مربی - پایگاه دانلود رایگان کتاب | دانلود کتاب

۱- مقد مه
۱- ویژگی های روانشناختی مسابقه ی تنیس
مسابقه ی رقابتی تنیس در بر گیرنده یک چالش ذهنی علیه حریف و گاهی چالشی علیه خود بازیکن است . اغلب حالت ذهنی و روانی بازیکن تاثیر چشمگیری بر حالت جسمانی وی دارد .
ویژگی های روانشناختی تنیس شامل عوامل زیر است :      

. تنیس یک ورزش انفرادی است و این گونه ورزشها ( تنیس ) نسبت به ورزشهای تیمی باعث ایجاد استرس بیشتری می گردند.
. تنیس ورزشی دشواری است که نیازمند در جات بالای هماهنگی است و گاهی اوقات نیز ممکن است بسیار ناکام کننده باشد.
. دوره های اتلاف وقت بسیاری ( بین امتیازات و تعویض زمین) وجود دارد.
. هیچ وقت اضافه یاتعویضی در کار نیست .
. در بعضی از ضربات مشخص ( سرویس ها- اسمش ) بازیکن قبل از زدن ضربه دارای مقدار زمان کوتاهی برای فکر کردن است.
. در بعضی سطوح خاص ، برای بازی داور رسمی وجود ندارد ، شمابرای آگاهی از خارج یاداخل بودن ضربه خود به صداقت و راستی قضاوت حریفان متکی خواهید بود .
. نظام امتیاز دهی و امتیاز گیری بدین معناست که بازیکن هر گز ایمن نیست .
. در اکثر مسابقات مربی اجازه ی هدایت شماراندارد .
. نظام بازی بر اساس ضربه ی نهایی است . معمولاهیچ جلسه بعدی ، دلداری یاامید دوباره ای برای باخت پس از بازی وجود ندارد.
. در سطح حرفه ای : مسابقات هفته ای ، وجود مسافرتهای برون شهری ، یاحتی قاره ای متعدد در همه ی فصول وجود دارد.
. تغییر شرایط ، فرسوده کننده است ، منظور وجود انواع زمین های متفاوت ، توپها، قالب و سبکهای بازی و غیره است.
. شماهرگز نمی دانید بازی راچه موقع شروع خواهید کرد ، زیرامسابقه ی تنیس بر حسب مسابقات وابسته به دیگری بر نامه ریزی می شود.
. بازیکنان حرفه ای می بایست قسمت مهمی از زندگی اشان راصرف بازی تنیس نمایند .( ۴ الی ۶ ساعت تمرین روزانه ، مسابقه ، مسافرتهاو غیره ).
. والدین اغلب به طور کامل در گیر حرفه ی بازیکن می شوند.
بازیکنان حرفه ای و همین طور مربیان آنهاعقیده دارند که بعد ذهنی و روانی تنیس بی نهایت مهم است ، بویژه زمانی که تواناییهای جسمانی حریفان برابر باشد . به علاوه ، در طی مدت انتظار برای بهبود زمینه های تکنیکی و فنی کارهای اندکی می توان انجام داد ، امااز لحاظ روانی و ذهنی اعمال مختلفی رامی توان به انجام رساند .
در مطالعه ای که توسط موران ( ۱۹۹۶ ) در باره ی عقاید مربیان نسبت به فنون روانشناختی در تنیس انجام پذیرفت ، نتایجی بدست آمده که بعضی از آنهاعبارتند از :
. ۹۰ %از مربیان که باآنهامصاحبه شده ، عقیده دارند که مهارتهای روانی در مسابقات تنیس عامل بسیارمهمی در تعیین موفقیت هستند .
. ۹۰ % از مربیانی که باآنهامصاحبه شده ، گزارش نموده اند هر هفته مقدار زمانی راصرف بحث و تحلیل مهارتهای روانی می کنند .
. مربیان گزارش نموده اند که انگیزش ، تمرکز ، اعتماد به نفس ، آمادگی ذهنی ، کنترل اضطراب ، مهار خشم یاعصبانیت و تجسم سازی مهمترین مهارتهای ذهنی در تنیس هستند .
– مربیان گزارش کرده اند گفتگو باخود ، مثبت گرا، تجسم سازی ذهنی ، ایجاد اهداف عملکردی ، کشیدن نفسهای عمیق و همین طور کاهش تدریجی فشار رفتار ، در زمره ی مفید ترین روشهای روانشناختی در تنیس است
نکته شگفت آور این است که بعد روانی بازی تنیس مانند جنبه های فنی ، تاکتیکی و جسمانی آن مورد توجه و عمل قرار نگرفته است . دلایل آن می تواند شامل موارد زیر باشد :
– در نظر بسیاری از مردم ، مهارتهای روانشناختی به غلط ، ذاتی انگاشته می شوند .بسیاری بر این باورند که اگر بازیکن از نظر روانی ضعیف باشد ، امکان تغیر آن وجود نخواهد داشت .
