تفسیر سوره اسراء

بسم الله الرحمن الرحیم

تسبیح موجودات:

۴۴)آسمان های هفتگانه وزمین وهرکه درآنهاست,تسبیح خداوند را می گویند,
وهیج چیز نیست مگرآنکه با ستایش,از اوبه پاکی یاد می کند ولی شما تسبیح
آنها را نمی فهمید.هما نا او بردبار و آمرزنده است.

نکته ها:
۱٫    این آیه می گوید:همه ی هستی برای خداوندتسبیح وسجده وقنوت دارند. برخی مفسران
این تسبیح را تسبیح تکوینی دانسته اند,یعنی ساختار وجودی هر ذره ای از عالم,نشان از اراده,حکمت,علم وعدل خدا دارد.
۲٫    بعضی دیگر معتقدندکه هستی,شعوروعلم داردوهمه در حال تسبیح اند,ولی گوش ما
صدای آنها را نمی شنود.حتی سنگ هم علم وخشیت داردواز خوف خدا ازکوه سقوط
می کند.خداوند کوهها رامخاطب قرارداده:ای کوهها همراه با داوود نیایش کنید.
۳٫    تسبیح گویی حیوانات وموجودات,درروایات هم آمده است,ازجمله:
الف:به چهره حیوانات سیلی نزنید,که تسبیح خدا می گویند.
ب:هرگاه صید تسبیح نگوید,شکار صیاد می شود.
ج:هیج درختی قطع نمی شود,مگر بخاطرترک تسبیح خداوند.
د:سنگریزه در دست پیامبر(ص)به نبوت او گواهی داد.
ح:صدای گنجشک ها تسبیح آنهاست.
هرکس به زبانی صفت حمد تو گوید
بلبل به غزلخوانی وقمری به ترانه
 
پیا م ها:
۱)    همه ی هستی خدا را تسبیح می گویند،پس چرا انسان از این کاروان عقب بما ند.
۲)    در آسمان موجودات زنده وبا شعور هست.
۳)    تسبیح هستی،همراه با حمدو ستایش است.
۴)    بعضی صداها را ممکن است بشنویم،اما نمی فهمیم که تسبیح است.
۵)    همه ی هستی شعور دارند،ولی اطلاعات انسان از هستی ناقص است.
۶)    تحمل عقاید خرافی وسخنان نا روا ،بر خاسته ازحلم وبردباری خداست.

۴۵)و هرگاه قرآن می خوانی،میان تووکسانی که به قیامت ایمان ندارند،حجابی
ناپیدا (ومعنوی)قرار می دهیم تا از درک معارف حق محروم بمانند.

نکته ها:
۱٫قرآن وسیله ی هدایت متقین است،واز نشا نه های متقین،یقین به آخرت است،پس قرآن
برای آنان که به قیامت ایمان ندارند،هدایت گرنیست.این همان حجاب پنهانی
است که سبب می شودانسان از فهم وحی ولذت درک معارف الهی محروم
بماند،گرچه اززبان خودپیامبر(ص)نیزوحی را بشنود.

پیا م ها:
۱)    اگر انسان،قا بلیت هدایت نداشته باشد،تلاوت قرآن،توسط رسول الله هم بی اثر است.
۲)    قهر الهی،پس از لجاجت وکفرانسان است.
۳)    تلاوت قرآن می تواندانسانرا ازشر کفار،ایمن کند.
۴)    محرومیت از درک وحی،عذاب وقهر الهی است.چوب خدا صدا ندارد.
۵)    خداوند حقایق ومعارف رااز غیر اهلش پوشیده داشته است۰
 
۴۶) بردلهای آنان(کفار)پوشش هایی قراردادیم تا آن رانفهمندودرگوشهای آنها
سنگینی تاحق را نشنوند.وچون پروردگارت را درقرآن به یگانگی یادکنی،
آنان پشت کرده وگریزان می شوند.

نکته ها:
۱٫    بیش از هزاربار درقرآن، از توحید یاد شده است،ولی کوردلان از شنیدن آیات توحید   وبهره گیری ازآنها محروم وناراحتند، اما از شنیدن سخن شرک ویاوه خرسند می شوند.
۲٫   امروز نیزهرگاه بحث از توحید می شود،بعضی متنفرند،ولی سخن شرقی ها وغربی ها
برایشان جاذبه دارد.قرآن چنین گروه های گریزان از حق را به الاغ هایی تشبیه کرده
که از شیران رم می کنند.
پیام ها:
۱)   روح بسته ودل مرده،معارف ناب قرآن را نمی پذیرد.
۲)  محروم ماندن ازدرک معنویات،نوعی قهرالهی است.
۳) توحیددرربوبیت،سخت ترین چیزبرای مشرکان است.
۴) یاد غیرخدا کفراست،یادخداوغیرخدا شرک،وتنها یادخدای یکتا توحید است.

۴۷) ما داناتریم که چون به توگوش می دهند،برای چه گوش می دهند و آنگاه                   که برای خنثی کردن تبلیغات پیامبربا هم نجوامی کنند.آن زمان که به  ستمگران دیگران می گویند: شما جزازمردی افسون شده پیروی نمی کنید(آن راهم می دانیم).

نکته ها:
۱٫    این آیه به پیامبردلگرمی می دهدکه ازفراروبی احترامی کفار،متأثر نمی شود،چون همه
چیزبرخدا روشن است.

۲٫    در تفاسیر آمده است که هریک ازسران کفار،شبانه وبدون اطلاع یکدیگر مخفیانه پشت
خانه پیامبرحاضر می شدندتا درتاریکی ،صوت قرآن رابشنوندو سپس تحلیل کنند.گاهی
هم درتاریکی به هم برمی خوردندویکدیگرراشناخته ملامت می کردندکه ما خود،دل از
صوت محمد(ص) نمی کنیم،مردم چه کارکنند!
پیام ها:
۱)    خداوند،ازاهداف واغراض مردم نیز آگاه است.
۲)    همه ی شنوندگان،حسن نیت ندارند.
۳)    مبلغ حق،نباید بافراریا تهمت مردم عقب نشینی کندبلکه باید بداندکه زیرنظرخداست و
دلگرم باشد.
۴)    دشمنان،چون توجه مردم رابه رهبران الهی می بینند،باتهمت ودروغ به آنان ضربه میزنند.

