نگاه طبیبانه به وایبر و واتس‌آپ!

۱) اگر تا چند دهه پیش هوا، غذا و عشق عناصر حیاتی برای زیستن به شمار می‌رفتند، امروز اطلاعات به‌عنوان چهارمین پایه برای حیات بیولوژیک آدمی شناخته می‌شود. اگر عشق و اطلاعات نباشد مرگ، حتی از لحاظ بیولوژیک، سراغ آدمی می‌آید. شاید این سخن حضرت مولانا بیش از هر زمانی اعتبار داشته باشد: «هرکه را افزون خبر جانش فزون/ جان نباشد جز خبر در آزمون»

۲) امروز گروه‌های مختلف و تخصص‌های متعدد پزشکی انواع و اقسام گروه‌های وایبری و کمتر واتس‌آپی را راه‌اندازی کرده‌اند. کافی است یک‌بار در اورژانس گرفتار موردی ویژه‌ شوید و مشکل را با ده‌ها نفر از همکاران در فضای مجازی مطرح کنید و از راهنمایی ایشان بهره ببرید تا بفهمید که چه نعمت بزرگی است فضای مجازی اما آنچنان که در پی می‌آید، این مفید و موثر بودن منوط به شناخت ماهیت فضای مجازی و رعایت شرط‌هاست.

۳) استفاده از فضای مجازی به مثابه یک ابزار همچون هر ابزار دیگری به شمشیر دو‌لبه می‌ماند. می‌تواند جراحانه عقده‌های جهالت را بیرون کشد یا قصابانه جان آدمی را سلاخی کند. فضای مجازی به همان میزان که می‌تواند مولد باشد، می‌تواند مخرب باشد. بشر امروزین با سرسام اطلاعات مواجه است. اطلاعات به سرعت پخش می‌شود و این سرعت گاه دقت و اصالت را به قربانگاه می‌کشاند. فضای مجازی اقیانوسی است به عمق یک انگشتدانه که فرصت غور و غواصی را از آدمی می‌گیرد. از آن سو اما اگر بر فضای عمومی (از جمله وایبر و واتس‌آپ) فقط به عنوان یک سرنخ آگاهی و نه خودِ آگاهی نگاه شود، می‌تواند در بسط دانایی موثر بیفتد. اگر به وایبر و واتس‌آپ به عنوان منبع غایی اندیشه تلقی شود، خود اندیشه‌سوز است اما اگر راهی به رهایی و فرصتی برای دانستن تلقی شود، می‌تواند نردبانی بر بام دانایی باشد. وایبر و واتس‌آپ زمانی مفید هستند که حس کنجکاوی را برای خواندن کتاب و تتبع عالمانه در نشریه‌های معتبر برانگیزند و نه آنکه توهم استغنا از منابع معتبر را دامن زنند اما در مقام عمل می‌بینیم که نه تنها این، بلکه مع‌الاسف، همچون سایر نحله‌های رسانه‌های الکتریکی، سریع آغشته به هجویات و لطیفه‌ها می‌شود و از حیّز انتفاع ساقط. در این بین در فضای واتس آپ با توجه به حضور مدیر گروه (admin) ممکن است در نیل به یک گروه همگن و پویا مفید باشد، امکانی که در وایبر وجود ندارد.

۴) از دیگر مشکلات فضای چت این است که شما مخاطب را نمی‌بینید، زبان بدن او را نمی‌فهمید، تن صدای او را درک نمی‌کنید و همه اینها دامن زننده سوءتفاهم و پدیدآورنده خصومت‌های فردی می‌شود. فضای مجازی مستعد برهم‌زدن صلح و دوستی و ایجاد تخاصم و دشمنی است. البته همین آگاهی به موضوع می‌تواند مانع از تبدیل یک فضای پویا و سازنده به یک فضای رخوت‌زا و دلگیرکننده شود. خلاف آنچه عموم تصور می‌کنند، فضای وایبر و واتس‌آپ مجال مناسبی برای طرح مباحث جمعی نیست و بهتر آن است که آخرین اطلاعات، تجربیات، ارجاعات، دستاورد‌های علمی یا علایق مشترک در حوزه‌های ادبیات، هنر و فرهنگ و سیاست به اشتراک گذاشته شده و از آنها عبور شود.

۵) در آخر اینکه دنیای مجاز به هر حال مجاز است و به اندازه یک دنیای واقعی با واقعیت فاصله دارد. دنیای مجاز آمده بود تا مرزها را درهم شکند، اما گویا پدیدآورنده مرزهای جدیدی شده است. با نگاهی آسیب‌شناسانه می‌توان بهره بهتر و مفیدتری از دنیای مجازی داشت. نکته مهم آن است که ما هر لحظه به این امر توجه کنیم که عنان زندگی ما در اختیار دنیای مجازی است یا عنان دنیای مجازی در دست ما. شاید از این رهگذر جامعه پزشکی هم بتواند از این ابزار به نیکی بهره برد.
سلامتیران