نعمتهای آخرت

قرآن مجید در این آیه، به افراد با ایمان اعلام مى‏کند که اگر به زندگى حلال دنیا قناعت کنند و از لذات نامشروع و هوس هاى سرکش و ظلم و ستم به دیگران بپرهیزند، خداوند لذاتى برتر و بالاتر در جهت مادى و معنوى که از هر گونه عیب و نقص پاک و پاکیزه است، نصیب آنها خواهد کرد.

قُلْ أَ أُنَبِّئُکُمْ بِخَیْرٍ مِنْ ذلِکُمْ لِلَّذِینَ اتَّقَوْا عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها وَ أَزْواجٌ مُطَهَّرَهٌ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ (آل عمران ـ ۱۵)

بگو: آیا شما را به بهتر از اینها (که محبوب شماست) خبر دهم؟ براى کسانى که تقوا داشته باشند، نزد پروردگارشان باغ هایى (بهشتى) است که از زیر (درختان) آن نهرها جارى است. براى همیشه در آنجا (بهره‏مند) هستند و همسرانى پاک (خواهند داشت) و رضا و خشنودى خداوند (شامل حالشان مى‏شود) و خداوند به حال بندگان بیناست.

با توجه به آنچه در آیه قبل درباره اشیاء مورد علاقه انسان در زندگى مادى دنیا آمده بود در اینجا در یک مقایسه، اشاره به مواهب فوق العاده خداوند در جهان آخرت و بالاخره قوس صعودى تکامل انسان کرده، مى‏فرماید: “بگو: آیا شما را از چیزى آگاه کنم که از این (سرمایه‏ هاى مادى) بهتر است” (قُلْ أَ أُنَبِّئُکُمْ بِخَیْرٍ مِنْ ذلِکُمْ).

سپس به شرح آن پرداخته، مى‏افزاید: “براى کسانى که تقوا پیشه کرده‏اند در نزد پروردگارشان باغ هایى از بهشت است که نهرها از زیر درختانش جارى است، همیشه در آن خواهند بود، و همسرانى پاکیزه و (از همه بالاتر) خشنودى خداوند نصیب آنها مى‏شود، و خدا به بندگان بینا است” (لِلَّذِینَ اتَّقَوْا عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها وَ أَزْواجٌ مُطَهَّرَهٌ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ).

آرى این باغ هاى بهشتى بر خلاف غالب باغ هاى این جهان، هرگز آب روان از پاى درختانش قطع نمى‏شود و بر خلاف مواهب مادى این جهان که بسیار زودگذر و ناپایدار است، جاودانى و ابدى است.

همسران آن جهان، برخلاف بسیارى از زیبارویان این جهان هیچ نقطه تاریک و منفى در جسم و جان آنها نیست و از هر عیب و نقصى پاک و پاکیزه‏اند.

همه اینها در یک طرف، و مسأله خشنودى خداوند (رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ) که برترین نعمت هاى معنوى است یک طرف، آرى این نعمت معنوى ما فوق تصور نیز در انتظار مومنان پرهیزکار است.
قرآن مجید در این آیه، به افراد با ایمان اعلام مى‏کند که اگر به زندگى حلال دنیا قناعت کنند و از لذات نامشروع و هوس هاى سرکش و ظلم و ستم به دیگران بپرهیزند، خداوند لذاتى برتر و بالاتر در جهت مادى و معنوى که از هر گونه عیب و نقص پاک و پاکیزه است، نصیب آنها خواهد کرد

قابل توجه اینکه:

این آیه با جمله “أَ أُنَبِّئُکُمْ” (آیا شما را آگاه کنم) آغاز شده، که یک جمله استفهامیه است و براى گرفتن پاسخ از فطرت هاى بیدار و عقل و خرد انسانى، مطرح شده تا نفوذش در شنونده عمیق‏تر باشد و از سوى دیگر این جمله از ماده “انباء” گرفته شده که معمولاً در مورد خبرهاى مهم و قابل توجه به کار مى‏رود.

