شناخت و رشد استعداد کودک

بارها از دوستان و آشنایان شنیده ایم که می گویند من این رشته ورزشی، درسی یا… را دوست نداشتم و به اجبار پدر و مادرم به آن تن دادم. معمولا این گروه بعد از مدتی برای حرکت در مسیر دلخواهشان تلاش می کنند ولی در این میان وقت زیادی تلف شده است…
آنها در بسیاری از موارد، در کار خود احساس رضایتمندی ندارند. خوب است بدانید این نارضایتی و اتلاف عمر می تواند ناشی از ضعف اطلاعات والدین باشد زیرا نتوانسته اند به موقع استعداد کودک و علایق او را شناسایی کنند و کودک به بیراهه کشانده شده است، اما چگونه می توان استعداد کودک را از همان اوایل زندگی اش شناسایی کرد و او را به مسیر صحیحی سوق داد؟ دکتر میترا حکیم شوشتری، فوق تخصص روان پزشکی اطفال و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره توضیح داده اند.

▪ چگونه می توان استعداد کودک را شناسایی کرد؟
برای پرورش استعداد کودک ، به استفاده از روش های درست برای یافتن علایق نیاز است و بعد از کشف علاقه کودک، برنامه ریزی صحیح، فراهم کردن امکانات و قراردادن او در محیط مناسب. بچه ها از همان ابتدای دوران کودکی علایق خاص خودشان را دارند؛ مثلا ممکن است به نقاشی علاقه مند باشند و از هر فرصتی برای خط خطی کردن کاغذ یا ترسیم شکل استفاده کنند. طبیعی است اگر چنین بچه ای به کلاس نقاشی فرستاده شود، تا این استعدادش شکوفا شود و امکانات مناسب مانند بوم نقاشی، آب رنگ و… برایش فراهم باشد، پیشرفت خواهد کرد، چون این کار از نظر کودک لذت بخش و مطابق خواسته اوست.

▪ چه چیزهایی باعث می شود استعداد یا علاقه خاصی در کودک ایجاد شود؟
علاقه مندی وقتی ایجاد می شود که کودک با یک محرک آشنا شود، مثلا بچه هایی که در خانواده دوزبانه زندگی می کنند، هر دو زبان را به راحتی می آموزند و حتی شاید همین امر باعث شود در یادگیری زبان های دیگر توانایی بیشتری نسبت به دیگر همسالانشان داشته باشند یا بچه هایی که پدر، مادر یا دیگر نزدیکانشان موسیقی دان هستند، احتمالا استعداد موسیقی بیشتری دارند. پس یادگیری و پرورش استعداد، با شرایط طبیعی ارتباط تنگاتنگی دارد، بنابراین با بردن کودک به محیط های گوناگون و افزایش سطح ارتباطی اش با دیگران، دایره شناخت و انتخاب او را وسیع تر کنید تا بتواند مسیر درست را پیدا کند.

▪ چطور مشخص می شود کودکی نسبت به دیگر همسالانش سطح هوش و استعداد بالاتری دارد؟
شناسایی توانایی، استعداد کودک و بهره هوشی او چندان کار دشواری نیست. اگر مشاهده می کنید کودکی در جمع همسالان خود در برخی مهارت ها تبحر بیشتری دارد، مثلا می تواند با چند لوگو چیزهای خوبی بسازد و دیگران در انجام این کار ناتوانند، می توان گفت هوش فضایی و هندسی خوبی دارد.

▪ اندازه گیری بهره هوشی از چه سنی امکان پذیر است؟
ما با یک بهره هوشی مشخص متولد می شویم. بهره هوشی ترکیبی از تعامل ژن و محیط است. به عبارت دیگر، ژن به عنوان مخزن ارثی هوش هنگام تولد همراه انسان است و محیط در غنی سازی آن نقش مهمی دارد. هوش تا سن ۵ سالگی هم قابل ارتقاست. تست هایی وجود دارند که می توانند بهره هوشی کودک را حتی در سنین زیر ۲ سال ارزیابی کنند. مهم ترین شاخص رشدی در ارزیابی هوش، وضعیت تکلم کودک است. بیشتر کودکان باید تا یک و نیم تا ۲ سالگی قادر به بیان جمله های ساده باشند.

