عوامل افت تحصیلی (ادامه)

به همین منظور، سه مرحله مجزا را به شرح زیر برای بررسی در نظر گرفته ایم:
انگیزه های ورود به دانشگاه
امروزه ادامه تحصیل پس از اخذ دیپلم یک حالت عادی به شمار می آید. شاید اگر به دهه های قبل برگردیم بیشترین فارغ التحصیلی را در مقطع دیپلم می یافتیم و فقط تعداد اندکی ادامه آن را در دانشگاه ها در پیش می گرفتند، ولی با گذشت زمان و پیشرفت فناوری، بالارفتن سطح زندگی و آگاهی های عمومی، تغییر فرهنگ و غیره مقطع دیپلم دیگر مرزی برای جدایی از تحصیل و ورود به بازار کار به شمار نمی آید، بلکه ادامه آن در دانشگاه ها امری عادی و غالباً ضروری به حساب می آید.
شاید بتوان یکی از دلایل به وجود آمدن دانشگاه های غیردولتی و بازشدن شاخه دانشگاهی در سازمان هایی نظیر سازمان مدیریت صنعتی و مدیریت دولتی و غیره را همین موضوع نسبت داد.
شرایط زمانی دانشگاه آزاد و سازمان های مدیریت دولتی و صنعتی از نظر تشکیل کلاس های درسی که عمدتاً از ساعت ۳ بعدازظهر به بعد شروع می شوند، امکاناتی را فراهم آورد تا شاغلان سازمان ها، اداره ها و کارخانه ها نیز بدون توجه به موقعیت شغلی، مقطع سنی و وضعیت اقتصادی و … به سوی این مراکز گسیل شده و تحصیلات خود را هرچند نامطلوب ادامه دهند. گرایش شاغلان به سمت دانشگاه زمانی شدت گرفت که نتایج فارغ التحصیلی دوره های اول برروی موقعیت شغلی و دریافتی آنان منعکس شد. بی شک اگر آماری دقیق از افت تحصیلی این مراکز (عمدتاً دانشگاه آزاد) و ترکیب دانشجویی آن تهیه شود، بیشترین درصد آن را دانشجویان شاغل تشکیل خواهند داد؛ البته این بدان مفهوم نیست که در رده ی دانشجویان غیرشاغل افت تحصیلی وجود ندارد. حال با این توضیحات انگیزه های ورود به دانشگاه را می توان در دو گروه شاغلان و غیر شاغلان به صورت جداگانه بررسی نمود:
الف- شاغلان:
آنچه از گفته صدها دانشجوی شاغل که عمدتاً در سنین میانسالی می باشند استنباط می شود این
است که انگیزه اصلی آنها ارتقای درجه کارمندی به کارشناسی و دستیابی به موقعیت بهتر سازمانی و کسب درآمد بیشتر می باشد. واضح است که با توجه به چنین انگیزه ای و شرایط سنی از یک طرف، موقعیت اجتماعی، مشغولیت کاری و در نتیجه عدم وجود فرصت کافی برای مطالعه و همچنین مشکلات اقتصادی و گرفتاری های خانوادگی از طرف دیگر داشتن انتظاری در سطح مطلوب یا مناسب حال، انتظاری نامعقول است و برای بهبود درجه تحصیلی می بایست شرایط اشاره شده در بالا را بهبود داد.
ب- غیرشاغلان:
مشکلات رده غیرشاغلان به جز مواردی اندک (شاید آن هم به صورت غیرمستقیم) از آنچه در مورد شاغلان بیان شد، کاملا متفاوت می باشد. گرچه اکثر دانشجویان غیرشاغل در سنینی مناسب برای ادامه تحصیل هستند ولی آنها نیز مشکلات شرایط سنی خود را دارند اگر اظهارنظرهای پراکنده صدها دانشجوی غیرشاغل را در این زمینه جمع بندی کنیم، می توانیم چنین نتیجه بگیریم:
اکثریت این گروه از دانشجویان علاقه مند به ادامه تحصیل هستند ولی درصد قابل توجهی از این افراد نتوانسته اند در رشته مورد علاقه خود قرار گیرند بنابراین علی رغم توانایی لازم برای کسب دانش یک نوع بی میلی ناخود آگاه همواره به عنوان یک عامل بازدارنده عمل می کند.