۴۸)ای پیامبر! بنگرکه چگونه برای تومثلهازدندودرنتیجه گمراه شدند،پس نمی توانند
راه حق رابیابند.

نکته ها:
۱٫    پیامبر(ص)ورهبران دینی وموءمنین،باید ازشیوه تبلیغات دشمن آگاه باشند.
۲٫    توهین به رهبران الهی،عامل گمراهی است.
۳٫    کفر،سرانجامی ندارد.
۴٫    آنان که برای ردکردن دین،منطق ندارند،بامثل زدن،به پیامبربدگویی واورا تحقیرمیکنند.
۵٫    گمراهی انسان ها به تدریج حاصل می شود،اول گرفتارتوهین وضربالمثل نابجا می شود،
آنگاه به انحراف،سپس به بن بست می رسد

۴۹)وکافران گفتند:آیا آنگاه که ماچون استخوان پوسیده وپراکنده شویم،آیا براستی
ما باآفرینشی تازه،برانگیخته می شویم؟

نکته ها:
۱٫  قرآن نیزدرپاسخ منکران معادتکیه برعلم وقدرت وحکمت خدا درآفرینش وذکرنمونه         ای درطبیعت وتاریخ وخودانسان داردکه اول نبوده وسپس پدیدآمده است .خداوند می تواند
بار دیگرموجودات راپس از مرگ،زنده کند.

۵۰و۵۱)بگو:(استخوان خردشده که آسان است،شما سنگ باشیدیا آهن. یاهرمخلوقی
ازآنچه که درنظر شما ازآن هم سخت تراست (بازخدا می تواند شما رادوباره
زنده کند) آنان بزودی خواهندگفت:چه کسی  ما رابازمیگرداند؟بگو: همان
کسی که نخستین بارشما را آفرید. پس بزودی سرهای خویش را به سوی تو
تکان خواهند دادوگویند :آن روز، چه زمان خواهدبود؟ بگو: شاید نزدیک
باشد!

نکته ها:
۱٫    گرچه انسان پس ازمرگ،متلاشی وخاک می شود،ولی خاک،سرچشمه ودروازه ی حیات
وزندگی است.گیاهان ازخاک می رویندوموجودات زنده درخاک پرورش می یابند.پس زنده کردن مردگان ازخاک،نزد خداوند متعال مهم ودشوار نیست،حتی اگرشما سنگ و
آهن وسخت تراز اینها هم باشید،که فاصله شان باحیات،دورتر است،بازهم خداوند،شما را
زنده خواهدکرد.
۲٫   منکران، دلیلی برانکار معادندارند،تنها سوال دارندکه چه کسی وچه زمانی وچگونه ما را
زنده می کند؟ پاسخ قرآن این است که همان خداکه اولین بارشما را آفرید، قدرت باز آفرینی شمارادارد، زمان آن نیزخیلی دور نیست، شاید نزدیک باشد!

پیام ها:
۱)   زنده ساختن مجدد مردگان،حتی اگرسنگ وآهن هم شده باشد،برخدا آسان است.
۲)   معاد جسمانی است.
۳)   دلیل انکارمعاد، غفلت ازقدرت الهی است.
۴)   عمردنیا نسبت به آخرت، کم وکوتاه است وهرکس باید مرگ وقیامت را نزدیک بداند.

۵۲)روزی که شماراازقبرهایتان فرا می خواند، پس شما حمدگویان اجابت می کنید
ومی پنداریدکه جزمدت کوتاهی دردنیایابرزخ درنگ نکرده اید.

پیام ها:
۱)   قیامت را فراموش نکنید.
۲)   قیامت روز فراخوانی عمومی مردم است.
۳)   هنگام رستاخیز، همه ی مردم ثنا گوی خدایند(ولی برای کافران سودی ندارد).
۴)   مدت دنیا وبرزخ، نسبت به قیامت، بسیارکوتاه است.

کلام نیکوتر:

۵۳ )وبه بندگانم بگو:سخنی گویندکه نیکوتراست،چراکه شیطان باسخنان ناموزون                                            میان آنها فتنه وفساد می کند. همانا شیطان همواره برای انسان، دشمنی آشکاربوده است.

نکته ها:
۱٫   خداوند، آفریدگار بهترین هاست؛ ازمانیز بهترین ها رامی خواهد؛ بهترین عمل، بهترین
سخن وبهترین حرفها را پیروی کردن.

پیام ها:
۱)    دردعوت به مرام نیکو،باید خود نیکو سخن بود.
۲)    لازمه ی عبودیت، خوش گفتاری با دیگران است.
۳)    شیطان درفتنه گری ودشمنی با انسان،  بسیار جدی است.
۴)    کلام وگفتارخوب،زمینه ساز محبت،وسخن ناروا،زمینه ساز انواع وسوسه های شیطانی
است.آری،سخن نیکو،زمینه وسوسه را می  زداید.

علم خدا به انسان ها:

۵۴)پروردگارشمابه شماداناتراست،اگربخواهدبرشمارحمت می آورد،یا اگربخواهد
(به خاطر کردارتان)شما راعذاب می کند.وما تورا به عنوان وکیل مردم نفرستادیم(تا به
ایمان آوردن مجبورشان کنی)۰

نکته ها:
۱٫    انسان خود را برتراز دیگران نداند، آنان را تحقیر نکند وحتی به کفار نگوید: شما اهل
دوزخیدومااهل بهشت،چراکه چنین روشی،سبب فتنه می شود.به علاوه ماچه می دانیم
عاقبت خوش با کیست؟خدا آگاه تر است،اگر بخواهد می بخشد یا عذاب می کند.

پیام ها:
۱)    به ایمان خود مغرورنشویم.
۲)    کارهای الهی، براساس علم اوست.
۳)    علم خدا ومهروقهر او، از  شئون ربوبیت خداونداست.
۴)    انسان باید همواره بین خوف ورجا باشد.
۵)    انسان ها درانتخاب عقیده آزادند، حتی پیامبران هم مأموراجبار مردم بر ایمان نیستند.

علم خدابه همه موجودات زمین:

۵۵)وپروردگارت به هرکه درآسمان ها وزمین است،دانا تراست.والبته ما بعضی
ازپیامبران رابر بعضی دیگربرتری بخشیدیم وبه داوود زبور دادیم.

