نوسانات اقليمي

(نوسانات اقلیمی در بَطن طبیعت زمین نهفته است.)
مقدمه
تغییر اقلیم یکی از مهم ترین چالش های قرن جاری است وقوع سیل های با شدت بالا، گرم ، سرماهای بی موقع، تکرار بیشتر خشکسالی ها، بالا آمدن سطح آب دریاها، طغیان آفات و بیماریهای گیاهی، کاهش ضخامت لایه ازن، گرم شدن جهانی هوا و ذوب شدن یخهای دائمی از جمله مواردی است که بحث تغییر اقلیم را در دهه جاری در جهان بیشتر مطرح کرده است.
در سال ۲۰۰۳ سازمان هواشناسی جهانی شعار سالانه خود را تحت عنوانOur future climate   اقلیم آینده ما نامگذاری نموده است. که مقدار تغییر اقلیم در آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در سال ۲۰۰۳ چندین کنفرانس بین المللی و منطقه ای با عناوین تغییر اقلیم در کشورهای مختلف دنیا برگزار شده است. سازمان هواشناسی کشور سومین کنفرانس منطقه ای تغییر اقلیم را با همکاری دانشگاه اصفهان در سال ۱۳۸۲ در دستور کار خود قرار داد.
آب و هوا یکی از ارکان بنیادین زندگی بشر محسوب می شود و با پیشرفت و توسعه در جهان حفاظت از آن روز به روز اهمیت بیشتر می یابد. تغییر آب و هوا یکی از پیچیده ترین مشکلاتی است که بشر در حال و آینده با آن مواجه است. انسان با بی توجهی به قوانین حاکم بر طبیعت و عدم شناخت مسائل زیست محیطی مرتبط با آن عامل اصلی این تغییرات محسوب می گردد. تغییرات ثبت شده در ایستگاههای هواشناسی و کشتی ها نشان می دهد که از اوایل قرن بیستم هوای سطح زمین و دریا به طور متوسط ۴۵/۰‌درجه سانتی گراد گرمتر شده است. عقب نشینی و ذوب شدن یخهای قطبی از پایان قرن ۱۹ شواهد تاریخی مبنی بر گرم شدن هوای کره زمین می باشد. تحقیقات و بررسی های اخیر در ایران نشان می دهد که از بارشهای منجمد کاسته شده و به جای آن بارندگیهای رگباری که اغلب با سیل همراه است در غیر فصل و با شدت بیشتری ریزش می نماید.
در سالهای اخیر همه شاهد وقوع این گونه پدیده های ناگوار در جهان و کشور بوده ایم که حاصل آن خسارات مالی و جانی فراوان بوده است.
در رابطه با تغییر اقلیم و اثرات آن کشور ایران با دارا بودن تنوع اقلیمی نسبتاً زیاد از حساسیت بیشتری برخوردار است و مطالعات مقایسه ای تغییرات بارندگی در دو مقطع زمانی۳۰ ساله ۱۹۶۱ تا ۱۹۹۰ و دوره ده ساله ۱۹۸۱ تا ۱۹۹۰ نشان می دهد که تغییرات شدید بارندگی در نواحی شمال غربی، غربی و بعضی از نواحی مرکزی و نواحی شرقی دریای خزر اتفاق افتاده است که نمایانگر افزایش بارندگیهاست.
کاهش بارندگی در ده سال اخیر در شمال خراسان ـ جنوب سیستان و بلوچستان و اکثر نواحی ساحل دریای خزر مشاهده شده است.
وقوع تغییرات اقلیمی و آثار ناخوشایند آن به نوبه خود اثرات اقتصادی، اجتماعی فراوانی را به همراه دارد که سیاست گذاران و مدیران برنامه ریزکشور بایستی از هم اکنون راه چاره برای مقابله با تغییرات زیانبار این تغییرات بیندیشند.
با مطرح شدن مباحث مربوط به تغییر اقلیم و فعالیت های انسانی در زمینه انتشار گازهای گلخانه ای مانند دی اکسید کربن متان و همچنین مطرح شدن مباحث مربوط به تغییر اقلیم در دانشکده ها و مراکز علمی و تحقیقاتی و خسارات بسیار زیادی که در زمینه تغییرات اقلیم ایجاد می شودو با عنایت به تأثیرات اجتماعی، اقتصادی آن بر محیط زیست در سال ۱۹۸۸ هیئت بین الدول تغییر اقلیم (IPCC) در سازمان هواشناسی جهانی (WMO)‌ و برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP) ایجاد گردید.
به طور کلی (IPCC) با توجه به  اطلاعات و گزارش ها به اتخاذ سیاست های مناسب در خصوص مباحث مربوط به تغییر اقلیم می پردازد. IPCC یک هیئت بین الدول است که مجموعه اطلاعات ویژه ای در زمینه مباحث علمی، اقتصادی، اجتماعی و فنی تغییر اقلیم برای جامعه جهانی ارائه می نماید و دارای سه گروه کاری است که وظیفه هر کدام از آنهادر زمینه کنترل و تأثیر گازهای گلخانه ای می باشد و در هر گروه کاری یک حمایت کننده فنی نیز وجود دارد.
تحولات اقلیم در دوران زمین شناسی
اقلیم گرچه پدیده ای ثابت به نظر می رسد، اما مطالعه گذشته زمین نشان می دهد که شرایط آب و هوا با سایر تحولات درونی و بیرونی کره زمین پیوسته دستخوش تغییر قرار گرفته و دوره های سرد و گرم یا خشک و مرطوب، مکرر جای یکدیگر را گرفته اند. نوسانهای اقلیمی حتی در ۲۰۰ سال اخیر که به آمارهای هواشناسی دسترسی داریم، درپاره ای از مناطق سطح کره زمین، کاملاً محسوس بوده است.
شاخه ای از اقلیم شناسی را که به مطالعه وضعیت اقلیم گذشته زمین می پردازد، دیرینه اقلیم شناسی می نامند. روش مطالعه در دیرینه اقلیم شناسی، یافت و شناخت آثاری است که روند اقلیم از گذشته های دور به جا گذاشته است. بدیهی است که مطالعه تظاهرات آب و هوا در زمان حال، در تحلیل صحیح این شواهد نقش اساسی دارد.
شواهد اقلیمی را بر اساس ویژگیهایشان به سه گروه، زیست شناختی، سنگ شناختی، ریخت شناختی تقسیم می کنند. از شواهد زیست شناختی، با توجه به نزدیکی سیستماتیک که بین انواع نباتات و حیوانات وجود دارد و همچنین شناختی که امروزه از شرایط زیست محیطی و فیزیولوژیکی جانداران در دست داریم، استفاده می شود.از مطالعه شواهد سنگ شناختی، نحوه جریانهای فرسایشی و شرایط رسوب گذاری در دوره های گذشته، مشخص می شود که خود می تواند بیانگر روند شرایط اقلیم در گذشته باشد و بالاخره شواهد ریخت شناختی تاثیر بعضی عناصر اقلیمی را بر روی پاره ای از تظاهرات که می توانند معرف شرایط اقلیم در زمان تاثیر خود باشد مورد بررسی قرار می دهد.
مطالعه اقلیم در دورانهای گذشته، حاکی از این است که حتی قبل از دوران اول، یک رشته عصر یخبندان وجود داشته است که آثار آن در افریقای جنوبی و امریکای شمالی به دست آمده است، وجود این یخبندانها در دوره گذار پره کامبرین به کامبرین مطمئن و قطعی است و به نام یخبندان رائوکامبرین مشهور است، شواهد این یخبندان در بخشهای وسیعی از سطح کره زمین به استثنای آمریکای جنوبی و قطب جنوب پیدا شده که از اقلیم سرد و پرباران دوره مزبور حکایت می کند.
تصویر اقلیم در پالئوزوئیک، به دلیل فراوانی یافته های حیوانی و گیاهی روشن تر و دقیقتر است و نشانه هایی از یخبندان وسیع در نیمکرده جنوبی به دست می دهد که به ویژه برای دوره گذار از کربونیفر به پرمین کاملاً صادق است. در این دوره، مناطقی که امروزه از یکدیگر فاصله زیادی دارند(شمال آفریقا، هند، استرالیا و برزیل جنوبی) از یخ پوشیده بود و اقلیم حاره ای جنگلهای بارانی در اروپای مرکزی و آمریکا گسترده بوده است. ظاهراً موقعیت خشکیها و قاره ها در آن روزگار، طوری بوده است که قطب جنوب در جنوب افریقا و قطب شمال در بخش شمالی اقیانوس آرام قرار داشته و استوان از اروپای مرکزی و آمریکا، می گذشته است.
مناطق پوشیده از یخ هم مرز بوده و پهنه های وسیعی تشکیل می داده اند. اما در دوره های بعد تا دوران سوم، قطبها و همراه با آن مناطق اقلیمی به موقعیت امروزی خود جابجا شده اند. به عبارت دیگر، تحولاتی اساسی در وضع آب و هوا پیش آمد، به طوری که دوران سوم کاملاً گرم و فاقد دوره ها ی یخبندان بوده است و سرانجام در اواخر این دوران، دما به تدریج کاهش می یابد، تا آنجا که به ایجاد یخچالهای کواترنر منتهی شده است.
کواترنر که با شرایط طبیعی بسیار ناپایدار و تحولات عظیم اقلیمی همراه بوده است دوره ظهور انسان تلقی می شود. در این زمان آب و هوا به تناوب تغییر کرده و دوره های یخچالی و بین یخچالی متعددی به وجود آمده است. این دوران را به دو قسمت پلیئستوسن و هولوسن(دوره یخچالی و بعد یخچالی) تقسیم می کنند. در پلیئستوسن،‌چندین عصر یخبندان به وقوع پیوسته که هر کدام از آنها خود تعدادی یخبندان متوالی و مستقل از یکدیگر را شامل شده است. از آنجا که این یخبندانها در مناطق وسیع یخچالی مانند اریکای شمالی، اروپا و آلپ کاملاً یکسان نبوده اند، هماهنگی لازم تنها بین یخچالهایی دیده می شود که به دوره های جدید تعلق دارند.
دوره های یخچالی را در اروپای شمالی به دوره آلستر، ساله، وارته، ویستول و یخچالهای آمریکای شمالی رانبراسکا، ایلینوبز، ویسکانسین نامیده اند. همچنین آغاز و پیشروی چهار دوره یخبندان آلپ را به نام رودخانه های واقع در آن از قبیل گوتز، میندل، ریس و وروم نامیده اند که تاریخ وقوع آنها را به ترتیب، به ۷۵ ، ۲۰۰ ، ۴۵۰ و بالاخره۶۰۰ هزار سال قبل نسبت داده اند.
به طور کلی نظر اقلیم شناسان پیرامون شرایط حرارتی در دوره سر پلیئستوسن هماهنگ نیست؛ گرچه بررسیهای متعدد برای تبیین شرایط گردش عمومی هوا در آن عصرها و مقایسه آن با سیستمهای سینوپتیک غالب امروزی انجام شده است.
مطالعه شواهد اقلیمی و رابطه آن با گردش عمومی هوای جو در حال حاضر نشان می دهد که اساس گردش مزبور از دوران سوم به بعد تا زمان حال حفظ شده است. حتی بعضی از اقلیم شناسان براین باورند که هیأت کلی گردش سیاره ای از دورانهای بسیار قدیمتر زمین شناسی تا به امروز یکسان، باقی مانده است. با این حال، شدت و توزیع سیستمهای فشار و در نتیجه موقعیت کمربندهای اقلیمی در زمانهای مختلف کاملاً متفاوت بوده است.
پسروی یخبندان دوران چهارم در اواخر پلیئوستوسن(تقریبا از ۲۰۰۰۰ سال قبل) با ذوب یخها از حاشیه جنوبی شمال اروپا به تدریج آغاز گردید و آهنگ عقب نشینی تدریجی آن تا حدود ۶۵۰۰ سال قبل از میلاد ادامه داشته است. زمین در طول دوره«پس یخچالی» دستخوش نوسانهای اقلیمی بسیار واقع شده است، به طوریکه بقایای یخچالها گهگاه پیشرویهای ضعیفی داشته و سپس عقب نشسته اند. این پسروی در آغاز قرن اخیر بسیار محسوس بوده است.
