کهکشان - پایگاه دانلود رایگان کتاب | دانلود کتاب

 جهان هستی، آنچنان با عظمت و بزرگ است که انسان ناخودآگاه ، عظمت و قدرت خداوند را تحسین میکند. جهان هستی دارای کهکشانهای بسیاری است که کهکشان راه شیری یکی از این کهکشانهاست. از عظمت و بزرگی کهکشان راه شیری همین بس که منظومه شمسی  متشکل از خورشید و ۹ سیاره زیرمجموعه آن، تنها یکی از منظومه های کهکشان راه شیری است و جالب است که انسان با این همه پیشرفت تکنولوژی، توسعه فضاپیماها، احداث ایستگاههای فضایی و تشکیل سازمانهای فضایی بزرگ و پیشرفته مانند سازمان فضایی ناسا، تنها موفق به مسافرت به چند سیاره نزدیک زمین گشته است و اصولا هیچ امکانی برای بشر به لحاظ تجهیزات، مسافت، دما و … برای مسافرت به سیارات دورتر مفروض نمی باشد. حالا تصور کنید که منظومه شمسی با این عظمت تنها یکی از منظومه های کهکشان راه شیری باشد، این کهکشان چقدر بزرگ است و در اینصورت اگر کهکشان راه شیری تنها یکی از کهکشانهای جهان هستی باشد، اندازه جهان هستی چقدر است؟ با این تفاسیر، کسی که خالق این جهان هستی است، چه قدرت و عظمتی خواهد داشت؟  کمی اندیشه در مورد این سوالات، ذره ای از قدرت بیکران خداوند را بر ما روشن خواهد ساخت. در ادامه این مطلب از سایت نگارستان ، بخش اول دانستنیها و عجایب منظومه شمسی را ملاحظه خواهید فرمود.

 به تعداد بیشماری از ستارگان ، سیارات ، سیاه چاله ها و ابر نواخترها که معمولا به شکل کلنی درفضای بیکران پراکنده شده اند کهکشان گویند. کهکشان راه شیری یکی از همین کهکشانها میباشد و چون این کهکشان در فضا به شکل نواری ، نورانی می باشد به کهکشان راه شیری معروف است قطر این کهکشان ۱۰۰ هزار سال نوری می باشد.

 سال نوری یعنی مسافتی که نور در یک سال می پیماید و چون فواصل در فضا بسیار زیاد می باشد دانشمندان برای راحتی کار از سال نوری استفاده می کنند ضمنا نور در هر ثانیه ۳۰۰ هزار کیلومتر می پیماید.

 عمر کهکشان راه شیری ۱۰ میلیارد سال است.

 ستاره خورشید و ۹ سیاره اطراف آن را که بطور منظم به دورش می چرخند منظومه خورشیدی یا شمسی می نامند. عمر منظومه شمسی را ۱۵ میلیارد سال تخمین زده اند .

۹ سیاره منظومه شمسی در جهت خلاف عقربه های ساعت به دور خورشید می چرخند که به ترتیب هر ۸۸ روز سیاره عطارد یکبار به دور خورشید می چرخد زهره هر ۲۲۵ روز زمین هر ۳۶۵ روز و۶ ساعت مریخ هر ۶۵۷روز مشتری هر ۱۲ سال زحل هر ۲۹ سال و ۶ ماه اورانوس هر ۸۴ سال و ۷ روز نپتون هر ۱۶۴سال و ۳۲۸ روز پلوتون هر ۲۴۸ سال و ۱۴۶  روز.

کوچکترین سیاره منظومه شمسی عطارد یا تیر نام دارد که مدت زمان گردش آن به دور خود،دو برابر مدت زمان گردش آن به دور خورشید است.

بزرگترین سیاره منظومه شمسی ، سیاره مشتری یا ژوپیتر میباشد که حدود ۱۳۰۰ برابر کره زمین است بطوریکه اگر تمام کرات منظومه شمسی را با هم جمع کنیم و سپس آن را دو برابر کنیم باز هم به اندازه کره مشتری نمی شود.

