10 نکته برای بهبود صدای پیانو
آیا صدای پیانویی که به تازگی خریداری کرده‌اید با آنچه به هنگام خرید آن پیانو در فروشگاه شنیده بودید تفاوت دارد؟ این تفاوت ممکن است ناشی از تفاوت شرایط آکوستیکی منزل شما و فروشگاه باشد.
برخلاف تصور رایج ، ممکن است جنس صدای پیانوی شما مشکلی نداشته باشد و علت اصلی صدای بد آن مربوط به محل نگهداری آن باشد. چند فاکتور مهم که بر روی صدای پیانو تاثیرگذار هستند عبارتند از : اندازه اتاق، ارتفاع سقف، وجود لوازم و اسبابی که صدا را جذب یا منعکس می کنند، تعداد لوازم و اسباب موجود در اتاق و نحوه چینش آنها (چینش اسباب خانه بر چگونگی و جهت پراکنده شدن صوت در محیط تاثیرگذار است).
یافتن منشا مشکل؛ پیانو یا اتاق؟ دانستن اینکه مشکل ناشی از پیانو است و یا به دلیل شرایط آکوستیکی محیط ایجاد شده است اهمیت بسیاری دارد. به عنوان مثال مشکل بلند بودن صدای پیانو معمولا به دلیل این است که پیانوی شما برای اتاق فعلی بسیار بزرگ است. این بلند بودن صدا بیشتر در اطراف پیانو قابل لمس است و در صورتی که از پیانو فاصله بگیرید و یا به قسمتی از اتاق که حاوی تعداد بیشتری لوازم جاذب صوت است بروید این موضوع راکمتر حس می‌کنید. در حقیقت مشکلاتی نظیر صدای زمخت، طنین بیش از حد صدا و نقاط گرم و مرده ناشی از شرایط اتاق پیانو است. بسیاری از پیشنهاداتی که در این مقاله ارائه شده اند به سادگی قابل اجرا و برگشت پذیر هستند. پس بهتر است قبل ازاین که اقدام به ایجاد تغییر در پیانو کنید این مقاله را مطالعه کنید.
طنین صدا (Reverberation)
طنین صوت به معنای باقی ماندن صوت در یک فضا بعد از قطع منبع صوت است. این تداوم صدا در فضا، کیفیت صوت را تغییر داده وحسی از پر بودن، مخلوط بودن و حجیم بودن را در صدا ایجاد می‌کند. اما در صورتی که زمان ماند صوت در فضا بیش از حد زیاد شود می تواند موجب گنگ شدن صدا شده و همچنین باعث می‌شود صدای پیانو بسیار بلند شنیده شود. وقتی میزان طنین صدا کم باشد اصطلاحاً گفته می‌شود که صدای پیانو خشک و یا حتی مرده است و برای جبران این مشکل ممکن است نوازنده تصمیم بگیرد قطعه را با شدت بیشتری بنوازد. به طور کلی هرچه اتاق حجم بیشتری داشته باشد مدت طنین صدا بیشتر و هر چه کوچکتر باشد این مدت زمان کاهش می‌یابد. هر چه تعداد لوازم جاذب صوت در اتاق بیشتر باشد طنین ساز کوتاه تر شده و هر چه تعداد آنها کمتر باشد طنین طولانی تری خواهیم داشت. میزان مطلوب طنین به سلیقه شخصی هر فرد بستگی دارد. برخی از پیانیستها علاقه دارند تا صدای پیانوی آنها در اتاق طنین بیشتری داشته باشد ولی برخی به دنبال صدای شفاف و با طنین بسیار کم هستند.
نقاط گرم یا مرده
نقاط گرم یا مرده نقاطی از اتاق هستند که در آن نواحی برخی از فرکانسها و نتها (در شرایطی که با شدتی برابر با سایر نتها نواخته شوند) بیشتر از سایر نتها طنین دارند. این مشکل معمولا با قرار دادن لوازمی که موجب پراکندگی صدا می شوند(نظیر قرار دادن قفسه کتاب، مبل و یا رخت آویز در مجاروت پیانو) و یا با جابجایی مختصر پیانو و یا تغییر زاویه قرار گرفتن آن در اتاق تصحیح می‌شود.
