی آوردند . مخارج حرمسرا چنان زیاد است که حتی اصناف پیشه ور و بازرگان نیز به داشتن یک همسر اکتفا می کنند.»
 درمیان عامه مردم ،‌  تقریباً تک همسری  رایج بود. و این مسئله با توجه به تنگدستی و مشغله فراوان آنان ، امری طبیعی بود. زرتشتیان بیش از یک زن نمی گرفتند.
گردآوری زنان متعدد در خانه ،‌ که غالباً از آن به حرمسرا یا اندرون تعبیر می شد ،‌ همواره  با تشنج و اضطراب و رقابتهای بی پایان  در میان آنها همراه بود. زشتی یا زیبایی، جوانی یا  پیری  و قابلیت با روری یا عقیم بودن، در برتری یافتن این زنان نزد صاحبان حرمسراها تاثیر فراوانی  داشت .  اصالت خانوادگی ، نیز از جمله اصلی ترین معیارهای تفاوت بین همسران بود. عنوانی که به زنان محترم می دادند «خانم » ، و عناوینی  که به زنان درجه دوم و یا مراتب پایین تر می دادند ،‌ به ترتیب عبارت  از بیگم (باجی )‌و ضعیفه بود. به گزارش دروویل ، زنی که با اتکا  به سابقه خود ،‌لقب «بیوک خانم » را دریافت می کرد ،‌ ازاین امتیاز برخوردار می شد ،‌که  در صورت تمایل مرد خانه ،‌  غذا را با او صرف می کرد.
وظایف زن در خانه
 مراقبت از کودکان ،‌از جمله  وظایف مهم زنان بود. هر زن ایرانی ،‌غالباً فرزندان بسیاری به دنیا می  آورد. در واقع  ،‌  عدم آشنایی با اصول جلوگیری از بارداری ، رواج مرگ  و میر اطفال ،‌به خاطر فقدان بهداشت عمومی و شیوع بیماریهای مسری،‌ و همچنین شوق داشتن پسران بیشتر به دلیل نیاز فراوان به نیروی کار ،‌دراین امر موثر بوده است . پولاک درباره زایمانهای مکرر زنان ایرانی چنین می نویسد :‌
« زنان  ایرانی شش تا هفت بار می زایند. با این حساب باید گفت  که جمعیت مملکت به سرعت رو به فزونی است ، زیرا بچه ها همه خوش رشد و پرقدرت هستند. اما نباید از نظر دور داشت که در بیشتر شهرها‌،‌  از هر شش بچه ،‌به زحمت  دو نفر درقید حیات می مانند و گاهی همه آنها  تلف می شوند. در اغلب شهرها ،‌ درآمار تولد و مرگ ، میزان تولد کمتر از مرگ دیده می شود. در بهار سال ۱۸۵۹ میلادی ،‌  تنها دراصفهان  متجاوز از هشتصد بچه به  بیماری آبله  جان سپردند. »
دختران به واسطه ازدواج درسن کم ، و وارد شدن د رخانواده و محیط تازه  مسئولیتهای جدیدی‌،‌ از جمله وظایف  مادری را به عهده می گرفتند . پسران نیز از سن یازده سالگی  به  محیطهای  خارج از اندرون راه می یافتند و یا درکنار پدر مشغول به کار می شدند . آنها حداکثر در سن شانزده  – هفده سالگی  ازدواج کرده  مسئولیت خانواده ای را برعهده می گرفتند. آشکار است که کودکان  در خانواده های معمولی ، زودتر از کودکان اشرافی با واقعیتهای اجتماعی و اشتغال  آشنا می شدند.
اما پولاک ، این وقت گذرانیها را صرفاً‌متعلق به زنان  اشراف  می داند :‌
« زنان اعیان تقریباً  تمام اوقات خود را به حمام رفتن ،‌ قلیان کشیدن دید و بازدید ،  خوردن  شیرینیهای مختلف و میوه  های چربی دار ازقبیل گردو و پسته و بادام ، و نوشیدن چای وقهوه می گذرانند. »
طلاق
در نظام خانوادگی  دوران قاجار ، حق طلاق با مردان بود. «درخواست طلاق از سوی مرد ،‌با بهانه و یا بدون هیچ بهانه ای  برای اجرای آن کافی بود. » نازایی و خروج از جاده عفاف ، از عمده ترین  دلایل طلاق  زنان بوده است . در پاره ای  مواقع ،‌عیوب جسمی ،‌مانند نابینایی نیز می توانست مرد رابه طلاق زن سوق دهد .  گاه نیز بدقدم بودن زن به هنگام ورود به خانه همسرش می توانست دلیل طلاق باشد.   بدین معنی که همزمان با ورود او به خانه همسرش ،‌حوادث شومی در آن خانه روی داده باشد. زن درموارد خاصی چون عدم دریافت نفقه از مرد،‌ انحرافات اخلاقی و یا ناتوانی جنسی مرد می توانست  در خواست طلاق نماید.