نکته ها:
۱٫    پیا مبران،یکصدو بیست و چهار هزارنفربودند؛ بعضی مبعوث برهمه ی مردم ودارای کتاب
آسمانی بودند،برخی نیزدرمنطقه یا برقوم خاصی مأموربودند وتحت فرمان پیامبربزرگتری
انجام وظیفه می کردند.

پیام ها:
۱)    پیامبران تحت توجه خاص الهی می باشند.
۲)    عالم،محضر خداست واوبرهمه چیزآگاه است.
۳)    درآسمان ها نیزموجودات با شعوروجود دارند.
۴)    کتاب آسمانی،  ازنشانه های برتری یک پیامبراست.
۵)    برتری فرهنگی، اساسی ترین برتری است،نه مال ومقام وعمر.
۶)    در میان پیامبران نیزسلسله مراتب برتری وجوددارد.بهترین افراد نیزبا هم یکسان نیستند.

۵۶)بگو:کسانی راکه غیرخداوندگمان می کردید(معبود شمایند)بخوانید.آنها نه مشکلی
را می توانند ازشما برطرف کنند ونه تغییری درآن دهند.

پیام ها:
۱)    سراغ غیرخدارفتن وبه آن امیدداشتن، خیالی بیش نیست.
۲)    ازانگیزه های پرستش، به یک  قدرت است وبت ها این توان را ندارند.
۳)    غیرخدا، نه می تواند خطر رارفع کندونه آن را به دیگری برگرداند،ویا آن را تبدیل کندو
یا تخفیف دهد(عقیده به شفاعت اولیای خدا برای رفع مشکلات وعذاب،به اذن خداست و
حساب دیگری دارد.)

۵۷)آنان راکه(مشرکان رابه جای خدا)می خوانند(مانندعیسی وفرشتگان) خودشان
وسیله ای هرچه نزدیک تر،وبه رحمت اوامیدوارندواز عذابش بیمناک.همانا عذاب
پروردگارت درخورپرهیزووحشت است.

نکته ها:
۱٫  پیامبرانی که مردم را به حق دعوت می کنند، خودشان نیز(درحرکت معنوی) به سوی
پروردگارشان، به سراغ وسیله می روند، آن هم وسیله ای که بیشتروسریعترآنان را به خدا
نزدیک کند،یا هرپیامبری مقرب تراست، بیشترسراغ خداوند می رود.
۲٫    درروایات بسیاری ذیل این آیه آمده است که دوکفه بیم وامید درانسان باید یکسان باشد،و
گرنه یا مأیوس می شود،یا مغرور.

پیام ها:
۱)    برای قرب به خدا،راهها و وسائلی وجود دارد.
۲)    سراغ وسیله رفتن وشفاعت طلبی، نباید انسان را از عذاب غافل کند.
۳)    درتقرب به خدا، سبقت ومسابقه ارزش دارد.(هرکه به خدانزدیک تراست،تلاشش برای توسل بیشتر است.)
۴)    بهترین وسیله آن است که انسان را به خدا نزدیک تر کند..
۵)    عذاب، ازشئون ربوبیت خداوند است، آن را شوخی نگیریم.

۵۸)و هیچ منطقه آبادی  نیست، مگرآنکه پیش از روز قیامت، آن راهلاک می کنیم
یا(بخاطرگناهانشان) به شدت عذاب می کنیم،این درکتاب الهی(ولوح محفوظ)
ثبت شده است.

پیام ها:
۱)    زندگی برای هیچ کس ماندگاروپایدار نیست.
۲)    برچیده شدن بساط زندگی روی زمین، نه یک تصادف،بلکه بر اساس قانونی است که
خداوند،از پیش تعیین وثبت کرده است.
کشتن ناقه ی صالح:

۵۹)و هیچ چیزی ماراازفرستادن آیات و معجزات(مورددرخواست مردم)بازنداشت، جز
اینکه امت های پیشین آنها را تکذیب کردند(وهلاک شدند). ما به قوم ثمود ماده
شتری دادیم که روشنگر(اذهان مردم)بود،امابه آن ستم کردندو ما آیات ومعجزات
(درخواستی)را نمی فرستیم مگربرای بیم دادن.

نکته ها:
۱٫    شتریک حیوان است،ولی خداوند درباره شتر صالح می فرماید:((ناقـه الله ))،چون هرچه به خدا منسوب شودقداست دارد،حتی نام ابولهب وشیطان چون درقرآن است، بی وضو به
آن درمتن قرآن نمی توان دست زد.

پیا مها:
۱)    پیامبران با داشتن معجزه های گوناگون، پیوسته گرفتارافراد لجوج بودند.
۲)    توهین به مقدسات و تکذیب معجزات، قهروعذاب الهی رادنبال دارد.
۳)    آنچه ازسوی خدا است و رنگ خدایی دارد،حسابش از امور عادی جداست.
۴)    معجزات، وسیله ی شناخت وبینش وهشدار مردم است.
۵)    خداوند برهرکاری تواناست،اما کارش بر اساس حکمت است، نه ارضای هوسهای مردم.

شجره ملعونه:

۶۰)و (به یادآور) آنگاه که به توگفتیم: هماناپروردگارت برمردم احاطه دارد وآن
رؤیایی راکه نشانت دادیم وآن درخت نفرین شده درقرآن را،جزبرای آزمایش
مردم قرارندادیم.وما مردم رابیم می دهیم، ولی(هشدار ما) جزطغیان وسرکشی
بزرگ، چیزی برآنها نمی افزاید.

