sedigh89
04-14-2013, 09:20 AM
مهاجرت یا کوچ پرندگان از ابتدا انسان را به خود جلب کرده است. حدود هزار سال قبل شخصی به نام هومر به آن اشاره کرده و فیلسوف بزرگ یونانی، ارسطو، درباره آن نوشته است.
کوچ، حرکت منظم فصلی پرندگان به طرف جنوب در پاییز و به طرف شمال در بهار یا حرکت از زمین های پست به طرف ارتفاعات یا از نقاط دور از ساحل به طرف ساحل است.
پرنده شناسان در سال های اخیر دریافتند که بعضی از گونه ها در فصل پاییز از اروپا به سمت شرق یعنی شمال و شمال شرق سیبری مهاجرت می کنند.
پرندگان مهاجر ایران
پرندگان مهاجر ایران دو دسته هستند؛ گروهی که در نیمه اول سال (بهار و تابستان) برای جوجه آوری وارد ایران می شوند و گروه دوم پرندگانی که در نیمه دوم سال (پاییز و زمستان) برای زمستان گذرانی می آیند.
از پرندگان جوجه آور بهاری می توان به پرستو و چلچله اشاره کرد که در اواخر اسفند وارد کشور می شوند، در تعطیلات نوروز آشیانه سازی را آغاز می کنند و بعد از عید نیز جوجه ها به پرواز درمی آیند.
اولین پرندگان مهاجر زمستانی ایران خوتکای ابرو سفید یا اردک ابرو سفید است که در نیمه دوم شهریور از شمال و شمال غرب وارد ایران شده و در تالاب های گیلان مستقر می شوند.
مهم ترین پرندگان مهاجر زمستانی ایران شامل قو، غاز، پلیکان، درنا، اردک ، آبچلیک و پرندگان شکاری هستند. مهم ترین پرنده تابستان گذران و جوجه آور ایران پرستوی دریایی است که بیشتر در سواحل جنوبی کشور و جزایر خلیج فارس جوجه آوری می کند.
بعضی از پرندگان نیز بومی هستند و در تمام فصول سال در سراسر منطقه پراکندگی خود حضور دارند. منظور این است که جابه جایی آنها از محدوده منطقه پراکندگی گونه تجاوز نمی کند.
بعضی دیگر نیمه مهاجرند، یعنی تعدادی از آنها مهاجرت می کنند و بقیه در منطقه باقی می مانند. معمولا جمعیت های شمال منطقه پراکندگی یک گونه مهاجرت می کنند، در حالی که جمعیت های جنوبی ساکن می مانند.
علت، زمان و مسیرهای مهاجرت
مهم ترین دلیل مهاجرت، کمبود غذا و مهم ترین عامل مهاجرت، تغییر طول روز است. برخی گونه ها در طول روز، برخی در طول شب و گروهی هم در روز و هم در شب مهاجرت می کنند.
گونه هایی نظیر آوازه خوان ها شب ها مهاجرت می کنند و روزها برای استراحت و تغذیه توقف می کنند. کلاغ ، پرندگان شکاری و غاز روزها حرکت می کنند ولی شب ها برای تغذیه در جاهای مناسب فرود می آیند.
پرستو روزها مهاجرت کرده و در طول مسیر مهاجرت حشرات را شکار می کند. اردک و پرندگان ساحلی شب یا روز مهاجرت می کنند. بعضی پرندگان هنگام مهاجرت نزدیک زمین پرواز می کنند و گروهی ۹۰۰ تا ۱۵۰۰ متر از زمین اوج می گیرند.
برخی پرندگان در مسافت های کوتاه و برخی در مسافت های بسیار طولانی مهاجرت می کنند.
زیستگاه های مهم در ایران
مهم ترین زیستگاه های پرندگان با دو نام کلی مناطق مهم پرندگان (Important Bird Area) و تالاب بین المللی شناخته می شود. در ایران ۲۲ تالاب بین المللی و ۱۰۵ منطقه مهم پرندگان وجود دارد.
یک سوم مناطق مهم پرندگان خاورمیانه در ایران واقع شده است که بسیاری از آنها حفاظت شده نیست یا در عمل حفاظت نمی شود. نکته مهم این است که هر ۲۲ تالاب بین المللی کشور از مناطق مهم پرندگان است.
جهت یابی پرندگان
بررسی های آزمایشگاهی در گذشته نشان داده بود که پرندگان ممکن است در مهاجرت خود از یک سری علائم نظیر نور خورشید، نور ستاره ها، پستی و بلندی زمین، رودخانه ، کوه و حتی جاده و شهر و میدان مغناطیسی زمین استفاده کنند که مورد آخر مهم ترین عامل در جهت یابی است.