لایه اوزون فقط به اندازه ۲ سکه روی هم ضخامت دارد.

بیشتر ستارگان داغ تر از خورشید بین ۱۰ تا ۱۰۰ برابر خورشید جرم دارند.

خورشید روزانه معادل ۱۲۶ هزار میلیارد اسب بخار انرژی به زمین می فرستد.

خورشید در مدار کهکشان راه شیری با سرعت ۹۰۰۰۰۰ کیلومتر در ساعت حرکت می کند.

خورشید ۵ میلیون سال عمر دارد.

خورشید از توده متراکمی از گازهای هلیم و هیدروژن تشکیل شده است.

دما در روی سطح خورشید در حدود ۶۰۹۳ درجه سانتی گراد توسط دانشمندان تخمین زده شده ولی دما در مرکز خورشید میلیونها درجه تخمین زده می شود.

خورشید کوچکترین ستاره دنیاست اما حجم خورشید آنقدر بزرگ است که حدود ۱۳۲۰۰۰۰ برابر حجم کره زمین می باشد.

وسعت خورشید ۴/۱ میلیون کیلومتر است و با سرعتی معادل ۱۹ کیلومتر در ثانیه و از شرق به غرب به دور خود در حال گردش است.

به قطعه سنگهایی که با سرعت وارد اتمسفر زمین میشوند و در اثر اصطکاک و حرارت می سوزند و از بین می روند و تولید نور می کنند شهاب سنگ می گویند که این عمل معمولا ۲ تا ۳ ثانیه طول می کشد سالانه هزاران شهاب وارد جو زمین می شوند. 

مقدمه
فضا از کهکشانها ، منظومه‌ها ، ستارگان ، سیارات و بسیاری اجرام آسمانی دیگر انباشته شده است. عجایب و عظمت آنها به مراتب از تمامی دیگر پدیده‌های آفرینش بیشتر است. کهکشانها و ستارگان و بطور کلی پدیده‌های آسمانی انبوهی که عجیب و غریب می‌نماید وجود دارند، که پاره‌ای از آنها بوسیله دانشمندان شناسایی شده‌اند. مانند: کوتوله‌های سفید ، ستارگان نوترونی ، ستارگان هیپرونی ، کوازارها و دنباله دارها و سیاه چاله‌ها و … .

در فضای قابل رویت برای ماده میلیاردها کهکشان جداگانه وجود دارد که بزرگترین آنها نظیر راه شیری و نزدیکترین کهکشان به نام اندرومیدا یا به قول عبدالرحمن صوفی امراه المسلسله که فاصله آن از ما تقریبا ۱٫۵ میلیون سال نوری و قطر زاویه‌ای ان ۳٫۵ درجه و قطر خطی‌اش در حدود ۱۰۰ هزار سال نوری است و دارای تقریبا یکصد میلیارد ستاره است. هر کهکشان مجموعه‌ای از میلیاردها ستاره است که بعضی از آنها از خورشید بزرگتر و بعضی دیگر بطور قابل توجهی کوچکتر.

سحابیها
در جهان علاوه بر ستاره‌ها مقادیر زیادی گرد و غبار و گاز وجود دارد که ما بین کهکشانها پراکنده گردیده است. یعنی چگالی گاز در فضای بین کهکشانها فقط برابر ۲۰ اتم در هر اینچ مکعب است. سحابیها به علت نور ستارگان مجاور خود قابل رویت هستند. به کمک تلسکوپ به ساختمان و ویژگی آنها می‌توان پی برد. بعضی از سحابیها نیز تاریک بوده و مانع عبور نور ستارگانی که در پشت آنها قرار دارند می‌گردند.
سیارات
اجرام تقریبا کروی ، جامد و بزرگی هستند که به دور خورشید می‌گردند. بزرگترین آنها به نام مشتری است که جرمی معادل یک هزارم جرم خورشید را دارد. تا به حال سیستم سیاره‌ای نظیر آن چه به خورشید مربوط است، کشف نگردیده است. سیارات اجرام سماوی نسبتا سرد بوده و انعکاس نور خورشید باعث مرئی شدن آنها می‌گردد.