در جمع بندی نظریه هایی که تاکنون در این مورد ارائه شده است، به نظر می رسد که به دو عامل تکیه شده است: اول عامل زمینی(درون زمین، سطح زمین،مقدار نمک آب اقیانوس ها، جو زمین، جابجایی قطب و اشتقاق قاره ها) دوم عامل کیهانی(تغییر مدار زمین، جذب انرژی به وسیله ذرات و غبارهای کیهانی، و بالاخره تغییرات ابتدایی در انرژی تابش خورشید). از این نظر، نظریه رانش قاره ای، به ویژه از دیدگاه زمین شناسی اهمیت بسیار دارد.
نوسانات اقلیمی و تأثیر آن بر تغییرات محیطی
مهمترین تأثیرات اقلیم بر بیابان زدایی، هیدرولوژی و منابع آب، بالا آمدن آب دریا، خشکسالی، کشاورزی، منابع طبیعی و جنگل ها، بلایای طبیعی، اکولوژی، محیط زیست مسائل شهرنشینی و توسعه شهرها، ذخائر غذایی انسان، انرژی و دیگر مسائل اقتصادی و اجتماعی جامعه است.
وضعیت اقلیم جهان در سال ۲۰۰۱ میلادی
یکی از وقایع مهمی که در سال۲۰۰۱ میلادی اتفاق افتاد اتمام دوره طولانی پدیده لانینا بود که از اواسط سال ۱۹۹۸ میلادی شروع شده بود. تأثیرات این پدیده بر روی اقلیم جهان شامل دو اثر سرد شدن و گرم شدن مناطق مختلف کره زمین بود که حالت سرد شدن در نواحی جنوب خاورمیانه، قسمت هایی از آفریقا و سواحل ایالات متحده آمریکا بروز کرد. حالت گرم شدن نیز در نواحی استوایی اقیانوس آرام رخ داد.
در سال ۲۰۰۱ مقدار بارندگیها بر روی اندونزی، نیمه شرقی بخش استوایی اقیانوس هند، جنوب شرقی آسیا، شمال استرالیا و نواحی مرکزی و غربی بخش های زیر استوایی اقیانوس آرام جنوبی به نحو چشمگیری افزایش یافت، برعکس در غرب نواحی استوایی اقیانوس آرام مقادیر حدی میانگین بارندگی رخ داد که این حالت جزء یکی از اثرات شدید پدیده النینو بود.
گرمترین ماه اکتبر که در ۳۴۳ سال اخیر بی سابقه بوده است در بخش های مرکزی انگلستان رخ داد و گرمترین ماه اکتبر که در یکصد سال اخیر بی سابقه بوده است در دانمارک و آلمان به وقوع پیوست. همچنین میانگین دمای ماهیانه ماههای نوامبر و دسامبر سال گذشته که در ایالات متحده آمریکا ثبت گردید فقط اندکی با بیشترین دمای ثبت شده در آن کشور، فاصله داشت.
یکی از قوی ترین هاریکن  های ثبت شده از سال ۱۹۵۲ تا کنون بوده که در کشور کوبا باعث رانش زمین در منطقه وسیعی گردید که در نوع خود بی سابقه بود. در اقیانوس آرام غربی نیز بروز طوفان های معروف Chebi  Toraji,و Utor باعث کشته شدن بیش از ۴۵۰ نفر گردید.
یکی دیگر از پدیده های حادی که در سال ۲۰۰۱ میلادی رخ داد، پدیده خشکسالی بودکه کشورهای افغانستان، جمهوری اسلامی ایران، پاکستان، نواحی شاخ آفریقا، کانادا، نواحی مرکزی ایالات متحده آمریکا، شمال چین و شبه جزیره کره و ژاپن را به شدت تحت تأثیر قرار داد.
در حیطه مطالعه نوسانات اقلیمی، مقیاس زمانی از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا اقلیم به عنوان یک سیستم، خود حاصل مجموعه ای از شرایط هواشناختی تلقی شود که توسط داده های چند دهه گذشته قابل لمس بوده، وقوع و تکرارآن برای دهه های آینده محتمل می باشد. بنابراین اقلیم حال که به خوبی با آن سازش پیدا نموده ایم، توسط داده های چند دهه گذشته توصیف می شود. با این حال در صورت گسترش دوره زمانی خود ـ مثلاً چند دهه به یک میلیون سال به این نتیجه می رسیم که ما در حال حاضر در یک دوره غیر متعارف گرم و به عبارت دیگر دوره ای که غالباً به عنوان دوره بین یخچالی تعبیر می شود زندگی می کنیم. در فواصل آن دوره طولانی سرد، قاره های نیمکره شمالی در سیطره قطعات بزرگ یخ قرار داشتند و آخرین ظهور استیلای آن به ۱۸۰۰۰ سال قبل می رسد. حال در صورتی که مقیاس زمانی خود را به گذشته های دورتر مثلاً به ۵۰۰ میلیون سال قبل گسترش دهیم، ملاحظه می کنیم که ما در یک دوره نامتعارف سرد زندگی می کنیم. بررسی های موجود نشان می دهد که در اثنای آن زمان برف و یخهای دائمی تنها در حوالی قطبین زمین متمرکز بوده و تنها ۱۵ درص از اوقات آن زمان برف و یخ های دائمی شکل می گرفته اند.
درباره علل تغییر اقلیم در جهان دو دیدگاه متفاوت به شرح زیر وجود دارد:
بر اساس اطلاعات به دست آمده از یخهای قطبی و حبابهای هوای محبوس شده در آنها، سنگهای قدیمی و مقاطع تنه درختان، عده ای معتقدند که در میلیون ها ۱۰ سال گذشته کرده زمین همواره با تغییر اقلیم مواجه بوده و دوره های طولانی و متناوبی را از عصر یخبندان با دوره تناوب یکصد هزار سال و تداوم ده تا بیست هزار سال و پس از آن با افزایش دمای متوسط در حدود ۴ تا ۶ درجه سانتیگراد را گذرانده است.
این گروه  اعتقاد دارند که این دوره های تغییر اقلیمی ناشی از عوامل نجومی هستند که در دورانهای مختلف بروز کرده و بستگی به حرکات مختلف زمین از جمله تغییر زاویه میل محور زمین، تغییر مدار بیضوی زمین و حرکات ژیروسکوپی زمین دارد. این  دانشمندان بروز این تغییرات در مدار زمین و نیز عواملی چون فعل و انفعالات خورشیدی، فعالیت های آتشفشانی و حرکت قاره ها را در فواصل بیست تا چهل هزار سال باعث تغییرات درجه حرارت زمین دانسته و به نقش پدیده گلخانه ای در این تغییرات، اعتقاد چندانی ندارند.
دیدگاه دیگری که در این مورد وجود دارد نیز با استفاده از اطلاعات به دست آمده از لایه های یخ قدیمی و هوای محبوس در آنها چنین استنباط می کنند که هنگامی که آب و هوای منطقه قطب جنوب در گرمترین حالت بوده، میزان   هوا نیز در بیشترین میزان خود قرار داشته است.
آنچه مسلم است، افزایش گازهای جاذب گرما(گازهای گلخانه ای) در جو زمین، درجه حرارت زمین را افزایش خواهد داد. از آنجا که میزان درجه حرارت با سایر مؤلفه های اقلیمی در اندرکنش متقابل قرار دارد ممکن است که موجب پیدایش تغییر آب و هوایی در مقیاس جهانی گردد.
نیاز انرژی و چشم انداز تغییرات اقلیمی در قرن ۲۱
در سده های اخیر انسان به عنوان یک عامل در عرصه سیستم اقلیمی ظهور نموده و به نوسانات مزبور و زیست محیط زمین جهت تازه ای بخشیده است. تغییرات مزبور در طی چند دهه گذشته بسیار پر شتاب بوده است. این تغییرات حاصل رشد سریع اقتصاد صنعتی کشورهای غربی و اتحاد جماهیر سابق شوروی و سایر کشورهای بلوک شرق از یک سو، گذار بسیاری از کشورهای جهان سوم به جامعه مدرن صنعتی در دهه های ۷۰ و ۸۰ از سوی دیگر بوده است. گرچه بهبود سریع درتکنولوژی کالاهای صنعتی و تدوین قوانین مناسب در حفظ و کنترل منابع آلودگی هوا و آب، تدریجاً زمینه کاهش انتشار آلاینده ها را فراهم نموده است، با این حال، راه کارهای مزبور توسط افزایش شدید نیاز انرژی و تقاضاهای فزاینده، برای مصنوعات صنعتی و مسأله تأمین غذا که حاصل افزایش جمعیت جهانی است خنثی گردیده و به تخریب هر چه بیشتر محیط زیست انجامیده است، سنجش های مستقیم گازهای   ،   ، متان و کاهش غلظت اوزون در رابطه با افزایش جمعیت جهان در طی سه چهار دهه گذشته، تصویری نگران کننده از تخریب محیط زیست و ناهنجاری های اقلیمی به دست داده است.
مجموع نیاز انرژی جهان در دهه ۸۰ به ۵/۷ تراوات و در سالهای اخیر به بیش از ۱۰ تراوات رسیده است که روند صد سال گذشته آن افزایش در حد ۲ درصد نشان می دهد. حدود ۹۰ درصد از نیاز انرژی کشورهای صنعتی از سوخت های فسیلی تأمین می شود. نیاز فزاینده جهان به انرژی در آینده نیز به سه دلیل یعنی افزایش جمعیت جهان، ادامه رشد شدید کشورهای صنعتی و رشد کشورهای در حال توسعه همچنان ادامه خواهد یافت(هه فه له ۱۹۷۷). با توجه به داده های واقعی مرگ و میر و زاد و ولد و از این رو تولید خالص جهانی، روند افزایش جمعیت جهان در پایان قرن آینده طبق برآورد کنگره جمعیت، سازمان ملل که در سال ۱۹۷۴ در بوداپست برگزار گردید، ادامه یافته و به حدود ۱۲ میلیارد پیش بینی شده است.
یک دلیل مهم دیگر برای نیاز فزاینده انرژی در آینده، توزیع سرانه مصرف جهانی آن می باشد. مصرف انرژی مردم ۸۰ کشور جهان در سال ۱۹۷۱ در حد ۲/۰ کیلو وات به ازاء هر نفر بوده است. ۷۲% از جمعیت جهان مصرفی کمتر از ۲ کیلو وات، ۲۲ درصد حدود ۲ تا ۷ و حدود ۶ درصد بیش از ۷ کیلو وات انرژی مصرف نموده اند. کشور آلمان با ۵ ، کویت ۲/۷ و آمریکا ۱۱ کیلو وات بالاترین مصرف کننده انرژی در جهان محسوب می شوند. طرح شمال ـ جنوب که ظاهراً در جهت تعدیل اختلافات شدید اقتصادی بین کشورهای صنعتی و کشورهای در حال رشد تدوین گشته بود در صورت موفقیت می بایست به توزیع مصرف سرانه ای دست یابد که در نمودار شماره ۲ برای سال ۲۱۴۰ پیش بینی شده است. این خود نشان دهنده افزایش شدید یا مصرف انرژی در جهان آینده می باشد.
اثر تغییرات اقلیمی بر ذخایر غذایی انسان
هنگامی که آب و هواشناسی در قرن نوزدهم, نخستین دوره رشد خود را میگذراند، در نظر اغلب مردم, اقلیم یک پدیده ثابت و پایدار و بدن تغییر در محیط تلقی می گردید، در حالی که شواهد تغییرات آب و هوایی به دست آمده بود ولی هنوز منشأ و علل ایجاد نوسانات اقلیمی کاملاً شناخته نشده بودند. به تدریج با پیشرفتهای شگرف علم و ابزار و ادوات فنی تأثیرات نوسانات اقلیمی بر محیط زندیگ انسان آشکارتر شد. به ویژه زمانی که انسان در افزایش میزان گاز کربنیک و دیگر گازهای آلوده زا مؤثر واقع گردید، اثر تغییرات اقلیمی بر محیط طبیعی و زندگانی او نیز شدیدتر شد. میلانکویچ دانشمند اقلیم شناس روسی برای اولین بار توانست از طریق محاسبات نوسانات محور زمین و اثر لکه های خورشیدی (در مقیاس زمان زمین شناسی) تغییرات  اقلیمی را ثابت کند. در سالهای اخیر نوسانات آب و هوا شدیدتر گشته و به صورت خشکسالیهای شدید یا به شکل سیلابها و طوفانهای سهمگین تأثیرات زیادی بر ذخایر غذایی انسانها در قاره های مختلف داشته است و تولید بهینه محصولات زراعی را تحت تأثیر قرار داده است.