بخشی از مغز پرندگان مهاجر می تواند اطلاعات مربوط به میدان مغناطیسی زمین را پردازش کند و آن را به یک عقربه قطب نمای داخلی که پرنده آن را درک می کند، تبدیل کند. دانشمندان این بخش مغز پرندگان را «خوشه N» نامیده اند.
«N» حرف اول واژه شب (Night) است. به این معنا که بسیاری از پرندگان سبکبال هنگام شب مهاجرت می کنند.
دانشمندان معتقدند که توانایی حس کردن میدان مغناطیسی توسط پرندگان مستقل از دید شبانه آنها نیست، بلکه بیشتر برای دیدن در شب طراحی شده است.
«خوشه N» فقط در پرندگان مهاجر، آن هم هنگام شب فعال است و در پرندگان غیرمهاجر چه در طول شب و چه هنگام روز به هیچ عنوان فعال نیست. جارویس و هنریک مورتین در فصل سرما به آزمایش این پدیده دست زدند.
آنها دو گونه پرنده مهاجر و دو گونه پرنده غیرمهاجر را در قفس های ویژه ای قرار دادند. در هر قفس یک قطب نما و بالای آن یک دوربین فیلمبرداری نصب شد.
نتیجه آن شد که هنگام روز پرندگان بی هدف در قفس خود چرخ می زدند، اما هنگام شب هر دو گونه مهاجر به سمت جنوب قرار می گرفتند و در تلاش به رسیدن به جنوب بال می زدند در حالی که پرندگان غیرمهاجر هیچ تلاشی برای بال زدن نمی کردند.
در این تحقیق از نقشه برداری مولکولی رفتاری هم که توسط جارویس ابداع شده استفاده شد. آنها در این مورد ۱۰۰ درصد مطمئن نیستند، اما فکر می کنند اولین پله در این مجموعه وقایع، ورود نور آسمان شب به چشم پرنده است. این نور، مولکولی به نام «کریپتوکروم» را تحریک می کند.
این مولکول یکی از معدود مولکول هایی است که از نور تاثیر می پذیرد و در سلول هایی از چشم که هنگام شب فعال است، به وفور یافت می شود.
به نظر آنها، این سلول ها اطلاعات میدان مغناطیسی زمین را به خوشه N منتقل می کند و در این خوشه به یک تصویر بصری تبدیل می شود.
آنها چشمان پرندگان را با چشم بند بستند و مشاهده کردند در طول شب این خوشه فعالیتی از خود نشان نمی دهد و پرنده هم برای پرواز به سوی جنوب تلاش نمی کند. این به آن معناست که اگر نوری نباشد، نخستین مرحله این فرآیند متوقف می ماند.
منبع:آفتاب
بازنشر:takbook.com
کوچ، حرکت منظم فصلی پرندگان به طرف جنوب در پاییز و به طرف شمال در بهار یا حرکت از زمین های پست به طرف ارتفاعات یا از نقاط دور از ساحل به طرف ساحل است.
پرنده شناسان در سال های اخیر دریافتند که بعضی از گونه ها در فصل پاییز از اروپا به سمت شرق یعنی شمال و شمال شرق سیبری مهاجرت می کنند.
پرندگان مهاجر ایران
پرندگان مهاجر ایران دو دسته هستند؛ گروهی که در نیمه اول سال (بهار و تابستان) برای جوجه آوری وارد ایران می شوند و گروه دوم پرندگانی که در نیمه دوم سال (پاییز و زمستان) برای زمستان گذرانی می آیند.
از پرندگان جوجه آور بهاری می توان به پرستو و چلچله اشاره کرد که در اواخر اسفند وارد کشور می شوند، در تعطیلات نوروز آشیانه سازی را آغاز می کنند و بعد از عید نیز جوجه ها به پرواز درمی آیند.
اولین پرندگان مهاجر زمستانی ایران خوتکای ابرو سفید یا اردک ابرو سفید است که در نیمه دوم شهریور از شمال و شمال غرب وارد ایران شده و در تالاب های گیلان مستقر می شوند.
مهم ترین پرندگان مهاجر زمستانی ایران شامل قو، غاز، پلیکان، درنا، اردک ، آبچلیک و پرندگان شکاری هستند. مهم ترین پرنده تابستان گذران و جوجه آور ایران پرستوی دریایی است که بیشتر در سواحل جنوبی کشور و جزایر خلیج فارس جوجه آوری می کند.
بعضی از پرندگان نیز بومی هستند و در تمام فصول سال در سراسر منطقه پراکندگی خود حضور دارند. منظور این است که جابه جایی آنها از محدوده منطقه پراکندگی گونه تجاوز نمی کند.
بعضی دیگر نیمه مهاجرند، یعنی تعدادی از آنها مهاجرت می کنند و بقیه در منطقه باقی می مانند. معمولا جمعیت های شمال منطقه پراکندگی یک گونه مهاجرت می کنند، در حالی که جمعیت های جنوبی ساکن می مانند.
