پیامبر و دیپلماسی سیاسی - پایگاه دانلود رایگان کتاب | دانلود کتاب

فرستادن سفیر به سوی قدرت های بزرگ آن زمان ، فرستادن سفیران اسلام جهت تبلیغ و ارشاد مردم شبه جزیره به دین مبین اسلام ، مذاکرات و پیمان های مختلف با قبایل و سران آنها و … که در ادامه بحث به آنها اشارات لازم خواهیم داشت همگی نشان از اهمیت و توجه به امر دیپلماسی در اسلام و ویژه سیره ی حضرت رسول (ص) بوده است .

اگر با اندکی اغماض به  ساختار قدرت در شبه جزیره عربستان در صدر اسلام  نگاهی داشته باشیم می توان این چنین تصور نمود که به دلیل ساختار خاص قبیله ای و رفتار های آنان با دیگر قبایل و قدرت های قبیله ای ، و تقسیم شبه جزیره به دو بخش مسلمانان به زعامت و رهبری پیامبر اعظم (ص) از یک سو و غیر مسلمانان ( اعم از مشرکین و اهل کتاب ) از سوی دیگر ، اقدامات  و رفتار و روابط پیامبر (ص) را با غیر مسلمانان  را یک رفتار برنامه ریزی شده و هدفمند سیاسی جهت دستیابی به اهداف متعالی اسلام دانست که با توجه به مقتضیات زمان و روح اسلام به شکل مرحله به مرحله انجام گرفثه ومی توان آن را  معادل با  فعالیت های سیاسی در حوزه خارجی در زمان امروز دانست  .

دیپلماسی :                                            

یکی از رایج ترین اصطلاحات سیاسی ، دیپلماسی است .  دیپلماسی را می توان « روشی مسالمت آمیز که از طریق گفتگو و مذاکره برای حل و فصل و پیشبرد اهداف در حوزه خارجی انجام می پذیرد »  تعریف نمود .[۱] 

به عبارت دیگر می توان گفت : « دیپلماسی  تکنیک ها و تدابیر عملی و اجرایی است که یک دولت با توسل به آن منافعش را در خارج قلمرو خود دنبال می کند .»  [2]

با توجه با این تعاریف ، در دیپلماسی اسلامی روش ها ، تکنیک ها و تدابیر عملی و اجرایی همگی می بایست منطبق بر اصول اسلامی باشد که در ادامه به این اصول اشاره خواهیم نمود .

سیاست :

از دیگر اصطلاحات سیاسی مفهوم سیاست است . این اصطلاح را بسیاری به اشتباه  با دیپلماسی یکی پنداشته و معادل فرض می کنند حال آنکه مفهومی متفاوت دارد .

سیاست را این چنین تعریف می نماییم : « کلیه اهداف و خط مشی ها یی که یک دولت در امور داخلی یا خارجی  اتخاذ می کند » . [3]

در حوزه داخلی به آن « سیاست داخلی »  و در حوزه خارجی « سیاست خارجی »  می گوییم .

اصول اولیه و پایه فکری دیپلماسی اسلامی :

۱-      اصل حاکمیت الهی  :  مطابق آیه « لاحکم الاالله »  حاکمیت تنها ازان خداست و همه ی موجودات نباید به غیراو اتکا کنند .

۲-   قاعده عدم ضرر و ضرار و نفی سبیل : مطابق آیه ۱۴۱ سوره نساء که می فرماید :« خداوند راه تسلط بر مسلمانان را بر کفار باز نگذاشته است . »   هر گونه روابطی که منجر به سلطه غیر مسلمان بر مسلمانان شود باطل و حرام است و اصل وفای به عهد که مورد احترام و تآکید اسلام است در این چارچوب مورد ارزیابی قرار می گیرد.  این اصل باید در روابط مسلمان و دولت اسلامی با غیر مسلمان یا دولت غیر اسلامی مورد توجه چدی قرار گیرد به طوری که هیچ قراردادی باعث ضرر زدن به منافع مسلمانان از یک طرف و ملت های طرف قرارداد – که خصومتی با اسلام ندارند – نگردد .

۳-   اصل وفای به عهد و احترام به قراردادها و پیمان ها : اسلام با الزامی کردن وفاداری نسبت به پیمان ها و قراردادها ، طرفین را در برابر خداوند مسئول دانسته است . قران مجید در این رابطه در سوره ی بقره آیه ۱۷۷ می فرماید : « نیکو کار کسی است که به خدا ایمان بیاورد و چون پیمان ببندد به پیمانش وفا کند. » همچنین در سوره مائده  آیه ۱   یا در سوره رعد آیه ۲۰ این موضوع را مورد تاکید قرار داده است .

اهداف دیپلماسی  (سیاست خارجه ) پیامبر (ص) در روابط با غیر مسلمانان  :

۱-      اقامه حکومت توحیدی واحد در جهان :

پیامبر (ص) در ایجاد روابط با قدرت های غیر مسلمان داخل و خارج از شبه جزیره ، اولین هدف را در بسط و گسترش اندیشه های اسلامی در راستای آشنایی دیگر قبیله و در افقی دورتر ملل مختلف با اسلام نهاده لذا با توجه به بعد جهانی رسالت پیابر (ص) حرکت به سمت پذیرفتن اسلام و جهانی شدن تدریجی اسلام از اهداف راهبردی ایشان بوده است .

