آشنایی با مواد ترمیم دندان

ماده آمالگام ترکیبی از چند پودر فلزی (درصد بیشتر نقره و در صد کمتری مس یا فلزات دیگر) با جیوه می باشد که از اختلاط فیزیکی آنها با یکدیگر، نوعی ماده خمیری حاصل می شود که پس از مدتی (تا بیست و چهار ساعت) به حداکثر استحکام می رسد.
وقتی ماده آمالگام به شکل خمیری است، دندان پزشک یک فرصت چند دقیقه ای دارد تا آن را در حفره تعبیه شده در دندان، انباشته سازد. این حفره اگر چه در اصل به تبعیت از پوسیدگی تراشیده می شود اما دارای مهندسی خاصی است. بدین معنی که دندان پزشک پس از برداشت کلیه پوسیدگی ها، دندان را بررسی می کند و سپس در جهت استفاده از آمالگام، فرم مخصوص حفره آمالگام را آماده می نماید.
علت این تراش اضافی، این است که ماده آمالگام همچون سیمان، در درون حفره ریخته می شود و سپس سفت و محکم می گردد. ماندگاری این ماده در حفره، فقط به دلیل اصطکاک با دیواره ها است. بنابراین اگر یک حفره داشته باشیم که عمقی کمتر از دو میلی متر داشته باشد و مقطع آن هم چون v باشد، آمالگام در آن باقی نمی ماند. در صورتی که اگر حفره حداقل دو میلی متر عمق و شکلی مثل u داشته باشد امکان ماندگاری آمالگام بالا می رود.

در حقیقت ماده آمالگام در محل خود گیر می کند ولی هرگز به دیوارها ی دندان نمی چسبد. با این شرایط دندان پزشک گاهی پس از برداشتن پوسیدگی ها، در حفره شکلی را ایجاد می کند که آمالگام در محل گیر کند. استحکام این ماده مطلوب است و در صورتی که در جای درست استفاده شود، خدمات عالی ارائه می دهد. نسبتا ارزان است و تکنیک تهیه و پر کردن با آن ساده و راحت است.
در بسیاری از دندانها که بافت بسیاری از دست داده اند، می توان آمالگام را طوری استفاده کرد که قسمت عمده ای از بافتهای از دست رفته دندان را جبران کند. در این جور موارد برای گیر کردن آمالگام به دندان، از پیچ ها ی داخل عاجی یا داخل کانال ریشه استفاده میشود. ضمنا برای باز سازی دندانهایی که نقطه تماس خود را با دندان کناری شان از دست داده اند نیز آمالگام خدمات بهتری می دهد.
اما آمالگام معایبی هم دارد. واضح ترین آن، رنگ ناهمگون و سیاه و فلزی این ماده است اما یکی از مشهورترین معایب آن این است که آمالگام حاوی جیوه یعنی ماده ای سمی و خطرناک است. اگر چه که به نظر می رسد پس از سفت شدن آمالگام، جیوه در گیر ترکیب شده و آزاد نمی شود، اما امروزه گروهی از محققین معتقدند که از آمالگامهای داخل دهان، همیشه مقداری جیوه آزاد می شود. اگر چه مقدار این جیوه بسیار کم است اما مستمر و دائمی است.

اشکال دیگر آمالگام، احتمال شکست آن در زیر فشار به خصوص در ساعات اولیه پر کردگی است. برای همین اغلب از بیمار خواسته می شود حداقل تا دو ساعت چیزی نخورد. در صورت بروز شکستگی دندانپزشک مجبور است کلیه حجم پر کردگی را خارج کند و در حقیقت دوباره از ابتدا دندان را پر کند . ایراد دیگرآمالگام این است که به مرور زمان می تواند رنگ دندان را تغییر دائمی دهد و با باز شدن درزهای بین آمالگام و دندان، زمان تعویض پر کردگی فرا می رسد. اگر در این زمان پر کردگی تعویض نگردد اگر چه که آمالگام در جای خود گیر کرده و نیم افتد اما پوسیدگی از درز بین دندان و ماده پر کردگی شروع شده ، وسعت می یابد و تخریب می کند.