[Only registered and activated users can see links. Click Here To Register...]
در ادامه به 10 نکته برای بهبود صدای پیانو اشاره می‌کنیم. توصیه ما این است که قبل از ایجاد تغییرات در صدای پیانو (voicing) ابتدا این چند روش ساده را امتحان کنید.
1-پیانویی متناسب با اندازه اتاق تهیه کنید.
اولین قدم و بهترین راه برای جلوگیری از ایجاد مشکلات آکوستیکی، خرید پیانویی با سایز مناسب یرای اتاق است. اگر پیانو خیلی بزرگ باشد صدای آن در اتاق اشباع شده و اگر خیلی کوچک باشد صدای آن در همه نقاط اتاق به یک اندازه شنیده نمی‌شود. برای انتخاب اندازه پیانو می‌توانیم از یک قاعده کلی استفاده کنیم: با فرض این که ارتفاع سقف اتاق حدود 240 سانتیمتر باشد مجموع طول 4 دیوار اطراف پیانو باید حداقل 10 برابر طول پیانوی گرند(و یا ارتفاع پیانوی دیواری) باشد. البته در بسیاری از موارد شاید نتوان از این قاعده استفاده کرد، چرا که معیار تصمیم گیری ما ممکن است با توجه به بودجه و همچنین نیاز موسیقیایی ما تغییر کند و نتوانیم اندازه اتاق را در تصمیم گیری دخیل کنیم. به عنوان مثال یک پیانوی کوچک معمولا مشکلاتی ذاتی نظیر صدای باس و اکشن ضعیف را با خود به همراه دارد، حتی اگر کاملا برای اتاق شما اندازه باشد!. ممکن است پیانوی گرندی با صدای باس عالی تهیه کنید ولی وضعیت اتاق به گونه ای باشد که تاثیر منفی بر روی صدای ساز گذاشته و در نهایت نتوانید از صدای ساز خود لذت ببرید.
اگر در انتخاب پیانو به دلایل مختلف نتوانستید پیانویی مطابق با اندازه اتاق تهیه کنید میتوانید با یک تکنسین پیانو مشورت کنید تا پیانو شما را صداسازی (voicing) کند و یا نکات زیر را امتحان کنید.
2- محل پیانو را تغییر دهید و یا در همان محل جهت ساز را تغییر دهید.
اغلب اتاق ها سه جفت دیوار موازی با یکدیگر دارند. دو جفت دیوار رو بروی هم، سقف و کف اتاق. سطوح موازی با هم مستعد ایجاد طنین هستند و موجب می شوند برخی از فرکانسها در نقاطی از اتاق بلندتر شنیده شده و در نقاطی دیگر تقریبا شنیده نشوند. دور کردن پیانو از گوشه اتاق، ایجاد فاصله بین پیانو و دیوار و تغییر جهت قرار گرفتن پیانو ممکن است به حل این مشکل کمک کند. هر بار که تغییراتی اعمال می‌کنید باید به نقاط مختلف اتاق رفته و ببینید در آن نقطه صدای پیانو چه کیفیتی دارد. به یاد داشته باشید صدای پیانو در قسمتهای مختلف اتاق با زمانی که پشت پیانو نشسته اید متفاوت است(ممکن است نوازنده مشکلی احساس نکند ولی شنودگانی که در نقاط مختلف اتاق هستند نتوانند به درستی صدای پیانو را بشنوند).
[Only registered and activated users can see links. Click Here To Register...]
3- از روکش های مخصوص برای کاهش صدا استفاده کنید.