– این مساله نیز دشوار است که روانشناسان ورزشی متخصصی رادر زمینه ی ورزش تنیس پیداکنیم .
– به نظر می رسد که در گذشته مهارتهای ذهنی چندان مورد نیاز نبود ، پس چرا امروزه اینجنین شده است ؟ امادر مسابقات گذشته ی تنیس نیز ( تیلدن ، لیور و غیره ) بدون اینکه از آن اگاه باشند ، راهبرد های ذهنی رابکار می برده اند ( برای مثال ، تحت شرایط اب و هوایی مغایر یامو قعیتهای پر سر وصداتمرین می کرده اند ) .
مهمترین چیز برای مربیان پذیرش این نکته است که مهارتهای روانشناختی در صورتیکه به طور منظم تمرین کردند ، می تواند آموخته شده و بهبود یابند . لازم به ذکر است که این مهارتهاارثی نبوده و مربیان می توانند بعد ذهنی و روانی راهم در هنگام انجام بازی در زمین و هم زمانیکه هنوز بازی شروع نشده است لحاظ کرده و در نظر داشته باشند .
۲- ویژگی های روانشناختی قهرمانان تنیس
الف- بازیکنان آنچه رادر باره آن می اندیشند ،انجام می دهند ( وینبرگ۱۹۸۸، لوهر ۱۹۹۰)
در زیر فهرستی از ویژگیهای روانشناختی اظهار شده توسط قهر مانان تنیس وجود دارد که چگونگی و چیستی احساس آنهادر هنگام انجام بهترین بازی اشان راتعریف می کند :
. دارای حالت روانی پایا( مهار هیجانات خود ) هستند . یعنی اینکه در حوزه و حیطه زمین بازی می کند .
. از لحاظ ذهنی و روانی بسیار نیرومند و مصمم است .
. مثیت گراو واقع گرااست .
. دارای اطمینان و اعتماد بالابوده ، باانرژی و آماده برای عمل است.
. تمرکزش معطوف به بازی بوده و از نظر جسمانی آرام و راحت است .
. در خود احساس ترس نمی کند و از نبرد ( پیکار ) لذت می برد .
. تحت کنترل ومسو لیت کامل است .
. شاد وبانشاط است .
. احساس نیاز بالابرای پیشرفت و وجود سائق برای برنده و پیروز شدن دارد .
. بی نهایت رقابت طلب بوده و انجام بازی یامسابقه راباشدت تمام اجرامی کند .
ب- گزیده ای از توانائیهای ذهنی و روانی برای بازیهای مسابقه ای عبارتند از
مهارتهای ذهنی و روانی مورد نیاز بازیهای مسابقه ای موارد ذیل است :
 
 

 

بازگشت به فهرست مطالب

۲- انگیزش
 
 
 

۱- تعریف و اهمیت ( ال تی ای ، رابرتز ۱۹۹۲) :
انگیزش میل برای شروع و سپس پافشاری و تداوم فعالیت است موتور همه ی رفتار هااست . بدون انگیزش هیچ عملی وجود نخواهد داشت . آن مربوط است به:
دلایلی مبنی بر اینکه چراافراد تنیس بازی می کنند    دلایلی عمده درباره اینکه چراافراد از بازی تنیس دست بر می دارند

. تعامل اجتماعی
. سر گرمی و بر انگیختگی
. احساس تسلط
. مشخص ساختن لیاقت و شایستگی
. یاد گیری ویابهبود مهارتها
. احساس ارزشمندی و ارضاء حاصل شده از بهبودی و پیشرفت
. بودن بادوستان و پیداکردن دوستان جدید 
. قسمتی از عضو یک تیم یاگروه بودن و … 
     . فشار بیش از حد
.  تنفر از مربی
. اتلاف وقت
. درسهای کسل کننده
. فقدان وقت برای بازی و ورزش
. عدم بهبودی در مهارتهاو دشواری در یاد گیری
. شرکت در یک ورزش دیگر که چالش کمتری دارد .
. کنارگذاشته شدن این ورزش از سوی سایر دوستان

انگیزش به تعهد نیز مربوط می شود . بازیکنان متعهد سخت تر کار می کنند ، میل به بازی و پیشرفت دارند ، برای تمرین اشتیاق نشان می دهند . هدف مربی باید فهم و ایجاد ( تکمیل ) نیاز های انگیزشی برای بازیکنان باشد و نیز باید بابرنامه ی آموزشی مناسبی بازیکنان رابه تحرک وادارد .