تشخیص سیارات از ستارگان در آسمان شب

    سیارات با نور ناپایدار می‌درخشند، ولی نور ستارگان هم از لحاظ رنگ و هم از لحاظ روشنایی به سرعت تغییر می‌کند.

    سیارات در آسمان حرکت کرده و محل آنها تغییر می‌کند، ولی ستارگان نسبت به هم دارا ی مکانهای تقریبا ثابتی هستند.

    سیارات هنگام رصد با تلسکوپها بصورت قرص نورانی بزرگ دیده می‌شود، در صورتی که ستارگان بصورت نقاط روشن به نظر می‌رسند.

    سیارات را می‌توان در نواحی باریکی از آسمان مشاهده کرد، ولی ستارگان را می‌توان در هر قسمتی از آسمان یافت.

سیارکها
سیاره‌های خرد ، اجرام جامد کوچکی هستند که به دور خورشید می‌چرخند و تفاوت آنها با سیارات در بزرگی آنها است. بزرگترین این سیارکهای خرد به نام سیرس می‌باشند، که قطرش برابر با ۸۰۰ کیلومتر است. قطر اکثر آنها در حدود ۳ کیلومتر می‌باشد. سیارکها نیز توسط انعکاس نور خورشید قابل رویت می‌باشند و آنها را بدون تلسکوپ نمی‌توان دید.
قمرها
قمرها اغلب از اجتماع و تمرکز دیسکهای غبار و گاز در پیرامون سیاره‌ها درست می‌شوند. شش سیاره از نه سیاره بزرگ هر کدام یک یا چند قمر دارند که به دور آنها می‌چرخند. تا به حال ۴۵ قمر در منظومه شمسی کشف کردیده است.

ستارگان دنباله دار
ستارگان دنباله دار اجرام سماوی هستند که گه گاه ظاهر می‌شوند. هر ستاره دنباله دار از یک مسیر نورانی و دنباله طویلی تشکیل شده است. سر آن ممکن است به بزرگی خود خورشید و دم آن نیز در حدود چندین صد میلیون کیلومتر بوده باشد. هر ستاره دنباله دار با وجود اینکه صدها کیلومتر در ثانیه سرعت دارد برای یک چشم غیر مسطح همچون ما، بی حرکت به نظر می رسد. سرعت آنها را می‌توان از تغییر مکانش نسبت به ستارگان زمینه ثابت آسمان تعین کرد.

تا کنون نزدیک به هشتصد ستاره دنباله دار کشف و نامگذاری گردیده است. اکثر ستاره‌های دنباله دار از یک مدار بسته‌ای در حال حرکت هستند. چنین ستارگان دنباله دار اهمیت زیادی داشته و بعد از یک پریود به نزدیکی زمین آمده و مشاهده شده‌اند، که مشهورترین آنها ستاره دنباله‌دار هالی است. مدارهای ستارگان دنباله دار دیگر سهمی یا هذلولی است و به احتمال زیاد اینها فقط یک بار در مجاورت زمین ظاهر و رویت گردیده ، دور می‌زنند و سپس رفته و دیگر به نزدیکی زمین نمی‌گردند.
شهابوارها
اجسام جامد و ریز دیگری به اندازه ته سنجاق هستند، در فضا دیده می‌شوند. اکثرا گروهی از این شهابها به طرف زمین حرکت کرده و در جو آن به دام میدان مغناطیسی حاکم بر کره زمین می‌افتد. در اثر برخوردشان در فاصله ۱۵۰ کیلومتری جو زمین و در اثر اصطکاک آن ، جسم سوخته و غبار آن به طرف زمین سقوط می‌کنند. نور حاصل شده از این برخورد را به نام شخانه می‌نامند. در واقع می‌شود اظهار کرد هر ساله چندین صد تن از غبار شخانه بر سطح زمین می‌نشینند. معمولا شهابها در فاصله ۸۰ کیلومتری سطح زمین کاملا از بین می‌روند، ولی بعضی اوقات احتمال دارد که کاملا تحلیل نگردند و بصورت شهاب سنگ به سطح زمین برسند.