اثرات پخش مواد زائد جامد بر پدیده گلخانه ای و تغییرات آب و هوا در ایران
مهمترین منبع تولید و انتشار گازهای گلخانه ای در بخش مواد زائد جامد، اماکن دفن زباله می باشند به دلیل شرایط بی هوازی دفن،‌ تولیدو انتشار گاز متان اهمیت خاصی را خواهد داشت.
 
بحرانی شدن دی اکسید کربن و گازهای آلاینده (افزایش دما)
در حال حاضر میزان دی اکسید کربن به بیش از PPMW 420 رسیده است و برآورد شده است که در سال ۲۰۶۵ میلادی به حدود PPMW 600 می رسد و در نتیجه بر میزان گرمایش زمین افزوده می شود، بخشی از دی اکسید کربن جذب آب اقیانوسها و نیز یخچالها و دیگر منابع آب می شود که خطر غلظت دی اکسید کربن را در چرخه آب بالا می برد. مطالعات انجام گرفته توسط مرکز پژوهشهای اقلیم شناسی انگلیس حاکی از آن است که در طول یک قرن اخیر به دلیل ا فزایش دی اکسید کربن در جو، حدود ۵۷% آن در هوا باقی مانده و  34% در آب اقیانوسها و دریاها وارد شده و تنها ۹% آن توسط جنگلها و پوشش گیاهی جذب شده است. نقش دو برابر شدن میزان دی اکسید کربن در تغییرات اقلیمی یک مسأله جدی است و اولین آثار آن به صورت افزایش دما بروز می کند. به دنباله آن آتش سوزی جنگلها و تغییرات شدید در میکرو ارگانیستمهای خاک صورت می پذیرد.
گاز   اجازه دریافت تشعشعات خورشید را به زمین داده ولی هنگام بازگشت انرژی، تشعشعات فروسرخ را جذب می کند،‌ جذب این طیف از انرژی توسط دی اکسید کربن، تبادلات گرمایی زمین را از حالت تعادلی خارج می سازد و منجر به گرم شدن هوا می شود(اثر گلخانه ای دی اکسید کربن، شکل ۱)
افزایش دی اکسید کربن می تواند بر تولیدات گیاهی، سطح پوشش نباتی، محصولات و نیز بر بهره وری آب ، تأثیر گذارد. تحقیقات آیداسو، نشان می دهد که روند فزاینده دی اکسید کربن می تواند موجب مسدود شدن روزنه های برگ گیاهان گردیده و منجر به کاهش تعرق آنها تا ۳۴% گردد. تقریباً اغلب تحقیقات و کتابهای نوشته شده در مورد اثر دی اکسید کربن حاکی از این مسأله است که یک افزایش دما به مقدار ۵/۱ تا ۴ درجه سانتی گراد در جو اتفاق افتاده است.
علاوه بر دی اکسید کربن دیگر گازهای مازاد مانند   بر فعالیت های کشاورزی مؤثر بوده اند. این گازها می توانند هنگام بارندگی در آبهای جوی حل شده و بارانهای اسیدی با غلظت بالایی را در اراضی زراعی ایجاد کنند، در نتیجه خسارات جدی را به محصولات وارد می آوردند.

تغییرات اقلیمی و تولیدات زراعی
هر نوع تغییراتی در آب و هوا(چه به صورت گرم تر شدن و چه به صورت سرما یا سیلات و طوفان) می تواند حاصلدهی اراضی زراعی و تولید محصولات را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. تغییرات اقلیمی می توانند در سطح محلی(میکرو) و در سطح ماکرو بر روند تولیدات زراعی مؤثر واقع شوند.
یکی از اثرات تغییرات اقلیمی مرتبط با رشد گیاه است. در صورتی که تغییرات اقلیمی و جوی ناگهانی باشند و یا شدت آن زیاد باشد بر تولید بهینه کشاورزی مؤثر می شود( به عنوان مثال در پی خشکسالی ۷۹ـ۱۳۷۸ ایران، حدود ۸۰% دیمزارهای استان خراسان قابلیت برداشت نداشته است). در خشکسالی ۷۰ـ۱۹۶۹ استرالیا، تولیدات محصولات کشاورزی بیش از ۲۵% افت کردند و در همین سال در بولادلای(استرالیا) یک طوفان ترنادو منجر به کنده شدن و شکسته شدن ۵/۱ میلیون اصله درخت گردید. چنین وقایعی می توانند توانایی اراضی را در زمینه تولید غذا در سطح منطقه ای و قاره ای تحت تأثیر قرار دهند. مسلماً به دلیل کاهش بازدهی تحت تأثیر خشکسالیها یا دیگر شرایط ناشی از تغییرات اقلیمی، قیمت محصولات کشاورزی افزایش می یابد. در نواحی نیمه خشک که بخشی از اقتصاد مردم به دامداری وابسته است، تغییرات اقلیمی می تواند در تولید گوشت و مواد لبنی مؤثر شده و الگوی تغذیه ساکنان منطقه را تحت تأثیر قرار دهد.
در شکل    پیوند بین تغییرات اقلیمی و واکنش انسان در ارتباط با ذخیره مواد غذایی برای اروپای غربی نشان داده شده است. همچنان که در این نمودار حلقوی دیده می شود، کمبود مواد غذایی در اثر تغییرات اقلیمی به وجود آمده و خود توانسته بر نرخ مرگ و میر جمعیت مؤثر گردد و بالا رفتن نرخ مرگ و میر می تواند در واکنشهای فرهنگی نقش داشته باشد(رابطه بین تغییرات اقلیمی و بافت فرهنگی)
میزان تولید غلات (گندم و جو) در بخشهایی از انگلستان در پی نوسانات اقلیمی دوره ۷۰ـ۱۹۵۶ تغییراتی را نشان میدهند. تغییرات درجه حرارتهای ماههای مه، ژوئن و ژوئیه بر روند تولیدات غلات مؤثر واقع می شدند.
در پی محدودیت های شدید اقلیمی در جنوب شرقی اسکاتلند، بسیاری از کشاورزان، مزارع خود را رها نموده و نقل مکان کردند(دوره ۱۶۰۰ تا ۱۸۰۰AD ). این مسأله منجر به کاهش در ذخیره غذایی و تولیدات کشاورزی گردید(شکل ۴). دلیل این امر مربوطه به سرمای شدید در دوره مذکور بوده است.

نتیجه گیری
تغییرات اقلیمی چه به صورت کوتاه مدت و یا به شکل طویل المدت می توانند بر فعالیت های بشری از جمله فعالیتهای کشاورزی مؤثر شده و سرانجام بر ذخیره غذایی و زنجیره تغذیه ساکنان یک منطقه تأثیر گذاری نوسانات اقلیمی بر فعالیتهای کشاورزی از آغاز هولوسن تا سالهای اخیر وجود دارد. هرچه شدت نوسانات اقلیمی بیشتر باشد و طول مدت آن افزایش یابد، تأثیرگذاری بر انسان نیز بیشتر خواهد شد. اثر تغییرات اقلیمی را در ذخایر غذایی می توان به صور مختلف از جمله: تأثیر بر دوره رشد گیاه، اثرگذاری در مقادیر آب کشاورزی، یخبندانهای شدید، سیلابها، طوفانهای شدید، خشکسالیها و … ملاحظه نمود. در کشورهای در حال توسعه بایستی نقش تغییرات اقلیمی در برنامه ریزیهای ملی و منطقه ای دولت لحاظ شود.

اثرات تغییر اقلیم بر منابع آب کشور
تغییر اقلیم یک پدیده پیچیده اتمسفری ـ اقیانوسی در مقیاس جهانی و دراز مدت است. این پدیده متأثر از عواملی چون فعالیت های خورشیدی، آتشفشانها، اتمسفر، اقیانوسها و درصد گازهای گلخانه ای در اتمسفر می باشدکه دارای اثرات متقابل می باشند. این تغییرات منجر به دگرگونی در وضع آب و هوا، تغییر توزیع مکانی و زمانی بارش و نوع آن (جامد یا مایع) ، جریانات سطحی، تبخیر، تغذیه سفره آبهای زیرزمینی و کیفیت آب شده و به طور کلی روند جدیدی را در اقلیم جهانی موجب می شود.
بررسی آمار و اطلاعات موجود با استفاده از نرم افزارMagicc انجام پذیرفت و نتایج حاصل از آن در سناریوهای مختلف در افق زمانی ۲۱۰۰ مورد تجربه و تحلیل قرار گرفت. تغییرات بارش و دما با استفاده از برنامه کامپیوتری RAM (مدل برآورد رواناب) به رواناب رودخانه ای تبدیل گردید. نتایج حاصل از سناریوهای مختلف تغییر اقلیم نشان می دهد که با بالارفتن دما، تبخیر در اکثر حوضه های رودخانه ای در تمام سال افزایش می یابد. افزایش دما در حدود تقریباً ۲تا۶ درجه سانتی گراد موجب ۶ تا۱۲ درصد افزایش در تبخیر سی حوضه و بارش ۷۱ تا ۷۸ درصد تغییر دارد. کاهش رواناب سالانه از ۸۸ تا ۵۰+ درصد تغییرات نشان می دهد.