۲- انواع ( مارتینز ۱۹۷۸)
 انگیزش درونی و بیرونی
آن دسته از بازیکنانی که به طور درونی دارای انگیزه هستند ، تنیس رابه خاطر عشق به بازی و نفس ورزش انجام می دهند . این افراد می خواهند در این تکلیف یاوظیفه مسلط و موفق باشند . آنهابه خاطر افتخار و غرور درونی بازی می کنند . به طور محض از خود این ورزش و بازی لذت برده ، رضایت دارند ( ارضاء می شوند ) ، احساس سرگرمی می کنند ، کنجکاو هستند و غیره . دلایل مذکور از سوی اکثر تنیس بازان به عنوان مهمترین انگیزه هابرای بازی تنیس مورد اشاره قرار گرفته و درجه بندی شده است . بازیکنان که به طور بیرونی دارای انگیزه شده اند ، افرادی هستند که می خواهند به چیزهای ملموس و غیره ( جایزه ، پول و غیره ) . پاداشهای غیر عینی و ملموس ( شناخته شدن ، و مورد احترام و قدر دانی قرار گرفتن ) دست یابند . این دلایل از سوی اکثر بازیکنان تنیس به عنوان کم اهمیت ترین انگیزه هابرای بازی تنیس در نظر گرفته شده است . ذکر این نکته نیز لازم است مبنی بر اینکه امکان دارد بازیکنان هم برای پاداش بیرونی و هم برای پاداش درونی بازی کنند . پاداشهای درونی بهترین روش و وسیله برای حفظ و باقیماندن بر انگیزش مطلوب و مناسب است ، در حالیکه پاداشهای بیرونی برای رساندن یک بازیکن به علاقمندی اولیه در باره ی تنیس سود مند هستند .
پاداشهای بیرونی زمانی خوب و مؤثر خواهد بود که :
. در انتقال انگیزش بیرونی به انگیزش درونی کمک کند .
. از سوی مربی تعیین و تثبیت نشده باشد بلکه بوسیله ی خود بازیکن ایجاد شده باشد .
. در باره شایستگی بازیکن ، باعث فراهم آوری اطلاعات شود نه ایجاد کنترل ، .
. این گونه پاداشهابه کیفیت عملکرد داده شوند نه به نتیجه ی عملکرد .
. به نسبت مناسب ارائه شوند .
مربیان می توانند بااعطای پاداش به کار و تلاش بیشتر بازیکن نسبت به دادن پاداش به توانائیهای هوشمندانه ( مهارتهای حرکتی ) او ، انگیزش رادر وی افزایش دهند . توانائیهایامهارتهای حرکتی ذاتی بوده و به همین خاطر بازیکنان می بایست سپاسگزار این وضعیت باشند ، امابه هر حال بازیکن می بایست به خاطر تلاش و کوشش مجدانه ی خود مفتخر و مغرور باشد.
۳- انواع مسائل و مشکلات انگیزش
الف- فقدان انگیزش :
. عدم وجود انگیزش برای تمرین در طی دوره های تمرین شدید .
. عدم وجود انگیزش در هنگام شرکت در مسابقات سطح پایین
. ادراک بازیکن در باره ی کسل کننده ویکنواخت بودن تمرینات
. باتوجه به ابعاد دیگر ، برای مثال مجمو عه باختهای مکرر ، تغییر مربی ،مشکلات شخصی ، آسیب دیدگی و غیره انگیزش بامشکل روبرو می گردد .
ب- فزونی و افزایش انگیزش :
. هنگام رویاروئی بامسابقات بزرگ .
. هنگام مسابقه و بازی برای یک جایزه ی بزرگ .
. پس از زنجیره ای از پیروزی های بزرگ .
ج- انگیزش منفی :
. ترس از بر د و باخت
. ترس از مسابقات یاحریفان خاص
. ترس از آسیب
. ترس از واکنشهای دیگران ( والدین ، مربی ، همسالان و غیره )
د- انگیزش نادرست :
. انگیزه ضعیف : تنیس همه چیز من است . من نمی توانم بدون ان زندگی کنم . اگر این مسابقه راببازم ، دیگر ادامه نخو اهم داد .
. انگیزش بیرونی ضعیف : من تنهازمانی انگیزه دارم که برای پول بازی کنم . فرقی نمی کند در جلوی یک جمعیت انبوه باشد یابرای کسب جایزه از مربی .
. نظام خود پاداش دهی ضعیف : پس از هر برد ، من همیشه برای خودم یک هدیه می خرم . من باید همیشه در طی مسابقه خودم رامورد انتقاد قرار دهم . هنگامی که می بازم ، همیشه خودم راسر زنش می کنم .