نکته ها:
۱٫    دراین آیه، سخن از شجره ملعونه که قاتل اهل بیت پیامبر(ص)بودند.درروایات می خوانیم
که اهل بیت فرمودند:ماکمتراز ناقه ی صالح نیستیم،جسارت به ما هلاکت را به دنبال دارد.
۲٫    در قرآن،چندرؤیابرای پیامبراسلام بیان شده است:یک رؤیادرآستانه جنگ بدر،که خداوند
دشمنان را به چشم پیامبر اندک نشان داد،تا مسلمانان سست نشوند.
دیگری رؤیای ورود فاتحانه به مسجدالحرام. البته برخی رؤیارا مربوط به معراج دانسته اند
در حالی که معراج در بیداری بودو رؤیا ظهور در خواب دیدن دارد. خداوند این شجره ملعونه واعمالشان رادرخواب به پیا مبر(ص)نشان داد وفرمود که این سبب فتنه ی امت توست وبا جمله((ان ربک احاط بالناس)) آن حضرت را دلداری داد.
۳٫    ((شجره)) هم به معنای درخت است، وهم هراصلی که شاخه ها وفروعی داشته باشد. لذا به
قبیله هم شجره گفته می شود.به سلسله ی نسب ونژاد نیز((شجره نامه))گفته می شود.پس
شجره ملعونه، قومی ریشه دارند که ملعونند.
۴٫    در قرآن امور متعددی لعنت شده است، مثل: ابلیس، یهود، منافقان، مشرکان، علمایی که
حق را کتمان کردند، آزاردهندگان پیا مبر، اما تنها منافقانند که همراه مسلمانان وموجب
فتنه آنانند، زیراابلیس واهل کتاب ومشرکین، چهره ای روشن دارند، ولی منافقان به ظاهر
مسلمان، پیوسته عامل فتنه بوده اند.
۵٫ مرحوم کلینی صاحب کتاب کافی نقل می کندکه پیامبر(ص) درخواب، بالا رفتن بوزینگان
رااز منبرخود دیدوبسیار غمگین شد، جبرئیل نازل شد، حضرت خواب خودرا براو بیان کرد
جبرئیل به آسمان رفت وچون برگشت، این آیات را با خودآورد:((أفرأیت ان متعناهم سنین
ثم جائهم ما کانوا یوعدون. ما أغنی عنهم ما کانوا یمتعون))، نمی بینی که اگرما سالیانی آنان
را بهره مند سازیم، سپس عذابی که به آنان وعده داده شده، سراغشان آید، بهره گیری های
دنیوی برایشان سودی نخواهد بخشید. این رؤیاهمچنین سبب نزول سوره قدر شد، تا به پیامبر
تسلی بدهد که اگر بنی امیه هزار ماه حکومت می کنند، در عوض ما به توشب قدر دادیم که
بهترازهزار ماه است. مسأ له خواب دیدن بوزینه هایی که حکومت رابه دست گرفتندوبر منبر
پیامبر بالا می رفتند، ازامام باقروامام صادق(ع) نیز روایت شده است.
پیام ها:
۱)    خداوند، گاهی از طریق خواب، بعضی حقایق را به پیامبرودیگران الهام می کند.
۲)    هرحادثه ای، حتی تعبیر خواب، می تواند وسیله ی آزمایش مردم قرار گیرد.
۳)    قبایل وگروه هایی که عامل انحراف شوند،شجره ملعونه اند.

۶۱)و به یادآور زمانی که به فرشتگان گفتیم: برای آدم سجده کنید، پس سجده کردند،
مگر ابلیس که گفت: آیا برای کسی سجده کنم که از گل آفریده ای؟!

نکته ها:
۱٫ ابلیس، از جن است،ولشکریانی دارد، وسپاه اوپیاده وسواره، وعامل انحراف وسجده نکردنش
نیزقیاس خاک وآتش بود.

پیام ها:
۱)    سجده برای غیر خدا، اما به فرمان خداوند، مانعی ندارد.
۲)    فرشتگان، تسلیم فرمان خدایند.
۳)    انسان گل سرسبد موجودات است، چرا که فرشتگان معصوم دربرابر او سجده کردند.
۴)    اعتقاد به برتری های موهوم، شیطانی است، زیرا شیطان، به برتری نوع خود عقیده داشت.
۵)    اعتراض به حکمت، عدل وامر خدا، بدتر ازسجده نکردن است.
۶)    ابلیس موجودی سنجش گر و دارای اختیار است.
۷)    ریشه معصیت گاهی خود برتربینی است.
۸)    حسدابلیس،چشم حقیقت بین اورابست،خاک وگل بودن آدم رادید،ولی روح الهی اوراندید
۹)    ابلیس، ملاک ارزش را عناصر مادی می پندارد.

۶۲)ابلیس گفت: به من خبرده،این است آن کسی که برمن گرامی داشتی؟اگرتا قیامت
مهلتم دهی، یقینا برنسل او افسارزده، به زیرسلطه می کشم، مگر اندکی را.
پیام ها:
۱)    خودپرستی، انسان را به طغیان در برابرخدا می کند.
۲)    دل کندن ازجاه ومقام، یکی ازسخت ترین امتحانات است.
۳)    حسادت، به تدریج به کینه واقدام علیه دیگران تبدیل می شود.
۴)    برخی حسدها وکینه ها نسل های آینده را نیز در بر می گیرد.
۵)    ابلیس هم از قیامت آگاه بود وهم به آن ایمان داشت.
۶)    انسان دربرابر وسوسه های شیطان، آزاد است وحق انتخاب دارد.
۷)    برخی از خطر سلطه ی ابلیس در امانند.

۶۳)(خداوند به ابلیس)گفت:برو،هرکس ازآدمیان ازتوپیروی کند، قطعاکیفرتان دوزخ
است، کیفری کامل!

پیام ها:
۱)    خداوند، مهلت خواهی  ابلیس را پذیرفت.
۲)    انسان درپذیرش راه خدا یا پیروی ازشیطان، آزاد است.
۳)    جایگاه ابلیس وپیروانش، دوزخ است.
۴)    کیفر الهی کامل است، گنهکاران هم کیفر گناهان خود رامی چشند، هم کیفرگمراه کردن دیگران را به طور کامل دریافت می کنند.

راههای مشارکت شیطان:

۶۴)و(ای شیطان)!هرکس ازمردم رامی توانی باصدای خودبلغزان ونیروهای سواره
وپیاده ات رابرضدآنان گسیل دارودر اموال وفرزندان باآنان شریک شووبه آنان
وعده بده، وشیطان جزفریب، وعده ای به آنان نمی دهد.

نکته ها:
۱٫ ابلیس برای فریب انسان ازیک راه واردنمی شود،بلکه با تبلیغات،وعده ها،آرزوها، وسوسه ها
همراهی ومشارکت ، پیاده و سواره ، انسان را محاصره می کند و در این میان عده ای  همراه
او می شوند.
۲٫ درروایات می خوانیم: کسی که باکی نداردکه چه می گوید ویا درباره او چه گفته می شود و
دست به هرکاری می زندوعلناگناه یاغیبت می کند،شریک شیطان است.همچنین حرامخواری
زنا وبه وجود آوردن نسلی فاسد ومنحرف ازموارد شریک شدن شیطان است.