درهر صورت ، حق طلاق دراختیار و به رضایت مرد بود و زنانی که قادربه  تحمل مشقات زندگی با همسر خودنبودند ،‌ تنها از طریق راضی شدن مرد به طلاق،‌می توانستند از زندگی با وی آسوده گردند . زنانی  که شوهرانشان  با طلاق‌‌ آنها مخالف بودند ،‌ با بخشیدن مهر و یا حتی  پرداخت وجهی  اضافه بر آن به شوهر ، و یا انجام عملی که مورد تنفر مردان باشد ، به خواست خود می رسیدند . پس از طلاق نیز ،‌ فرزندان  چه از زن عقدی یا صیغه ای به پدر تعلق می گرفتند و مادرهیچ  حقی نسبت به آنها نداشت.
با وجود مجاز بودن طلاق‌، این مساله به ندرت رخ می داد. در عرف اجتماعی ،‌ بازگشت  زن به خانه پدری با نکوهش بسیار همراه بود. زن پس از رفتن به خانه همسر ، به هر مساله ای , تن می داد تا از ننگ بازگشت به خانه پدری درامان باشد.
درواقع سرنوشتی که پس ازطلاق  در انتظار زن بود‌،‌ او را از طلاق برحذر می داشت. زیرا پس از جدایی ،‌ نه امکان یافتن  شغلی برای او میسر بود و نه قانونی از وی حمایت می کرد . د رنتیجه تامین   هزینه های زندگی  با توجه به مشکلات فراوان اقتصادی در دوران قاجار  ، برای هیچ خانواده ای ،‌مگر خانواده های  ثروتمند  مهریه  و صرف مبالغ دیگربرای تجدید فراش ، مردان معمولی جامعه را نیز از فکر طلاق زنانشان منصرف می کرد.
با توجه به عوامل فوق طلاق در جامعه  به ندرت به وقوع می پیوست. گزارش سرجان ملکم درباره علت کمی طلاق دربین ایلات ،‌کمابیش  قابل تعمیم در کل  جامعه  قاجار می باشد :‌
«طلاق درایلات  کمتر اتفاق می افتد و این صورت  می توان گفت اسباب عدیده دارد، یکی اینکه پاکدامنی در این طایفه  بیشتر است و دیگراینکه زنان به جهت زحمتی که می کشند ،‌بیشتر در چشم مردان عزیزند. فقرای قوم هم نمی توانستند که ادای کابین  کنند.»
ب ـ نقش زنان در تولیدات اقتصادی
زنان در عهد قاجار ،‌ خواه از طریق تولید برای خانواده و خواه تولید برای امرار معاش نقش مهمی درمعیشت  خانواده ایفا می کردند و این نقش در اقتصاد کشور نیز بی تاثیر نبود. چنانکه  اشاره شد یکی از دلایلی که به نظام چند زنی  دامن می زد‌،‌استفاده از نیروی  جسمی زنان در تولیدات کشاورزی بود. درمیان  قبایل ترکمان ، ازدواج با زنان بیوه ‌،‌به دلایل تجربیاتی  که آنان در قالی بافی و دامپروری داشتند، از اولویت  بیشتری برخوردار بود. منابع تاریخ موجود‌،‌ به دفعات  از نقش مهم زنان نواحی  مختلف کشور در مسائل اقتصادی  یاد می کنند. پاتینجر که در زمان  سلطنت فتحعلی شاه  (1212-1250 هـ . ق )‌به ایران آمده بود،  گزارشی  مبنی بر نقش سودمند زنان کرمان درتولید و تبادلات جاری آن زمان دارد و اعلام می دارد که صنایع  شال بافی ،‌نمد بافی و تفنگ  سازی این منطقه  در سراسر آسیا شهرت دارد و یک سوم جمعیت سی هزار نفری کرمان ، اعم از زن و مرد ،‌به این صنایع اشتغال دارند.