۴- چطور انگیزش راافزایش دهیم : پیشنهادهاو روشها( لوهر ۱۹۸۲ ، وینبرگ ۱۹۸۸)
الف- روشهایی برای افزایش انگیزش
. یک فهرست روزانه از موفقیتهایتان رایاد داشت و در نزد خود نگه دارید .
بابازیکنان خود انگیخته ی بالادر ارتباط باشد . .
. تنیس رابه عنوان سر گرمی و تفریح در نظر بگیرید .
ب- استفاده از مجمو عه ی هدف
۳ – تمرکز
      

۱- تعریف و اهمیت ( ال تی ای ۱۹۹۵ ، موران ۱۹۹۵ ، تنیس استرالیا۱۹۹۳)
یک تعریف ساده اینست که ، تمرکز توانایی ذهنی و روانی برای باقیماندن در زمان حال است . تمرکز توانایی معطوف شدن بر نشانه های جاری مسابقه یاتمرین کنونی و همچنین شامل باقی ماندن و توجه کامل در طی مسابقه یاتمرین است .
تمرکز احتمالامهمترین مهارت ذهنی مورد نیاز برای موفقیت در ورزش تنیس رقابتی و مسابقه ای است . در هنگام بازی ، بازیکن دارای یک زمینه ی توجهی است که در بر گیرنده ی تمام محیط بیرونی و درونی است که می تواند بر آن تمرکز نماید .
تمرکز خوب و مناسب معطوف شدن بر جنبه های توجهی عملکرد است . در حالیکه تمرکز نامناسب ، معطوف گشتن بر ابعاد نامربوط عملکرد است و بنابر این بازیکن نیاز دارد که بداند کدام تمرکز مربوط به نشانه های عملکردی در هر موقعیت از مسابقه است .
تمرکز کلید کنترل هیجانات بازیکن است . همچنین این موضوع به بازیکن کمک می کند تابر بنیانهای مفید افکارش ( برای مثال نگاه کردن و تعقیب توپ ) معطوف گردد و نیز او رااز پرداختن به تفکرات منفی حفظ می نماید ( برای مثال مواظب باش بر گشت توپ رااز دست ندهی ) .اگر فکر و اندیشه ای متفاوت از عمل وی باشد ، عملکرد نابسامان و زایل خواهد بود.

۲- انواع (‌ ناید یفر ۱۹۹۴)
تمرکز از دو جنبه متغیر و متفاوت است ( ۱- گستره یافراخنای تمرکز ۲- جهت تمرکز )
۱- گستره ی تمرکز می تواند وسیع یاباریک باشد . ۲- در حالیکه جهت تمرکز ممکن است بیرونی یادرونی باشد .
در جدول زیر بر حسب مدل ناید یفر چهار نوع تمرکز ذکر شده است ( بر گرفته از وینبرگ برای ورزش تنیس ) .
 

درسـت اسـت کـه بـایـد افـراد جـامعه به گونه اى تربیت شوند که در راه اداى وظیفه , ستایش و سـرزنش دیگران در نظرشان یکسان باشد, آیا اجتماع وظیفه اى ندارد؟ آیا اگرصرفا به افراد چنین روحـیـه اى بـبـخـشـیـم که اعتنایى به مدح و ذم دیگران نداشته باشند و خود با انجام وظایف , به خـودشـان خـرسندى و نشاط بخشند, کافى است ؟ آیا اجتماع باید طورى باشد که به قول معروف : پـشـک و مـشـک را یـکـسان ببیند؟! آیا بهتر این نیست که جامعه بهترین کیفر دهنده بدکاران و بزرگ ترین مشوق و پاداش دهنده نیکوکاران باشد؟ پس در درجه دوم , وظیفه مربى و به طور کلى وظیفه همه افراداجتماع است که از راه تشویق و پاداش , نیروى فوق العاده اى به کودکان و جوانان و خـلاصـه هـمـه خـدمـتگزاران اجتماع بدهند, تا آنها با نشاط و پایدارى به کار خود ادامه دهند و همچنین , با آنانى که کجروى و خیانت مى کنند, با اظهار تنفر و هرگونه روشى که موثرو به جا و عاقلانه تشخیص داده شود, به مبارزه پردازند.
خوشبختانه دستورات اسلام در این زمینه , چون دیگر زمینه ها غنى است .
عـلى (ع ) در فرمان تاریخى خود به مالک اشتر مى فرماید: ولا یکونن المحسن والمسئ بمنزله سوا فـان فى ذلک تزهیدا لاهلالاحسان فى الاحسان ,وتدریبا لاهل الاسائه على الاسائه والزم کد منهم مـاالـزم نـفسه , باید نیکوکار و بدکار, در نظر تو یکسان نباشند, چنین روشى نیکوکاران را از نیکى بـازمـى دارد و بـدکـاران را بـه بـدى تـشـویق مى کند و هر یک از ایشان را به آنچه خود براى خود برگزیده است , پاداش و کیفر ده ((۱۱۸))
.