پیام ها:
۱)    قدرت ابلیس محدود است.
۲)    تبلیغات فاسد، در انحراف مردم نقش دارد.
۳)    شیطان ابتدا با تبلیغات، انگیزه ی توحیدی انسان را می گیرد، سپس با تسلیحات ولشکریانش
بر اوهجوم می آورد.
۴)    شیوه شیطان، درکمین نشستن وجلب وربودن است.
۵)    هرآزادی واختیاری نشان لطف الهی نیست، گاهی قدرت مانور، نوعی قهر الهی است.
۶)    بستر نفوذ شیطان، آرزوهای انسان است که با وعده های خیالی شیطان تقویت می شود.
۷)    شیطان علاوه برفریب، گناه راتوجیه می کند، وعده دروغ شفاعت می دهد، وتوبه را به
تأخیر می اندازد.

۶۵)قطعا توبر بندگان(خالص) من تسلط نداری وحمایت ونگهبانی پروردگارت(برای
آنان)کافی است.

نکته ها:
۱٫    با آنکه همه ی مردم بندگان خدایند، ولی خداوند بعضی را ازروی احترام وتکریم به خود
نسبت داده است.
۲٫    در حدیث آمده است که:اذان ونماز، عامل طرد شیطان است.
پیام ها:
۱) بندگان واقعی خداوند، کم هستند.
۲) انسان آزاد است ودر برابر هجوم ابلیس می تواند با پناه بردن به ایمان وعبودیت، مقاومت
کند.
۳) کسی که عبد خدا شد، خداوند هم وکیل، حافظ وعهده دار او می شود.

۶۶)پروردگارشماکسی است که برایتان کشتی را دردریا به حرکت درمی آورد، تا با
تلاش خود ازفضل رحمتش بهره برید. البته اوهمواره نسبت به شما مهربان است.

پیام ها:
۱) تأمین نیازهای مادی انسان، نشانه قدرت خداوند برکفایت انسان است.
۲)  امکانات وفضل ازسوی خداست وکاروتلاش از ما .
۳) ربوبیت خداوند همراه رحمت دائمی اوست.

۶۷)وهرگاه دردریا به شما محنت ورنج رسد،هرکه را جزخداوند می خوانید، محووگم
می شود،پس چون شما رانجات دهد وبه خشکی رساند،ازاورو می گردانید.وانسان

نکته ها:
۱٫ یکی ازدلایل فطری بودن توحید، این است که انسان درحالت درماندگی و نا امیدی از همه
وسائل مادی، متوجه یک نقطه غیبی می شود که اورا نجات دهد.
۲٫ شخصی منکر خدا، ازامام صادق(ع) دلیلی براثبات خدا می خواست. حضرت پرسید: آیا تا
کنون سوارکشتی شده ای که دچارحادثه شود؟گفت: آری،یک بار در سفری دریایی کشتی
ما متلاشی شدومن برتخته پاره ای سوارشدم.امام پرسید:آیا درآن هنگام،دل تومتوجه قدرتی
بود که تورا نجات دهد؟ گفت: آری، فرمود: همان قدرت غیبی، خداست.

پیا م ها:
۱) ایمان وتوبه ی موسمی وموضعی ارزشی ندارد.
۲) در گرداب خطر انسان یکتا پرست می شود.
۳) فاصله گرفتن از وسائل مادی، عامل درک بهتر حقایق است.
۴) جز خداوند، هرمعبودی محو ونابود می شود
۵) دعای خالصانه، مستجاب است.
۶) آسایش، زمینه ساز غفلت است.
۷)  جاذبه های دنیا به قدری دلفریب است که انسان پس از ساعتی نجات از مهلکه، همه چیز را
فراموش می کند.

۶۸)پس آیا ایمن شده ایدازاینکه شمارادرناحیه خشکی(به قهر خود)فرو برد، یا باران
ریگ برشما ببارند، سپس نگهبانی برای خود نیابید؟

پیام ها:
۱) به نعمت های الهی مغرور نشویم.
۲) احساس امنیت از عقوبت، زمینه ساز غفلت وتجاوز است.
۳) دربرابرقهرخدا، هیچ قدرت وتکیه گاهی نیست.
۴) انسان درهرلحظه وهرجا که باشد، دردست قدرت خداست وخشکی ودریا برای قهر خدا فرق
نمی کند.

۶۹)یا اینکه ایمن شده ایدازاینکه خداونددوباره شمارا به دریا ببردوطوفانی شکننده بر
شما بفرستد، پس شما را بخاطر کفرتان غرق کند. آنگاه برای خودتان هیچ دادخواه وپیجویی
دربرابر قهر ما نیابید؟!

پیام ها:
۱) به آرامش های موقت مغرور نشویم، خطر همواره در کمین است
۲) کیفر بعضی ناسپاسی ها، درهمین دنیاست.
۳) غفلت ازخدا پس از نجات، نمونه ای ازکفران است.
۴) عامل هلاک وبدبختی انسان، گرایش او به کفر وعملکرد خود اوست.
۵) هیچ قدرتی نمی تواند در برابر خداوند، قرار گیرد وخداوند در برابر هیچ کس مسئول نیست.

کرامت انسان:

۷۰)وهمانا فرزندان آدم را گرامی داشتیم وآنان رادر خشکی ودریا(برمرکب ها)حمل
کردیم وازچیزهای پاکیزه روزی شان دادیم وآنان را بربسیاری از آفریده های خود
برتری کامل دادیم.