نامگذاری اجرام اعماق فضا
برخی اجرام غیر ستاره ای از جمله کهکشانها و سحابیها با عناوین رایجی نامیده می‌شوند، ولی برخی تنها با یک شماره مشخص می‌شوند. در سال ۱۷۷۴ شارل مسیه (۱۸۱۷ – ۱۷۳۰) فهرستی شامل ۴۵ جرم آسمانی منتشر کرد و طی یک دهه بعد از آن به این تعداد افزود. نام هر یک از اجرام این فهرست متشکل از حرف ام (حرف اول مسیه) و یک عدد بدنبال این حرف است. نام بسیاری دیگر از اجرام آسمانی متشکل از ان. جی.سی و یک عدد است. این طرز نامگذاری در فهرستی که توسط ستاره شناس دانمارکی ، جان لودویک امیل دریر (۱۹۲۶ – ۱۸۵۲) ، منتشر شد، معرفی شده است. این فهرست ، فهرست عمومی نوین نامگذاری شده است.

آیا تاکنون به زندگی ستارگان این چشمک زنهای درخشان کوچک آسمان اندیشیده اید و در این نعمت بی کران آسمان کنجکاو شده اید. با کمی دقت و اندکی نظر درمی یابیم که این پارچه ی سیاه علاوه بر نقطه های ریز نقره ای رنگ عجایب بسیار شگفت دیگری در آن نیز وجود دارد که هنوز چشم بشر به نیمی از آن نیز باز نشده است.
اکنون در ادبیات آسمانی نگاهی بر پهنه ی این عرش باعظمت می کنیم:
آسمانی بود بی ستاره و خامـوش که صـدها سال از غـروب پرنورترین سـتارگانـش می گذشت. گهگاه گذر تک شهابی تیرگی بی رحمانه ی آن را می زدود اما درخش کوتاهش عطش تشنگان نور را برطرف نمی کرد تا اینکه در مرتعی بی زمان و زمانی بی عدد و عددی در مکان نامعلوم نقطه ای از نور را در اوج بزرگی آفرید قرنها بود که اجرام سرگردان آسمان خورشیدی را نمی یافتند تا گرداگردش حلقه زنند و منظومه ای را پدید آورند که سرچشمه های حیات در گوشه ای از آن پدیدار گردد سرانجام انتظارها به پایان رسید و در وقت و زمانی نامعلوم خورشیدی طلوع کرد بس درخشان گویی قصد داشت با پرتوافشانی خود حتی تاریکی های گذشته ی این گوشه از آسمان را برطرف سازد. سیارات حیران عضو گم گشته و از هم گسیخته خود را یافته بودند.
منظومه ای نورانی شکل گرفت جاذبه ی خورشید چنان بود که سیارات بسیار دوردست را نیز به سوی خود فرامی خواند و این بود که ناحیه ای وصف نشدنی در گوشه ای از آسمان پهناور پدید آمد. هیچ بشری تاکنون نتوانسته است راز آفرینش آسمان به این بزرگی را کشف کند اجرام بسیار زیاد در آسمان تاکنون برای کسـی قابل شمارش نبوده است اما عده ای از اندیشمندان با تفکر و مطالعه توانسته اند اندوخته های اندکی را در این باره کشف کنند چگونگی پیدایش جهان به وسیله ی انفجار بزرگ، تا کنون در این باره شاید مطالبی را شنیده باشیم اما هنوز یک نظریه ی قوی و پای بند و قانونی در این باره نداریم. در آسمان بیلیونها ستاره وجود دارد که خورشـید حتی جزء کوچکترین ستارگان هم محسوب نمی شدند ستارگانی در آسمان به نام غول های سرخ وجود دارند که شاید میلیون ها خورشید را در دل خود جای دهند.