روکش های پارچه ای مخصوصی که برای قرار گفتن بر روی سیم های گرند پیانو طراحی شده اند اگر دارای یک لایه پارچه باشند تنها به مقدار محدودی می‌توانند صدای پیانو را کاهش دهند. بر اساس تحقیقات به عمل آمده پارچه های نازک و تک لایه فقط صدای نتهای زیر را کاهش می‌دهند. البته می‌توان روکش های ضخیم تری را نیز از بازار پیدا کرد. معمولا برای هر گرند پیانو باید روکش مخصوص خودش را (که با توجه به ابعاد و کیفیت صدای ساز تولید شده اند) تهیه کنید تا بهترین کارایی را داشته باشد. استفاده از روکش های بسیار بلند که بلندی انها تا کف اتاق می‌رسد نیز روش مؤثرتری برای کاهش صدای پیانو است ولی مشکل این روش این است که درب پیانو باید به طور کامل بسته شود و پوپیتر را باید بر روی روکش قرار دهیم. این کار معمولا جلوه مناسبی ندارد ولی در صورت اجبار روشی بسیار مؤثر محسوب می‌شود. برای پیانو های دیواری می‌توان از یک تکه موکت یافرش استفاه کرد و آن را در پشت پیانو جاسازی کرد.
[Only registered and activated users can see links. Click Here To Register...]
4- قرار دادن اشیاء جاذب صوت درون پیانو (بین صفحه صدا و تیرک های چوبی که در زیر صفحه صدا قرار گرفته اند).
قرار دادن فوم های نرم و یا تکه های موکت بین این تیرک های چوبی (که از زیر گرند پیانو قابل مشاهده است) و یا در پیانو های دیواری بین تیرک های چوبی عمودی پشت ساز به میزان زیادی می تواند بلندی صدای پیانو را کاهش دهد. ورقه های فوم را از فروشگاهها تهیه کنید و پس از اندازه گیری و برش دادن، آنها را بین تیرک ها جاسازی کنید. برای اطمینان از عدم آسیب احتمالی به صفحه صدا و ایجاد نویز و گِز در پیانو (که از معایب این روش است) میتوانید از یک تکنسین پیانو کمک بگیرید. اگر خودتان این کار را انجام می‌دهید بسیار با دقت و وسواس عمل نمائید. توجه کنید که این روش برای پیانوهای مجهز به سیستم تنظیم رطوبت و یا سیستم نوازندگی خودکار (player piano) قابل اجرا نیست.
5- قرار دادن فرش یا قالیچه در زیر پیانو ( بر روی کف اتاق) برای جذب صدا.
صدای گرند [Only registered and activated users can see links. Click Here To Register...] عمدتا از دو قسمت به فضای اطراف راه پیدا می‌کند ؛ یکی درب بالایی پیانو (که تحت زاویه مشخصی باز می‌شود) و بخش دیگر از زیر صفحه صدا به سمت کف اتاق. اگر روکش کف اتاق شما از مواد منعکس کننده صدا نظیر چوب، سرامیک و یا سنگ ساخته شده باشد، قرار دادن یک فرش در زیر پیانو می‌تواند تا حد قابل توجهی بلندی صدا را کاهش دهد. هر چه فرش ضخیم تر باشد میزان جذب بالاتری دارد. بهتر است زیر فرش موکتی ضخیم قرار داده شود. با جابجا کردن و تغییر جهت فرش میتوانید بهترین حالت ممکن را به دست آورید. برای اثربخشی بهتر میتوانید بر روی این فرش چند بالش نیز قرار دهید!
6-قرار دادن لوازم و اشیاء زیر پیانو برای متفرق کردن صدا.
در صورتیکه نمی‌خواهید صدای پیانو را کاهش دهید و هدف این است که صدای پیانو بیشتر به قسمتهای مختلف اتاق برسد می توانید از محفظه زیر پیانو برای قرار دادن کمد، صندوق کوچک، گلدان و .... استفاده کنید. این کار باعث می‌شود صدای پیانو به قسمتهای مختلف اتاق منحرف شود.
اگر با انجام موارد بالا هنوز نتوانسته اید صدایی مطلوب به دست آورید میتوانید سه مورد بعدی که تنها شامل ایجاد تغییرات در اتاق است را نیز امتحان کنید.
7- پوشاندن و یا حذف پوشش روی دیوارها و پنجره ها.