نکته ها:
۱٫ کرامت، گاهی کرامت معنوی واکتسابی ونزد خداست، مثل کرامتی که خاص اهل تقواست.
کرامت انسان هم درخلقت وهوش وعقل و استعداد است، و هم در دارا بودن قانون آسمانی و
رهبری معصوم، و مسجود فرشتگان واقع شدن.
۲٫ انسان برتراز فرشته است، زیرا:
الف) انسان، مسجود فرشتگان است.
ب) فرشته، عقل محض است وشهوت ندارد واز این رو کمالش به ارزش کمال انسان نیست. هر
که عقلش را برشهوتش غلبه دهد، برتر از فرشته است.
ج) درشب معراج، جبرئیل به پیامبر(ص) گفت: توامام باش تا به تواقتدا کنم، زیرا خداوند شما
را برما برتری  داده است.
۳٫ با آنکه خداوند بشر را بر همه ی موجودات، حتی فرشتگان برتری داد، ولی سوء انتخاب و
عمل ناپسندانسان،اورا به پست ترین درجه وبه مرتبه حیوانات و پست ترازآن پایین می آورد.
۴٫ سفریکی از لوازم زندگی بشر، برای رفع نیازها وکسب تجربه هاست، که خداونداسباب آن را
درخشکی ودریا، دراختیاربشرقرارداده وآن رابه عنوان یکی ازنعمت های خودبرشمرده است.

پیام ها:
۱) توجه انسان به مقام وکرامت خود، سبب شکر ودوری از کفران است.
۲) نه تنها حضرت آدم، بلکه نسل انسان مورد کرامت وبرتری وگرامیداشت است.
۳) زمینه های  رشد وکمال انسان از سوی خداست.

۷۱)روزی که هرگروهی از مردم رابا پیشوایشان فرا می خوانیم، پس هرکس نامه ی
عملش به دست راستش داده شود، پس آنان نامه ی خود را(با شادی) می خوانند و
کمترین ستمی برآنان نمی شود.

نکته ها:
۱٫ قرآن از دوگونه پیشوا نام برده است: یکی امام نوروهدایت، ودیگری امام نار وضلالت، که
گروه دوم، با زور وتهدید وتطمیع وتحقیر، مردم را به اطاعت خود وا می دارند.
۲٫  ابوبصیر به امام صادق(ع) گفت:گواهی می دهم که توامام من هستی. امام فرمود: در قیامت
هر گروهی با امامشان محشور می شوند، خورشید پرستان با خورشید وماه پرستان با ماه.

پیام ها:
۱) قیامت را فراموش نکنیم.
۲) تقسیم بندی مردم درقیامت، براساس رهبرانشان خواهد بود.
۳) مسلمان نبایددرمسائل رهبری،منزوی وبی تفاوت باشدزیرادرقیامت به همراه اومحشورمیشود.
۴) در قیامت نیکان از خواندن نامه ی عمل خود شاد می شوند و یکدیگر را صدا می زنند که
بیایید نامه ی مرا بخوانید.

کوری قیامت:

۷۲)و هرکس دراین دنیا کوردل وگمراه باشد، در آخرت نیز کور وگمراه خواهد بود.
نکته ها:
۱٫ در روایات است:کسی که حج براوواجب شود، ولی حج نرود،یا قرآن بخواندولی عمل نکند
کور محشور می شود.
۲٫ کوردلی بدترازکوری چشم است،چنانچه حضرت علی(ع) می فرماید: بدترین کوری،کوری
دل است وهمچنین فرمودند: بدترین وسخت ترین کوری، کوری کسی است که چشم دیدن
فضایل ما را ندارد.

ولایت علی(ع):

۷۳)و بسا نزدیک بودکه تورا ازآنچه به تووحی کردیم غافل کنندتا چیز دیگری
غیر از وحی را به ما نسبت دهی، وآنگاه تورا دوست خود گیرند.

نکته ها:
۱٫ کفار برای جذب انبیا نیز طرح وبرنامه می ریزند.

۷۴)واگر ما تورا استوار نکرده بودیم، هر آینه نزدیک بود که اندکی به آنان تمایل
پیدا کنی.

نکته ها:
۱٫ چنانکه امام رضا(ع) فرمودند:این آیه ازاین باب می باشد که به درمی گویند تا دیوار بشنود.
در واقع خطاب آیه به مسلمانان است نه شخص پیامبر.

پیام ها:
۱) اگر لطف ونگهداری الهی نباشد، برای مصونیت وعصمت پیامبران هم ضمانتی نیست.
۲) خداوند پیامبران را معصوم نگاه می دارد.
۷۵)آنگاه دو برابر(کیفر مشرکان) درزندگی ودو برابر در مرگ، عذابت می چشاندیم
وبرای خویش در برابر قهرما یاوری نیافتی.

نکته ها:
۱٫ پس از نزول این آیه، رسول خدا(ص) این دعا را می خواندند:((اللهم لا تکلنی الی نفسی
طرفه عین))، خدایا! به اندازه ی چشم برهم زدنی مرا به خود وا مگذار!

پیام ها:
۱) خداوند، هم لطف دارد هم قهر.
۲) تمایل به کفار، سبب تنها ماندن انسان ومحروم شدن از نصرت خداست
۳) در برابر قهر الهی، حتی برای پیامبر نیز هیچ قدرت ومقامی نمی تواند مانع ایجاد کند.

۷۶)و بسا نزدیک بودکافران تورا از این سرزمین بلغزانند تا از آن بیرونت کنند، ودر
آن هنگام،جز مدت کمی پس از توپایدار نمی ماندندوبه خاطراین ظلم گرفتارقهر
الهی می شدند.

نکته ها:
۱٫ پیامبر در معرض هرگونه خطر، توطئه، ترور، آوارگی وتبعید بود.
۲٫ حضور پیامبر در میان مردم، مانع قهر الهی است واگرآن حضرت را از خود دور کنند، در
مدت کوتاهی نابود می شوند.

۷۷)این، سنت(هلاک طغیان گران) درباره پیامبرانی که پیش ازتوفرستادیم جاری بوده
است وبرای سنت ما هیچ تغییری نمی یابی.

نکته ها:
۱٫ سنت های الهی چون بر اساس حکمت اوست، ثابت وپایدار و بدون تغییر است..
۲٫ توطئه کفار وامدادهای غیبی خدا نسبت به پیامبران، ریشه تاریخی دارد.
۳٫ خداوند عادل است ودر شرایط یکسان، مهر وقهرش یکسان است.

۷۸)نماز را به هنگام بازگشت خورشید(به سمت مغرب) تا تاریکی شب، بپادار و
همچنین قرآن سپیده دمان را. همانا قرائت قرآن به هنگام فجر درنماز صبح
مورد مشاهده فرشتگان است.