کهکشان ستارگانی که خورشید ما بدان تعلق دارد فقط یکی از کهکشانهایی است که در آسمان وجود دارد تعداد ستارگان قسمتی از آسمان در ناحیه ی شمالی آن از تعداد دانه های شن بر روی تمام کره ی زمین بیشتر است با این تصور شاید فرض تمام ستارگان آسمان با دوره زندگی های متفاوت برای ما سخت باشد.
خداوند در قرآن کریم در سـوره ی جانـیته می فرمایند: بدون شک در آسمان ها نشانه های عجیب و فراوانی است برای آنان که اهل یقین و ایمانند.
در نگاهی گذرا به دوره ی زندگی یک ستاره شاهد شباهت هایی از آن به دوره ی زندگی یک انسان هستیم با این تفاوت که دوره ی زندگی یک انسان در حدود چندین سال است اما دوره ی زندگی ستاره در حدود چند میلیـارد سـال است و در بعضی موارد حتی بیشتر اما یک ستاره هم مانند یک انسان متولد می شود دوره ی زندگی نوباوگی را پشت سر می گذارد بعد دچار بحرانی در خود می شود که بلوغ نام دارد بعد به سنین بالا می رود و بعد از آن به سال های آخر زندگی که شاید در این مرحله میلیاردها سال از زمان گذشته باشد می رسد.
یک ستاره برای به وجود آمدن و متولد شدن با حرکت هایی جزئی در یک سحابی به وجود می آید (سحابی ابر عظیمی از گاز و غبار است که بسیار رقیق است و دمای آن کم است) حرکت هایی جزئی در سحابی موجب تراکم های موضعی ماده می شود. نیروهای گرانشی بسیار زیاد کمک به تجمع ماده در نواحی متراکم سحابی می شوند که این در واقع پیش زمینه ای برای تولد یک ستاره است که جرم این مواد هنوز در ابتدا در حدود (یک بیلیون بیلیون بیلیون است) بدین ترتیب بعد از مدتی شاید در حدود ۱۰ بیلیون سال طول بکشد که ستاره ای زاده شود. بعد از آن ستاره در مرحله ی نوباوگی تحت تأثیر نیروی گرانشی منقبض می شود و انرژی پتانسیل مکانیکی موجود در خود را به گرمای بسیار زیاد تبدیل می کند در این حالت جرم ستاره و بزرگی آن که در حدود تریلیونها کیلومتر بود به چند صد کیلومتر کاهش می یابد و می توان گفت فشار در مرکز آن از صفر به چندین هزار میلیون افزایش می یابد بعد از این مراحل ستاره تقریباً به دوران بلوغ خود نزدیک می شود که ستاره در این دوران از نظر علمی بر روی رشته ی اصلی جدول هرتسپرونگ رسیده است در این مرحله ستاره از نظر ساختاری تغییراتی را در خود انجام می دهد ولی در کل در این مرحله وضعیت زندگی ستاره خوب است بعد از بیـلیونها سال سـتاره وارد دوره ی دیگـری می شود که به آن غول های سرخ می گویند هنگامی که ستاره به این مرحله می رسد وارد سنین بالا شده است در این مرحله دما در بیرون قسمت مرکزی به اندازه ای می شود که