یکی از مهمترین  کالاهایی که زنان نقش مهمی درتولید آن داشتند قالی بوده است. در واقع در دوره قاجار ،‌بیشتر زنان با تولید  این کالا آشنایی داشتند و قالیهایی که از سوی زنان در شهر های اصفهان ، کرمان ،‌همدان ،‌شیراز ، مشهد ،‌اردبیل ، کرمانشاه و تبریز تهیه می گردید ،‌از شهرت بیشتری برخوردار بودند .
قالیهای ایرانی درعهد قاجاریه ‌،‌دارای چنان کیفیت و شهرتی بودند که راهی  بازارهای جهانی می شدند.
تفریحات و مشغولیهای بیرون از خانه
وظایف و اشتغال گوناگون  زنان دراندرون ، هرگز به معنای حبس کامل و محروم بودن مطلق آنان از تماس با اجتماع نبوده است و همواره ضرورتها و دلایلی چند، زنان را به محیط خارج از اندرونی می کشاند. از جمله اصلی ترین این ضرورتها ،‌تهیه مایحتاج عمومی از بازار بوده است . پولاک ،‌با صراحت ازاین واقعیت یاد می کند که :
« زن ایرانی ‌،‌در خروج از منزل آزادی بسیاری دارد. »
علاقه زنان به تردد در بازارها ،‌ تنها به منظور تهیه مایحتاج  خانه نبوده است و عواملی چون ارضای حس کنجکاوی ، مصاحبت با انبوه  زنان ،‌ آشنا و بیگانه ،‌آسودن از رنجهای خانه درمدت حضور  دربازار ،‌ و ذوق شنیدن اخبار عجیب و غریبی که درمحدوده  اندرونی  همواره از آن محروم بودند،‌ به این علاقه بیشتر دامن می زد. ازاین   رو زنان در بازار،‌ قبل از اینکه به فکر خریدباشند ، به اقناع  تمایلات  یاد شده می پرداختند و به قول دروویل : « آنها به دکانی سر می کشند تا درمیان کنجکاوان ،‌ مقام برجسته ای برای خود احتراز کنند. » او می افزاید :‌ « من بارها ناظر زنانی بوده ام که قریب سه ساعت ، در شلوغ ترین نقطه بازار مشغول وراجی بودند .»
ایرانگردی دیگری به نام «بل » دراین مورد چنین می نویسد  :‌« هر چه بیشتردر شهرقزوین  پیش می رفتیم ،‌خیابانها باریکتر و پرجمعیت تر می شد. پرازمردان عبا به دوش و زنان چادرپوش که در جلو دکانها مشغول خرید و فروش،  میوه خوردن و گپ زدن بودند. »
سرگرمیها و دید و بازدیدهای فراوانی که داشتند ، ترجیح می دادند که خادمینشان برای تهیه مایحتاج خانه به بازار بروند . تردد زنان اشرافی در بازارها برای تهیه مایحتاج ضروری و دید و بازدید ، کمابیش باشکوه و طنطنه ای که توجه عموم را به خود جلب می کرد ،  همراه بود. به گزارش پولاک :‌ 
«زنان بسیار ثروتمند، با اسب، د رمعیت  خدمه متعدد به دید و بازدید می روند . پشت سر آنها ، «گیسس فید» شان سوار بر اسب و خواجه یا یکی از نوکران  ،‌  عنان اسب رابه دست دارد.»
در پاره ای از مواقع ،‌استقبال و ابراز احساسات مردم درقبال  ورود و خروج رجال بزرگ حکومتی  در یک شهر،‌ دستاویز مناسبی بود تازنان از کنج اندرونیها بیرون آیند :‌
«‌در روز جمعه هفدهم ، شهر ذیقعده الحرام ۱۲۴۸ هـ ،‌ اعلیحضرت  شاهنشاه اسلام ناصرالدین شاه ،‌ باشکوه و حشمت تمام ،از نیاوران  شمیران   به دارالملک  تهران نهضت گزید و عمارت  قصر فوقانی میدان ،‌ که محل جلوس ایام اعیاد است ، توجه و جلوس فرمود.عموم  خلایق از پیر و جوان رجال  و نسوان ، به رخصت امنای دولت ،‌بر در و بام و  اطراف میدان  اجتماع  و ازدحام  کرده ، تهنیت و تحیت گفتند ،‌و دعا کردند و ثنا خواندند.»