ایـن دسـتور در هر دوره و هرجایى , براى کلیه مردم قابل اجراست , ولى نباید فراموش کرد که در این راه دو چیز, هم مضر و هم گناه است : یکى افراط و دیگرى تفریط.
نـه افـراط و زیـاده روى در تـشـویـق و پـاداش رواسـت و نه افراط و زیاده روى در تنبیه و توبیخ , همچنان که در هر دو مورد, تفریط نیز بخشودنى نیست .
عـلى (ع ) فرمود: الثنا باکثر منالاستحقاق ملق , والتقصیر عن الاستحقاق عئ او حسد, ستایشى که بـالاتـر از حـد اسـتحقاق افراد باشد, چاپلوسى وستایشى که کمتر از میزان استحقاق باشد عجز یا حسداست ((۱۱۹))
.
اکنون لازم است که حس حق شناسى وسپاسگزارى را در دل افراد احیا کنیم و همچنین لازم است که حس تنفر و انزجار از خاینان و کجروان رادر جامعه بیدار گردانیم , تا قدر و منزلت افراد خادم و خاین در اجتماع مشخص شود و افراد شیاد نتوانند جایگاه هاى حساس مدیریتى را اشغال کنندو آنهایى را که گویاتر از بلبل و پاک تر از فرشته اند, خاموش سازند و به کنج انزوا فرستند.
بـا تـوجـه بـه ایـن کـه سـپـاسـگـزارى خداوند, یکى از وظایف انسان و مورد تایید قرآن و احادیث اسـلامـى اسـت , بـا وجـود ایـن در یـکـى از روایـات آمـده اسـت کـه :اشکرکم للّه اشکرکم للناس , سـپـاسگزارترین شما در برابر خداوند, کسى است که بهتر از عهده سپاسگزارى افراد برآید و حس حق شناسى وسپاسگزارى در دل او زنده و ثابت باشد ((۱۲۰))
.
این موضوع , در مورد کودکان که هدف این مقالات پرورش آنهاست , نیز کاملا صدق مى کند, ولى بازهم آگاهى و احتیاط مربى بسیار لازم است , چه حالات و روحیات اطفال به طور کامل با یکدیگر فرق مى کند.
شواهد تجربى حاکى است که ستایش براى کودکان عادى و کند ذهن , اثرى بیشتر و براى کودکان درخـشـان اثـرى کمتر دارد, اما سرزنش در کودکان درخشان اثرى بیشتر داردو دختران بیش از پسران در مقابل ستایش حساسیت دارند, ولى پاره اى مطالعات دیگر, حاکى است که صرف نظر از هـمـه تـفاوت هاى فردى ,سنى و هوشى , ستایش کارگرترین مشوق است و سرزنش وانتقاد, اثرى کمتردارند ((۱۲۱))
.
۸ ـ عـادت .
نقش حیاتى عادت .
اگـر چـه انـسـان بـا داشتن نیروى عقل , از موجودات این جهان ,امتیاز مى یابد ومى تواند در باره گـفتار و رفتار خویش , به اندیشه پردازد, آن گاه پس ازتشخیص نیک از بد, راه صواب را بپیماید, ولى اگر بنابراین باشد براى هرکارى کوچک , مدت ها ـدست کم چند لحظه ـسر به جیب تفکر فرو برد,مشکل بزرگ زندگى اش از همین جا آغاز مى شود و همه یا بیشتر کارها متوقف مى ماند.
خوشبختانه قسمت عمده کارها به گفته روان شناسان : بر اثر تکرار فراوان به صورت اعمال خودکار درآمـده اسـت ((۱۲۲))
و آدمـى براى انجام آنها نیازى به تفکرجدید ندارد, تنها یک قسمت ناچیز و مـخـتـصـرى اسـت کـه بـه تـفـکـر جـدید نیازمند است و همان هم بر اثر تکرار, به صورت اعمال خودکاردرمى آید وزمینه براى ابتکارات تازه فراهم مى گردد.
جان دیوئى مى گوید:عادت باعث صرفه جویى در صرف انرژى است و از این رو به ارگانیسم , امکان تغییر و تحول مى دهد, به عبارت دیگر: عادت زمینه ابتکاراست ((۱۲۳))
.
انـسـان از ساده ترین کارها,مانند لباس پوشیدن , غذا خوردن وب گرفته , تا کارهاى دشوار, از قبیل رانـنـدگـى , خواندن , نوشتن , سخنرانى وب همه رابه طورخود کار انجام مى دهد و این که برخى از روان شناسان او را مخلوق عادت ((۱۲۴))
دانسته اند, از همین لحاظاست وبدون شک , وجود عادت درزندگى , یگانه وسیله سعادت و خوشبختى است .