این رسالت جهانی در آیات مختلف قران به آن اشاره شده است که تعدادی از آنان اشاره می کنیم :

قرآن مجید در آیه ۱۰۷ سوره انبیا می فرماید : « ( ای پیامبر ) ما تورا جز برای رحمت جهانیان نفرستادیم . »

قران مجید آیه ۱۵۸ سوره اعراف می فرماید : « بگو ای مردم بی گمان من فرستاده ی خدا به سوی شما (همه ی مردم جهان به هر اندیشه و نژاد و مکان زندگی ) هستم .

 در سوره فتح آیه ۲۸ که می فرماید : « اوست که پیامبر خویش را به هدایت و دین حق فرستاد تا آن را بر همه ی دین ها پیروز گرداند … »

اگر چه پس از وفات پیامبر اعظم (ص) با انحراف در مسیر زمامداری وحکومت  در سقیفه و محروم ماندن شایستگان حکومت که از اهداف و پیامدهای آن جریان بود ، جهانی شدن اسلام به تعویق افتاد اما به خواست حضرت حق با ظهور حضرت مهدی (ع) جهانی شدن اسلام تحقق خواهد یافت .

۲-      اقامه عدل و قسط در جهان و سعادت و کمال بشری :

یکی دیگر از اهداف رسالت پیامبر اسلام (ص) آنچنان که در قران آمده است برقراری عدالت و قسط در در بین مردم است . از جمله این آیات ، سوره ی حدید آیه ۲۵ است که می فرماید : « ما انبیا را با مشعل های هدایت به سوی مردم فرستادیم و به آنها کتاب و میزان عطا کردیم تا مردم عدل و قسط را به پا دارند .»

اذن جهاد به مسلمانان در مصاف با طاغوتیان و ظلم کنندگان و رهایی مستضعفین از دست انان در راستای سعادت و کمال بشری معنا و مفهوم پیدا می کند .

۳-      ظلم ستیزی ، ایجاد امنیت و استقرار صلح پایدار جهانی :

یکی از اهدداف متعالی اسلام تحت لوای حکومت جهانی اسلام ، از بین بردن ظلم و فساد در بین مردم و استقرار صلح پایدار است .از جمله آیات قران در این باب ، آیه ۲۷۹ سوره بقره و یا آیه ۱۱۳ سوره هود که می فرماید : « به آنان که ظلم پیشه می کنند ، تکیه نکنید که آتش آنان شما را خواهد گرفت .»

دیپلماسی پیامبر (ص) در دوران رسالت :

پیامبر گرامی اسلام (ص) از ابتدای آغاز رسالت خود در دو بعد فعالیت خود را آغاز نمودند که می توان آن را به دو بخش تقسیم نمود . در بخش اول به دوران قبل از تشکیل دولت در شهر مدینه بوده است ، طرح ملت سازی بر مبنای ارزش های جدید ( همان اندیشه های اسلامی ، برادری و برابری همه ی مسلمانان ) و ایجاد یک هویت جدید که خارج از خون و نژاد ( عصبیت ) باشد در راستای اهداف اسلام در دستور کار پیامبر (ص) قرار گرفت .

این دوره که هدف اصلی پیامبر (ص) همچنان که به آن اشاره شد ملت سازی بود حدود ۱۳ سال به طول انجامید و بذر های کاشته شده شروع به جوانه زدن کرد . پیشوانه این حرکت آیات نازل شده در این مدت بود که با مضامین اخلاقی و معرفتی و اعتقادی روح و روان مسلمانان را تقویت و پشتوانه اعمال آنان بود ، خشنودی خداوند ، بشارت به بهشت ، دعوت به استقامت در سختی ها ، بشارت پیروزی ، عاقبت کافرین و … همگی حرکاتی در راستای ایجاد یک جامعه نوین اسلامی در بطن مردمی که تا قبل از آن فاقد هرگونه وحدت سیاسی و فرهنگ غالب غنی جمع محور بوده اند، می باشد .

شروع این حرکت و استمرار آن با دعوت از مردم صورت گرفت که این دعوت ها را در سه بخش می توان مورد بحث قرار داد.

دعوت سری : این دعوت که مدت سه سال طول کشید تنها شامل افرادی می شد که پیش زمینه های جذب و هدایت را دارا بودند به عبارت دیگر شیوه ی پیامبر (ص) تآثیرگذاری بر افراد خاص یا فرد سازی بود .

از آنجایی که اجتماع مکه نیاز به حرکت قوی تر و گسترده تر داشت دعوت وارد مرحله جدیدی شد و کمی عمومی تر شد و به دستور پروردگار عالم دعوت از نزدیکان و خویشان مورد توجه قرار گرفت در سوره ی شعرا آیه ۲۱۴خداوند این دستور به پیامبر(ص)  این چنین ابلاغ می فرماید :« خویشاوندان خود را بیم بده »

با نزول این دستور دور جدید از دعوت پیامبر آغاز گشت که از آن به دعوت عمومی و در نگرش سیاسی امروز از آن به عنوان دیپلماسی عمومی یاد می شود که روشی نوین است که امروزه به آن توجه خاصی می شود ،  در ادامه بحث به آن خواهیم پرداخت

پیامبر (ص) شروع اصلاحات را از نزدیکان خود آغاز نمود و با دعوت ار بنی هاشم انها را دعوت به پذبرش راه حق و شریعت اسلام نمود که درجلسه اول و دوم ابولهب عموی پیامبر با فضا سازی جلسه را از مسیر اصلی خارج و به هم زد تا پیامبر (ص) به هدف خود نرسد ، اما در جلسه سوم پیامبر ( ص) رسالت خود را ابلاغ نمود و از خویشاوندان  خود خواست که به راه حق وارد شوند .