بین تغییر اقلیمی و تغییرات اقلیمی از نظر علمی تفاوت وجود دارد. واژه تغییرات اقلیمی یا نوسانات اقلیمی به تغییرات آب و هوایی حول مقدار متوسط اطلاق می شود. این تغییرات که نسبتاً کوتاه مدت و موضعی می باشند نمایانگر روند گرمایش یا سرمایش نبوده و از سالی به سال دیگر متفاوتند. تغییر اقلیم یک پدیده اتمسفری ـ اقیانوسی ناشی از افزایش گازهای گلخانه ای بوده که باعث گرم شدن زمین و تغییر رفتارهای هیدرولوژیکی برخی مناطق جهان می گردد.
افزایش بی رویه جمعیت همگام با رشد شهرها و گسترش سیستم های ارتباطی، صنعت و حمل و نقل به طور قطع آلودگی هوا را در بردارد. در سده اخیر گسترش فعالیت های صنعتی و بالارفتن مصرف انرژی فشار فزاینده ای را بر لایه های مختلف اتمسفر سبب شده است. موضوعات آلودگی هوا، بارانهای اسیدی، تخریب لایه ازن و تغییرات آب و هوایی اکنون در سراسر جهان مطرح می باشد.
تغییرات آب و هوایی، در نتیجه افزایش متوسط درجه حرارت یا گرم شدن جهانی, همراه بالا آمدن سطح آب دریاها تهدید جدی علیه همه کشورهای جهان خواهد بود. یکی از عوامل اصلی گرم شدن جهانی وجود گازهای گلخانه ای است. از ۶ گاز مهم که موجب تغییرات آب و هوایی و گرم شدن زمین می شوند و به گازهای گلخانه ای معروف هستند. یعنی    ، دی اکسید کربن، عمدتاً در نتیجه استفاده از سوخت های فسیلی در اتمسفر رها می شود، بعضی از آنها نیز در نتیجه نابودی جنگلها و برخی از جمله   از بقایای ضایعات و زباله ها، فاضلابهای شهری و انسانی، کشت برنج و استفاده از کودهای شیمیایی وارد اتمسفر می شوند.
گرچه اطلاعات زیادی در دو دهه اخیر در مورد گازهای گلخانه ای به دست آمده اما خیلی چیزها هنوز کاملاً روشن نشده است از جمله اینکه منابع تولید گازهای گلخانه ای غیر از فعالیت های انسانی چه منابعی هستند. لیکن با توجه به نقش کلیدی کربن در بیشتر گازهای گلخانه ای، به طور قطع فعالیت های انسانی در تداوم و گسترش سیکل کربن در طبیعت به خصوص در فعالیت های صنعتی و مصرف انرژی برای تولید گازهای گلخانه ای مسلم است. بنابراین سهم کشورهای صنعتی در ایجاد و توسعه گازهای گلخانه ای باید مورد توجه قرار گیرد.
تعیین دقیق عوامل اثرات گلخانه ای با مشکلات و پیچیدگیهایی روبرو است. مثلاً نقش بخار آب و ابرها در ایجاد و گسترش گازهای گلخانه ای کاملاً شناخته ندشه و یا اندازه گیری تغییرات آب سطح دریاها با توجه به برقراری جریان آب اقیانوسها، جزر و مد و حرکات باد به سادگی مقدور نیست. بروز تغییرات طبیعی در فشار اتمسفر، فعالیت ها زمین ساختاری طبیعی و یا تغییرات ناشی از فعالیت های انسانی بر این مشکلات می افزاید.
 کمیت منابع آب
منابع آب به عنوان یکی از ارکان اصلی طبیعت همواره با دیگر اجزای آن در ارتباط متقابل می باشد. نیروی محرکه چرخه هیدرولوژیکی ناشی از انرژی خورشیدی است و در این تغییرات آب به اشکال و در محیط های مختلف اقیانوس، اتمسفر، خاک ، پوشش گیاهی، یخ و یخچالهای طبیعی نمود می یابد.
تجزیه و تحلیل آماری داده های تاریخی
همانگونه که می دانیم برآورد اثرات اقلیم در مقیاسهای کوچک محلی بیش از آنچه در مورد مقیاسهای ملی و جهانی پیش بینی می گردد مورد تردید است. به طور کلی روشهای برآورد اثرات تغییر اقلیم بر هیدورلوژی و منابع آب به ۳ گروه تقسیم می شوند:
۱ـ تجزیه و تحلیل آماری بر مبنای داده های تاریخی و هیدرولوژیکی و هواشناسی.
۲ـ مطالعات شبیه سازی که سناریوهای مختلف تغییر اقلیم و مدلهای هیدرولوژیکی پهنه حوضه آبریز را مورد استفاده قرار میدهد.
۳ـ مطالعات شبیه سازی که مدلهای بزرگ هیدورلوژیکی ترکیب شده از مدل گردش عمومی(GCM)‌ و مدل هیدرولوژیکی را به کار می بندد.
   بالا آمدن سطح آب دریا
بررسی دراز مدت سطح آب دریای خزر نشان می دهد که طی مدت مورد مطالعه، سطح آب از ۲/۲۵ ـ متر به ۱/۲۹ ـ متر نسبت به سطح آبهای آزاد تغییر کرده و به عبارتی حدود ۴ متر کاهش یافته است. عامل اصلی مؤثر بر سطح آب دریای خزر در دراز مدت و در دهه اخیر، همانطور که اکثر محققین معتقدند، تغییر آب و هوا در این حوضه آبریزمی باشد. این مطلب با ارتباط نزدیک بین اجزای بیلان آب با موقعیت سطح دریا نشان داده می شود.
آمار و اطلاعات سطح آب دریای خزر مربوط به سالهای ۱۳۵۰ تا سال آبی ۷۸ـ۱۳۷۷ مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از این بررسی نشان می دهد که حداقل سطح آب معادل۴۶/۲۸ ـ متر در سال ۱۳۵۶ بوده و تدریجاً افزایش یافته، اما دوباره در سال آبی ۷۶-۱۳۷۵ کاهش در سطح آن دیده می شود. این تغییرات در نتیجه نوسانات دراز مدت سطح آب دریا، تغییر آب و هوا و افزایش جریانهای ورودی به دریای خزر است. این فرایند بسیار پیچیده بوده و نیاز به بررسی جامع دارد.
افزایش دما و شدت و الگوی بارش
به طور کلی، با افزایش دما نیاز آبی بیشتری انتظار می رود. به  علاوه با افزایش دما مقدار قابل توجهی از بارش برف به باران تبدیل می شود. و به موازات آن زمان ذوب برف زودتر می شود و در نتیجه الگوی جریان در زمستان تغییر می کند. این پدیده به طور موقتی موجب به هم خوردن تعادل بین ارتباط نیاز آبی با منابع آب در برخی نواحی می شود. تبخیر و تعرق می تواند موجب کاهش متوسط جریان شود که خود بر میزان آب مصرفی مؤثر است.
با استفاده از رابطه دو مارتن و سینگ آمار بلند مدت ایستگاههای تبخیر سنجی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این بررسی نشان می دهد، که از ۶۰۰ ایستگاه مورد مطالعه، ۶۸ ایستگاه آب و هوا را در دهه اخیر داشته اند. تغییرات نامطلوب اقلیمی را در  37 ایستگاه که معادل ۵۴% ایستگاههای تغییر اقلیم یافته هستند، نشان می دهد.
تغییر در شدت و الگوی بارش
ویژگیهای بارش در سردترین و گرمترین دهه ها، بر مبنای مشاهدات بلند مدت آب و هواشناسی در مناطق مختلف ایران بررسی و مقایسه شدند. تحلیل داده ها ثابت کرد که مقدار بارش سالانه در سردترین دهه کمی بیشتر از این مقدار در گرمترین دهه است. این موضوع نشان می دهد که نیاز به تنظیم شدت و الگوی جریان به وسیله سدها و مخازن در گرمترین دوره تا حد قابل توجهی افزایش می یابد. ا,ار دو  ایستگاه باران سنجی با سابقه آماری بیش از یکصد سال مورد مطالعه قرار گرفتند.
نتایج به دست آمده نشان می دهدکه شیب کلی منحنی بارش به سمت پایین میل می کند و میانگین متحرک پنج ساله نشان می دهد که بارش ایستگاههای مورد  اشاره روند کاهش دارند.
بارش برف
در حوضه های آبریزی که ذوب برف منبع اصلی آب آنهاست، مانند قسمت های شمال غربی کشور، حساسیت رواناب به دما و تبخیر پتانسیل با تغییر الگوی رواناب فصلی که در نتیجه گرمتر شدن آب وهوا به وجود می آید بیشتر می شود. همچنین در چنین حوضه هایی تبخیر و تعرق پتانسیل(PED) با افزایش دما افزایش می یابد.
همراه با افزایش دما در کشور در دهه اخیر، ذوب زود هنگام برف اتفاق افتاده است. بنابراین آب و هوای گرمتر آبنمود رواناب را از بهار به زمستان منتقل می کند.

رواناب
ـ منحنی های متعارف آبنمود دبی مربوط به رودخانه های کشور در سالهای خشکسالی نشان می دهد که دبی سیلاب هر رودخانه حدود ۵۰ـ۲۰ برابر دبی متوسط سالانه آن است.
ـ شاخص سیلاب و آمار بلند مدت ایستگاههای هیدرومتری کشور موردبررسی قرار گرفته و ایستگاههای سیل خیز قبل و بعد از سال ۱۳۶۰ با هم مقایسه شدند. مطالعات نشان داد که از ۳۹۸ ایستگاه مورد بررسی ۲۱۳ ایستگاه (حدود۵۴ درصد ایستگاههای مورد مطالعه) دارای افزایش در شاخص سیل هستند.
ـ برای تعیین میزان تغییر وضعیت اطلاعات هیدرومتری، داده های دبی متوسط در ایستگاههای موجود جهت یکنواخت سازی روند مطالعات با روشهای فیشر و واریانس سنجیده شدند. نتایج حاصل نشان داد که از بین ۷۸ ایستگاه دارای بیش از ۳۰ آمار ، فقط ۱۳ ایستگاه(۱۶%) تغییر وضعیت داشته اند. یک بررسی مشابه بر روی کل ایستگاههایی که اطلاعات کافی داشتند نشان می دهدکه از ۹۲۲ ایستگاه، ۱۳۰ مورد(۱۳%) سابقه تغییر وضعیت در۲ سال اخیر را داشته اند.
ـ آبنمودهای سیل و تداوم جریان در برخی از ایستگاههای هیدرومتری افزایش جریان حداکثر سیل را علی رغم کاهش دبی متوسط سالانه همان ایستگاه نشان می دهند. این پدیده یک شاخص ورود به یک اقلیم خشک تر می باشد.
کاربرد مدل پیش بینی بلند مدت رواناب برای ۳۰ حوضه آبریز نشان می دهد که از آنجا افزایش دما سبب تبدیل بارش برف به باران و نیز تسریع زمان ذوب برف می شود، میزان رواناب را در طول زمستان افزایش و در بهار کاهش می دهد.
همچنین نشان می دهد که افزایش دما در حوضه های آبریز برروی مقدار رواناب بیشتر از وضعیت رواناب حاصل از بارش مؤثر است. جدول شماره    نتایج مدل را برای حوضه های انتخابی کشور نشان می دهد.
آب زیر زمینی
مطالعات نشان می دهد که حساسیت تغذیه منابع زیر زمینی به آب و هوای گرمتر در مناطق کوهستانی نسبتاً کمتر بوده و بستگی به نوع کاربری زمین دارد. در دشتها حساسیت تغذیه منابع آب زیرزمینی به آب و هوای گرم بستگی به آب آبیاری داشته و تا حد زیادی تحت تأثیر نفوذ آب آبیاری می باشد که بیشتر آن با تبخیر و تعرق از دست می رود. در این حالت با کاربری اراضی موجود تغذیه حدود ۲۰ درصد کاهش می یابد.
آبرسانی
تأثیر دما و رشد سالانه جمعیت بر میزان مصرف آب آشامیدنی در تهران به وسیله مدل ریاضی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی حاکی از آن است که با در نظر داشتن میزان رشد جمعیت و افزایش دما به میزان ۲ درجه مصرف آب شهری در سال ۲۰۲۰ تا میزان۷۱۸/۱ میلیارد متر مکعب افزایش خواهد یافت. درحال حاضرمیزان مصرف بالغ بر ۵۳۰/۸۹۶ میلیارد متر مکعب می باشد.
آبیاری
محاسبات مقدماتی نیاز آبی با توجه به پیشرفتهای اجتماعی اقتصادی در آینده، انجام شده است. این محاسبات نشان می دهد که افزایش دما به اندازه ۲ درجه سانتیگراد نیاز آب آبیاری را تا ۳۰% با توجه به حساسیت حوضه آبریز افزایش می دهد(با فرض زیر کشت بودن منطقه). همچنین نیاز به آب سرد تا حدود ۱ تا ۲ درصد افزایش می یابد.
اثرات تغییر اقلیم بر کیفیت آب
گرم شدن جهانی علاوه بر مقادیر منابع آب در دسترس، بر کیفیت آب رودخانه ها و دریاچه ها نیز مؤثر است. تنزل کیفیت آب، بهای تصفیه و سالم سازی آن را افزایش می دهد.
با افزایش تعداد فیتوپلانکتونها در اثر بالا رفتن دمای آب، افزایش مقدار کلروفیل را می توان انتظار داشت. البته با وجود همبستگی مستقیم بین دما و کلرفی آ در لایه سطحی آب در تابستان، تاثیر آن چشمگیر نمی باشد. مهمترین مشکل فیتوپلانکتونهای بوی کپکی است که توسط جلبکهای سبزـ آبی تولید می شود. وقتی جلبکهای سبزـ آبی زیاد می شوند، دمای آب نسبتاً بالا می رود این افزایش توام با افزایش دما ناشی از گازهای گلخانه ای شرایط بهتری را برای فعالیت جلبکهای سبزـ آبی ایجاد کرده و مشکل بوی کپک را افزایش میدهد.
در مورد اغلب رودخانه ها افزایش دمای هوا مستقیماً موجب افزایش دمای آب می شود. در رودخانه ها و دریاچه ها تغییر در دما و مقدار ذخیره آب اثرات بنیادی بر کیفیت آب خواهد گذاشت حتی در صورتی که کاهش ذخیره آب توسط کنترل خانگی جبران شود.
تغییرات کیفی آب خصوصا کاهش غلظت اکسیژن محلول در جریانات سطحی حتی در رودخانه هایی که تحت تاثیر تغییر اقلیم قرار نگرفته اند انتظار می رود. اغلب رودخانه ها به دلیل خاصیت خودپالایی آنها جهت دفع فاضلاب بهره برداری می شوند. کاهش میزان جریان توام با افزایش جمعیت منجر به افت کیفیت آب خواهد شد.
به همین دلیل برآورد حد توان خودپالایی در جریاناتی که آلاینده به آنها تخلیه می شود بسیار بااهمیت است. تغییرات دما در رودخانه ها و دریاچه می تواند مستقیماً بر کیفیت آب آنها تاثیر بگذارد. موارد زیر به عنوان مثال ارائه می شود:
غلظت اشباع اکسیژن محلول و فعل و انفعالات BOD ، ترکیبات نیتروژن و فسفر با اکسیژن محلول و تعداد کل فیتوپلانکتونها با تغییرات دمای آب تغییر می کند. حلالیت اکسیژن و دیگر گازها با افزایش دما کاهش می یابد، همچنین با افزایش دما سرعت تنفس و رشد میکروبی بالا می رود که این خود بر کاهش میزان اکسیژن محلول می افزاید.
افزایش دما شرایط بهتری برای رشد حشرات موذی، قارچهای انگلی و علفهای هرز ایجاد کرده و مصرف آفت کشها را بالا می برد، در نتیجه سمی که بر اثر شستشوی خاکها وارد آبهای سطحی، تغییر موجودات زنده آب مخصوصاً حشرات آبزی مثل پشه های آنوفل و کولکس و در نتیجه وقوع بیماریهای واگیر داری که این حشرات ناقل آنها هستند مثل مالاریا و غیره است.
دیگر بیماریهای مربوط به آب ممکن است در صورت تغییر شرایط شیوع پیدا کند، بیماریهای شیستوزومیا است که در خوزستان رواج بیشتری دارد. از آنجا که این بیماری واگیردار مخصوص دمای بالاست، در شرایط گرم شدن آب و هوا که میل به شنا نیز افزایش می یابد امکان بروز این بیماری بیشتر است. از دیگر تبعات افزایش دما و شوری آب، مهاجرت گونه های آبزی مفید و یا از بین رفتن آنهاست. همراه با گرم شدن هوا و آب، بسیاری از گونه های ماهی های آبهای شیرین رو به اضمحلال و نابودی گذاشته و یا در صورت امکان به مناطق سردتر مهاجرت می کنند. این پدیده اثر زیادی بر منابع غذایی انسان خواهد داشت.
نتیجه گیری:
ـ باگرم شدن جهان بارش برف در زمستان کاهش می یابد، این امر موجب تغییر قابل توجهی در الگوی فصلی جریان رودخانه ها مثل  کاهش میزان جریان حاصل از ذوب برف در فصل بهار می شود. این تغییر در الگوی جریان فصلی ممکن است روی مصارف گوناگون آب جاری و بهره برداری از امکانات موجود مدیریت منابع آب اثر بگذارد.
ـ رودخانه ها که منابع مهم تامین در مناطق کلان شهری کشور هستند، کم و بیش تحت تاثیر تغییر بارندگی و دما قرار می گیرند. در بسیاری از حوضه های رودخانه ای ممکن است بارش برف، ذوب آن، و تبخیر نیز تغییر کرده و موجب تغییرات در مقدار خالص و الگوی فصلی منابع آب موجود گردد. در چند سال اخیر، آسیب پذیری در مناطق کلان شهری ایران در برابر حوادث غیر مترقبه اقلیمی مثل خشکسالی روز بروز بیشتر می شود. در نتیجه, بهره برداری از امکانات موجود منابع آب و طرحهایی که به روش نو برای تسهیلات جدید ایجاد شده اند، باید مجددا بررسی و طراحی گردند.
ـ گرم شدن جهان روی کیفیت و کمیت آب تاثیر خواهد گذاشت. مخصوصا با رشد موجودات هوازی در دریاچه ها و برکه ها، کیفیت منابع آب پایین آمده و هزینه های بالای تصفیه آب را به دنبال خواهد داشت.
ـ تغییر اقلیم سبب می گردد که داده ها و اطلاعات جمع آوری شده در گذشته که مبنای طراحی سازه های آبی و یا سایر سازه ها می باشد دیگر شاخص مطمئن برای رفتار سنجی منابع آب نباشند.
ـ بر اساس سناریوهای مختلف تغییر اقلیم، با بالارفتن دما، تبخیر در اکثر حوضه های رودخانه ای در تمام سال افزایش می یابد. افزایش دما در حدود تقریباً ۲ تا ۶ درجه سانتی گراد موجب ۶ تا ۱۲ درصد افزایش در تبخیر سالانه حوضه و کاهش رواناب سالانه از ۸۸ ـ تا ۲/۵۰ درصد خواهد شد.
ـ توزیع رواناب نمونه، افزایش قابل توجه جریان بیشینه در زمان سیلابی شدن رواناب در طول زمستان و کاهش در دبی میانگین رودخانه را نشان میدهد.
در مناطق مسطحی که کشاورزی از طریق آبیاری انجام می گیرد، به علت تبخیر زیاد، نفوذ آب آبیاری در زمین کاهش می یابد. در این حالت، برای مصارف جاری در زمین ها، تغذیه با آب زیر زمینی تا حدود ۲۰ درصد افزایش می یابد.
ـ تغییر رواناب همواره نسبت به تغییر بارندگی حساس تر است تا به تغییر تبخیر و تعرق.
ـ تغییر نسبی رواناب همیشه بیشتر از تغییر نسب بارندگی است.
ـ رواناب در مناطق خشک و نیمه خشک، بیش از هرچیز به تغییر اقلیم حساس است.
 
