شادی واقعی با زندگی در لحظه حال / چرا شاد نیستیم / تمرینات ذهن آگاهی برای شادی

شادی واقعی با زندگی در لحظه حال

شادی آن شادی است که از جان رویدت / تا درون از هر ملالی شویدت

ورنه آن شادی که از سیم و زر است / آتشی دان کاخرش خاکستر است

اگر فقط یک چیز باشد که همه مردم دنیا خواهان آن باشند شادی است. از شادترین تا غمگین ترین آدمها همه خواهان شادی هستند.

ولی تقریبا می توان گفت یکی از نادرترین ها در زندگی است. همواره سهم ساعتهای ناشاد ما بیشتر است. واقعا چرا اینطور است؟

با اینکه از هزاران سال پیش همه بزرگان و پیامبران و رهبران بشریت گفته اند که شادی را نباید در دنیای بیرون جست و هر چه هست در درون ما است،

با این حال ما همواره شادی خود را به رخدادهای بیرونی گره می زنیم و برای اینکه شاد باشیم لازم می دانیم برخی از اتفاقها نیافتد و برخی دیگر بیافتد. آسیبی نبینیم، حادثه ناگواری رخ ندهد، کسی حرفی به ما نزند، به مشکل و مانعی برخورد نکنیم، نه نشنویم… و از طرف دیگر همیشه خبر خوب برسد، خوش شانس باشیم، موفق شویم، مال و اموال خود را بیشتر کنیم، ازدواج کنیم، بچه دار شویم، دور و برمان جشن و سرور باشد و غیره…

تجربیات بشر

ولی تجربیات بشر نشان داده است که نه فهرست منفی ها می تواند انسان را به فردی غمگین تبدیل کند و نه فهرست مثبت توان تبدیل انسان به فردی شاد را دارد.

ضمن اینکه نه منفی ها قابل پیشگیری و همیشگی است و نه مثبت ها. در زندگی همه بشر از هر دو قسم تجربیات خوب و بد تقریبا به یک اندازه وجود دارد ولی شادی و غم از هر فردی به فرد دیگر متفاوت است.

تلاشهای ما ممکن است منجر به موفقیت بشود یا نشود، جامعه ما ممکن است شاد باشد یا نباشد و حوادث خوب و بد هر دو می تواند رخ دهد. ضمن اینکه در هر شرایطی هم جنبه های مثبت وجود دارد و هم منفی.

حتی جوامعی که در دنیا شادترین هم هستند باز مشکلات خود را دارند. در مرفه ترین و پیشرفته ترین جوامع افسردگی وجود دارد، در فقیرترین کشورها هم شادی وجود دارد.

پس نتیجه اینکه شادی و غم را باید در جایی غیر از دنیای بیرون جستجو کرد.

با این مقدمه می رویم سراغ اینکه:

چرا ما آنقدر که دوست داریم شاد نیستیم؟

ریشه های ناشاد بودن ما از کجا آب می خورد؟

و چطور می توانیم شادتر باشیم؟

چرا ما شاد نیستیم؟

دلیل اصلی شاد نبودن انسان عدم توانایی در زندگی کردن در لحظه حال است. یعنی جایی که زندگی واقعی در جریان است.

اگر زمان را بصورت خطی در نظر بگیریم که ما در حال حرکت روی آن باشیم واقعیت زندگی همان ثانیه ای است که جریان دارد.

قبل و بعد از آن وجود خارجی ندارد. آنچه گذشت دیگر قابل تغییر نیست و آنچه نیامده است هم در دسترس ما نیست. پس آنچه به نام زندگی در اختیار ما است همین لحظه اکنون است.

ولی ما متاسفانه اصل زندگی که لحظه حال است را با فکر کردن به گذشته و آینده فنا می کنیم. نه فقط از آن لذت نمی بریم که حتی این فکر کردن ما که گاهی جنبه افراطی هم به خود می گیرد باعث می شود قدرت کار و سازندگی خود را هم از دست بدهیم.

و این چرخه همینطور تکرار می شود. یعنی بجای تمرکز بر کار و تلاش در لحظه اکنون فکرمان را به گذشته و آینده مشغول می کنیم.

این فکر برایمان ناراحتی می آورد چون از گذشته درد و از آینده نگرانی به یادمان می آید، اینها هم باعث می شود کمتر عمل کنیم و بیشتر فکر کنیم.

ریشه ها

مغز ما برای اینکه ما را زنده نگه دارد همواره دنبال چیزهای منفی است. خاطرات منفی گذشته را در بایگانی خود نگه می دارد و همواره هم نگران آینده است.

این مکانیسمی است که خطرها را شناسایی می کند تا ما در برخوردهای بعدی مان با یک خطر دچار مشکل نشویم.

ولی این مکانیسم خود به تنهایی دلیل بر غمگین بودن ما نیست. چون بقیه پستانداران هم همین مکانیسم را دارند ولی به این شکلی که ما غم و ناراحتی را تجربه می کنیم نمی کنند.

در حقیقت رشد قسمت بیرونی مغز ما که توانایی با یاد آوردن خاطرات گذشته و همین طور فکر کردن به آینده را به ما می دهد باعث سیر ما در این دو زمان و در نتیجه ناشاد بودن ما می شود. دیگر پستانداران این توانایی را ندارند و بنابراین از تاثیر گذشته و آینده هم فارغ هستند.

چه زمانهایی بیشتر شاد هستیم؟

هر کاری که توجه ما را فکر کردن به گذشته و آینده باز دارد باعث شادی ما می شود.