علت، زمان و مسیرهای مهاجرت
مهم ترین دلیل مهاجرت، کمبود غذا و مهم ترین عامل مهاجرت، تغییر طول روز است. برخی گونه ها در طول روز، برخی در طول شب و گروهی هم در روز و هم در شب مهاجرت می کنند.
گونه هایی نظیر آوازه خوان ها شب ها مهاجرت می کنند و روزها برای استراحت و تغذیه توقف می کنند. کلاغ ، پرندگان شکاری و غاز روزها حرکت می کنند ولی شب ها برای تغذیه در جاهای مناسب فرود می آیند.
پرستو روزها مهاجرت کرده و در طول مسیر مهاجرت حشرات را شکار می کند. اردک و پرندگان ساحلی شب یا روز مهاجرت می کنند. بعضی پرندگان هنگام مهاجرت نزدیک زمین پرواز می کنند و گروهی ۹۰۰ تا ۱۵۰۰ متر از زمین اوج می گیرند.
برخی پرندگان در مسافت های کوتاه و برخی در مسافت های بسیار طولانی مهاجرت می کنند.
زیستگاه های مهم در ایران
مهم ترین زیستگاه های پرندگان با دو نام کلی مناطق مهم پرندگان (Important Bird Area) و تالاب بین المللی شناخته می شود. در ایران ۲۲ تالاب بین المللی و ۱۰۵ منطقه مهم پرندگان وجود دارد.
یک سوم مناطق مهم پرندگان خاورمیانه در ایران واقع شده است که بسیاری از آنها حفاظت شده نیست یا در عمل حفاظت نمی شود. نکته مهم این است که هر ۲۲ تالاب بین المللی کشور از مناطق مهم پرندگان است.
جهت یابی پرندگان
بررسی های آزمایشگاهی در گذشته نشان داده بود که پرندگان ممکن است در مهاجرت خود از یک سری علائم نظیر نور خورشید، نور ستاره ها، پستی و بلندی زمین، رودخانه ، کوه و حتی جاده و شهر و میدان مغناطیسی زمین استفاده کنند که مورد آخر مهم ترین عامل در جهت یابی است.
بخشی از مغز پرندگان مهاجر می تواند اطلاعات مربوط به میدان مغناطیسی زمین را پردازش کند و آن را به یک عقربه قطب نمای داخلی که پرنده آن را درک می کند، تبدیل کند. دانشمندان این بخش مغز پرندگان را «خوشه N» نامیده اند.
«N» حرف اول واژه شب (Night) است. به این معنا که بسیاری از پرندگان سبکبال هنگام شب مهاجرت می کنند.
دانشمندان معتقدند که توانایی حس کردن میدان مغناطیسی توسط پرندگان مستقل از دید شبانه آنها نیست، بلکه بیشتر برای دیدن در شب طراحی شده است.
«خوشه N» فقط در پرندگان مهاجر، آن هم هنگام شب فعال است و در پرندگان غیرمهاجر چه در طول شب و چه هنگام روز به هیچ عنوان فعال نیست. جارویس و هنریک مورتین در فصل سرما به آزمایش این پدیده دست زدند.
آنها دو گونه پرنده مهاجر و دو گونه پرنده غیرمهاجر را در قفس های ویژه ای قرار دادند. در هر قفس یک قطب نما و بالای آن یک دوربین فیلمبرداری نصب شد.
نتیجه آن شد که هنگام روز پرندگان بی هدف در قفس خود چرخ می زدند، اما هنگام شب هر دو گونه مهاجر به سمت جنوب قرار می گرفتند و در تلاش به رسیدن به جنوب بال می زدند در حالی که پرندگان غیرمهاجر هیچ تلاشی برای بال زدن نمی کردند.
در این تحقیق از نقشه برداری مولکولی رفتاری هم که توسط جارویس ابداع شده استفاده شد. آنها در این مورد ۱۰۰ درصد مطمئن نیستند، اما فکر می کنند اولین پله در این مجموعه وقایع، ورود نور آسمان شب به چشم پرنده است. این نور، مولکولی به نام «کریپتوکروم» را تحریک می کند.
این مولکول یکی از معدود مولکول هایی است که از نور تاثیر می پذیرد و در سلول هایی از چشم که هنگام شب فعال است، به وفور یافت می شود.
به نظر آنها، این سلول ها اطلاعات میدان مغناطیسی زمین را به خوشه N منتقل می کند و در این خوشه به یک تصویر بصری تبدیل می شود.
آنها چشمان پرندگان را با چشم بند بستند و مشاهده کردند در طول شب این خوشه فعالیتی از خود نشان نمی دهد و پرنده هم برای پرواز به سوی جنوب تلاش نمی کند. این به آن معناست که اگر نوری نباشد، نخستین مرحله این فرآیند متوقف می ماند.
منبع:آفتاب
بازنشر:takbook.com