همچنین در مورد استقبال پرشکوه زنان و مردان شیراز از ظل السلطان  پسرمقتدر ناصرالدین شاه چنین می خوانیم  :‌
« روز ورود شیراز هم مثل سفر سابق ، جمعیت زیاد،‌  از نظام و غیرنظام ،  به  قدر  پنجاه زن و مرد با تشریفات معموله و طاق نصرتهای زیاد که در عرض راه بسته  بودند ما پذیرایی کردند. »
مشارکت اجتماعی زنان در صحنه های اجتماعی ،‌ همواره با پوشش سخت وسنتی و ملاحظات اخلاقی ، مبنی بر تفکیک زنان ازمردان همراه بوده است . منابع موجود ،‌به وضوح  به این دو مشخصه اشاره می کنند : «‌لباسهایی که زنان در حرمسرا می پوشند ،‌  با  آنچه در کوچه و خیابان  به تن دارند  سخت متفاوت است. زیرا لباس کوچه  وبازار را از این جهت  تهیه می کنند تا همه    قسمتهای بدن را از چشم عابران بپوشاند؛‌ به اصلاح  همه زنان را از لحاظ ظاهر به یک شکل  وصورت در آورد.»
دکتر فووریه طبیب مخصوص ناصرالدین شاه نیز بر رعایت  پوشش کامل زنان درخارج از اندرون می گذارد :‌
« در کوچه ،‌ لباس همه زنها یکی است ،‌  تا آنجا که شناختن  ایشان  حتی بر شوهرانشان غیرممکن هست … هر زن ،‌چادری سیاه یا نیلی رنگ ،‌ که همه اندام [او] را می پوشاند ،‌ برسر می اندازد و صورت را زیر روبندی مخفی می کند و از سوراخهای آن ‌،‌ که بی شباهت به غربال کوچکی نیست می بیند.»
زنان طبقات بالا نیز‌،‌ با وجود تردد پرطنطنه در معابر عمومی خود را کاملاً مقید به رعایت پوشش سنتی می دیدند. کارلاسرنا بانگاهی کلی ،‌بررعایت پوشش سنتی از سوی قشرهای مختلف زنان تاکید می ورزد :‌
« لباس بیرونی زنان ایرانی یکنواخت است . آنان دارای  هر وضع اجتماعی  که باشند، همه شان – بدون استثنا – خود را در چادرهایی به رنگ سورمه ای  تند
می پوشانند .شلوارهای گشاد از چلوار سبز ،‌بنفش ،‌خاکستری، یا قرمز رنگ که  مانند جوراب پاها را نیز می پوشانند ؛ و دم پاییهای پاشنه دار ،‌ پوشاک یکنواخت همه زنان ایرانی است .»
در مورد رعایت تفکیک  کامل زنان از مردان بیگانه در مراودات اجتماعی نیز، منابع با صراحت کامل گزارشهایی ارائه می دهند. هنگامی که اورسل به وصف استراحت مردم در اطراف فضای  سبز پیرامون  حرم حضرت عبدالعظیم اشاره می کند ، چنین می نویسد :‌
  « دسته دسته زنها ،‌ با کودکان خود ،‌ زیر سایه درختها روی فرش نشسته بودند… مردها  نیز برای  خود در گوشه ای دور هم جمع شده بودند و مشغول صرف چای و قلیان بودند . البته جدا از هم . چون هیچ وقت مردایرانی برای آنکه درانظار بد جلوه نکند ، در ملاء‌عام با زن دیده نمی شود. »
بلوشر گزارش می دهد  که زن ایرانی  همیشه در حوزه  خانواده به تفریح 
می‌پردازد. عدم اختلاط با مردان ،‌ حتی دربازار و مراسم پرهمهمه عاشورا و زیارت امامزاده ها   نیز حتی المقدور رعایت می شد و منابع موجود ، اغلب با ذکر کلمات  دسته زنان ،‌قسمت زنان و نظیر آن ،‌تصور ما را از رعایت  آن کامل می سازد.
جالب است بدانیم  که بعضی از اماکن تفریحی و زیارتی مختص به زنان بوده است و مردان حق ورود بدان جارا نداشتند . فلاندن در سفرنامه خود گزارش می دهد که  دربین راه همدان به کنگاور ، به باغی برخوردند که به علت اختصاصی بودن آن برای تفریح زنان، نتواسنتد درآن استراحت کنند.