سطوح شیشه ای صداهای با فرکانس بالا(زیر) را منعکس کرده ولی فرکانسهای پایین (بم) از آنها عبور می‌کند. اتاقهایی که دارای تعداد زیادی پنجره باشد معمولا صدایی زننده و تیز ایجاد می‌کنند که به دلیل بازتاب همین فرکانسهای بالا است. پوشاندن این پنجره ها معمولا موجب جذب فرکانسهای بالا شده و با انجام این کار مجددا توازن بین صداهای بم و زیر برقرار می‌شود. پارچه های نمدی ضخیم بهترین گزینه برای پوشش سطوح شیشه ای است. نصب پارچه های پرده‌ای نازک تاثیر کمی بر روی صدا دارد ولی در برخی از موارد که نیاز نیست مقدار بالای صدا جذب شود استفاده از آنها می‌تواند به تنظیم دقیق صدا کمک کند.
دیوارها و سقف خالی( بدون پوشش) نیز همانند شیشه عمل می‌کنند با این تفاوت که فرکانسهای پایین تر را بهتر حفظ می‌کنند. اگر در چنین اتاقی با مشکل گنگ بودن صدا مواجه بودید، نصب پرده، قالیچه تزئینی و سایر مواد جاذب صدا بر روی دیوار می‌تواند به رفع مشکل کمک کند. در عین حال می‌توان از پانلهای فشرده جاذب صوت موجود در بازار نیز استفاده نمود. تنها مشکل این پانلها ظاهر آنهاست، چرا که برخی از افراد دوست ندارند اتاق خانه شان شبیه به اتاق یک استودیوی حرفه ای باشد!
در اتاق هایی که سقف بسیار بلند است، آویزان کردن پارچه های بلند نظیر پرچم و یا سایر مواد جاذب صوت می‌تواند به بهبود صدا کمک کند.
دقت کنید که عموما مواد جاذب صوتی که در خانه ها یافت می‌شوند معمولا در فرکانسهای پایینتر از 200 هرتز(تقریبا فرکانس های پایینتر از دو میانی در پیانو) کارایی مناسبی ندارند و چنان چه مشکل شما با این محدوده فرکانسی باشد بهتر است از مواد جاذب صوت حرفه‌ای موجود در بازار که برای فرکانسهای پایین طراحی شده اند استفاده کنید.
8-اضافه یا حذف کردن مبلمان و یا سایر اشیاء جاذب صوت در اتاق.
اضافه کردن مبلمان و اشیاء جاذب صوت نظیر فرش، موکت، لوستر و ..... موجب کاهش و حذف آنها موجب افزایش طنین در اتاق می‌شود. حتی قرار دادن چند دست لباس بر روی یک میز می‌تواند تا حدی از بازگشت صدا جلوگیری کند! به طور اجمالی مبلمان و وسایلی که در سطح زمین قرار داده شوند بیشترین تاثیر را بر روی جذب صدا دارند و لوستر و آویزهای سقفی، فلزات و چوب تاثیر کمتری دارند.
9-حذف یا نصب سقف آویزهایی که موجب پراکنده کردن امواج صوتی می‌شوند.
دقت کنید که در صورت استفاده بیش از حد از اشیاء جاذب صوت ممکن است صدای پیانو بسیار خشک و بی روح شود. بعضی اوقات ما نمی‌خواهیم صدا را کم کنیم ، بلکه می خواهیم آن را به قسمتهای مختلف اتاق منحرف کنیم. با این کار صدایی طبیعی تر و شفاف تر حاصل شده و طنین آن در حد مناسب حفظ می‌شود. برای این کار به اشیاء کوچک یا بزرگ با شکل هندسی پیچیده نیاز داریم تا اثر سطوح بازتاب کننده بزرگ نظیر دیوارها را کاهش دهیم. البته این کار باید با روش سعی و خطا صورت گیرد تا بهترین حالت ممکن به دست آید. به عنوان مثال می توان از کتابخانه(به شرط آنکه خیلی بزرگ نباشد)، میز، شمعدان! پارتیشن و مجسمه برای این منظور استفاده کرد. در صورتی سقف خانه دارای شیار باشد، به پراکنده شدن صوت کم می‌کند.
10- از متخصصین علم آکوستیک و مهندسین صدا کمک بگیرید.
برخی از مشکلات آکوستیکی پیچیده تر از آن هستند که بتوان با روشهای ساده با آنها مواجه شد. اگر تمامی موارد گفته شده را امتحان کردید و هنوز مشکل پابرجاست توصیه می کنم در اسرع وقت با یک متخصص صدا مشورت کنید.