جان دیوئى مى گوید:یکى دیگر از عناصرى که عادت را تشکیل مى دهد, عنصر روانى است .
هـر عـادتـى مـوجـد تـحول روانى است , هرگاه به کارى معتاد شویم تمایل یا علاقه شدیدى به آن پیدامى کنیم و از اجراى آن لذت مى بریم , با خوشى وخوش بینى به آن مى نگریم , دانسته یا ندانسته , براى آن کار فواید و مزایاى فراوان برمى شماریم و اگر از آن کار ممنوع شویم , احساس محرومیت وناراحتى مى کنیم , طرز تفکر و کیفیت عواطف ما سخت زیر نفوذ عادات ما قراردارند ((۱۲۵))
.
عادت هاى ناروا و علاج آن .
باید توجه داشت استعدادهایى که در وجود آدمى نهفته است , ممکن است مورد بهره بردارى درست یا نادرست قرار گیرد.
زیـانـى که دامنگیر انسان شده و مى شود, این است که به جاى این که همواره در راه تشکیل عادات خـوب و پـسـنـدیده کوشا باشد و از تشکیل عادات زشت و ناروا جلوگیرى نماید, دستخوش خطا مـى شـود و وجـود خـود را بـا عـادتـهـاى نـاروا وزشت , آلوده ساخته تا دم مرگ نیز با آنها دست به گریبان مى ماند.
ژان ژاک روسو, در کتاب معروف خود امیل مى گوید: من همیشه کوشش مى کنم که فرزند خود را عادت دهم به اینکه هرگز عادتى نکند.
این گفتار اگر چه به ظاهر صحیح نیست , ولى از آن جا که بسیارى ازعادات انسان نتیجه دوران کـودکـى اوسـت , صـحـیـح است , زیرا در این دوران نیروى تشخیص انسان ضعیف است و اگر از آمـوزش و پـرورش صـحـیـح بـرخـوردار نـباشد, به طور کورکورانه و ماشینى , عادت هایى در او تـشـکـیـل مى شود که اگر با آنها مبارزه نشود و ریشه کن نگردد, تا پایان عمر با او بوده و بسا او را دستخوش رکود و جمود مى سازد و از تحصیل عادات مفیدهم باز مى دارد.
بنابراین , کودکى که هر نوع عادتى مى پذیرد و خود او هم به هیچ نحو نمى تواند میان عادات نیک و بـد فـرق گـذارد, باید تحت مراقبت دقیق درآید و بایک سلسله عادات نیک , پرورش یابد و شکى نیست که پله اول تشکیل عادات نیک و بد, خانواده , به ویژه آغوش گرم مادران است .
از هـمـیـن جـاست که کودک , به دزدى , دروغگویى , لافزنى , تنبلى , فرار از انجام وظیفه وب عادت مى کند و پدران و مادران باید کودک را عادت دهند که به این صفات زشت عادت ننماید.
پـس از آن که قوه تمیز و تشخیص در آدمى بیدار شد, باید خود از تشکیل عادات بد در وجود خود جـلـوگـیرى نماید و تحت تاثیر هوا و هوس ,معاشر ناجنس و اشتباهات دیگر, گرفتار عادت هاى ناروا نشود.
بـسـیـارى از جـوانـان , بـراثـر یـک اشتباه , دوستى ناباب , هوسى ابلهانه وبعمرى را به پریشانى و بـدبـختى مى گذرانند و همواره در آتش پشیمانى وحسرت مى سوزند و بر لحظات غفلت و اشتباه خویش , لعن و نفرین مى فرستند.
بیمارى عادات ناروا, خطرناک تر از هر نوع بیمارى کشنده و زیان بخش است .
روان شناسان سعى کرده اند راه هایى براى جانشین ساختن عادات خوب به جاى عادات بد, پیشنهاد کنند و این قبیل بیماران را درمان روحى بخشند.
براى ترک عادت نامطلوب , نباید هیچ گونه استثنایى قائل شد و باید عادات ارادى جدید را تمرین و عـادات غـیر ارادى را با تمرین هاى ارادى ترک کردو مشخصاتى صریح براى عادت جدید تعیین نمود.
عادت و آموزش و پرورش .
باید اعتراف کرد که نقش معلم و متصدیان آموزش و پرورش در بنیان گذارى عادات نیکو, بسیار مهم است .
بـدنیست بدانیم که برخى , آموزش و پرورش را عبارت از:تحصیل عاداتى که سبب سازگارى فرد با محیط مى شود ((۱۲۶))
دانسته اند, البته این سازگارى باید سبب ایجاد تغییراتى در محیطشود و صرفا عملى منفى و منفعل و معلول حوادث محیط نباشد.