لیدی شل همسر وزیر مختار انگلیس دراوایل سلطنت ناصرالدین شاه (۱۸۵۳-۱۸۴۹)،‌درباره حکمرانی زنی به جای شوهرش دراسک ـ حاکم نشین منطقه کوهستانی  لاریجان درمازندران ـ  این گونه   گزارش می دهد :‌
« درموقع اقامت ما در اسک ،‌به علت غیبت  عباس قلی خان لاریجانی زن او امور حکومتی را به جای همسرش  اداره می کرد و درباره او باید گفت که این زن ،‌ درمیان اهالی محل از شهرت بسیار خوبی برخوردار بود و علاوه بر اینکه ازمایملک  و منطقه حکمرانی شوهرش به عالیترین وجه سرپرستی می کرد،  زنی بسیار زیرک و مورد احترام عامه نیز شمرده می شد. [این ] خانم علی  رغم انزوا و اقامت درشهری دور افتاده ، زنی بسیار دانا و روشن فکر بود و و ظایف اداره امور شهرنیز به بصیرت  و دانش او افزوده بود. »
لیدی شل این صفت را تا حدی  در زنان تعمیم می دهد :‌سمت لواسان .
حضور زنان  در عرصه های  مختلف  اجتماعی ، گاه نیز با محدودیتهایی مواجه می گشت .  از جمله فلاندن ، که درسالهای ۱۸۴۰-۱۸۴۱ م به ایران  آمده ، درسفرنامه خود چنین می نویسد :
« دم دروازه شهر [قزوین ] که رسیدیم ،  جمعیت بیش از پیش زیاد شد. زیرا    شاهزاده ای که در قزوین اقامت دارد ،‌به کلیه   کسبه و صنعتگران بازار حکم داده بود که ازکارهای خوددست کشیده به جلو ایلچی آیند. مانند اعیاد بزرگ ،‌بعضی به کمر شمشیر و طپانچه بسته ودیگران برروی شانه تفنگ فتیله یا چماقهای بزرگ می داشتند.»
گویا استقبال  ازاین هیئت ، یک استقبال  مردانه بوده است ، زیرا فنلاندن پس از شرح فوق بلافاصله می افزاید که :
«زنان از آمدن امتناع داشتند،‌ زیرا قانون آنها را از آمدن به بیرون خانه و تماشاکردن  منع داشته است .»
در جای دیگر ‌،‌درباره منع خروج زنان از خانه در روز سیزدهم نوروز ، که طبق سنن باستانی مردم برای  تفریح  به بیرون شهر می رفتند، این گونه می خوانیم :‌
« در روز سیزدهم  نوروز ،  تمامی مردم مشهد که یکپارچه  از شهر خارج می شوند .دراین روز ،‌به دلیلی که چندان … روشن نیست ،‌[علما ] به زنها  اجازه نمی دهند تا از خانه ها خارج شوند . وقتی که صبح زود  از دروازه سراب خارج شدم ، دیدم یک گارد آنجا مستقر است. دلیل این امر را پرسیدم . آنها گفتند  علت استقرارشان در آنجا این است که نگذارند  زنها از شهر خارج شوند.ظ
ج : حیثیت اجتماعی زن
باتوجه به مباحثی که تاکنون ارائه شده است ، در وهله اول چنین به نظر می  رسد که زنان بایستی به دلیل حضور فعالانه ای که در صحنه های مختلف زندگی اجتماعی داشته اند، دارای وجهه و حیثیتی  منطبق با عملکرد مثبت خود باشند،   اما با این وجود تعجب آور است که با فقدان یک قضاوت منطقی درباره آنان  مواجه می‌‌شویم .
فرودست  پنداشتن و حقیر شمردن زنان ، به طرق مختلف در جامعه رایج بود و این ذهنیت، از بدو تولد نوزاد دختر  ،‌به گونه ای مداوم درپیکر اجتماع تزریق می‌شد . گزارش کارلاسرنا، این واقعیت  تلخ را به خوبی منعکس می سازد.