نکته ها:
۱٫ امام صادق(ع) می فرماید: اولین نمازی که واجب شد، نماز ظهر بود. در روایت دیگری آمده
آمده است:اگر نماز صبح دراول فجر اقامه شود،فرشتگان شب وروزهردوآن راثبت می کنند

پیام ها:
۱) برنامه های دینی، زمان بندی شده است
۲) نماز تنها عبادتی است که به نام((قرآن)) توصیف شده است.
۳) در میان نماز ها، نماز صبح جایگاه ویژه ای دارد.

ارزش نماز شب:

۷۹)وپاسی از شب رابیدار باش وتهجد وعبادت کن، واین وظیفه ای افزون برای
توست، باشد که پروردگارت تورا به مقامی محمود وپسندیده برانگیزد.

نکته ها:
۱٫ ((تهجد)) به معنای برطرف کردن خواب با عبادت می باشد.
۲٫ نماز شب از نماز های بسیار با فضیلت است ودر روایات بیش از ۳۰ فضیلت برای نماز شب
برشمرده شده است که به برخی فضائل آن اشاره می شود:
۱» تمام انبیا نماز شب داشتند. نماز شب رمز سلامتی بدن وروشنایی قبر است.
۲» نماز شب، گناه روز را برطرف می کند ونور قیامت است.
۳» امام صادق(ع) می فرماید: پاداش نماز شب آن قدر زیاد است که خداوند می فرماید:
هیچ کس پاداشی را که برای آنان درنظرگرفته شده نمی داند.
۴» امام صادق(ع) می فرماید: شرف مؤمن، نماز شب است وعزتش، آزارواذیت نکردن مردم.
۵» درمانده کسی است که از نماز شب محروم باشد.
۶» بهترین شما کسی است که اطعام کند، سلام را آشکارا بدهد، وهنگامی که مردم در خوابند
نماز بخواند.
۷» سه چیز برپیامبراکرم(ص) واجب بود وبردیگران مستحب: نماز شب، مسواک وسحرخیزی
۸» حضرت علی(ع) می فرماید: گناهان واعمال ورفتار بدانسان، موجب محرومیت او ازنماز
شب می شود.

پیام ها:
۱) با عبادت های خویش، حقی برخدا نداریم که طلب کنیم، هرچه هست، امید است وفضل او.
۲) نماز شب به تنهایی کافی نیست، کمالات دیگری نیز لازم است.
۳) تا کسی خود گامی به سوی کمال برندارد ،خداوند اورا به مقامی نمی رساند.

صدق وصداقت:

۸۰)و بگو پروردگارا! مرا با ورودی نیکو وصادقانه واردکارهاکن وبا خروجی
نیکوبیرون آر وبرای من از پیش خودت سلطه وبرهانی نیرومند قرار ده.

نکته ها:
۱٫ رمز شکست بسیاری از حرکت ها، نبود صداقت در آنها وقطع امداد الهی از آن است.
۲٫ انسان به جایی می رسد که از «صدیقین» می شود، هرچه می گوید عمل می کند وهرچه را
عمل می کند، می گوید. قلب و زبان و عملش یکی می شود.

پیام ها:
۱) خواسته های خود را در برابر خداوند به زبان بیاوریم.
۲) دعا کردن را هم باید از خدا آموخت که چگونه بخوانیم وچه بخواهیم.
۳) همه ی امور به دست خداست و باید ازاو مدد خواست.

معنای حق:

۸۱)و بگو:حق آمد وباطل نابود شد، همانا باطل نابود شدنی است.

نکته ها:
۱٫ حق،به معنای ثابت وباقی است لذا خدا وهرچه از سوی اوباشد، حق است،حق یکی ازنام های
خداست.
۲٫ امام باقر(ع) فرمود: هنگامی که امام زمان(ع) قیام کند، دولت باطل برچیده می شود.

۸۲)وآنچه ازقرآن فرو می فرستیم، مایه ی شفای دل ورحمتی برای مؤمنان است و
ستمگران را جز خسران نمی افزاید.

نکته ها:
۱٫ استدلال قرآن، رکود فکری را شفا می دهد، موعظه ی قرآن، قساوت را درمان می کند،
تاریخ قرآن تحیر رابرطرف می سازد، زیبایی آهنگ وفصاحتش روح فراری را جذب می کند
قوانین واحکامش عادات خرافی را ریشه کن می سازد، تلاوت وتدبر در آن، بیماری غفلت را
شفا می دهد، تبرک به آن، امراض جسمی را شفا می دهد و رهنمود های آن، تاریکی ها را
روشن می کند.
۲٫ شفای قرآن با شفای داروهای مادی تفاوت های زیادی دارد. داروی قرآن، ضرری را به دنبال
ندارد، کهنه نمی شود وتاریخ مصرف ندارد. شفا یافته قرآن عامل شفای دیگران می شود. در
نسخه شفای قرآن اشتباه نیست، همیشه ودر اختیار همه است، طبیب این داروهم مارا می شناسد
هم دوستمان دارد وهم نتیجه نسخه اش ابدی است، نسخه وداروی اوهم مشابه ندارد.

پیام ها:
۱) بهره بردن ازالطاف قرآن، استعداد ولیاقت می خواهد.

۸۳)وهرگاه که به انسان نعمتی عطاکردیم،روی گرداندوشانه خودراازروی تکبرچرخاند
وچون کمترین گزندی به او رسد از همه چیز مأیوس ونومید شود.

نکته ها:
۱٫ رفاه وآسایش، زمینه ساز غفلت است.
۲٫ نعمت ها ازخداست، ولی شروبدی ازعملکرد خود ماست.
۳٫ بدتر ازهر سختی وحادثه ای، نا امیدی می باشد.
۴٫ انسان آنقدر ضعیف است که با نعمتی، گرفتار غروروغفلت شده وبا سختی وحادثه کوچکی
نا امید می شود.
۵٫ انسان به جای اینکه نعمت را از خدا بداندوبه اوبگرود، آن را ازفکر، استعداد، نبوغ وکارخود
می پندارد وخدا را رها می کند.

۸۴) بگو:هرکس برساختاروخلق وخوی خویش عمل می کند، پس پروردگارتان داناتر

است به کسی که به هدایت نزدیک تراست.