اثر افزایش گرمای کره زمین در افزایش مصرف آب کشاورزی
افزایش دمای کره زمین که پیش بینی می گردد در آینده نیز ادامه یابد، باعث افزایش نیاز آبی گیاهان یا افزایش قدرت تبخیر کنندگی هوا و در نتیجه افزایش تبخیر و تعرق پتانسیل گیاهی و به دنبال آن افزایش مصرف آب در بخش کشاورزی است. از آنجایی که اکثر نقاط کشورمان در مناطق خشک و با منابع آب محدود واقع شده است و از طرفی بخش کشاورزی مصرف کننده عمده منابع آب کشور یعنی بیش از ۸۵% آن می باشد. این افزایش مصرف می تواند نقش مؤثری در منابع آب موجود و همچنین میزان تولیدات کشاورزی داشته باشد که در برنامه ریزی منابع آب مملکتی بایستی مورد توجه قرار گیرد. در این جا سعی شده اثر این افزایش دما بر روی افزایش تبخیر و تعرق پتانسیل گیاهان در سه اقلیم عمده کشور، فراخشک سرد مثل اصفهان، فراخشک معتدل مثل یزد، نیمه خشک سرد مثل اراک مورد بررسی قرار گیرد. این بررسی در چهار مرحله انجام گرفته است. تعیین تبخیر و تعرق پتانسیل سطح مرجع (ETO) با استفاده از مدل کامپیوتری CROPWAT از اطلاعات هواشناسی طولانی مدت، درجه حرارت، نم نسبی، سرعت باد و ساعات آفتابی (II) تعیین رابطه و ضریب همیشگی بین تغییرات درجه حرارت با سایر پارامترهای هواشناسی فوق الذکر(III) افزایش ۱، ۲، ۳، ۴ درجه به متوسط درجه حرارت سالیانه و منظور نمودن اثر این افزایش در سایر پارامترهای هواشناسی مؤثر در تبخیر و تعرق وقتی که ضریب همیشگی تعیین شده در آنها بیش از   باشد.(IV)‌ محاسبه تبخیر و تعرق پتانسیل با افزایش درجه حرارت و سایر پارامترهای هواشناسی تعدیل شده و نهایتاً تعیین نسبی افزایش نیاز آبی برای اقالیم مورد مطالعه. نتایج به دست آمده نشان داده است که در اقالیم فراخشک سرد و معتدل تا افزایش ۲ درجه حرارت به ازاء هر درجه افزایش ۷ درصد نیاز آبی افزایش می یابد، پس از آن این افزایش در اقلیم فراخشک سرد ۱۰ درصد و در اقلیم فراخشک معتدل ۵ درصد می گردد. در اقلیم نیمه خشک سرد شدت افزایش نیاز آبی تا افزایش ۳ درجه، ۴ درصد و پس از آن به ۵ درصد رسیده است.

پیامدهای نوسان و تغییر آب و هوا بر بیابان زایی
علت وجودی بیابانها و خشکی به صورت طبیعی چند مورد را در بر می گیرد. در برخی از دوره های زمین شناسی کره زمین، بیابان ها شکل گرفته اند. حتی کوهزایی ها و پسروی دریاها یک چنین پدیده ای را موجب شده اند، ولی به طور کلی می توان به علل عمده وجود بیابان اشاره نمود. البته، در یک بیابان ممکن است گاه چند مورد از علل زیر وجود داشته باشد.
الف) استقرار سلول های پرفشار جنب گرمسیری با دامنه نوسان بین عرضهای جغرافیایی ۲۰ و ۴۰ درجه.
ب) نشست اوروگرافیک.
پ) عامل بری بودن.
ت) غیبت صعود و جابجایی شدید هوا.
ث) جریان های دریایی سرد و بالا راندگی آبهای سرد.
ج) وزش بادهای گرم و سوزان
چ) موانع کوهستانی
ح) استقرار کم فشار حرارتی
ولی آنچه اهمیت دارد، به طور کلی در بیابانها ، میزان تبخیر از مقدار بارندگی بیشتر است و گاه این اختلاف می تواند بیش از حد باشد. ولی آنچه در این مبحث حائز اهمیت است، این است که حواشی بیابانها به طور عمده بر اثر پدیده بیابانی شدن تهدید می شوند. به طور کلی وجود بیابان ها درکره زمین نظام های آب و هوایی را سامان می دهند و نمی توان متذکر شد که بیابانها باید تبدیل به مناطق جنگلی و یا مراتع متراکم شوند.

نگرشی بر بیابان زایی
دو بحران اصلی از جمله عوامل عمده ای به شمار می رود که آثار آنها بر بیابان زایی اعمال می گردد:
۱) بحران آب و هوایی،    2) بحران اجتماعی ـ اقتصادی و به عبارت دیگر انفجار جمعیت و عدم موازنه سطح تولید باعث بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی می شود. بنا به نظر گلانتز بیش از ۱۳۰ تعریف در مورد پدیده بیابانزایی وجود دارد.
بیابان زایی پدیده ای است که توسط خشکی ظاهر می گردد و در محیط های طبیعی خشک و نیمه خشک و جنب مرطوب توسط فعالیت های انسانی تشدید می گردد. پدیده بیابانی شدن فرایندی است که ساز و کارهای طبیعی عمده یا القاء شده توسط انسان را مشخص می کند، با تخریب پوشش گیاهی و خاک آشکار می گردد و درمقیاس انسانی می توان آن را به وضوح مشاهده نمود. بنابراین این پدیده به عدم کفایت تولید برای جمعیت رو به رشد منجر می گردد. در نهایت چهار عامل عمده شرایط بیابان زایی را به وجود می آورد: خشکی،‌ ابعاد جمعیتی، ضعف سیستم های اقتصادی و فنی و فرسایش خاک.
در اکوسیستم های گرمسیری و جنب گرمسیری مانند مدیترانه ای، تمایل بیابان زایی بیشتر به اشکال تخریب محیط زیست مربوط می گردد. البته ، بهتر است در به کار بردن عبارت بیابان زایی در محیط های طبیعی به خشکی های دائمی، موقتی یا تنها فصلی محدودیتی را قائل شویم.
در کشورمان پدیده بیابان زایی بیشتر به دلیل استقرار بیش از حد استپ ها و تغییر شکل ‎‎آنها در جهت منفی مشاهده می گردد: سیر قهقرایی و چون محیط طبیعی ساوان در ایران کمتر دیده میشود؛از کلمه «استپی شدن» کمتر استفاده می‌شود. حتی وقتی که جنگل های شمال و باختر ایران به مرتع تبدیل می‌شود،پدیده استپی شدن نیز به کار نمی رود. البته، تبدیل جنگل به مرتع در ایران به دلیل استفاده بیش از حد دام از محیط بوده و هم اکنون دام های کوچک به جای دام های بزرگ و یا در کنار دام های بزرگ به یک چنین مراتعی هجوم آورده اند. به هر حال، در شمال و غرب کشور بهترین مراتع وجود دارند: پدیده استپی شدن، ولی اینکه ما برای مدت،طولانی شاهد استقرار این مراتع عالی و خوب باشیم جای بسی تعجب است. زیرا، به دلیل چرای بی رویه درجه کیفیت و ظرفیت مراتع در کشورمان سیر نزولی پیدا کرده است.
بررسی تأثیر پدیده النینوـ نوسانات جنوبی بر بارندگی
النینو چیست؟
نام النینو به معنای« مسیح خردسال » در اصل به جریان نسبتا ضعیف و گرمی اطلاق می‌‌گردد که همه ساله در حوالی کریسمس و در سواحل جنوبی اکوادر و سواحل شمالی پرو واقع در شرق اقیانوس آرام اتفاق می‌افتد. هر چند سالی یکبار این جریان تشدید گردیده و دیده شده است که زمانی که دمای آب تا ۵/۳ درجه سانتیگراد افزایش یابد بارندگی شدید و وقوع سیل حتمی است که تغییرات و آشفتگی های محیطی ا ز قبیل رانش زمین و خشکسالی را به همراه خواهد داشت. در مقیاس تغییرات اقلیمی، النینو چیزی بیشتر از یک جریان آب گرم ناگهانی در سواحل پرو است. زیرا النینو می تواند نه تنها عامل افزایش دما در ناحیه وسیعی از منطقه استوایی اقیانوس آرام باشد بلکه می‌تواند عامل تغییراتی در جهت باد و جهت جریان نیز باشد. در واقع النینو می تواند عامل یک نوع نوسان در فشار هوا در ناحیه وسیعی از اقیانوس آرام باشد.
در نتیجه هواشناسان النینو را به عنوان یک پدیده منفرد نمی‌بینند بلکه از النینو نوسان جنوبی (ENSO ) صحبت می‌کنند که همانند یک پاندولی بین دو حالت النینو (حالت گرم شدن آب ) و لانینا (La Nina ) یا سرد شدن آب نوسان می‌کند. در کل می‌توان از  ENSOبه عنوان یک چرخاننده بسیار قوی جو در اطراف کره زمین یاد کرد که چیزی جدای از تغییرات فصلی هوا به علت دوران زمین به دور خورشید است. برای اینکه بتوان تصویر روشن تری از سیکل ENSO را در ذهن متصور شد، می توان اقیانوس آرام را به عنوان یک وان حمام بزرگ در نظر گرفت که یک پنکه بر روی آن می وزد. اگر باد این پنکه از شرق به غرب به عنوان بادهای تجارتی بوزد در سیکل خنثی ENSO(یا فاز سرد ENSO) این بادها آب را از سواحل جنوبی آمریکا در شرق اقیانوس آرام به طرف غرب آن در نواحی استرالیا رانده به طوری که اختلاف ارتفاع آب در شرق و غرب اقیانوس آرام به حدود ۶۰ سانتی متر می رسد. اگر چه این اختلاف ناچیز به نظر می رسد ولی اثرات بسیار مهمی بر تغییرات جوی دارد.
زیرا جای خالی این‌ آب توسط آب سرد و مغذی از اعماق پر شده و در نتیجه هجوم انواع موجودات دریایی و ماهی ها را در سواحل پرو خواهیم داشت. از طرف دیگر رطوبتی که همراه این بادها به غرب اقیانوس آرام آورده شده است، بارندگی فراوانی را در اندونزی ایجاد خواهد نمود. در شیفت گرم ENSO یعنی زمانی که النینو شروع می گردد، الگوی فوق برعکس می شود. بدین معنی که بادهای تجارتی ضعیف شده و حتی شاید تغییر جهت دهند. فراجهندگی آب در سواحل پرو متوقف می گردد و در نتیجه موجودات دریایی که به نوعی به پلانکتونها وابسته اند به نقاط دیگری کوچ می کنند.
وقوع بارندگی شدید و سیلابهای ویرانگر و نیز خشکسالی های متناوب و طولانی در قسمت های مختلف کشور امری طبیعی و روزمره می باشد. اخیراً مطالعات زیادی به منظور شناخت عوامل موثر بر بارندگی به عمل آمده است. پدیده النینوـ نوسانات جنوبی(ENSO (El nino southern oscillation, به عنوان یکی از مهم ترین شاخص هایی که می تواند تغییرات سال به سال بارندگی را توجیه نماید شناخته شده است. وقوع بارشهای شدید به همراه سیلابهای ویرانگر و نیز خشکسالی های مکرر هر ساله خسارت جبران ناپذیری را به اقتصاد کشورهای مختلف تحمیل می نماید. حوادث جانبی این وقایع نظیر آتش سوزی جنگلها، فرسایش شدید خاک، و دیگر حوادث غیر مترقبه جوی و  اقلیمی موجب گردیده تا محققین کشورهای مختلف جهان علاقه روزافزونی را به منظور شناخت علل نوسانات بارندگی مبذول نمایند.