در واقع قرآن مجید در این آیه، به افراد با ایمان اعلام مى‏کند که اگر به زندگى حلال دنیا قناعت کنند و از لذات نامشروع و هوس هاى سرکش و ظلم و ستم به دیگران بپرهیزند، خداوند لذاتى برتر و بالاتر در جهت مادى و معنوى که از هرگونه عیب و نقص پاک و پاکیزه است، نصیب آنها خواهد کرد.

در اینجا سوالى مطرح است و آن اینکه: آیا در بهشت، لذات مادى هم وجود دارد؟

بعضى چنین مى‏پندارند که لذایذ مادى منحصر به این جهان است و در آن جهان اثرى از این لذایذ نیست و تمام تعبیراتى که در آیات قرآن درباره باغ هاى بهشتى و انواع میوه‏ها و آب هاى جارى و همسران خوب آمده، کنایه از یک سلسله مقامات و مواهب معنوى است که از باب “کلم الناس على قدر عقولهم” (با مردم به اندازه فکرشان سخن بگو) به این صورت تعبیر شده است.

ولى در برابر این پندار باید گفت: هنگامى که ما طبق صریح آیات فراوانى از قرآن کریم “معاد جسمانى” را قبول کردیم باید براى هر دو قسمت (جسم و روح) موهبت هایى به تناسب آنها، منتها در سطحى عالى‏تر وجود داشته باشد و اتفاقاً در این آیه اشاره به هر دو قسمت شده، هم آنچه شایسته معاد جسمانى است و هم آنچه شایسته روح  و رستاخیز ارواح مى‏باشد.

در واقع آنها که تمام نعمت هاى مادى آن جهان را کنایه از نعمت ‏هاى معنوى مى‏گیرند، تحت تأثیر مکتب هاى التقاطى قرار گرفته علاوه بر این که بدون جهت ظواهر آیات قرآن را تاویل کرده، معاد جسمانى و لوازم آن را به کلى فراموش نموده و منکر شده‏اند.
همسران آن جهان، برخلاف بسیارى از زیبارویان این جهان هیچ نقطه تاریک و منفى در جسم و جان آنها نیست و از هر عیب و نقصى پاک و پاکیزه‏اند همه اینها در یک طرف، و مساله خشنودى خداوند (رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ) که برترین نعمت هاى معنوى است یک طرف، آرى این نعمت معنوى ما فوق تصور نیز در انتظار مومنان پرهیزکار است

و شاید جمله “وَ اللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ” (خداوند به وضع بندگان خود بینا است) که در آخر آیه آمده، اشاره به همین حقیقت باشد. یعنى او است که مى‏داند جسم و جان آدمى در جهان دیگر هر کدام چه خواسته ‏هایى دارند و این خواسته ‏ها را در هر دو جانبه به نحو احسن تأمین مى‏کند.

پیام‏های آیه:

۱ـ در دعوت مردم به حق، آنان را به مقایسه‏ى دنیا و آخرت دعوت کنیم. «قُلْ أَ أُنَبِّئُکُمْ بِخَیْرٍ …»

۲ـ دوام و ثباتِ بهشت، و رضایت خداوند کجا و لذائذ موقّت و ناپایدار دنیا کجا؟ «ذلِکَ مَتاعُ الْحَیاهِ الدُّنْیا»، «قُلْ أَ أُنَبِّئُکُمْ»

۳ـ افراد با تقوا، شیفته‏ى زرق و برق دنیا نمى‏شوند. «متقین» در این آیه، در مقابل «لِلنَّاسِ» در آیه‏ى قبل به کار رفته است.

۴ـ ملاک رسیدن به نعمت‏هاى آخرت، تقوى است. «لِلَّذِینَ اتَّقَوْا»

۵ ـ تشویق باید هماهنگ با خواسته‏هاى طبیعى و فطرى باشد. «الْأَنْهارُ»، «أَزْواجٌ»، «خالِدِینَ»

۶ـ پاکدامنى و پاکیزگى، برترین ارزش است. «أَزْواجٌ مُطَهَّرَهٌ»

۷ـ لذّت‏هاى متّقین تنها محدود به لذایذ مادّى نیست، رضایت الهى بالاترین لذّت معنوى است. «رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ»

۸ـ ادّعاى تقوى را کم کنیم، خداوند بصیر و داناست. «وَ اللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ»