روانشناسی کودکان - پایگاه دانلود رایگان کتاب | دانلود کتاب

تحقیقات نشان می دهند که برخی عبارات مثبتی که ما به کودکان می گوییم ، در واقع بسیار مخرب هستند. باوجود اینکه نیت بدی نداریم، اما با بکار بردن این جملات باعث می شویم که کودکان به آنچه که واقعا هستند باور نداشته باشند. بعضی از جملات ما گول زننده اند و باعث می شوند کودک کمترین تلاش ممکن را برای کاری انجام دهد و یا در زمان سخت شدن کاری آنرا رها کند.

– کودک‌آزاری
– بی‌توجهی به کودکان
– ناتوانی و نقص جسمانی آنها
– شناخت نادرست آنها
– داشتن مشکلات غیرمتداول
– مشکل در کنار آمدن درست
– قرار داشتن در معرض رفتارهای مجرمانه

برای آنها که تازه شروع کرده‌اند، به نظر می‌رسد هرچقدر هم که برای محافظت از فرزندانتان دربرابر مسائل منفی تلاش کنید، غیرممکن است. فوق‌العاده خواهد بود اگر همه دنیا برای بچه‌ها مناسب بود اما متاسفانه واقعی نیست. چه در ایستگاه اتوبوس باشد، یا در مدرسه، در فعالیت‌های همراه با همسالان، در محل، در خانه یا هر جای دیگر، بچه‌ها در معرض دیدن یا شنیدن اطلاعات منفی هستند که می‌تواند روی آنها تاثیر بگذارد. شما بعنوان والدین قادر به کنترل همه چیز در زندگی فرزندتان نیستید. هرچقدر هم که اراده  و خواستی قوی داشته باشید! بچه‌ها از بچه‌های دیگر چیزهای زیادی می‌شنوند و یاد می‌گیرند. حالا همین بچه‌ها هم آن را یا در تلویزیون دیده‌اند یا از کسی دیگر شنیده‌اند.

خیلی از کارتون‌هایی که برای بچه‌ها ساخته می‌شود هم می‌توانند مقصر باشند. این موضوع بسیار موردعلاقه والدین است و نمی‌خواهیم با آن سرتان را درد بیاوریم و فقط اشاره کوچکی به آن می‌کنیم. برنامه‌های مربوط به بچه‌ها این روزها خشونت کمتری نسبت به قبل دارد و مناسب‌تر است. برنامه‌های مربوط به کودکان نوپا عالی به نظر می‌رسند و هیچ مشکلی ندارند. برنامه‌های مربوط به بچه‌های بزرگتر از ۵ سال به نظر می‌رسد چیزهایی را نشان می‌دهد که انتظار داریم بچه‌ها انجام ندهند. اما آنها یاد می‌گیرند و انجامشان می‌دهند. به طور مثال چند وقت پیش پسرم برنامه‌ای در تلویزیون دید که قصد داشت نشان دهد که کار بچه‌هایی که سر دوستشان را در توالت‌فرنگی کرده بودند و سیفون را زده بودند چقدر بد بوده اما متاسفانه نتیجه آن این شد که پسرم این کار را با دوستش انجام داد و وقتی از او پرسیدم که چرا این کار را کرده است پاسخ داد که وقتی در تلویزیون این را دیده بود به نظرش خیلی جالب و خنده‌دار بوده است و اصلاً به میکروب‌ها و چندش‌آور بودن آن فکر نکرده است.

البته خیلی از بچه‌ها ممکن است بفهمند که این کار چقدر چندش‌آور است و آن را انجام ندهند اما همه بچه‌های یکجور نیستند. آهنگ‌هایی هم در برنامه‌های تلویزیونی مربوط به بچه‌ها پخش می‌شود که ما بعنوان والدین دوست نداریم فرزندمان آنها را بخواند. البته رادیو راه‌حل‌هایی دارد مثل گذاشتن نوارها و سی‌دی‌های مخصوص بچه‌ها اما درمورد فیلم و تلویزیون کاری از دستتان برنخواهد آمد.

بعضی افراد به اندازه کافی هوشیار نیستند که فکر کنند نباید جلو بچه‌ها درمورد بعضی چیزها حرف بزنند. مردم معمولاً به اشتباه فکر می‌کنند که  بچه‌ها خوب گوش نمی‌کنند. مثلاً در ایستگاه اتوبوس هستید، چند بچه جمع شده‌اند و با هم حرف می‌زنند و بازی می‌کنند و بزرگترها هم انتظار می‌کشند. بعضی‌ها فکر می‌کنند که بچه‌ها درگیر کار و بازی خودشان هستند و به آنها گوش نمی‌کنند. بچه‌ها مثل اسفنج می‌مانند، حرف‌ها و مکالمات اطرافشان را می‌شنوند و آن را جذب می‌کنند. بعد آنچه شنیده‌اند را به بچه‌های دیگر منتقل می‌کنند.