بـا تـوجـه بـه تـعریف مذکور, دراین جا دو وظیفه اساسى براى معلم بیان مى شود:۱ـایجاد عادات مطلوب ,۲ـترک دادن عادات زشت و ناروا.
همان طورکه گفتیم , طفل یا نوجوان به خودى خود قادر نیست خویشتن را در ایجاد عادات نیک و ترک عادات ناروا رهبرى کند.
این وظیفه مربى واقعى و معلم وظیفه شناس است که در راه آموزش و پرورش آنها سعى بیشتر و پـى گـیرتر و دقت شایسته ترى از خود ابراز دارد,استعدادهاى نهفته نونهالان را کشف کند, نقاط ضـعـف آنـهـا را جـسـتـجـو نـمـایـد و بـا صـبـر و حوصله , به تدریج عادات زشت آنها را به دست فـرامـوشـى بـسپارد و آن عاداتى که سبب سازگارى آنان با محیط و فعالیت و ابتکارو سعادتشان مى شود در آنها به وجود آورد.
بـایـد طورى کودک و نوجوان را تحت مراقبت دقیق قرارداد و طورى از آموزش و پرورش واقعى بـرخـوردار سـاخـت که همواره از روى فکر و اندیشه و ملاحظه غایت و نتیجه عمل , آن را از روى شـعـور و اراده تـمـریـن کـنند, تا به صورت عادت و خودکار درآید, و هم در موارد لازم بتوانند با یـک تصمیم , عادتى را ترک نمایند ودر تمام عمر از همین راه و رسم صحیح پیروى کنند و هرگز دچار عادت هاى کورکورانه نگردند.
آرى , مـعلم خوب همواره به شاگردان خود درس فضیلت و انسانیت مى دهد و عقل آنها را بیدار و آگاه مى سازد وکاخ سعادت آنها را با روشى خردمندانه در محیط آموزشگاه پى ریزى مى نماید.
پـدران نـباید خیال کنند که وظیفه آنها تنها نان و لباس دادن است و نسبت به آموزش و پرورش کـودکـان و تشکیل عادات نیکو در وجود آنها وظیفه اى ندارند, و معلمان نیز نباید تصور کنند که تـنـهـا بـا یـاددادن و خواندن و نوشتن , تمام وظیفه هاى آنها انجام گرفته است و در مورد عادات نـامـطـلوب و تربیت اخلاقى و اجتماعى کودکان , سهمى ندارند و به عبارت دیگر, تصور نکنند که درس هـاى آمـوزشـگـاهى ارزش اخلاقى ندارد, بلکه باید درآموزشگاه ها به وسیله درس جداگانه اخلاقى شاگردان را با مسائل اخلاقى , آشنا بکنند.
جـان دیـوئى مـى گـویـد:آمـوزش و پرورش , دست کم در جامعه دموکراتیک , نه تنها باید رفتار خارجى افراد را با موازین اجتماعى همنوا سازد, بلکه افکار و امیال آنان را موافق آرمان هاى اخلاقى جامعه پرورش دهد, تا رفتار آنان خودبه خود بر موازین اخلاقى استوار شود ((۱۲۷))
.
مـربـیـان بـایـد بـکـوشـند تا عالم سازى را با آدم سازى توام سازند, وگرنه پیشرفت علم و عقب ماندگى انسانیت همواره بر دردها و گرفتارى هاى بشر مى افزاید.
مـا بـیـش از آن کـه به مهندسان کارخانه راه سازى و ساختمان احتیاج داشته باشیم , به مهندسان انسانى نیازمندیم و بدون آنها جامعه ما به کمال نخواهدرسید.
۹ ـ سرمایه هاى مادى و معنوى .
مشکلات قرن ما.
در فـصـل پـیش , درباره عادت ـموضوعى که از نظر دانشمندان آموزش و پرورش اهمیتى به سزا دارد ـبـحـث کـردیـم و سـرانـجـام , رشته سخن به این جارسید که ما بیش از آن که به مهندسان کـارخـانـه , راه سـازى و ساختمان احتیاج داشته باشیم به مهندسان انسانى نیازمندیم و بدون آنها جامعه ما به کمال نخواهدرسید.
اکـنـون بـاید دید, علت عقب افتادگى یک ملت , تنها نداشتن ذوب آهن , کارخانه , نیروى تولید و افـزارکـشـاورزى نـواست , یااین که علاوه بر همه اینها,نداشتن یا به کار نبردن سرمایه هاى معنوى است ؟ چرا ممالک مترقى با این که از جنبه هاى مادى به طور کامل برخوردارند, همواره در نگرانى واضـطـراب بـه سـر مـى برند و از آرامش و راحتى محرومند؟ علت این است که توسعه روزافزون قـدرت ها و فراوانى سلاح هاى آتش زا هر لحظه خطرهاى سهمگینى را در برابر مردم جهان نمودار مى سازد و آینده مبهم و تاریکى را مجسم مى نماید.