با وجود اینکه درک علل تغییرات شدید آب و هوایی و اقلیمی یکی از اهداف مهم جمع آوری داده های هوا و اقیانوس شناسی و تجزیه و تحلیل آنها می باشد، پیچیدگی موضوع در حدی است که حوادث غیر مترقبه جوی و اقلیمی نظیر خشکسالی های مکرر، سیل، تگرگ، سرمازدگی، و گرمازدگی هر ساله میلیونها دلار خسارت بر اقتصاد کشورهای پیشرفته صنعتی و غیر صنعتی تحمیل می نماید (ویت ۱۹۹۶). در کشورهای توسعه نیافته متاسفانه دامنه این خسارتها از وسعت بیشتری برخوردار است و پیکر نحیف اقتصاد این ممالک مکرراً در زیر تازیانه حوادث جوی و اقلیمی قرار دارد.
از میان تمامی عوامل اقلیمی ، نوسانات بارندگی عموما بیشترین تاثیر را بر اقتصاد کشورهای غنی و فقیر داشته و دارند. اهمیت و دامنه های این تغییرات به حدی است که می تواند موجبات بحرانهای سیاسی ـ اجتماعی را فراهم نموده و حتی سقوط یا دوام دولتها را موجب گردد. خشکسالی سال ۱۹۹۷ در جزایر مختلف اندونزی باعث کاهش تولید در سطح ۳۰۰۰۰۰هکتار از اراضی برنج گردید. در اثر این خشکسالی واردات غلات افزایش چشمگیری را نشان داد و این سر‎آغازی بود بر تظاهرات مردمی که نهایتاً موجب سقوط دولت سی ساله سوهارتو گردید.
کشور ایران به علت شرایط خاص جغرافیایی خود در معرض بسیاری از حوادث جوی و اقلیمی قرار دارد. وقوع بارندگی های شدید و سیلابهای ویرانگر و نیز خشکسالی های متناوب و طولانی در قسمت های مختلف کشور امری طبیعی و روز مره می باشد. آثار زیانبار این حوادث طبیعی محدود به مناطق خاصی نبوده و کلیه فعالیت های اقتصادی، اجتماعی در مناطق روستایی و شهری از تغییرات شدید بارندگی در رنج می باشند.
داده های موجود در ستاد حوادث غیر مترقبه کشور بیانگر آن است که تنها در سال ۱۳۷۶ بیش از ۱۰۰۰ میلیارد ریال(یکصد میلیارد تومان) از طرف دولت جهت جبران خسارات ناشی از خشکسالی هزینه گردیده است. البته میزان خسارت وارده بیش از (حدود چهار برابر) مقدار هزینه شده توسط دولت برآورد می گردد که به ناچار مابقی خسارات بر اقتصاد ملی و درآمد عمومی تحمیل گردیده است. از جمله این خسارات می توان کاهش تولید گندم و افزایش واردات این کالای استراتژیک را نام برد که خود آثار زیانبار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خواهد داشت.
در طول سالهای اخیر مطالعات زیادی به منظور شناخت عوامل موثر بر بارندگی به عمل آمده است. در این راستا دانشمندات تلاش زیادی مبذول نموده اند تا ارتباط نوسانات بارندگی در نواحی مختلف کره زمین با دیگر عوامل اقلیمی را به صورت مدل های مشخص ریاضی بیان نمایند. بدین منظور، همبستگی بین بارندگی و پارامترهایی نظیر جهت و سرعت باد غالب, تغییرات فشار و ارتفاع از سطح دریا از دیر باز مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.
گرچه همبستگی بین بارندگی و شاخص های اقیانوسی ـ جوی از مدتها قبل به صورت یک روش پیشرفته در جهت بیان علل بارندگی به کار می رود، ارتباط بین این شاخصها و بارندگی ایران هنوز مورد مطالعه جدی قرار نگرفته است. تحقیقات گذشته عموما بر محور شناسایی منابع تامین رطوبت و چگونگی عبور سیستم های باران زا از کشور متمرکز بوده است.
اخیرا ناظم السادات و همکاران(۱۹۹۵) و ناظم السادات(۱۹۹۸) روشن نمودند که تغییرات دمای سطح آب خلیج فارس تاثیر معنی داری بر نوسانات بارندگی در سطح وسیعی از مناطق جنوبی کشور دارد. نتایج این مطالعات نشان میدهد که تغییرات خصوصیات اقلیمی در سطح آبهای مجاور می تواند تا حد زیادی واریانس بارندگی کشور را توجیه نماید. علاوه بر دمای سطح آب دریاها، پدیده النینو ـ نوسانات جنوبی ENSO southern oscillation, یکی از مهمترین شاخص هایی است که اخیرا و در جهت توجیه بیشتر تغییرات سالانه سازنده های جوی و از جمله بارندگی مورد توجه بسیاری از دانشمندان قرار گرفته است. ENSO به عنوان مهمترین شاخص روی زمین که می تواند تغییرات سال به سال بارندگی را توجیه نماید شناخته شده است.(کریپالانی و کولکارانی، ۱۹۹۷)
در ابتدا النینو به جریان ضعیفی از آب گرم که در حوالی کریسمس(ژانویه) در امتداد سواحل پرو (آمریکای جنوبی) از شمال به سمت جنوب به حرکت در می آید، اطلاق می گردید(آلان،۱۹۹۶) . این جریان آب گرم، هرچند هر از چند سالی از شدت زیادتری برخوردار گردیده و منجر به تغییرات شدید آب و هوایی و اکولوژیکی در مقیاس محلی و منطقه ای می گردد. در این شرایط، گرم شدن آبهای ساحلی محدود به سواحل نبوده بلکه از توسعه جغرافیایی زیادتری برخوردار گردیده و بخش وسیعی از شرق و مرکز اقیانوس آرام حاره ای را شامل می گردد. وقوع چنین حالتی موجب تغییرات وسیع سیستم فشار و دیگر عوامل آب و هوایی در سطح وسیعی از جهان می گردد. از دیدگاه کارشناسان پدیدار شدن چنین شرایطی به منزله وقوع پدیده النینو می باشد.
مؤلفه آتمسفری پدیده النینو که بر اساس تغییرات فشار هوا بیان می گردد به نام نوسانات جنوبی southern oscillationشناخته شده است. به مجموعه پدیده های النینو و نوسانات جنوبی اصطلاحا ENSO اطلاق می گردد. این پدیده یک رخداد عظیم جوی و اقیانوسی می باشد که مرکز اصلی وقوع آن در آبهای نیمکره جنوبی اقیانوس آرام بوده و آب و هوای نقاط مختلف دنیا را تحت تاثیر قرار می دهد. البته تاثیر ENSOبر بارندگی مناطق مختلف یکسان نبوده و پژوهشهای زیادی لازم است تا بتوان مکانیزم تاثیر این پدیده بر عوامل آب و هوایی را شناسایی نمود.
برای بیان کمی شدت و ضعف پدیده ENSO عموما از شاخص نوسانات جنوبی(Southern oscillation, SOI) استفاده می شود. این شاخص بر اساس اختلاف فشار سطح آب بین دو نقطه واقع در ناحیه اقیانوس آرام جنوبی (در داروین استرالیا وجزیره تاهیتی درناحیه شرقی اقیانوس آرام)محاسبه می گردد.
SOI شاخصی است که بیانگر شدت گرادیان فشار در امتداد شرقی ـ غربی اقیانوس آرام می باشد. مقادیر مثبتSOI مبین آن است که گرادیان فشار سطح آب از شرق به غرب می باشد. در این وضعیت بادهای شرقی(تجاری) تشدید شده و هوای حاوی رطوبت از شرق اقیانوس آرام عموماً به سمت غرب به حرکت در می آید. بارندگی بیش از معمول در استرالیا مربوط به دورانهایی است که مقدار عددی SOI مثبت باشد. هرچه مقدار ماهیانه این شاخص بزرگتر شود، احتمال وقوع بارندگی در نواحی شرقی استرالیا زیادتر می گردد.
در مقابل، فاز گرم ENSO مربوط به دوران هایی است که SOI منفی است. در این زمانها بر حسب شدت پدیده النینو، دمای سطح آب در نواحی شرقی اقیانوس آرام(در منطقه استوایی) بیشتر از معمول گردیده و مقدار SOI منفی می گردد. در این شرایط گرادیان شرقی ـ غربی فشار تضعیف شده و حتی ممکن است معکوس گردد. در این دوران حرکت هوای رطوبت زای شرقی ـ غربی از شدت کافی برخوردار نبوده و بارندگی در مناطق شرقی استرالیا به شدت کاهش می یابد. در این شرایط مقدار بارندگی در سواحل آمریکا(مخصوصا آمریکای جنوبی) به شدت افزایش یافته و خطر وقوع سیلابهای مهیب افزایش می یابد.
در مورد تأثیر پدیده ENSO بر بارندگی ایران تا کنون مطالعه جامعی صورت نگرفته است. ناظم السادات و کوردریa 1999 و ناظم السادات b 1999 نشان دادند که نوسانات بارندگی و وقوع خشکسالی در بعضی از نقاط ایران متأثر از این پدیده می باشد. در پژوهش حاضر همبستگی بین SOI و بارندگی پاییزه با دیدگاه جریدی مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.