عدم اشتغال فارغ التحصیلان دوره های قبل، آمارهای مربوط به بیکاری سطوح دانشگاهی، نارضایتی شاغلان از شرایط کاری، ناسازگاری در آمدهای کارمندی با هزینه های زندگی و عواملی مانند آنها، یک نوع یاس و ناامیدی(عامل بازدارنده) در دانشجویان ایجاد نموده و آنان را نسبت به درس و مطالعه بی میل می نماید. در نتیجه سطح تحصیلی علی رغم میل باطنی، از حد مورد انتظار پایین آمده و افت پیدا می کند.
نا گفته پیداست که مشکلات دیگری نظیر مشکلات فردی و خانوادگی نیز کم و بیش وجود خواهند داشت که اگر بر روی مشکلات قبلی افزوده شود، شدت عمل دوچندان خواهد شد.
… مسائل و مشکلات حین تحصیل صرف نظر از اندک تفاوت هایی که می تواند برای دانشجویان شاغل و غیرشاغل وجود داشته باشد، مسائل و مشکلات عمده دانشجویان را حین تحصیل می توان به شرح زیر دانست:
– تشکیل کلاس ها در بعد از ظهرها به دلیل خستگی مفرط ناشی از کارهای شخصی یا اداری و عدم آمادگی مناسب ذهنی برای دریافت مطالب باعث می شود که درک و تفهیم موضوعات درسی به سختی صورت گرفته و نهایتاً منجر به کاهش درجه یادگیری می شود.
– چهره های خواب آلود و افسرده، ناهماهنگی در حضور به موقع دانشجویان در کلاس، ترکیب نامتناسب دانشجویان از نظر سنی، شغلی، درجه یادگیری و بهره هوشی و … فضایی را به وجود          می آورد که نه ارائه مطالب در حد مورد انتظار صورت می گیرد و نه جذب آن از سوی دانشجویان.
– عدم وجود کادر مجرب و دائمی هیأت علمی برای هر یک از رشته ها (شاید به دلیل کاهش هزینه ها) موجب استفاده از مدرسین پاره وقت حق التدریس شده و شرایطی فراهم می آورد که امکان اعمال نظرهای شخصی روی انتخاب افراد (مدرسین) به سهولت انجام گرفته و گذشته از  بی توجهی به کیفیت تدریس مدرسین، یک دگرگونی شدید در شیونه ارائه مطالب و گاه سرفصل ها به وجود می آورد که نمی توان گفت تأثیر آن بر افت تحصیلی کمتر از بندهای قبلی می باشد.
– گرانی کتاب، کمیابی برخی از کتاب ها و در نتیجه عدم تامین کامل آنها از سوی دانشجویان کمبود منابع جدید فارسی و بها ندادن به ترجمه منابع جدید موجب دسترسی ناقص و ضعیف دانشجویان به منابع درسی شده و بر روی کسب تحصیل آنان تأثیر منفی می گذارد.
مشکلات بعد از فارغ التحصیلی
– بیکاری فارغ التحصیلان و ترس از روند افزایشی آن حتی از مرحله قبل از ورود به دانشگاه، در جوانان ایجاد یک نوع یاس و ناامیدی می نماید که بی شک روی انگیزه آنان برای تحصیل علم و دانش مؤثر خواهد بود. از این رو دانشجویان دائماً نسبت به وضعیت آینده خود در حال نگرانی و تنش به سر می برند. واضح است که تنش و اضطراب به عنوان یکی از عوامل مهم بازدارنده عمل خواهد کرد و تا زمانی که منابع نگرانی از بین نرود نمی توان انتظار معقولی از آنان داشت.