آیـنده علم با همه امیدها و آرزوهایى که به دنبال دارد, معلوم نیست براى بشر مفید یا مضر باشد و این از لحاظ استفاده هاى خطرناکى است که ممکن است بشراز علم بکند.
تـنـهـا سـالانـه ۱۲۰میلیارد دلار از ثروت و درآمد جهان را تسلیحات مى بلعد و به گفته دبیر کل سازمان ملل متحد:مساله این است که آیا سرانجام ما نژادبشر را منقرض خواهیم کرد یا این که عالم بشریت از جنگ دست برخواهد داشت .
از دانـشـمـنـد بـزرگ عصر اتم و فیلسوف عالى قدر, انشتین پرسیدند:در جنگ سوم , چه سلاحى به کارخواهد رفت ؟ وى از پاسخ این سوال خوددارى کرد و خود را به نادانى زد و گفت : اگر جنگ چهارمى پیش آید, اسلحه آن منحصر به فلاخن خواهدبود! یعنى طورى دنیا زیر و رو مى گردد که بـشرى باقى نخواهد ماند و اگر بشرى باقى بماند زندگى او به صورت زندگى بشر ما قبل تاریخ در خواهد آمد.
بیشتر کوشش دنیاى قرن بیستم , صرف خلع سلاح , رهایى از استعمار و پشتیبانى از کشورهاى در حـال تـوسـعـه مـى گردد و این امر نشان مى دهد که هنوز دنیاى ما محل امن و امان و سعادت و خـوشـبـختى نشده است و ما هنوز اندرخم یک کوچه ایم ! اوتانت دبیر کل وقت سازمان ملل متحد مى گوید:اغلب کشورهایى که تازه از استعمار رهایى یافته و در حال توسعه اند, فاقد سازمان ادارى و فـنـى هـسـتند, زندگانى اقتصادى و مالى آنها عموما متزلزل است , احتیاج مبرمى به مدرسه و مـعـلـم دارند و غالبا قربانى عدم ثبات اوضاع سیاسى خود مى شوند و به عهده سازمان ملل متحد است که آنها رایارى کند تا بتوانند مشکلات خود را حل کنند.
وانـگـهـى , تنها این کشورها دچار این گرفتارى ها و بدبختى ها نیستند, بلکه دو میلیارد از مردم جـهـان : یـعنى در حدود سه چهارم ساکنان کره زمین با فقر وبدبختى نفس مى کشند و از حداقل ضروریات زندگى هم محرومند, روى همین جهات بود که سازمان ملل متحد به موجب قطعنامه مورخ سال۱۹۶۱ م .
سال هاى ۱۹۶۰تا ۱۹۷۰م .
را دهـسـالـه سـازمان ملل متحد براى توسعه اعلام کرد, تا با اقدامات سازمان , تفاوت فاحش بین درآمـد یـک کـارگـر مـتوسط در کشورهاى صنعتى وقوت لایموت انسان متوسط در کشورهاى تـوسعه نیافته , از میان برداشته یا تعدیل شود و در کشورهاى در حال توسعه , درآمد ملى را تا سال ۱۹۷۰سالى پنج درصد افزایش دهد.
* * * از آنـچـه بـه عـنوان مشکلات قرن ما گفته شد, این نتیجه به دست مى آید که در درجه اول , سـرمـایـه هاى مادى در همه جاى دنیا و به دست تمام مردم جهان نیست , بلکه در برخى از ممالک بـزرگ مـتـمـرکـز شـده است و سایر ممالک به علل و جهاتى , از تحصیل این سرمایه ها محرومند ونـمـى تـوانـنـد روى پـاى خـود بایستند و در درجه دوم ,نه تنها سرمایه هاى مادى نتوانسته است دردهاى بشر را درمان کند, بلکه خود بر دردها و مشکلات بشر افزوده است .
بـا ایـن هـمـه شکى نیست که یک ملت , آن گاه مى تواند به سعادت واقعى برسد که از سرمایه هاى مادى و معنوى برخوردار باشد.
ما در پى نشان دادن رمز سعادت واقعى هستیم .
اوتـانـت , علل عقب افتادگى بسیارى از ممالک روى زمین را فقدان سازمان ادارى و فنى , تزلزل زندگى اقتصادى و مالى , احتیاج مبرم به مدرسه ومعلم و عدم ثبات اوضاع سیاسى مى داند.