▪ چطور می توان به رشد استعداد کودک کمک کرد؟
در سنین خیلی کم، با استفاده از محرک های محیطی می توان به کودک کمک کرد محیط پیرامونش را بهتر ارزیابی کند. از جمله این ابزار، می توان به اسباب بازی های متحرک که بالای تخت کودک متصل می شوند، اشاره کرد. آینه مخصوص نوزاد به او کمک می کند به مفهوم خود به عنوان موجودی مجزا از مادر، دسترسی پیدا کند. با این محرک ها مهارت های حرکتی، ذهنی و شناختی تقویت و تعامل با محیط و انسان ها بیشتر خواهدشد و هوش و استعداد کودک پرورش می یابد. ارتباط انسانی، سخن گفتن با کودک و تماس پوستی با او به رشد هیجانی و ایجاد احساس امنیت کمک می کند. شاهد این مدعا، کودکانی هستند که در مراکز شبانه روزی زندگی می کنند و چون مراقبان ثابت و تعامل چندانی با دیگران، به خصوص بزرگ ترها، ندارند، از نظر رشد ذهنی و شناختی کاملا با بچه هایی که در خانه زندگی می کنند، متفاوت هستند. داشتن ارتباط قوی عاطفی به بچه ها کمک می کند احساس امنیت و اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند و بتوانند محیط را جستجو کنند، چیزهای جدید بیابند و از همان یافته ها استفاده کنند تا توانایی و استعدادشان افزایش یابد.

▪ گاهی پدر و مادر، بدون توجه به نظر فرزندشان، وی را در چند کلاس متفاوت درسی و ورزشی و… ثبت نام می کنند. به نظر شما این کار درست است؟
بعضی پدر و مادرها علایق خودشان را در نظر می گیرند و آنچه در گذشته خود مایل به انجام آن بوده اند، به کودک پیشنهاد می کنند و گاه او را به ترفندهای مختلفی به چنین مسیری می کشانند و هزینه های هنگفتی نیز متقبل می شوند. تصور کنید کودکی از زمین خوردن بترسد و والدش او را در کلاس اسکیت ثبت نام کند. می دانیم که بازی با اسکیت یک فعالیت بدنی تعادلی است و کودک قبل از اینکه بتواند به خوبی تعادل حفظ کند، شاید ده ها بار زمین بخورد. قطعا این کودک علاقه ای به این ورزش پیدا نخواهد کرد، حتی اگر تشویق شود یا پاداش دریافت کند.

در این حالت او در یک شرایط ناخواسته قرار داده شده و ممکن است دچار احساس ناکامی و ناتوانی شود. خاطراتی که از کودکی در ذهن ما نقش می بندند، اغلب با هیجان مثبت و منفی همراه هستند. تجربه چنین هیجان منفی ای می تواند کندی یا پیشرفت نکردن کودک را در پی داشته باشد و شروع فعالیت جدید را برای وی دشوار کند، بنابراین نباید کودک را در موقعیتی قرار داد که احساس کند شرکت در فعالیتی خاص برای ما به عنوان والد اهمیت زیادی دارد. گاهی پدر و مادرها مجبور می شوند به کودک باج هم بدهند تا در کلاسی که آن را لازم می دانند، حضور پیدا کند. البته بعدها و وقتی کودک به سنی می رسد که نه گفتن برایش راحت تر می شود، دیگر حاضر نخواهد بود حتی کمترین راهنمایی را از اطرافیانش بپذیرد، بنابراین در انتخاب فعالیت های فوق برنامه برای کودکان باید به علایق آنها توجه زیادی داشت و با داشتن انتظارات واقع بینانه، احتمال موفقیتشان را افزایش داد.
منبع :پرشین پرشیا