ماده کامپوزیت نوعی رزین صناعی میباشد که به واسطه تکنیکی بسیار حساس و پیچیده به دندان می چسبد. چسبندگی این ماده در وهله اول به مینای دندان و با توان کمتری، به عاج می باشد. برای ایجاد چسبندگی بین دندان و ماده کامپوزیت لازم است که دندانپزشک ابتدا پوسیدگی ها را کاملا تراشیده و پاک کند و سپس حفره مورد نظر را با اسیدی مخصوص آماده کند . پس از شستشوی اسید، دندان باید کاملا خشک شود. در جریان کار از این مرحله، به بعد هیچ نوع بزاق یا خون یا ترشح دهانی نباید به منطقه اسید خورده برسد. در غیر این صورت هدف اصلی که ایجاد چسبندگی است حاصل نمی شود. التهابات لثه و خونریزی های لثه ای و ترشح بزاق در این مرحله یکی از دلایلی است که گهگاه دندانپزشک به شما توصیه می کند از آمالگام استفاده نمائید زیرا به دلایل ذکر شده کیفیت ماده کامپوزیت مطلوب نخواهد شد.
همانطور که گفته شد پس از ایزوله کردن دندان از بزاق و خون و باقی ترشحات، دندان را خشک نموده و مواد چسباننده و در نهایت کامپوزیت که به شکل خمیر می باشد، در محل قرار می گیرد. این خمیر که با رنگ بندی های مختلف تهیه می شود، خود به خود یا پس از تابانیدن نور آبی، سفت خواهد شد.
برترین خاصیت کامپوزیت این است که برای تعبیه آن نیاز به تراشیدن دندان، کم می شود. یعنی پس از برداشت پوسیدگی ها اغلب تراش بیشتری لازم نیست. کوچکترین اجزا باقی مانده از دندان مفید ند و به بیشتر چسبیدن ماده و دندان کمک می نمایند. بنابراین بافت دندانی بیشتری باقی می ماند.
تولید این ماده در دندان پزشکی انقلابی ایجاد کرد زیرا در گذشته به واسطه یک پوسیدگی کوچک، دندان پزشک مجبور بود حفره مشخصی برای گیرکردن آمالگام ایجاد کند اما با ورود کامپوزیت تراش دندان ها محافظه کارانه تر شد. با این وجود اگر چه کامپوزیت ها رنگی مطلوب دارند و به دندان می چسبند، ولی به واسطه حساسیت کاربردشان ، شکست های بیشتری نسبت به آمالگام نشان می دهند. مراحل پر کردگی با کامپوزیت دقیق تر و وقت گیر تر است. کامپوزیت پس از سفت شدن نهائی اندگی منقبض می شود و هر چقدر حجم پرکردگی بیشتر باشد این انقباض بیشتر خواهد بود. این انقباض کیفیت یک پارچگی بین دندان و ماده را از بین می برد. از معایب دیگر کامپوزیت جذب آب و رنگدانه، طی مرور زمان است.
مزیت عمده این ماده، رنگ مطلوب و چسبندگی به بافت اصلی دندان می باشد. مقاومت نسبتا خوبی دارد و با افزودن موادی مثل فلوراید به آن، می شود تا حدی از بازگشت پوسیدگی جلو گیری کرد. از مزیتهای دیگر آن می توان به این نکته اشاره کرد که بلافاصله پس از پایان کار، خوردن یا نوشیدن آزاد است. ضمنا کامپوزیت خطر آزاد کردن جیوه را هم ندارد.
اما البته کامپوزیت محدودیت های خود را دارند. پوسیدگی های وسیعی که بافت عمده دندان به خصوص مینا را از بین برده و یا پوسیدگی های زیر لثه ای که کنترل بزاق و خون در زمان ترمیم در آن ها غیر ممکن است از مواردی هستند که شانس استفده از این ماده را کاهش می دهند در صورتی که در بسیاری از این موارد آمالگام خدمات بهتری ارائه می دهد.
در مجموع تجربه چندین ساله درمان با کامپوزیت و آمالگام برای من، این برداشت را در پی داشته است که کامپوزیت در دهان هایی با بهداشت بالاتر، ماندگاری و عمری طولانی تر دارد. در حقیقت عود پوسیدگی و تغییر رنگ و شکستگی و عدم موفقیت در پر کردگی های با کامپوزیت، در بیمارانی که توجه زیادی به بهداشت خود ندارند مکررا دیده می شود. در صورتی که در همین بیماران، آمالگام می تواند مفید تر و ماندگار تر باشد. اغلب ناموفقیت ها در پر کردگی های کامپوزیت به علت استفاده از این ماده در محیط سرشار از میکروب و جرم و همراه التهاب و خونریزی لثه ای است.
توصیه می شود در این گونه بیماران ابتدا جرم گیریو بروساژ دندانها انجام گیرد و بیمار برای ارتقا سطح بهداشت دهان خود آموزش ببیند و بعد برای درمان او با کامپوزیت اقدام کرد.
امروزه تلاش علم مواد دندانی بر این است که کیفیت مواد کامپوزیتی را افزایش دهند. رنگ و شفافیت و به همچنین قدرت چسبندگی به دندان را بالا ببرند. از حساسیت تکنیکی این درمان بکاهند و کامپوزیت را همانند آمالگام ارزان و ساده در اختیار بیماران و دندانپزشکان قرار دهند اما مهمترین دلیلی که یک دندانپزشک برای انتخاب بین کامپوزیت و آمالگام به آن توجه می کند ، امکان ترمیم با ماده مورد نظر، زیبائی مقبولتر و ترمیم ماندگار تر است .

 منبع : پزشک انلاین