نکته ها:
۱٫ رفتار انسان برگرفته از شخصیت فکری وروحی واخلاقی اوست.
۲٫ چون رفتارها ریشه درحالات وعادات دارد، باید از انگیزه ها وخوگرفتن های نابجا پرهیزکرد
تا اعمال نابجا به صورت ملکه درنیاید.
۳٫ راههای هدایت نیز درجات وسلسله مراتب دارد.
۴٫ هرکس نیت بهتری داشته باشد، به هدایت نزدیک تراست.

روح چیست؟

۸۵) وازتودرباره ی روح می پرسند.بگو:روح از امور پروردگارم ومربوط به اواست
وجز اندکی از دانش به شما نداده اند.

نکته ها:
۱٫ امام باقر(ع) کلمه«قلیل» را به علم قلیل تفسیرنکردند،بلکه به معنای افرادقلیل تفسیرفرمودند.
یعنی علم کامل، تنها به اندکی ازمردم داده شده وتنها آنان به روح آگاهی دارند.
۲٫ پیامبران، مرجع پرسش های مردم بودند.
۳٫ حقیقت روح، فوق فهم ودانش بشروسری از اسرار الهی است.
۴٫ تمام علوم بشری، هدیه ی الهی است.
۵٫ دانش انسان، محدود وبسیار اندک است.

۸۶و۸۷) واگر بخواهیم،هرآینه آنچه رابه تووحی کردیم، ازیادت می بریم، سپس کسی
را نمی یابی که دربرابرما ازتودفاع کند.جزرحمت از پروردگارت مدافعی نخواهی
یافت قطعا فضل خداوند نسبت به تو بزگ است.
نکته ها:
۱٫ آیه ۸۶، حالت تهدید آمیز نسبت به پیامبر دارد که خداوند، همچنان که عطا می کند، اگر
بخواهد باز پس می گیرد. وآیه ۸۷، لحن تشویق آمیزی دارد.
۲٫ قرآن، وحی، نبوت، خاتمیت وشفاعت، همه از تفضلات الهی نسبت به پیامبر(ص) بوده واز
مقام ربوبیت خدا سرچشمه می گیرد وخدا عطاهایش را ازاو بازپس نمی گیرد،هرچند دستش
باز، قدرتش استوارومی تواند همه را بازگیرد.

پیام ها:
۱) نعمت ها را از خدا بدانیم و مغرور نشویم، زیرا بقا وزوال نعمت ها به اراده اوست.
۲) هیچ کس در برابرقهر الهی نمی تواند نقشی داشته باشد.
۳) قرآن فضل بزرگ الهی است.

اعجاز قرآن:

۸۸) بگو: اگرتمام انس وجن گردآیندتا همانند این قرآن رابیاورند، نمی توانند مثل
آن را بیاورند، هرچندکه بعضی پشتیبان ویاور دیگری باشند.

نکته ها:
۱٫ ویژگی های بی همتای قرآن کریم، عبارت است از اینکه: هم معجزه است، هم روان ومتنوع
هم خبر ازآینده می دهد، هم بهترین داستان ها را دارد، هم بهترین شیوه دعوت را دارد، هم
بیان کننده ی همه ی مسائل ونیاز های فردی واجتماعی، دنیوی واخروی در همه ی زمینه ها
ودرتمام زمان ها وبرای تمام افراد است.

پیام ها:
۱) جنیان نیز همانند انسان ها مکلفند وقرآن، کتاب آنان نیز می باشد.
۲) جن وانس می توانند با یکدیگر ارتباط وهمکاری داشته باشند.

۸۹) وهمانا دراین قرآن ازهرگونه مثال برای مردم آوردیم ولی بیشترمردم سرباززده و
جزانکار کاری نکردند!

پیام ها:
۱) خداوند باآیات قرآن حجت را برمردم تمام کرده است.
۲) دلیل انکار مردم، لجاجت آنان است، نه آنکه حجت برای آنان نیامده است.
۳) کتاب هدایت، باید در دسترس همگان باشد.

۹۰و۹۱) وگفتند: ما هرگز به توایمان نمی آوریم، مگر برای ما چشمه ای اززمین جاری
سازی .یا برای تو باغی از خرما وانگور باشد که از میان آن نهرها جاری گردانی

نکته ها:
۱٫ مشرکان که منکراعجاز قرآن بودند، شرط ایمان آوردن خود را رسیدن به مادیات قرار داده
وتوقعات نابجایی از پیامبر داشتند غافل ازآنکه پیامبر، برای اثبات نبوت خود معجزه انجام
می دهد، نه برای اشباع هوسهای مردم لجوج، یا سرگرمی وتفریح، یافرار از کاروتلاش.

پیام ها:
۱) هدف پیامبران، ارشاد مردم به توحید بود، ولی گروهی به فکر باغ وطلاو نقره بودند.
۲) هرکس به قدر فکرش درخواست دارد، ملاک نبوت دردید مشرکان باغ وچشمه و… بود.

۹۲و۹۳) یا آسمان را همانگونه که می پنداری به صورت پاره هایی برما بیفکنی، یا
خداوند وفرشتگان را درمقابل ما بیاوری.یا برای توخانه ای اززروزیور باشد،
یا درآسمان پروازکنی وبه پروازوبالارفتن توایمان نخواهیم آوردتاآنکه کتابی
برمافرود آری که آن را بخوانیم. بگو: پروردگار من منزه است، آیا جزاین است که
من بشری فرستاده شده ام!

نکته ها:
۱٫ معجزه، ازشئون ربوبیت خداوندوسرچشمه آن اراده وحکمت الهی است وازشرایط معجزه آن
است که بی هدف وبیهوده یا محال نباشد.
۲٫ درخواست های کفارازپیامبراکرم(ص) دراین آیه بیهوده است ساقط ساختن آسمان به نابودی
همه می انجامد کسی نمی ماند تا ایمان آورد احضار خدا وفرشتگان هم محال است چون جسم
نیستند تا احضار شوندوما آنان را مشاهده کنیم.

پیام ها:
۱) کفار، لجوج وبی ادبند.
۲) کفار، تهدیدات انبیا راباور نداشتند.
۳) ارائه معجزات وچگونگی آنها تنها به اراده ودرخواست خداست، نه انبیا
۴) در خواست های محال و بیهوده ازکسی پذیرفته نمی شود.