 داده ها و روش های محاسباتی
داده های ماهیانه بارندگی ۳۶ ایستگاه سینوپتیک کشور(شکل    ) و مقادیر متناظرSOI برای دوره زمانی ۹۵ـ۱۹۵۱ مبنای محاسبات پژوهش حاضر قرار گرفتند. در جدول نام ایستگاهها و طول دوره زمانی که داده های بارندگی مورد استفاده قرار گرفته اند ارائه گردیده است. کلیه داده های بارندگی از سالنامه های هواشناسی، انتشارات سازمان هواشناسی کل کشور استخراج گردیدند. با توجه به پراکندگی جغرافیایی ایستگاههایی که داده های آنها مورد استفاده قرار گرفت، نتایج به دست آمده برای قضاوت کلی ارتباط بین پدیده ENSOو بارندگی ایران کافی تشخیص داده شد.
چون در مراحل مختلف انجام این پژوهش مشخص گردید که طبقه بندی داده ها در مقیاص فصلی می تواند نتایج مطلوب تری را حاصل نماید، در بسیاری از  موارد داده های ماهیانه به فصلی تبدیل گردیدند. داده های فصلی از محاسبه میانگین حسابی داده های سه ماه متوالی تعیین گردید. بهترین نتایج وقتی به دست آمد که سری زمانی فصل پاییز از محاسبه میانگین ماه های اکتبر، نوامبر، و دسامبر در نظر گرفته شد.
بسیاری از دیگر محققان نیز نتایج مطلوب را در قالب میانگین چند ماهه و فصول خشک و تر به دست آورده اند. ناظم السادات و کوردری(۱۹۹۷) نشان داده اند که در ماههای اکتبر، نوامبر و دسامبر شدت تأثیر پدیده النینوـ نوسانات جنوبی بر بارندگی استرالیا بیش از سایر مواقع می باشد. علاوه بر این، این آقایان نشان داده اند که دامنه نفوذ این پدیده بر سیستم فشاری طبقات فوقانی جو نیز در ماههای یاد شده بیش از سایر ماههای سال می باشد. بنابراین نتایج به دست آمده در این مطالعه شباهت زیادی با یافته هایی دارد که ارتباط بارندگی استرالیا و پدیده ENSO را توجیه می نماید.
همانطور که در جدول      نشان داده شده است، طول دوره آماری در ایستگاههای مختلف متفاوت می باشد. طولانی ترین دوره آماری مربوط به شهرهایی است که داده ها ی بارندگی آنها از سال ۱۹۵۱ موجود بوده است(۴۵سال) و طول کمترین سری زمانی مربوط به ایستگاههایی است که داده های بارندگی آنها مربوط به دوران بعد از سال ۱۹۶۶ می باشد. بنابراین، حداقل طول سری داده های آماری در این پژوهش برابر ۲۸ می باشد. در اکثر قریب به اتفاق ایستگاهها طول دوره آماری کمتر از ۳۵ سال نمی باشد.
داده های SOI از سازمان هواشناسی استرالیا دریافت گردیده و مورد استفاده قرار گرفت. داده های مورد استفاده این سازمان بر اساس پژوهش آقای تروپ(۱۹۶۵) تهیه و تنظیم گردیده است. علاوه بر تروپ دیگر محققان نیز بر اساس مطالعات خود مقادیر متفاوتی برای SOI ارائه نموده اند که جزئیات بیشتر آن توسط آقای آلان و همکاران(۱۹۹۶) ارائه شده است. به علت آنکه پژوهشگران متعددی از نواحی مختلف دنیا داده های آقای تروپ را مبنای محاسبات خود قرار داده اند، در این مطالعه نیز همین داده ها مورد استفاده قرار گرفت. دیگر داده هایی SOI نیز مورد ارزیابی قرار گرفته ولی کابردSOI که توسط آقای تروپ ارائه گردیده نتیجه بهتری ارائه نمود.
ساده ترین راه برای بررسی همبستگی بین بارندگی و پدیده ENSO آن است که تمامی داده های هر دو سری زمانی را در فرمول های رگرسیون قرار داده و مقدار ضریب همبستگی را محاسبه نماییم. در عین حال، مهم ترین نکته ای که در بسیاری ازتجزیه و تحلیل های به عمل آمده بین SOI و بارندگی مشاهده گردیده آن است که ضرائب همبستگی برای بعضی از دورانهای زمانی قوی و پایدار و برای بعضی از فواصل زمانی ضعیف و ناپایدار است. بارانهای استثنایی و احتمالاً نوسانات شدید فشار در امتداد شرقی ـ غربی اقیانوس آرام می تواند از عوامل مهم ناپایداری روابط بین بارندگی و پدیده نوسانات جنوبی تلقی می شود. بنابراین همبستگی بین این دو متغیر می تواند تحت تأثیر چند مورد استثنایی پدیده اقلیمی قرار گرفته و مقدار آن بعضاً بیانگر واقعیت موجود در ارتباط بین دوسری زمانی نباشد.
برای درک بهتر واقعیت ارتباط موجود بین SOI و بارندگی، روش رگرسیون متوالیSequential correlation analysis(SCA) جهت محاسبه همبستگی بین این دو متغیر مورد توجه قرار گرفت. این روش برای تعیین همبستگی بین دو متغیر که ارتباط آنها در طول زمان ثابت نبوده و تغییر نماید مناسب می باشد.
فرض کنیم که دو سری زمانی A,B دارای n عضو بوده و در نظر است که با استفاده از روش SCA همبستگی آنها را تعیین نماییم. تعداد معینی مثلاً ۲۰ داده از سری A   و مقادیر متناظر آن از سریB  را انتخاب کرده و ضریب همبستگی بین آنها را   تعیین می کنیم. در مراحل بعدی ضریب همبستگی بین   با   و نهایتاً   با   محاسبه کرده و به ترتیب   می نامیم. در این حالت ۲۰ را طول پنجره زمانی (Window width,ww) می نامند.
مقادیر ضریب همبستگی که از روش رگرسیون متوالی حاصل می گردد می تواند شاخص مناسبی جهت بیان پایداری یا عدم پایداری روابط بارندگی با پدیده نوسانات جنوبی در نظر گرفته شود. اگر ضرائب همبستگی حاصل از این روش به طور مستمر از نظر آماری معنی دار نباشد می توان اظهار نظر نمود که در شرایط معمولی و بدون در نظر گرفتن شرایط خاص زمانی، وقوع بارندگی تابعی از نوسانات SOI نمی باشد. در مقابل، چنانچه ضرایب حاصل از رگرسیون متوالی تماماً از نقطه آماری معنی دار باشند می توان نتیجه گیری نمود که پدیده نوسانات جنوبی بدون توجه به شدت و ضعف آن یک رابطه علت و معلولی با بارندگی دارد.
چون خصوصیات پدیده های اقلیمی در مقیاسهای مختلف زمانی در حال تغییر می باشند، لازم بود که همبستگی بین بارندگی و SOI در شرایطی که طول پنجره ها تغییر می نماید نیز مورد ارزیابی قرار گیرد. در این مطالعه ارتباط بین بارندگی و SOI در هر ایستگاه برای تمامی پنجره هایی که طول آنها برابر یا بزرگتر از ۱۵ سال بود مورد ارزیابی قرار گرفت. بنابراین اگر طول سری زمانی برابر ۴۰ سال باشد ضرایط همبستگی بین بارندگی و SOI‌ برای حالتی که طول پنجره برابر۱۵ ، ۱۶ ، ۱۷، … ، ۳۹ ، ۴۰ سال باشد محاسبه گردید. در این مطالعه، با توجه به مقایسه ای که بین نتایج صورت گرفت و ارائه نتایج مربوط به پنجره زمانی ۲۵ ساله کافی تشخیص داده شد. مطالعات دیگر پژوهشگران (اپوکوـ انکوما و کوردری، ۱۹۹۳)، نیز مؤید آن است که این پنجره زمانی در بسیاری از موارد می تواند بیانگر قسمت زیادی از نوسانات بین بارندگی و SOI باشد.

نتایج و بحث
اهمیت بارندگی پاییزه
همانطور که در جدول نشان داده شده است، در بین شهرهای مورد مطالعه بیشترین مقدار نزولات مربوط به ایستگاههای بندر انزلی و نوشهر به ترتیب با ۱۷۷۹ و ۱۳۳۷ میلی متر بارندگی می باشد. در مقابل ایستگاههای یزد و زابل واقع در مرکز و جنوب شرقی کشور با ۶۲ میلی متر بارش کمترین مقدار نزولات را دریافت می دادند.
بعد از بارش زمستانه، بارندگی در فصل پاییز سهم بیشتری از کل بارش سالیانه را شامل می گردد. داده های ارایه شده در جدول    بیانگر آن است که شرق کشور و در ایستگاههایی نظیر چابهار، مشهد، زابل و کرمان سهم بارندگی پاییزه کم و حدود۲۰% کل بارش سالیانه را شامل می گردد. در مقابل، بارندگی پاییزه حدود نیمی از کل بارش سالیانه در سواحل دریای خزر و نواحی غربی خلیج فارس را تامین می نماید. در شهرهای بوشهر، نوشهر، بندرانزلی، آستارا و اهواز که در این مناطق واقع گردیده اند حدود ۵۰% ـ ۴۰% از کل بارندگی در فصل پاییز ریزش می نماید. با توجه به ارقام ارائه شده در این جدول سهم بارندگی پاییزه روی هم رفته حدود ۳۰% از کل منابع آبی کشور برآورد می گردد.

ارتباط SOI و بارندگی فصلی:
سری زمانی مقادیر بارندگی پاییزه کلیه ایستگاهها با مقادیر متناظر SOI تهیه شده و با استفاده از روش رگرسیون متوالی ضرایب همبستگی استخراج گردید. برای بررسی دقیق تر همبستگی بین بارندگی ایران و SOI پهنه کشور را از دیدگاه چنین مطالعه ای به چند بخش تقسیم گردید. در ابتدا این مطالعه معطوف به سواحل جنوبی ایران و ایستگاههایی که در نزدیکی دریای عمان و خلیج فارس واقع گردیده اند شد. در مرحله بعدی همبستگی بارندگی و SOI برای ایستگاههایی که در نوار شمال غربی ـ شمال شرقی کشور (به جز سواحل حاشیه دریای خزر) قرار گرفته اند مورد ارزیابی قرار گرفت. در ادامه، ارتباط SOI و بارندگی نواحی ساحلی ایران در حاشیه دریای خزر مطالعه شد. بررسی همبستگی بین SOI و دیگر ایستگاههایی که عموماً در نواحی داخلی و مرکزی کشور قرار گرفته اند در قسمت انتهایی این بخش عرضه خواهد گردید.

ارتباط SOI  و بارندگی پاییزه درسواحل جنوبی ایران:
برای بررسی معقول رابطه بارندگی ایران و SOI در ابتدا همبستگی این دو متغیر برای مناطق ساحلی دریای عمان و خلیج فارس مورد بررسی قرار گرفت. آبهای این دو گستره آبی که حدود ۲۰۰۰ کیلو متر از سواحل جنوبی ایران را شامل می گرند، شمال غربی ترین قسمت اقیانوس هند را تشکیل می دهند. از آنجا که اقیانوس هند به عنوان یکی از حوزه های فعالیت پدیده ENSO شناخه می گردد، طبیعی است که انتظار آن باشد تا ارتباط بارندگی ایستگاههای واقع در سواحل جنوبی ایران و این پدیده از همبستگی بالایی برخوردار باشد.
در شکل ضرایب همبستگی متوالی بین SOI و بارندگی پاییزه چابهار، بندرعباس، بوشهر و آبادان نشان داده شده است. این شکل مبین آن است که همبستگی بین این دو متغیر برای کلیه ایستگاهها ضعیف می باشد. با توجه به این شکل مشخص می گردد که در شرایط معمولی نمی توان ارتباط معنی داری را بین SOI و بارندگی فصلی در سواحل جنوبی ایران انتظار داشت. البته ارتباط بارندگی و SOI را برای شرایطی که ENSO ‌در وضعیت خاصی از شدت و ضعف می باشد فعلاً مورد نظر نمی باشد. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که  فاصله از آبهای جنوبی کشور نمی تواند به عنوان یک عامل مهم جهت تأثیر گذاری پدیده  ENSOبر بارندگی به حساب آید.
ارتباط SOI و بارندگی نواحی شمالی ایران
بعد از ارزیابی کلی در ارتباط بارندگی و شاخصSOI برای مناطق جنوبی کشور, همبستگی بین این شاخص و بارندگی فصلی در ایستگاههای شمالی ایران (از شمال غرب تا شمال شرق) مورد ارزیابی قرار گرفت. ویژگی عمده این ایستگاهها دور بودن آنها از آبهای گرم دریای عمان و اقیانوس هند می باشد.
در شکل های شمار (a-c)‌ 3 مقادیر ضریب همبستگی متوالی بین SOI‌ بو بارندگی پاییزه در ایستگاههای خوی، ارومیه، تبریز، زنجان، سقز، سنندج، قزوین، تهران، اراک و سمنان نشان داده شده است. این اشکال بیانگر آنند که در پاییز، همبستگی بین SOI و بارندگی این ایستگاهها عموماً از نظر آماری در سطح ۱% معنی دار می باشد.
بدین ترتیب، روشن می گردد که تاثیر این پدیده بر بارندگی ایستگاههای شمال و شمال غرب که در فاصله دوری از آبهای اقیانوس هند قرار دارند، بیش از مناطق ساحلی جنوبی کشور است. روابط همبستگی استخراج شده بیانگر آنند که با کاهش SOI ، میزان بارندگی پاییزه ایستگاههای این نواحی افزایش می یابد. به عبارت دیگر، فازهای گرم پدیده ENSO و وقوع پدیده النینو مبین افزایش بارندگی پاییزه در محدوده استان های آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، زنجان و اردبیل، مرکزی، سمنان و تهران می باشد.
در ناحیه شمال شرقی کشور ارتباط SOI‌ با بارندگی فصلی ایستگاههای مشهد و نیشابور مورد ارزیابی قرار گرفت(شکل    ). این شکل بیانگر آن است که همبستگی بین SOI و بارندگی پاییزه نیشابور از قوت و پایداری خوبی برخوردار می باشد. با وجودی که فاصله جغرافیایی این دو ایستگاه زیاد نمی باشد، تفاوت زیادی که در همبستگی بین SOI‌و بارندگی پاییزه آنهامشاهد می گردد تعجب آور می باشد. تحقیقات بیشتری لازم است تا علت این تفاوت و مکانیزم وقوع بارندگی در این دو ایستگاه کاملاً روشن گردد.
بر خلاف تصور بارندگی پاییزه سواحل دریای خزر در ایستگاههایی نظیر بندر انزلی، آستارا و نوشهر متاثر از پدیده ENSO می باشد. ارتباط بارندگی پاییزه این ایستگاهها و SOI در سطح ۵% معنی دار می باشد. در مقابل، هیچ گونه رابطه معنی داری بین SOI‌ و بارندگی فصلی ایستگاه گرگان ملاحظه نگردید. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که تاثیر پدیده ENSO بر بارندگی پاییزه حاشیه دریای خزر از غرب به شرق کاهش می یابد. علاوه بر این، در مقایسه با کوهپایه های جنوبی البرز، تاثیر پدیده ENSO بر بارندگی یال شمالی این رشته کوه کمتر می باشد. به نظر میرسد که مسیر حرکت و فرکانس توده های هوا که از شمال غرب وارد کشور می گردند به میزان زیادی به شرایط اقلیمی آرام و هند بستگی دارد.