«برای زائو ،‌ سه روز اول بعد از زامیان روزهای  بسیار خسته کننده ای است . چرا که او موظف است با بستگان  و دوستانی که برای تبریک گفتن به قدم نورسیده نزد وی می آیند،‌مرتباً دیدار کند . درواقع دراین مدت ، همیشه درخانه جشن و مهمانی است . اگرنوزاد پسر باشد، جشن و سرور مفصلتر است … به [نوزاد ] دختر چندان محلی نمی گذارند  و گاهی بی اعتنایی در مورد دختران به افراط می کشد.  درمیان  مردم نیز،‌برای کوچکترین  نقطه ضعف ـ  که نوزاد  دختر در بدو  تولد با خود دارد-  با تعصب کینه آمیز… برخورد می گردد. »
درمجموع جامعه عهد قاجار ،‌جامعه ای خرافاتی بود و زن و مرد آن ،‌ سخت به خرافات  معتقد بودند . با این وجود ، زنان دراین مورد ، در راس قرار داشتند. زن در جامعه  قاجاری ، همواره درمعرض تهدید خطرات  گوناگون بود. به عنوان مثال ،‌به دلیل نازایی زنان و یا مجاز بودن تعدد زوجات برای مردان ،‌مردان به راحتی می توانستند زنان دیگری را به نکاح در آورده و زنان قبلی خود را مطرود و بی سرپناه باقی گذارندو زن دراین دوران ، مجبور به تحمل فشارهای اجتماعی بسیاری بود. او در اندرون ، همزمان با ظهور  رقیبان ،‌ با عدم توجه همسر خود مواجه می شد و ناچار بایدمحیط پراز رقابت و حسادت اندرون را تحمل می کرد.از سویی دیگر،‌همان گونه که اشاره شد ،‌عرف جامعه و ناامنیها نیز، ویرا به ماندن دراندرون تشویق می کرد. به همین دلیل ،‌زن دراین دوره آموزشی نمی دید و نسبت به درک بسیاری  از مسائل عاجز بود. دراین بحبوبه تنها راه حلی که او برای مشکلات خود می جست و تنها مامنی که می توانست آزادانه  مسائلش را مطرح کرده و به حل آنها نیز امیدوار باشد،‌ پناه بردن  به سحر و جادو و رمالان بود. درواقع زنان از این طریق‌، خود را از اضطرابهایی که جنبه روانی داشت ،‌ می رهانیدند . ازطرفی ،‌آنچه این بازار را پررونق می ساخت ،‌وجود جمع کثیری رمال و فالگیر و غیره بود که ازاین طریق امرار معاش می نمودند.
گرایش مفرط زنان به سحر و جادو و خرافات ،‌سبب می شدکه آنان در زندگی روزمره ، کمتراز مردان  دارای اعتماد به نفس باشند. و این مساله در تقویت و بسط این تفکر که زنان موجوداتی  عاجز و ضعیف تلقی شوند ،‌موثربود. از سویی عدم امنیت درجامعه که باعث انزوای زنان دراندرونیها برای مصون ماندن از تعرض ها می شد، نقش مهمی در تلقین ناتوانی زنان به خود آنها و نیز جامعه  ایفا می کرد. این موضوع سبب مب گردید که زنان در مقایسه با مردان از ظهور پاره ای از تواناییهای خود در عرصه های گوناگون اجتماعی محروم بمانند.
زنان در دوره قاجار ،‌  به دلیل وجود چنین نظرها و عقاید بی اساسی درافکار عموم و نیز به علت ضعف قوه استدلال ، همواره سعی می کردند به شیو ه های دیگری از جمله اتکا به نفسانیات و احساسات غریزی ،‌جایی برای خود در جامعه باز کنند. بی گمان ،‌رواج و تحکیم چنین اندیشه هایی بود که پاره ای مواقع ،‌به محدودیتهای بیش از اندازه زنان  منجر می شد . در خیابانهای تهران ،‌از زنان  به هنگام تردد خواسته می شد تا در مسیری غیر از مسیر مردان عبور کنند. گاهی فریاد آمرانه ماموران نظمیه به گوش می رسید که :‌ 
«باجی [خواهر ] روت رو بگیر» و یا ضعیفه تند راه برو» و براساس این بینش که  :‌« هر فتنه که درعالم بر پاشده ،  شیطنت نسوان درآن دخیل بود. » سعی می شد از سوار شدن زن و مرد در یک درشکه ،‌حتی اگر زن و شوهر یا خواهر و برادر باشند‌،‌ جلوگیری شود.
حتی بعدها ، هنگامی که وسیله نقلیه واگن با اسب درایران به کار افتاد،‌باز محل نشستن مردان و زنان درآن  جدا بود.