وقتی کارهای سخت بدنی می کنیم معمولا این اتفاق می افتد چون تلاش بدنی و عرق ریختن ذهن ما را معطوف به آن کار و همان لحظه می کند.

زمانی که کار عمیق و خلاقانه ای انجام می دهیم و در واقع در آن غرق می شویم.

بازی و تفریح مخصوصا به شیوه کودکانه کاملا ما را در لحظه حال نگه می دارد.

وقتی با کسانی هستیم که دوستشان داریم، دوستان، خانواده، معشوق و کلا هر کسی که بودن با او برایمان لذت بخش است.

در این زمانها چون نمی خواهیم لحظه ای حضور آنها را از دست بدهیم با تمام وجود در اکنون حضور داریم. این حضور هم باعث می شود فکرمان جای دیگری نرود.

ورزش، طبیعت گردی، تماشای بارش باران و برف، دریا، کوه، رودخانه…

مشاهده آثار هنری، گوش دادن به موسیقی، مطالعه شعر، داستان و بطور کلی هر نوع هنر.

الکل و برخی مواد مخدر هم همین حالت را ایجاد می کند ولی به دلیل جنبه اعتیاد آور و ضررهای آن گزینه های مناسبی نیستند.

اینها مواردی است که ما بصورت طبیعی حضور در لحظه اکنون را تجربه می کنیم و بعدا از آن بعنوان لحظات شاد زندگی مان نام می بریم.

به جز مورد آخر بصورت طبیعی به همه این موارد نیاز داریم که زندگی شاد و معنا داری داشته باشیم. ولی مساله این است که همه اینها به بخش تفریح زندگی ما تعلق دارد و ما نمی توانیم برای تفریح و استراحت بیشتر از کارمان وقت بگذاریم.

یا نوع کارمان طوری است که نه فیزیکی، نه عمیق و خلاقانه و نه در تماس با طبیعت است. در این صورت نیاز است که بصورت مصنوعی بودن در لحظه اکنون را تجربه کنیم.

تمرینات ذهن آگاهی

تمرینات ذهن آگاهی به تمریناتی گفته می شود که ما بصورت آگاهانه و انتخابی تلاش می کنیم توجه مان را به جای فکر به بدن و حواسمان بدهیم.

مراقبه

مراقبه شناخته شده ترین و تاثیر گذارترین تمرین برای تجربه لحظه حال است. این تکنیک که از دیرباز در مشرق زمین وجود داشته است امروزه در تمام کره خاکی برای کسب آرامش استفاده می شود.

تحقیقات جدید در زمینه علوم مغز و اعصاب نشان داده است انجام مراقبه تاثیر مستقیم بر قسمت آمیگدال مغز که مسئول ارتباط دادن حوادث ناگوار با حواس ما است تاثیر می گذارد و آن را کوچک می کند.

در هنگام مراقبه فرد با توجه کردن به تنفس عمیق خود و هوایی که وارد ششهایش می شود خود را از افکارش جدا می سازد. این توجه به بدن باعث ایجاد آرامش و حس خوب در او می شود.

توجه به حواس پنج گانه

در این تمرین ها هم مانند مراقبه فرد به حواس خود توجه می کند. مثلا وقتی شما در مکانی نشسته اید به نقاطی از بدنتان که در تماس با زمین یا جایی که نشسته اید توجه می کنید، به صداهایی که در آن لحظه می شنوید گوش می کنید، به بویی که در آن می شنوید هم توجه می کنید و منظره دور و بر خود را طوری نگاه می کنید که انگار اولین بار است آنجا را می بینید.

مثلا به اشکال هندسی محیط، رنگهایی که وجود دارد، و حتی اگر یک شی ساده مانند خودکار در دست دارید آنرا به دقت بیشتری نگاه می کنید.

تمام این کارها باعث می شود توجه شما از سمت افکارتان به حواس پنج گانه تان منتقل شود.

توجه به کارهای روزانه

در این تمرین ها توجه خود را به کارهایی که هر روز بصورت تکراری انجام می دهید می برید. مثلا هنگام دوش گرفتن به آبی که بر بدنتان می ریزد توجه می کنید و آن را بر پوستتان احساس می کنید.

همینطور کشیده شدن کیسه حمام و صابون بر پوست را احساس می کنید. یا مثلا موقع مسواک زدن به تماس مسواک با دندان، لثه و بقیه دهانتان توجه می کنید.

یکی بهترین تمرین ها تمرین جویدن و چشیدن طعم غذا در تمام لقمه هایی که در دهانتان می گذارید. این تمرین علاوه بر اینکه توجه شما را به آن لحظه جلب می کند باعث هضم بهتر غذا و لذت از آن هم می شود.

در واقع در تمام تمرین هایی که ما به بخشهایی از بدنمان توجه می کنیم، علاوه و بر حس خوش رهایی از افکارمان، بدنمان هم احساس آرامش و راحتی می کند.

تمرین اسکن بدن

در این تمرین فرد در یک نقطه دراز می کشد بطوری که ستون فقراتش صاف باشد. سپس همراه با تنفس عمیق توجه خود را بصورت تدریجی بر نقاط مختلف بدن خود می برد.

مثلا از بالای سر شروع می کند و پایین می آید. به دستها می رود، بعد قفسه سینه، شکم، پایین تنه و پاها می رود.

در پایان اینکه تمرینات ذهن آگاهی به اینها محدود نمی شود و بسیار گسترده و متنوع است.

اگر دوست دارید دارید در این زمینه بیشتر مطالعه کنید کتاب “قدرت اکنون” نوشته اکهارت تله و کتابچه تمرین ذهن آگاهی نوشته ایلیوس کوتسو منابع خوبی است.

منبع : بهبود من