تبدیل هیدروژن به هلیوم امکان پذیر می شود و هم چنین لایـه های خارجی ستاره منبـسط می شوند و ستاره تبدیل به یک غول می شود و همچنین دمای سطحی کاهش می یابد و ستاره بسته به جرمش به غول و یا ابر غول سرخ تبدیل می شود برای ستاره ای مانند ستاره ی ما یعنی خورشید بیلیونها سال این وضعیت پیش بینی شده است بعد از این مرحله ستاره سنش زیادتر هم می شود در این مرحله هسته ی هلیومی ستاره هم زمان با انبساط قسمت های خارجی منقبض می شود و دمایش افزایش می یابد و در دمای ۱۰۰ میلیون درجه واکنش جدیدی آغاز می شود و مسیر زندگی تغییر می کند در این مرحله که مرحله ی آخر یک زندگی برای ستاره است اگر یک ستاره جرمش کمتر از ۲/۱ برابر جرم خورشید باشد ستاره به کوتوله ی سفید تبدیل می شود که هنگـامی که یک سـتاره به کـوتوله ی سفـید تبـدیل می شود می گویند عاقبت خوبی داشته و و وضعیت خوبی به دست آورده است اما اگر جرم ستاره بیش از ۲/۱ برابر خورشید باشد ستاره بخش بزرگی از جرم خود را به فـضا پـرتاب می کند و به این ترتیب موجب به وجود آمدن سحابی ابر نواختری می شود و بعد تبدیل به یک ستاره ی نوترنی یا سیاه چاله می شود که این عاقبت و پایان خوشی برای زندگی چند میلیارد میلیارد ساله ی یک ستاره نیست برای ستاره ی نورانی منظومه ی ما عاقبت خوش و تبدیل شدن آن به کوتوله ی سفید پیش بینی شده است.
همان طور که دیدید پس یک ستـاره هم مانند انسـان تحـت شـرایطی خاص متولد می شود مانند یک کودک به دوران نوباوگی و یا خردسـالی در سـن چند صد میلـیون سال می رسد و بعد هم مانند یک انسان که به دوران تحول و بلوغ می رسد، بلوغ می شود و تغییر و تحولاتی در آن رخ می دهد تا اینکه به مانند بشر وارد دوره ی بزرگسالی می شود اگر در این دوره بتواند نیروی گرانشی خود را بیشتر کند در دروان پیری عاقبتی خوش در انتظارش است و در غیر این صورت به عاقبتی بد دچار می شود درست همانند یک انسان که با انجام اعمال خوب و نیک به عاقبتی خوش در دنیا و آخرت دچار می شود و با انجام اعمال بد و زشت سرانجام خوشی در انتظار او نیست.
پس در می یابیم خداوند این جهان را با عظمت و شکوهی آفریده و با نیرویی خاص همه چیز را با نظم خاص در اراده ی خود قرار داده است و آن را اداره می کند و همچنین به رابطه ی بین موجودات زنده و آفریده های این جهان بزرگ پی می بریم.
حال اگر بخواهیم از سحابیها که ستارگان در آن متولد می شوند بگوییم همان طور که گفتیم ابرهای عظیمی از گاز و گرد و غبار میان ستاره ای را سحابی گویند گاهی ابعاد سحابی ها چند میلیون برابر خورشید است.
سـحابی ها خود دارای انواع مـختلفی هـستنـد در زیر به بررسی چند نمـونه از آنـها می پردازیم:

سحابی های نشری:
این سحابی ها عمدتاً از گازهای تحریک شده در اطراف یک ستاره دغ تشکیل شده اند و لذا دارای درخشش هستند اکثراً در این اجرام می توان نواحی شامل هیدروژن یونیده را مشاهده کرد. ستاره ی داغی که در نزدیکی سحابی نشری قرار دارد با گسیل تابشهای ماوراء بنفش انرژی لازم برای یونیده شدن برخی از هیـدروژن های موجـود در سحـابی را فراهـم می آورد و باز ترکیب یونها و الکترون ها سبب گسیل و انتشار فوتون و درخشندگی سحابی می گردد. نمونه ای از سحابی های نشری سحابی جبار که در صورت فلکی جبار واقع شده است. این سحابی ۱۶۰۰ سال نوری از ما فاصله دارد و قطر آن ۲۰ سال نوری است.
سال نوری: 
فاصله ای است که یک شعاع نور در مدت یک سال می پیماید و فاصله ای که توسط شعاع نور در یک ثانیه پیموده می شود «000/300» کیلومتر است.
نوع دیگری از سحابی ها، سحابی انعکاسی است: هنگامی که یک سحابی به جای آنکه میان ناظر و یک ستاره داغ قرار گیرد در مجاورت ستاره واقع می شود مشاهده می گردد که نور ستاره در جهت ابر پراکنده می شود به چنین ابری سحابی انعکاسی می گویند. این سحابی ها نسبت به ستاره ای که نور آن را پراکنده می سازند آبی تر به نظر می رسد «آیا می دانید چرا چنین است؟»
غالباً سحابی های نشری و انعکاسی را می توان در کنار یکدیگر مشاهده نمود مانند سحابی هایی که در صورت فلکی جبار واقع است برخی از دانشمندان معتقدند یکی از بهترین مکانها برای تولد ستاره سحابی های نشری و انعکاسی است شواهدی در ارتباط با این موضوع نیز در سحابی جبار به چشم می خورد. نمونه ای از ســحابی های انعــکاسی را در خوشـه ی پروین که یک خوشه ی باز ستاره ای است می توان مشاهده کرد.
نوع دیگری از سحابی ها، سحابی تاریک است. اگر در نزدیکی سحابی ستاره ای وجود نداشته باشد سحابی را سحابی تاریک می نامند این گونه از سحابی ها مانند سحابی های دیگر، خود دارای تابندگی هستند ولی چون تابششان در محدوده ی امواج مرئی نیست تاریک به نظر می رسد و حتی مانع رسیدن نور اجسامـی می شوند که در ورای آنها واقـع اند سحـابی سر اسبی Horse head در صورت فلکی جبار نمونـه ی بارزی از این نوع سحـابی ها است. سحـابی هایی که تاکنون از آنها صحبت کردیم از جمله محیط های میان ستاره ای بودند که می توان آنها را به عنوان ابرهای پیش ستاره ای نیز به شمار آورد. به بیان دیگر احتمال شکل گیری و تولد ستارگان در این محیط ها وجود دارد سحابی های دیگری نیز وجود دارند که در مراحل نهایی عمر ستارگانی مانند خورشید و یا پس از مرگ پرجرم تر پدیدار می گردند. از آن جمله می توان سحابی های حلقوی و سحابی های نظیر سحابی خرچنگ در صورت فلکی ثور را نام برد که از انفجارات ابر نواختری ناشی می شوند. همان طور که گفتیم ستارگانی که جرمشان در حدود جرم خورشید یا کمتر از ۵ برابر آن باشد در مراحل نهایی عمر خویش پس از تبدیل شدن به غول قرمز و گذراندن این مرحله از تحول در حالی که در شرایطی که گفتیم به کوتوله ی سفید شوند بخشی از لایه ی خارجی خود را در اطراف باقی می گذارند با گذشت زمان بار ستاره ای حاصل از ستاره مرکزی که اکنون ستاره ای کوچک و داغ است که سبب تولید امواج ضربه ای شده و نواحی اطراف آن را به صورت حلقه ای متراکم درمی آورد چنین حلقه ای را سحابی حلقوی یا سحابی سیاره نما می گویند و این نام گذاری تنها به دلیل شباهت تصاویر این سحابی ها با سیارات است.
امواج ماوراء بنفش گسیل شده از ستاره مرکزی سبب یونیده شدن هیدروژن موجود در سحابی حلقوی شده بازترکیب الکترونها با یونهای هیدروژن منجر به تولید فوتو نهایی می شود که سحابی را درخشان می سازد. سحابی حلقوی MOV در صورت فلکی شلیاق نمونه ای از سحابی های سیاره نما می باشد شاید خورشید ما نیز پس از ۴ الی ۵ میلیارد سال دیگر چنین نمایی مانند حلقه به دور خود به جا بگذارد.