بااین حال ،‌وجود دیدگاههای  این چنین  درباب زنان ، هرگز مانعی جدی درراه شرکت زنان در عرصه های اجتماعی  نبود و نمی توانست هم باشد.
چنانکه براساس سابقه ای که زنان درزمینه شرکت درامور روزمره و عادی اجتماعی داشتند، به آسانی می توانستند درحرکتهای مذهبی ـ سیاسی ، همچون نهضت رژی و مشروطه شرکت جویند.
دریک کلام ، زن و مرد  در عهد قاجار ،‌ با تفاوتهایی نه چندان قابل توجه ، درمحدوده های خاصی که درعرف سیاسی و اجتماعی  قابل قبول بود به زندگی می پرداختند. به گونه ای که در این باره ،‌ می توان  به سعادتمند تر بودن مطلق مردان اشاره کرد. درحقیقت هر دو  جنس ، درمعنا و مفهوم کلی   ،‌فاقد آموزش و یا بینش سیاسی و اجتماعی لازم بودند.
یکی از بزرگترین موفقیتهای زنان در راه کسب حیثیت و اعتبار اجتماعی بیشتر، افتتاح انجمنهای نسوان از سوی بعضی از زنان روشنفکر بود. پیش از جنگ جهانی اول، به همت زنانی چون میرزا باجی خانم ،‌ نواب سمیعی ،‌  صدیق دولت آبادی‌،‌ منیره خانم و گلین خانم موافق ،  انجمن هویت نسوان را درتهران افتتاح گردید. درسال ۱۳۰۰ شمسی در رشت ،‌ جمعیتی به نام پیکس عادت نسوان برای کسب حقوقی سیاسی و اجتماعی  زنان تشکیل شد. این انجمن  با تشکیل کلاس اکابر و دبستان ، کتابخانه و قرائتخانه و سخنرانی ،‌در تنویر افکار زنان آن سامان می کوشید. نسوان وطن خواه از جمله  جمعیتهای مترقی زنان بود که که درسال ۱۳۰۲ شمسی  به سرپرستی محترم اسکندری درتهران تشکیل گردید. این زن دختر شاهزاده  محمدعلی میرزا بود.
«وکلا و وزرا خوب می دانند که اگر خانمهای ایران دور هم جمع شوند ، مدرسه باز کنند انجمن داشته باشند و تعلیم و تربیت بشوند کم کم خواهند فهمید که دیزیهای پاک و پاکیزه که دیوارش بهتر از دیزیهایی است که دو انگشت دیده و یک وجب چربی در و دیوارش باشد ، و بی شبهه وقتی که این  عقیده  از مادرها سلب شد، پسرها هم بعد ها به آدم با استخوان اعتقاد پیدا نکرده و مثل جناب تقی زاده پاشان را توی یک کفش می کنند و می گویند :‌تا کی باید وزرا ورجال و اولیای امور ما از میان یک عده معینی محدود انتخاب شده ، واگر هزار دفعه کابینه تغییر کند ،‌باز شکم مشیرالسطنه ، یا آواز نظام السطنه و یا جبه  آصف الدوله زینت افزای هیئت می باشد… »
 
الف ـ زن و آموزش
استفاده از معلمان  سرخانه و مکتب خانه ، از شایعترین  راههای آموزش دختران در اجتماع عهد قاجار بود. اما از آنجا که طبقات محروم ،‌استطاعت پرداخت حق الزحمه معلمان سرخانه را نداشتند ،‌این معلمان  بیشتر در خدمت زنان و دختران  خاندانهای درباری و اشراف قرار می گرفتند بنابر شهواد موجود ،‌زنان حرمسرای شاهی ، از دوران فتحعلی شاه تا اواخر دوران قاجار،‌از طریق معلمان سرخانه به سواد  آموزی پرداختند و دراین زمینه ،‌ از شخصی به نام آخوند طالقانی  ،‌ به عنوان  معلم خصوصی دختران فتحعلی شاه یاد شده است.