بعضی از والدین فرزندانشان را نادیده می‌گیرند. این هم بخاطر مکالمات مناسب سن است اما به طریقی خیلی بی‌خیال‌تر. ما شاهد اتفاقی در همسایگی‌مان بودیم که هیچوقت فکر نمی‌کردیم پیش بیاید. چند بچه در زمین بازی محل بازی می‌کردند. یک بچه با یک جعبه اسباب‌بازی وارد زمین بازی شد. تا اینجا هیچ مشکلی نیست. اما شروع کرد به هر بچه یک اسباب‌بازی دادن و به آنها گفت که این اسباب‌بازی‌ها برای شروع سکس هستند. این واقعاً مشکل بزرگی است. ما مداخله کردیم و بچه با جعبه اسباب‌بازی‌اش به را به خانه‌اش فرستادیم. اما هیچکدام از والدین او حتی تا دم در هم نیامدند. حالا جای نگرانی بیشتری بود. بچه‌ها گیج شده بودند و یک عالمه سوال می‌پرسیدند. شما بعنوان والدین فقط می‌توانید چیزهایی را به او بگویید و برایش توضیح دهید که مناسب سن او باشد اما در عمق فکرشان هنوز سوالاتی بی‌پاسخی دارند که جواب‌های شما راضی‌شان نکرده است.

بی‌توجهی و کم‌محلی به بچه‌ها انواع مختلفی دارد. بیشتر آنها به استفاده از حس پدر یا مادر بودن و مراقبت از بچه برمی‌گردد. منظور مراقبت‌ها و توجه‌های مثلاً پزشکی و اینها نیست. بیشتر جنبه ذهنی و روانی آن مدنظرمان است. خیلی از بچه‌ها مشکلات ذهنی و رفتاری دارند. پیدا کردن متخصصین خوبی که در این زمینه حرفه‌ای باشند ممکن است خسته‌کننده باشد. ممکن است بچه‌ پیش دکترهای مختلفی برود اما اگر این دکترها درکی از مسائل فرزندتان نداشته باشند، نخواهند توانست فرزندتان را درمان کنند. نتیجه این خواهد شد که کودک به آن رفتارهای خود ادامه می‌دهد و سرکش‌تر می‌شود. از شما بعنوان والدین انتظار می‌رود که این خدمات را برای او فراهم کنید. اگر این کار را نکنید، ممکن است جزء آندسته والدین طبقه‌بندی شوید که توجهی به نیازهای ذهنی و رفتاری فرزندشان ندارند. پیدا کردن متخصص خوب اهمیت زیادی دارد. بعضی از آنها ممکن است در این زمینه آموزش ندیده باشند، بعضی ممکن است آموزش دیده باشند اما تجربه کافی نداشته باشند. بعضی از آنها برای بررسی سوابق رفتاری کودک تنبل هستند و حوصله ندارند به همه نگرانی‌های شما درمورد فرزندتان گوش دهند. همچنین ممکن است خیلی زود درمورد تشخیص مشکل فرزندتان تصمیم‌گیری کنند. اما متخصصین خوب هم وجود دارند. اگر کودک آن خدماتی که نیاز دارد را دریافت نکند هیچ پیشرفتی در رفتار و وضعیت او مشاهده نخواهید کرد.

خیلی از والدین که فرزندشان مشکل جدی دارد واقعاً سردرگم می‌شوند. این سردرگمی باعث می‌شود اینطرف و آنطرف بروید و همه چیز را امتحان کنید. پیدا کردن بهترین خدماتی که می‌تواند برای فرزندتان مفید باشد کار سختی است مخصوصاً اگر با بچه‌ای سروکار داشته باشید که مشکلش غیرعادی باشد. همچنین صداقت یکی از مهمترین عوامل در بهبودی فرزندتان است. اگر کودک یا والدین او با متخصص صادق نباشند، بی‌فایده خواهد بود. بهترین دکتر با کودک کار خواهد کرد اما اگر همه اطلاعات صادقانه و درست را دریافت نکند، نمی‌تواند با توجه به نیاز اصلی فرزندتان برای او درمان انجام دهد.

کودک‌آزاری نقش بسیار مهمی در رفتار بچه‌ها بازی می‌کند. این مسئله بچه‌ها را حتی بسیار بیشتر از افراد بزرگسال تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. هر کودکی رفتار متفاوتی را دربرابر آن نشان می‌دهد. اگر حل‌نشده باقی بمانند خیلی زود به یک رفتار مجرمانه تبدیل می‌شوند. حتی بچه‌هایی که از موقعیت‌های کودک‌آزاری بیرون آورده می‌شوند به سمت امتحان کردن آن می‌روند اما برای بهتر شدن کمک می‌گیرند برخلاف بچه‌هایی که وادار می‌شوند در موقعیت‌های کودک‌آزاری بمانند.

بچه‌ها باید تشویق شوند که راحت حرف‌هایشان را بزنند و یک نفر را داشته باشند که به او اعتماد کامل داشته باشند. نگرانی و احساسات منفی در آنها منجر به فاجعه می‌شود. به کودکتان کسانی را معرفی کنید که می‌توانند آزادانه با آنها درمورد نگرانی‌ها و مشکلاتشان حرف بزنند. بچه‌ها قادر نیستند به خوبی بزرگتر با نگرانی‌های احساسی کنار بیایند و آنها را کنترل کنند و نیاز به کمک دارند.

شما بعنوان والدین ممکن است نگرانی‌هایی داشته باشید که نیاز به توجه دارد تا بتوانید برای فرزندتان بهترین باشید. این برای بهبود سلامتی فرزندتان و خودتان بسیار مفید است. استرس بزرگترین و متداول‌ترین مسئله‌ای است که بچه‌های مشکل‌دار تجربه می‌کنند. اما مسائل دیگری هم هستند که نیاز دارید برای خودتان به دنبال کمک تخصصی بروید. والدین یا کودک ممکن است در زمینه‌های زیر نیاز به کمک متخصص پیدا کنند:

– رفتار
– کنترل استرس
– کنترل عصبانیت
– افسردگی
– مهارت‌های مقابله

بچه‌ها و رفتارهای مجرمانه آنها می‌تواند با عوامل مختلفی در ارتباط باشد. شما بعنوان والدین می‌بایست برای جلوگیری از مجرم شدن آنها، به دنبال کمک برایشان باشید. این بچه‌ها نسل بعدی جامعه هستند. همه چیز در محدوده توانایی آنهاست. به آنها کمک کنید راهنمایی و حمایتی که می‌خواهند را دریافت کنند. پیشگیری خیلی مهم است. حتی در راه تبدیل شدن به یک مجرم هنوز فرصت مداخله و کمک وجود دارد. پس اجازه ندهید این مسئله و مشکل کوچک جلو شما را بگیرد و نگذارد کمک لازم برای فرزندتان را در اختیار او قرار دهید.

در کل آنچه می‌خواهیم بگوییم و لازم است والدین بدانند این است که کودک از بدو تولد شروع به جذب اطلاعات می‌کند و قسمت زیادی از این اطلاعات را از والدین می‌گیرد. بنا براین مسئولیت کامل یادگیریهای اولیه (Primary learnings) کودک بر عهده والدین است و نقش آنها به عنوان معلم اهمیت زیادی دارد.
قرار دادن اهداف مناسب
از قرار دادن اهدافی که مبهم یا پیوسته فراتر از توانایی‌های کودک هستند خودداری کنید هرگز کمال گرا نباشید و از کودک خود توقع نداشته باشید که کارها را به شیوه صحیح و کامل آن انجام دهد زیرا این مسئله سبب سرخوردگی شما و کودکتان خواهد شد و نهایتاً کودکی سرخورده و غمگین خواهید داشت که فاقد شکوفایی و رشد دلخواه است راه درست این است که فکر خود را بر کمبودها متمرکز نکنید بلکه تمرکز خود را معطوف به هر عمل مثبت یا پیشرفت کودک و تقدیر از آنها کنید.
همواره مشارکت کنید
یکی از وظایف معلم فرزند خود بودن این است که والدین واقعا باید کارهایی را انجام دهند. در واقع شما به عنوان والدین کودک مجبورید خیلی بیشتر از آنچه خودتان تمایل دارید کار انجام دهید. کودک قبل از سن هشت سالگی (و حتی پس از هشت سالگی) اکثراً از طریق تقلید Imitation) ) یاد می‌گیرد و یکی از بهترین راهها برای نشان دادن یک نمونه خوب برای تقلید کردن این است که برخیزید و در مقابل یا همراه کودک خود کاری انجام دهید.

این بدان معناست که والدین نباید فقط به دستور دادن یا راهنمایی کردن کلامی کودک اکتفا کنند بجای اینکه به کودک بگویید برو اسباب بازیهایت را جمع کن باید دست فرزند خود را بگیرید، زانو بزنید و جمع کردن اسباب بازهها را بصورت بازی و نمایش با هم انجام دهید و بگویید وقتش است اسباب بازیهایت را جمع کنی حرکت توام با مقدار کمی خیال پردازی و شوخ طبعی و … برای وادار کردن کودک به انجام آنچه شما می‌خواهید بسیار مفید است.
تکرار کنید ، تکرار کنید و تکرار کنید
در مورد تمام کودکان و بویژه کودکان کم سن و سال هر چند خسته کننده ولی ضروری است که بارها و بارها به آنها گفته شود که یک کار را انجام دهند. به عنوان مثال فرض کنید یک کودک خردسال به هنگام خوردن غذا ، صرف نهار یا انتظار برای چیزی آرام نمی‌نشیند در این صورت ممکن است شما مجبور باشید پیامهای معینی مثل «ما هنگام غذا خوردن پایمان را تاب نمی‌دهیم و به صندلی لگد نمی‌زنیم را برای ماهها و ماهها تا زمانی که بدن کودک هم مانند ذهنش پیام را دریافت کند.
نمونه‌های مثبت را ارائه کنید
تا حد امکان مسائل را به شیوه مثبت بیان کنید جملات منفی از همان لحظه‌ای که شروع به صحبت می‌کنید ایجاد ناراحتی می‌کنند مغز کودک حتماً تمامی کلمات را پردازش نمی‌کند و ممکن است جمله منفی شما برعکس درک شود. فقط در سن مدرسه است که کودک آمادگی پاسخ دادن به دستورات صرفا کلامی بدون همراهی کلمات را دارد بنابراین تا جایی که می‌توانید سخنان خود را با نمایش و حرکت دستها بیان کنید و به کودک خود تصویری از کار مورد نظر را ارائه کنید.
اطمینان حاصل کنید که کودک شما می‌تواند دستورات را به یاد بیاورد
حافظه کودک شما ظرفیت کمی دارد و بنابراین نمی‌توانید انتظار داشته باشید رفتار صحیح را به یاد بیاورد اگر چه آنها را بارها و بارها نشان داده باشید. یادگیری کودک از طریق رشد تدریجی و تکرار (که سبب شکل گیری عادتها در کودک می‌شود) بوجود می‌‌آید. در واقع انتظار یادآوری مطالب از کودک «زیر پنج سال» زیاد خواهی است و هنگامی که حافظه او به رشد کافی برسد مطالب را پس از چند بار گفتن خیلی سریع به خاطر خواهد آورد.
عدم مداخله
بسیاری از کودکان از نظر تمرکز طولانی مشکل دارند و پرورش آن نیز دشوار است. در واقع این موضوع طبیعی است که کودک خردسال به اندازه افراد بالغ تمرکز نداشته باشد. یکی از کارهای اصلی و خوبی که می‌توانید جهت حفظ تمرکز کودک انجام دهید، این است که وقتی «مجذوب و مشغول» چیزی شده است مداخله نکنید و زمانی که توجه کودک خود به خود به چیزی معطوف شد از کار خوب او تقدیر کنید.
توجه کنید
«توجه کردن» به یک کودک خردسال باید نمایشی (با اعمال و رفتار) و واضح باشد، کود نسبت به اینکه والدینش به او توجه می‌کنند یا نه؟ بسیار حساس است. کودک والدین را به خاطر عدم توجه یا سرزنش می‌کند یا دست و لباس آنها را به منظور جلب توجه می‌گیرد. کودک هنگامی احساس مورد توجه واقع شدن می‌کند که با او «تماس چشمی» برقرار شود یا کارتان را به خاطر او رها کنید؛ و این کاری است که والدین باید انجام دهند. اگر والدین این کار را از سن خیلی پایین شروع کنند کودک می‌فهمد که دارای «صدا» است و به عنوان یک انسان مورد احترام.
کودک را با موارد منع آشنا کنید
با وجود اینکه مسائل باید با ارائه نمونه و جملات مثبت به کودک ارائه شوند ولی مواردی نیز وجود دارد که لازم است کودک «نه» بشنود تا بفهمد «نه» یعنی «ممنوعیت در انجام کاری» البته هنگامی که به کودک «نه» گفته می‌شود لازم نیست این کار به شکل رویارویی مستقیم و برخورد اراده‌ها انجام شود. در واقع همیشه ارزش دارد که قبل از گفتن «نه» چند لحظه دست نگه داریم تا از قصد و نیت اصلی کودک مطمئن شویم و در مورد واکنش صحیح خود کمی فکر کنیم. یکی از بهترین راهها برای انجام این کار معطوف کردن حواس کودک به یک موضوع دیگر است (موضوعی که می‌دانیم کودک بدان علاقه دارد).

سه موضوعی که لازم است کودک از آنها منع شود عبارتند از: «انجام کارهای خطرناک نظیر دست زدن به اجاق گاز و … ، اذیت کردن دیگران با کارهای خود نظیر با سر و صدا بازی کردن و… ، ایجاد خسارت با کارهای خود نظیر رنگی کردن دیوارهای اتاق با مداد رنگیهایش و… » والدین می‌توانند برای جلوگیری از کارها ، کارهایی نظیر «پوشاندن لباسهایی که کودک دوست دارد» را انجام دهند.