– بی توجهی به میزان تحصیلات رشته تحصیلی و همچنین توانایی های علمی و عملی در برخی انتخابات سازمانی آن هم با در نظرگرفتن یکسان بودن سایر شرایط منطقی، الگوی نامناسبی را برای کارکنان و دانشجویان در حال تحصیل به تصویر کشیده و آنان را از آینده ای نامطلوب            می هراساند. در نتیجه میل و رغبت آنان را برای کسب علم و دانش هرچه بیشتر و بهتر، کمرنگ تر می نماید.
البته هرگز نمی توان ادعا نمود همه عوامل مؤثر در افت تحصیلی فقط موارد اشاره شده می باشد. چه بسا خود این عوامل در مکان های مختلف آموزشی به صورت های متفاوت جلوه نموده و شاید برخی از آنها به عنوان عامل مؤثر شناخته نشوند. همچنین برخی عوامل اشاره نشده دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد، ولی با توجه به شرایط مساوی حاکم بر جامعه و عمومیت داشتن عوامل یاد شده، می توان آنچه را که از بررسی اجمالی و تجربیات طولانی در مراکز آموزشی مختلف به دست آمده است، به عنوان عوامل اصلی بازدارنده یا افت تحصیلی دانست.
تجلیات هیجان، تجلیات کلامی و غیرکلامی است // هوش هیجانی با اکتساب و تحصیل افزایش می یابد.
دکتر سید محسن فاطمی- مدرس دانشگاه British Colombia و دکترای آموزش زبان انگلیسی از دانشگاه British Colombia در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران به تشریح هوش هیجانی پرداخت.
به گزارش خبرنگار گروه دانشگاهی “مهر”، دکتر سید محسن فاطمی در نشستی که با موضوع هوش هیجانی و تقویت کارایی در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران برگزار شد، هوش هیجانی را دارای حداقل ۴ مولفه دانست و گفت: اولین مولفه هوش هیجانی، آگاهی هیجانی است. هیجانات طیف وسیع و گسترده ای دارند. شادی، نور و شعف هیجانات مثبت و ترس و اضطراب از هیجانات منفی هستند. منظور از آگاهی هیجانی این است که تا چه اندازه هیجانات خود را               می شناسیم و اینکه بدانیم در شرایط مختلف آنچه بر ما حاکم است چیست.
وی با اشاره به اینکه آگاهی هیجانی از مهمترین مولفه های هوش هیجانی است افزود:
آگاهی هیجانی یکی از ابعادش این است که مثلا علی رغم اینکه (مثلا در یک جلسه کاری) خشمگین می شویم اما چون بر نقش خود و منافع ملی و سازمانی خود واقفیم آگاهانه و هوشیارانه عمل می کنیم.
دکتر فاطمی یادآور شد: تجلیات هیجان، تجلیات کلامی و غیرکلامی است. هفت درصد از ارتباطات از طریق کلامی، ۳۸ درصد با لحن و صدا و ۵۵ درصد با ژست، حالت و غیره برقرار          می شود.
وی افزود: آگاهی هیجانی یعنی تجلیات و مصادیق هیجان را در کلام و غیر کلام تشخیص دهیم. اگر تجلیات کلامی همراه با حالت های مکمل از لحاظ لحن و تن صدا باشد و از لحاظ دیداری و تصویری ژست مناسب با آن ارائه شود پیام به بهترین وجه منتقل می شود و اگر اختلاف بین عامل کلامی و غیرکلامی باشد عامل غیرکلامی برتری خواهد جست.
فاطمی با بیان اینکه دومین مولفه از هوش هیجانی بیان خوب هیجانات است، افزود: یکی از محققینی که بر روی این مسئله کار کرده از افراد می خواهد که روزی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه راجع به سخت ترین آسیب ها و ناراحتی هایی که با آن برخورد کرده اند بنویسند. این امر باعث می شود که فرد از جنبه های سلامتی سیستم ایمنی بدنش بهتر برخورد کند ناراحتیهای درونی اش کاهش یابد و مراجعات مکرر کمتری به پزشک از نظر بیماری های روانی داشته باشد.