 به طور دقیق مشخص نشده است  که دختران درباری و خاندانهای اشرافی ،‌جزء شرعیات و فراگیری قرآن ،‌از معلمان خود چه می آموختند؛‌اما قدر مسلم این است که آنان از رهگذر همین آموزشها قادر می شدند تا ضمن نوشتن ، کما بیش به مطالعه دواوین رایج شعرایی چون حافظ ، فردوسی و سعدی بپردازند. لیدی شل درباره وضع سوادآموزی زنان مرفه الحال جامعه ،‌گزارشی مبالغه آمیز ارائه می دهد :‌
«زنان طبقات مرفه معمولاً با سواد و با شعر و ادب مملکت خویش آشنایی دارندو اغلب آنان قرائت قرآن ،‌ نه معنی آن را، می دانند. درمیان زنهای ایل قاجار و بخصوص خانواده سلطنتی تعداد افراد باسواد خیلی کم است. اکثر آنها مکاتبات خود را شخصاً و بدون کمک میرزاها می نویسند.»
عده معدودی از دختران  امکان این را داشتند که در محدوده خانه , با استفاده از اعضای باسواد خانواده ـ مثل پدر یا برادرـ به آموختن سواد بپردازند. همچنین اگر زنان و دختران درباری ، از طریق معلمان سردخانه به فراگیری سواد می‌پرداختند ،‌ دختران عامه اجتماع نیز از طریق مکتبخانه  موفق به آموختن سواد می‌‌شدند.
مهدی قلی خان هدایت  درباره اهمیتی که مردم دوره قاجار،‌جهت فراگیری قرآن از سوی کودکانشان قائل می شدند ، این گونه می نویسد:
«پسر و دختر خواندن و نوشتن می آموختند و مردم نسبت به تربیت اولاد خود در حد قرائت قرآن و ترتیل ،‌ در شهر و قصبات توجه داشتند»
از جمله تلاشهایی که در عهد قاجار،‌در جهت سواد آموزی دختران صورت گرفت ،‌تاسیس مدارسی از سوی میسیونهای مذهبی اروپایی و آمریکایی بودکه بی شک خالی از اغراض  استعماری نمی توانست باشد. در دوره سلطنت محمد شاه (۱۲۶۴- ۱۲۵۰  هـ . ق ) برای اولین بار شاهد تاسیس مدارسی به سبک جدید توسط آنان هستیم. کشیش پرکینز آمریکایی، درشهرارومیه در اوایل سال ۱۲۵۴ هجری قمری ( یا ۱۲۵۵ هجری قمری ) به تاسیس اولین  مدرسه میسیونری دست زد. این مدرسه دارای چهار کلاس دخترانه و پسرانه بود. و در آن ، درکنارتدریس مواد درسی علوم جدید ،‌آهنگری  و قالی بافی نیز به کودکان آموخته می شد.
لازم به ذکر است که مدارسی که توسط  میسیونرهای مذهبی در ایران تاسیس شد،‌اغلب در مناطقی بود   که اقلیتهای مذهبی در آن ساکن بودند. بنابراین  دختران اقلیتها به مراتب ، بیشتر امکان تحصیل در این مدارس را می یافتند  و مسلمانان به خاطر مسیحی بودن بنیانگذاران این مدارس و مسائل مذهبی  موجود در زمینه مراوده با آنها ، هر گز  به چنین مدارسی نمی رفتند.
دردوران ناصری ، فعالیت میسیونهای مذهبی جهت تاسیس مدارس افزایش می‌یابد. با توجه به توسعه  نفوذ استعمارگران دراین دوره ،‌تردیدی باقی نمی ماند که افتتاح این مدارس بیشتر به منظور حکیم پایه های فرهنگی و سیاسی آنان بوده است . یکی از فعالترین میسیونها دراین زمینه ،‌خواهران « سن و نسان دوپول» فرانسوی بودند که در سالهای ۱۲۸۲ هـ . ق    ـ ۱۲۹۲ هـ‌ . ق ،‌در شهرهای ارومیه ،‌سلماس ، تبریز ،‌اصفهان و تهران ،‌ دست به تاسیس مدارسی زدند.
پس از دوران ناصری  ،‌با افزایش تمامی سردمداران سیاسی قاجار با اروپاییان ،‌معلمان سرخانه موظف شدند تا درکنار دیگر مواد درسی ،‌زبان فرانسه را نیز به دختران درباری و اشرافی بیاموزند . بی تردید علاقه باطنی زنان درباری برای هم صحبت شدن با زنان سفرای خارجی و نیز تبلیغات و تلقینات استعمارگران غربی ، جهت تحکیم مبانی سیاسی و فرهنگیشان‌،‌در توسعه و ترویج این زبان بسیار موثر بود. همسر معیرالممالک دختر ناصرالدین شاه به زبان فرانسوی آشنایی داشت و در مراودات خود با اروپاییان از آن سود می برد.