همبستگی بین SOI و بارندگی در مناطق مرکزی ایران
در این بخش ضرایب همبستگی متوالی بین SOI و ایستگاههای بارندگی در بخشهای قبلی مورد ارزیابی قرار نگرفتند مطالعه خواهد شد. این ایستگاهها در استانهای مختلف کشور از غرب تا شرق پراکنده شده اند و ویژگی عمده آنها این است که همبستگی بین SOI و بارندگی پاییزه آنها ضعیف تر و از پایداری کمتری برخوردار می باشد. برای نمونه در شکل های (a-c) 6 ضرایب متوالی ایستگاههای کرمانشاه، همدان، یزد، اصفهان، اهواز، کرمان، بم، زابل وشیراز برای فصول مختلف نشان داده شده است.
در بسیاری از این ایستگاهها نظیر کرمانشاه، کرمان، زابل، شیراز و همدان همبستگی معنی داری بین SOI و بارندگی مشاهده نگردید. در عین حال، برای بعضی دیگر از ایستگاهها نظیر اهواز، یزد و بم ارتباط SOI و بارندگی پاییزه برای بعضی از دوره های زمانی معنی دار می باشد. در کاشان(شکل نشان داده نشده) نیز ارتباط بارندگی پاییزه و SOI‌ عموماً از نظر آماری معنی دار بود. در مقابل، بارندگی ایستگاههای فسا و دزفول ارتباط معنی داری را با مقادیرSOI نشان نداد. البته برای این چند ایستگاه(به جز کاشان) ضرایب همبستگی متوالی از پایداری زمانی کافی برخوردار نمی باشند.
نکته جالب توجه آنکه در تمام ایستگاههای کشور که مورد مطالعه قرار گرفتند ضرایب همبستگی بین شاخص نوسانات جنوبی و بارندگی پاییزه عموماً منفی بود. این امر به منزله آن است که وقوع فاز گرمENSO در بیشتر موارد مبین افزایش این بارندگی پاییزه در مناطق مختلف می باشد.
 
نتیجه گیری
در پژوهش حاضر ضمن معرفی اجمالی پدیده ENSO، شرح کوتاهی از تاثیر آن بر بارندگی دیگر نقاط جهان ارائه گردید. توضیح داده شد که این پدیده ازمهمترین رخدادهای اقیانوسی ـ جوی می باشد که آب و هوای نقاط متفاوتی از زمین را تحت تاثیر قرار داده و برای بیان کمی شدت و ضعف آن عموماً از شاخص نوسانات جنوبی(Southern oscillation index, SOI) استفاده می شود. همبستگی بین بارندگی پاییزه ایران و SOI مورد ارزیابی قرار گرفت. روشن گردید که ضرایب همبستگی بین شاخص نوسانات جنوبی و بارندگی پاییزه در مناطق مختلف ایران می باشد. میزان بارندگی پاییزه در محدوده استان های آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، زنجان، اردبیل، مرکزی، سمنان، تهران بیش از سایر مناطق متاثر از ENSO می باشد. در این مناطق، ضرائب همبستگی از پایداری زمانی کافی برخوردار بودند.
مطالعه اثر نوسانات اقلیمی بر تردد و تصادفات جاده ای
حمل و نقل در معنای عام کلمه به جابجایی انسان و کالا از نقطه ای به نقطه دیگر اطلاق می شود که از طریق راههای زمینی، آبی و هوایی(جاده ای، راه آهن، بندر و فرودگاه) و به کمک انواع خودرو، کشتی و هواپیما صورت می گیرد.
ایمنی عبور و مرور یکی از اصول اساسی مهندسی ترافیک و برنامه ریزی حمل و نقل می باشد، به طوری که در کشورهای توسعه یافته همگام با توسعه سایر بخشهای مهندسی ترافیک، موضوع ایمنی نیز مورد توجه قرار می گیرد و با انجام مطالعات و فراهم آوردن تمهیدات لازم، سعی شده است که تصادفات و پیامدهای ناشی از آن را به حداقل برسانند، ولی متأسفانه در اکثر کشورهای جهان سوم تعداد و نرخ تصادفات ناشی از عدم توجه به اصول  ایمنی و عوامل مؤثر بر آن همواره سیر صعودی داشته، به نحوی که خسارات ناشی از تصادفات در حدود ۱ تا ۳ درصد تولید ناخاصل ملی این کشورها را شامل می شود.
از جمله مهمترین عواملی که ایمنی و پایداری حمل و نقل را تحت تأثیر مستقیم خود قرار میدهد، وقوع پدیده های اقلیمی است. چنان که بررسی های آماری بریتانیای کبیر، استرالیا و ایالات متحده آمریکا چنین استنباط می شود که فراوانی تصادفات در شرایط روزهای بارانی ۳۰% بیشتر از روزهایی است که در آن بارندگی مشاهده نشده است.
بیشترین تصادفات جاده ای مربوطه به زمانی است که ریزش باران سطح جاده ها را خیس کرده باشد چرا که رخداد این پدیده ها نسبت به برف و یخ بیشتر است. به طوری که ۲۰% از تمامی تصادفات بریتانیا که منجر به صدمات جانی می شود، بر اثر لغزیدن در جاده های مرطوب است که حدود نیمی از آنها به همراه بارندگی های مداوم رخ داده اند.
مشکل اساسی حمل و نقل جاده ای در هنگام بارندگی، کاهش مقاومت وسایل نقلیه در برابر لغزندگی، عدم دید کافی و انعکاس نور از سطح جاده ای مرطوب در هنگام شب است.
برف و کولاک نییز مشکلاتی را برای استفاده کنندگان از جاده های ارتباطی ایجاد می کنند، به طوری که حتی موجب انسداد و راهبندان ها می گردند. طوفان برف تأخیر چند ساعته و حتی قطع کامل تردد را به همراه دارد.
در روزهای برفی تلفات جاده ای در مقایسه با روزهای بدون ریزش برف ۲۵% بیشتر است، در صورتی که نرخ تصادفات بر واحد ترافیک دو برابر افزایش خواهد داشت.(OECD 1967)
به منظور قطع ترافیک نیاز نیست که برف به صورت توده ای انبوه در سطح جاده باشد، بلکه پوششی به ضخامت ۲۰ میلیمتر و یا کمتر نیز می تواند جریان ترافیک را به تعویق انداخته و یا حتی انسداد جاده ها را نیز موجب شود.(Perry&Symons 1980)
از دیگر عناصر و پدیده های  اقلیمی که در اصول برنامه ریزی و طراحی جاده ها بیشتر به آن توجه می شود، یخبندان مؤثر بر سطح آسفالت جاده ها و تردد و تصادفات می باشد.
اصولاً برای ایجاد یخبندان سه عامل توأماً عمل می کنند و در صورت نبود حتی یک عامل، این پدیده اتفاق نمی افتد، این سه عامل عبارتنداز:
۱)هوای سرد زیر صفر درجه سانتی گراد
۲)خاک نسبتاً ریزدانه که دارای خاصیت موئینگی خوبی باشد(خاکهای حساس یا خاکهایی که دارای بیش از ۳% دانه های به قطر کوچکتر از ۲٫/. میلیمتر هستند.
۳)وجود منابع آب زیرزمینی در عمق حداکثر ۳ متر
از جمله مهمترین اثرات یخبندان در سطح جاده های نواحی سردسیر کوهستانی، تورم رویه آسفالت(روسازی) به صورت مستقیم و غیر مستقیم است که باعث کاهش قدرت تحمل بار و ترک خوردن آن می گردد که در ذیل مکانیزم آن تشریح می گردد.
در این حالت آب موجود در منابع آب زیرزمینی در اثر خاصیت موئینگی خاک بالا آمده و پس از قرار گرفتن در مجاورت قسمت های سرد تبدیل به یخ می شود و عدسی های یخی را تشکیل می دهد. و حجم آب به علت یخ زدگی افزایش می یابد که این عامل منجر به افزایش حجم خاک و مصالح روسازی می گردد. به سبب تشکیل کریستالهای یخی مقدار بیشتری ذرات آب از منبع آب زیرزمینی جذب می شود. در اثر این پدیده ضخامت عدسی های یخی مرتباً افزایش پیدا کرده و تورم لحظه به لحظه آن بیشتر شده تا اینکه روسازی آسفالتها تخریب شوند. ترکهای به وجود آمده در رویه آسفالت نیز تحت تأثیر پدیده یخ و ذوب شدن آن به تدریج وسعت پیدا می کند و باعث کاهش شدید کیفیت روسازی می گردد.
بعد از مطالعه و بررسی اثر پدیده های اقلیمی بر سیستم های حمل و نقل متوجه شدیم که مطالعات اقلیمی در برنامه ریزی جاده های ارتباطی در ۲ مورد زیر خلاصه می شود:
الف)مطالعات اقلیمی قبل ازساخت جاده ها و راههای جدید.
ب) مطالعات اقلیمی بعد از ساخت راهها به منظور توسعه و گسترش و یا افزایش ضریب ایمنی آن.
قبل از ساخت راهها می توان با مطالعه شرایط اقلیمی(با استناد بر آمار ایستگاههای موجود و یا با استقرار ایستگاههای هواشناسی خودکار در طول مسیرهای جدید) پدیده های اقلیمی مؤثر بر حمل و نقل را شناسایی و در صورت احتمال بروز هر یک با راهکارهای اجرائی مناسب اثر آنها را به حداقل رسانید. این امر در کاهش مشکلات سیستم های حمل و نقل نقش مؤثری خواهد داشت.
شرح و تفسیر نتایج
مطابق نقشه محور هراز از نواحی کوهستانی البرز عبور کرده و متعاقب آن دارای شیب تند، ریزش های دامنه ای و شرایط خاص اقلیمی است، بروز تصادفات و راهبندان های خسارت بار از جمله پیامدهای آن خواهد بود.
ما با توجه به بررس آمار تصادفات کدهای ۲۳۱۵و۳۱۱۸ از محور هراز و سنجش شرایط آب و هوایی این تصادفات در ماههای سالهای ۷۰ـ۱۳۶۹ به نتایج زیر دست یافت:
از بین سالهای مورد مطالعه، سال ۱۳۷۳ بیشترین فراوانی تصادفات را به خود اختصاص داده است و ماههای مارس، دسامبر و ژانویه به ترتیب نسبت به دیگر ماهها از نظر فراوانی تصادفات اهمیت بیشتری داشتند. توزیع مکانی تصادفات در کیلومتر ۲۰ حوالی شهر رودهن، کیلومتر ۳۵ حوالی گردنه امامزاده هاشم(نمودار۱) و کیلومتر۴۵ و ۴۰ بین منظریه و پلور نسبت به دیگر مکانها از فراوانی بیشتری برخوردارند.
بعد از بررسی کلیه عناصر و پدیده های اقلیمی به این نتیجه رسیدیم که پدیده یخبندان۴/۷۳ درصد و پدیده ریزش برف ۱۷% تصادفات را موجب شده اند. ضمناً با مطالعه توزیع مکانی اثر پدیده یخبندان مشخص شد که بیشتر تصادفاتی که متأثر از این پدیده بوده اند، در کیلومتر ۲۰ ـ ۱۸ رخ داده است.