تاریخچه فوتبال ایران

فوتبال در ایران به تاریخچه ورزش فوتبال در کشور ایران می‌پردازد. این ورزش پرطرفدار در جهان، پس از کشتی که در ایران از آن با عنوان‌های «ورزش ملی» و «ورزش اول ایران» نام برده می‌شود،[۱] ورزش دوم است. با این حال بسیاری از فوتبال به عنوان «ورزش اول» و «پرطرفدارترین ورزش ایران» نام می‌برند.[۲][۳] فوتبال در زندگی بسیاری از ایرانیان نفوذ کرده‌است. بیش از ۱۲ روزنامه مربوط به فوتبال، روزانه در ایران منتشر می‌شوند و دیدارهای لیگ‌های معتبر اروپایی نیز به صورت زنده از شبکه‌های تلویزیون به صورت رایگان پخش می‌شود.[۴]
ورزشگاه امجدیه در سال ۱۳۱۵ خورشیدی
بازی ایران-آلمان، ۱۷ مهر ۱۳۸۳، ورزشگاه آزادی تهران
بیش از صدهزارنفر از نزدیک این بازی را در ورزشگاه دیدن کردند.


محتویات

۱ تاریخچه فوتبال ایران
۱.۱ قبل از انقلاب
۱.۲ پس از انقلاب
۲ فوتبال ملی
۳ فوتبال باشگاهی
۳.۱ لیگ برتر ایران
۳.۲ جام حذفی ایران
۳.۳ باشگاه‌های ایرانی در مسابقات بین‌المللی
۳.۴ شهرآوردهای مهم
۴ زنان در فوتبال ایران
۴.۱ فوتبال زنان در ایران
۴.۲ ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها
۵ هجمه به جامعه فوتبال پس از المپیک لندن ۲۰۱۲
۶ ورزشگاه‌ها
۷ جستارهای وابسته
۸ منابع
۹ پیوند به بیرون



تاریخچه فوتبال ایران
قبل از انقلاب

برای اولین بار در ایران فوتبال در شهر مسجدسلیمان در استان خوزستان آغاز شد و اولین استادیوم در این شهر به دست مهندسین انگلیسی به بهره برداری رسید و اولین مسابقه فوتبال در انجا بین مردم بومی مسجدسلیمان و انگلیسیها برگزار شد... نخستین ایرانی که در یک تیم فوتبال بطور رسمی بازی کرد، شخصی به نام کریم زندی بود که در سالهای ۱۲۸۷ تا ۱۲۹۷ هجری خورشیدی در بین انگلیسی‌ها و در تیم‌هایی که آنها در ایران ترتیب داده بودند بازی کرد.

برای نخستین بار یک انجمن با نام انجمن ترقی و ترویج فوتبال در سال ۱۳۰۰ در تهران تشکیل شد. در راستای این فعالیتها برای اولین بار مدرسه آمریکایی یا دبیرستان البرز فعلی آموزش فوتبال را بصورت رسمی آغاز کرد.

در سال ۱۳۰۸ اولین مسابقه رسمی در ایران با تیم بادکوبه شوروی برگزار شد. در سالهای ۱۳۱۲ و ۱۳۱۳ تغییرات زیادی در فوتبال و ورزش ایران اتفاق افتاد و انجمن ملی تربیت بدنی و پیش‌آهنگی تاسیس شد تا اینکه در سال ۱۳۱۴ و ۱۳۱۵ به ترتیب تعداد ۱۵۲ و ۳۶۷ تیم در ایران موجود بود. در سال ۱۳۱۶ حسین صدقیانی پس از بازگشت از اروپا مسئول گسترش فوتبال در ایران شد.

در سالهای ۱۳۱۷ و ۱۳۱۸ تیم ملی فوتبال ایران تشکیل شد و برای نخستین مسابقه با افغانستان دیدار کرد. ورزشگاه امجدیه در این سال تاسیس شد.

در سال ۱۳۲۵ فدراسیون فوتبال ایران تأسیس و یکسال بعد به عضویت فیفا پذیرفته شد.

اولین رئیس فدراسیون فوتبال ایران علی کنی نام داشت.

تا دهه ۵۰ خورشیدی تحولات زیادی در فوتبال ایران رخ داد. در این دهه نخستین جام باشگاههای ایران با نام جام تخت جمشید آغاز به فعالیت کرد. بیرون از پایتخت، مهمترین مراکز این ورزش گیلان و خوزستان بودند.[۵]

تیم ملی ایران برای نخستین بار در سال ۱۳۵۷ به جام جهانی راه یافت و در همان سالها در اوج فوتبال آسیا قرار گرفت.
پس از انقلاب

تنها پیروزی ایران در رقابتهای جام جهانی همچنان به جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه باز می‌گردد که توانست با نتیجه ۲ بر یک تیم آمریکا را شکست دهد.[۶]
فوتبال ملی
نوشتار اصلی: تیم ملی فوتبال ایران
تیم ملی فوتبال ایران، ۲۵ مرداد ۱۳۸۵، دیدار با سوریه، ورزشگاه آزادی تهران، ایستاده از راست: صادقی، فکری، شکوری، نیکبخت، عنایتی، نکونام. نشسته از راست: مهدوی‌کیا، تیموریان، خطیبی، معدنچی، طالب‌لو
فوتبال باشگاهی

استقلال و پرسپولیس دو باشگاه شهر تهران، قطب‌های اصلی فوتبال ایران هستند. سالهاست که این دو باشگاه، قدرت‌های ممتاز فوتبال ایران بوده‌اند و حتی اهالی شهرهای دیگر ایران هم از هواداران این دو تیم هستند. از زمان آغاز لیگ برتر و با قهرمانی تیم‌هایی چون سپاهان اصفهان، سایپا کرج، فولاد خوزستان و پاس تهران در لیگ برتر این رویکرد تا حدودی تغییر کرده‌است.[۷] تعداد تماشاگران دیدارهای لیگ برتر اختلاف زیادی دارد. برخی بازی‌ها کمتر از ۵۰۰ نفر تماشاگر را به خود جذب می‌کنند، در حالی که شهرآورد تهران بیش از ۱۰۰ هزار نفر تماشاگر دارد. تراکتورسازی پرتماشاگرترین تیم لیگ برتر در فصل‌های ۱۳۸۷-۱۳۸۸ و ۱۳۸۹-۱۳۹۰ است. – به گفتهٔ مدیر باشگاه تراکتورسازی این تیم در سال ۱۳۸۹ حدود ۴۸۲ هزار هوادار رسمی داشته که چندین برابر هوادران ثبت‌شدهٔ رئال مادرید، یکی از باشگاه‌های پرطرفدار دنیا، است.

قرارداد جواد نکونام با باشگاه استقلال که در تیرماه ۱۳۹۱ به ثبت رسید, و مبلغ آن ۵٬۳ میلیارد تومان می‌باشد, او را به گران قیمت ترین بازیکن تاریخ فوتبال ایران تبدیل کرد.[۸][۹]
لیگ برتر ایران
نوشتار اصلی:[Only registered and activated users can see links. Click Here To Register...]


جام حذفی ایران
نوشتار اصلی: جام حذفی

مسابقات جام حذفی ایران برای نخستین بار در سال ۱۳۵۵ آغاز شد و قهرمان اولین دوره که در سال ۱۳۵۶ مشخص شد، تیم ملوان بندرانزلی بود و در برابر تراکتورسازی در بازی پایانی به برتری ۴ بر ۱ دست یافت.

در بیشتر سالهای دهه شصت خورشیدی که لیگ سراسری برای باشگاههای فوتبال ایران وجود نداشت، جام حذفی تنها مسابقات سراسری و ملی ایران به شمار می‌رفت و قهرمان آن می‌توانست در جام باشگاههای آسیا که بعدها با تغییر ساختار و با نام لیگ قهرمانان آسیا برگزار شد راه پیدا کند. با این حال پس از آغاز مسابقات لیگ سراسری ایران و همزمان آغاز مسابقات جام برندگان جام آسیا، نحوه مشخص شدن نمایندگان ایران در مسابقات آسیایی دگرگون شد. بدین ترتیب که قهرمان لیگ به مسابقات جام باشگاههای آسیا راه می‌یافت و قهرمان جام حذفی راهی مسابقات جام برندگان جام آسیا می‌شد. کنفدراسیون فوتبال آسیا در در فصل ۰۳-۲۰۰۲ تصمیم به انحلال مسابقات جام برندگان جام آسیا و تغییر ساختار جام باشگاههای آسیا گرفت که در پی آن مسابقات لیگ قهرمانان آسیا راه اندازی شد. از آن پس همواره یکی از نمایندگان فوتبال ایران در مسابقات لیگ قهرمانان آسیا، قهرمان جام حذفی ایران بوده‌است که اهمیتی دوچندان را به این مسابقات داده‌است. استقلال تهران با ۹ بار حضور در فینال و شش بار قهرمانی در این جام، پرافتخارترین تیم فوتبال ایران در این مسابقات محسوب می‌شود.
باشگاه‌های ایرانی در مسابقات بین‌المللی

باشگاه‌های ایرانی تا کنون ۳ بار در جام باشگاه‌های آسیا به قهرمانی رسیده‌اند. استقلال تهران دو بار در سال‌های ۱۳۴۹ و ۱۳۷۰، و پاس تهران یک بار در سال ۱۳۷۲ به قهرمانی در این بازی‌ها دست یافته‌اند. استقلال، الهلال عربستان و سئونگنام ایلهوا چونما کره جنوبی هرکدام با دو قهرمانی و دو نایب‌قهرمانی دومین باشگاه‌های پرافتخار این رقابت‌ها به شمار می‌آیند. پرسپولیس هم یک‌بار در سال ۱۳۷۱ در جام برندگان جام آسیا به قهرمانی رسیده‌است.[۱۰] سپاهان اصفهان با نایب قهرمانی در لیگ قهرمانان آسیا سال ۱۳۸۶، به عنوان نخستین تیم ایرانی به مسابقات جام باشگاه‌های جهان راه پیدا کرد.[۱۱]
شهرآوردهای مهم

شهرآورد تهران
شهرآورد اصفهان
شهرآورد گیلان
شهرآورد اهواز
شهرآورد تبریز

زنان در فوتبال ایران
صحنه‌ای از بازی ایران و ترکیه، المپیک جوانان سنگاپور ۱۳۸۹
فوتبال زنان در ایران
نوشتار اصلی: فوتبال زنان در ایران


ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها
نوشتار اصلی: حضور زنان در ورزشگاههای ایران

زنان ایرانی حق تماشای بازی در ورزشگاه‌ها را ندارند. ممنوعیت تماشای بازی در ورزشگاه‌ها برای زنان تبعیض جنسی شمرده می‌شود.[۱۲] با این حال تا کنون گزارش‌هایی مبنی بر حضور غیر مجاز دختران با لباس پسرانه در ورزشگاه‌ها منتشر شده‌است.[۱۳][۱۴] و در سال‌های اخیر فعالان حقوق زنان خواستار آزاد شدن حضور زنان برای تماشای مسابقات ورزشی مردان شده‌اند.[۱۲] از آن جمله می‌توان به کمپین «دفاع از حق ورود زنان به ورزشگاه‌ها» اشاره کرد.[۱۵] نخستین حضور زنان در ورزشگاه‌های ایران به بازی ایران و بحرین در مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۶ بازمی‌گردد.[۱۶] در این بازی که ایران به جام جهانی صعود کرد، علاوه بر زنان، سیدمحمد خاتمی رئیس جمهور وقت ایران نیز از تماشاگران ویژه بود. فیلم آفساید، که درباره دخترانی است که برای ورود به ورزشگاه آزادی تلاش می‌کنند نیز در طول همین بازی فیلمبرداری شده‌است.[۱۷] بار دیگر با همبستگی زنان کره‌ای، چهار دختر ایرانی توانستند در سال ۱۳۷۸ وارد ورزشگاه آزادی شوند.[۱۸]

در آغاز سال ۱۳۸۵ محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور ایران با ارسال نامه‌ای به رییس سازمان تربیت بدنی خواستار فراهم کردن امکانات حضور زنان در ورزشگاه‌ها شد[۱۹] که با مخالفت صریح گروهی از روحانیون در شهر قم نتوانست آن را به اجرا بگذارد و از تصمیم خود صرف نظر کرد.[۱۲]
هجمه به جامعه فوتبال پس از المپیک لندن ۲۰۱۲

پس از کسب نتایج مطلوب ورزشکاران ایرانی در مسابقات المپیک و پارالمپیک لندن ۲۰۱۲ و کسب نتایج ضعیف توسط تیم ملی فوتبال ایران و تیم‌های پایتخت نشین، هجمهٔ بی سابقه‌ای از سوی مردم و رسانه‌های ایرانی علیه فوتبالیست‌ها و مدیران فوتبالی صورت گرفت و آنان را به ولخرجی و حیف و میل بیت المال متهم کردند[۲۰]

این انتقادات با واکنش‌هایی از سوی برخی افراد مواجه شد:

رئیس‌جمهور در حاشیه جلسه هیات دولت گفت: «در تمام بخش‌ها مشکلاتی وجود دارد و این مشکلات باید در جای خود مطرح و حل شود؛ اما مصلحت نیست به هر بهانه‌ای فضای فوتبال مورد هجوم سنگین قرار گیرد.»[۲۱]
امید نوروزی قهرمان کشتی‌فرنگی وزن ۶۰ کیلو المپیک ۲۰۱۲ لندن گفت: ما کاری به فوتبالیست‌ها نداشتیم و حرفی علیه آنها نزدیم. فقط حرف ما این بود که بودجه ورزشی به شکل عادلانه‌تری تقسیم شود. اکنون اگر جوایز ۱۲ ملی‌پوش مدال‌آور المپیک را جمع کنیم. قیمت آن به اندازه مبلغ قرارداد دو، سه فوتبالیست هم نمی‌شود.[۲۲]
کوروش باقری مربی وزنه‌برداری گفت: به نظر من هم در جریان مسابقات المپیک هجمه بی‌موردی علیه فوتبالیست‌ها شکل گرفت. مگر بازیکنان فوتبال به زور چوب و چماق از مدیران باشگاه‌ها می‌خواهند که با آنها قرارداد ببندند؟! مردم هم بازیکنان فوتبال را دوست دارند و به نظر من در این میان برخورد و رفتار فوتبالیست‌ها درست است. چون در مملکت ما با توجه به مسائل و جریاناتی که وجود دارد فکر می‌کنم ما هم باید مثل فوتبالیست‌ها رفتار کنیم. به طور مثال من شخصا از جوایز تعیین شده برای مربیان راضی نیستم. گویا وزارت ورزش برای مربیان سقف گذاشته‌است و کاری می‌کنند که مربیان صادق و کوشا هم نای کار کردن نداشته باشند. باقری تاکید می‌کند من حرفم را بدون حاشیه و به صورت علنی مطرح می‌کنم و رسما می‌گویم که از جوایز مربیان راضی نیستم.[۲۳]
نواب نصیر شلال نایب قهرمان وزنه‌برداری المپیک ۲۰۱۲ لندن گفت: واقعا فوتبالیست‌ها قهر کرده‌اند؟! مگر بچه هستند که قهر می‌کنند؟! به نظر من کار درستی نیست و نمی‌دانم چه بگویم. به هر حال خود فوتبالیست‌ها بهتر از هر کس دیگری می‌دانند در این مقطع چه تصمیمی بگیرند. این قهرمان خوزستانی کشورمان تاکید می‌کند. به نظر من باید مسئولان ورزش کشورمان معین کنند که ملاک و معیار پول دادن به ورزشکاران چیست؟[۲۴]
احسان لشگری برنده مدال برنز مسابقات کشتی آزاد در وزن ۸۴ کیلوگرم المپیک ۲۰۱۲ لندن گفت: به نظر من غیرفوتبالی‌ها واقعیت را گفته‌اند و حرف دروغی نزده‌اند که ملی‌پوشان فوتبال ناراحت شوند. در عالم حرفه‌ای ورزشی باید همه‌جنبه انتقاد داشته باشند و ملی‌پوشان فوتبال به خاطر چند روز انتقاد این‌گونه برآشفته نشوند. همان طور که ملی‌پوشان فوتبال حق دارند در مورد سایر رشته‌های ورزشی نظر بدهند ما هم‌حق داریم در مورد ورزشی فوتبال نظر بدهیم این قهرمان قزوینی ادامه می‌دهد: به نظر من قهر فوتبالیست‌ها زیاد مهم نیست و شما هم این موضوع را زیاد بزرگ نکنید. چون ملی‌پوشان فوتبال می‌خواهند با این کار خود از مردم و ملی‌پوشان سایر رشته‌ها زهرچشم بگیرند و چشم اهالی فوتبال و هواداران را بترسانند. آنها فکر می‌کنند مردم با نخواندن مصاحبه‌های فوتبالیست‌ها از گرسنگی می‌میرند. همانطور که گفتم فوتبال حق سایر رشته‌ها را می‌خورد و کار فوتبالیست‌ها خداپسندانه نیست. فوتبال برای من و خانواده‌ام اصلا مهم نیست.[۲۵]
کیانوش رستمی وزنه‌بردار ایرانی که مدال برنز المپیک ۲۰۱۲ لندن دست یافت گفت: فوتبالیست‌ها هم افکار و سیاست‌های خاص خود را دارند و در این مقطع تصمیم گرفتند از رسانه‌ها دور باشند تا به نوعی پیام خود را به مردم برسانند. در جامعه‌ای که در اکثر اوقات از ۶،۷ شبکه تلویزیونی‌اش یک شبکه‌اش به فوتبال می‌پردازد، باید هم شاهد چنین رفتارهایی باشیم... با این حال به نظر من حقوق فوتبالیست‌ها هم زیاد نیست و آنها هر چه می‌گیرند نوش جانشان. اما ما توقع داریم حداقل نصف فوتبال به سایر رشته‌های ورزشی هم توجه شود.[۲۶]

ورزشگاه‌ها

ورزشگاه شرکت نفت مسجدسلیمان
ورزشگاه آزادی تهران
ورزشگاه انقلاب کرج
ورزشگاه ایران‌خودرو
ورزشگاه تختی مشهد
ورزشگاه تختی بندر انزلی
ورزشگاه تختی آبادان
ورزشگاه تختی اهواز
ورزشگاه تختی (تبریز)
ورزشگاه تختی تهران
ورزشگاه تختی بندرعباس
ورزشگاه ثامن‌الائمه
ورزشگاه حافظیه
ورزشگاه راه‌آهن
ورزشگاه سردار جنگل
ورزشگاه شهدای شهرقدس
ورزشگاه شهید باهنر
ورزشگاه شهید بهشتی بوشهر
ورزشگاه شهید دستگردی
ورزشگاه شهید دکتر عضدی رشت
ورزشگاه شهید شیرودی
ورزشگاه فولادشهر
ورزشگاه میانرود
ورزشگاه تراکتورسازی
ورزشگاه یادگار امام (تبریز)
ورزشگاه یادگار امام قم
ورزشگاه قدس
ورزشگاه شهدا نوشهر
ورزشگاه هرندی
ورزشگاه آزادی کرمانشاه
ورزشگاه امام خمینی اراک
ورزشگاه شهید وطنی قائمشهر
ورزشگاه شهید نصیری یزد
ورزشگاه آیت الله کاشانی کاشان