همه ی اینها که اکنون نیم نگاهی به گوشه ی آسمان است ذهن کوچک انسان را به حیرت وامی دارد و او را در فکر عظمت و نهایت کمال خالق خود می برد که شاید بتوان با اندکی فکر به آن توجه نمود.
شاید بارها تا به حال نام سـتارگان دنبـاله دار را شنـیده باشیم و در ذهن از آن به عنوان یک پدیده ی ارزشمند یاد کنیم درست است واقعاً هم همین طور است زیرا معمولی ترین ستارگان دنباله دار در پی گذشتن چند سال پدیدار می شوند.
در زمان های گذشته مردم با پدیدار شدن پدیده ی دنباله دار دچار ترس و وحشت می شدند زیرا آنان اتفـاق افـتادن این پدیده را هر چند وقـت به چند وقـت نازل شدن عـذاب و بلا از جانـب خـداوند می دانستند.
ستارگان دنباله دار در مـداری بسـیار دور دسـت به دور خورشید می گردند این ستاره های دنباله دار ابری را تشکیل می دهند که به ابر اورت موسوم گردیده است.
ابر اورت تشکیل گردیده است از قطعات یخ و حاوی غباری از سنگ.
مرکز بعضی از این اجسام ممکن است از صخره تشکیل شده باشد. گاهی دو ستاره دنباله دار ممکن هم تصادف کنند یا شاید ستاره ی دوردستی آنها را به سوی خود بکشد. در این صورت حرکت ستاره دنباله دار کند می شود و ستاره ی دنباله دار به طرف خورشید سقوط می کند هنگامی که ستاره دنباله دار به خورشید نزدیک می گردد یخ آن گرم می شود و بخاری غبـارآلود تولـید می کند یعنی همـان چـیزی که ما از زمین مشـاهده می کنیم. ستاره های دنباله دار را گاهی گلوله ی برف چرک می نامند.
ستارگان دنباله دار در اندازه و شکل های متفاوت ظاهر می شوند در سال ۱۸۱۱ ستاره ی دنباله دار عظیمی در آسمان ظاهر شد که در آن را غبار تشکیل می داد که اندازه ی آن از خورشید نیز بزرگتر بوده است و طول دنباله ی آن به میلیونها کیلومتر می رسیده است و البته این دنباله را فقط غبار تشکیل داده بوده است ولی بسیار باشکوه به نظر می رسیده است و این فقط نشانه ی زیبایی آفریده ی خداوند است و جز از پس او از دست پدتوان هیچ کس دیگر هم برنمی آید. یکی از ستارگان دنباله دار معروف دنباله دار هالی است که توسط دانشمندی به نام ارموند هالی کشف شد و هر ۷۶ سال یک بار به گفتهی یکی از دانشمندان بسیار قدیمی زمان حضرت صادق (ع) دیده می شود.
شاید با اطمینان بتوانیم بگوییم ستارگان دنباله دار هم بعد از زمانی می میرند زیرا هر ستاره ی دنباله دار هنگامی که به دور خورشید می گردد مقداری از یخ آن بخار می شود و به صورت غباری از ابر و دنباله درمی آید این مقدار بخ بخار شده هرگز به ستاره ی دنباله دار برنمی گردد و ستاره ی دنباله دار طی این فرایند سالها بعد کوچکتر می شود و پس از چند صد هزار بار گردش به دور خورشید تمام یخ موجود در آن ذوب می شود و دیگر می توان گفت اثری از دنباله دار باقی نمی ماند البته صخره ی سنگی آن که در مرکز واقع است به صورت یک شهاب واره به حرکت خود در فضا ادامه خواهد داد اما دیگر هرگز زیبایی و جذابیت ابتدایی خود را ندارد و البته دنباله دارهایی هم وجود دارند که در مرکز صخره ای نداشته باشند این گونه دبناله دارها پس، از دست دادن گلوله ی برفی خود در اثر حرارت کاملاً از بین می روند و دیگر هرگز به دیدار زمین نمی آنید چون مرده اند.
پس در می یابیم که خداوند بزرگ و متعال هر جانداری، هر موجودی، هر جسمی را که خلق کرده است برای دوره ی زندگی و حیات او نهایتی قائل شده است امااین فرصت و نعمت دوباره زیستن را در جهانی دیگر و زیباتر فقط به انسان داده است که او با مشاهده ی آمد و شد شب و روز، رفت و آمد اجرام، زاده شدن گل از گیاه به این باور برسد که خداوند بزرگ لطفی عظیم به او کرده است پس باید قدر آن را بداند و خود را هر لحظه برای رسیدن به کمال بی نهایت او آماده کند و با گام هایی استوار و با توکل به او به سمتش قدم بردارد.