حبط عمل - پایگاه دانلود رایگان کتاب | دانلود کتاب

معنی گناه و گوناگونی آن
گناه به معنی خلاف است، و در اسلام هر گونه کاری که برخلاف فرمان خداوند باشد، گناه است، گناه هر چند کوچک باشد چون نافرمانی خدا است، بزرگ است.
رسول اکرم (ص) در سخنی به ابوذر فرمود:
لاتنظر الی صغر الخطیئه و لکن انظر الی من عصیته:
« کوچکی گناه را ننگر، بلکه آن را بنگر که از چه کسی نافرمانی می‌کنی! »
واژه‌های بیانگر گناه در قرآن
در زبان قرآن و پیامبر و امامان (علیهم السلام) با واژه‌های مختلف، از گناه یاد شده است، که هر کدام گوئی از بخشی از آثار شوم گناه
آثار و پی‌آمدهای شوم گناه
توبه و پاکسازی و جبران گناه
آثار و پی‌آمدهای شوم گناه
اشاره:
از مسلمات دین و علم و تجربه است که کردار انسان، خواه نیک، خواه بد، دارای پی‌آمد و نتیجه، در دنیا و آخرت است، و همچون بذری است که در جهان کاشته می‌شود، اگر بذر گل بود، نتیجه‌اش گل است و اگر خار بود، نتیجه‌اش خار است.
به قول مولوی:
این جهان کوه است و فعل ما ندا             سوی ما آید نداها را صدا
و به قول سعدی:
دهقان سالخورده چه خوش گفت با پسر
                                ای نور چشم من بجز از کشته ندروی
به عبارت دیگر، هر عملی دارای عکس‌العمل، و هر کنشی دارای واکنش است، مثلاً زدن توپ فوتبال را به زمین، عمل و کنش می‌گویند، برخاستن آن توپ از زمین را عکس‌العمل و واکنش می‌گویند، و چگونگی آن برخاستن بستگی به چگونگی زدن دارد.
و باید توجه داشت که مکافات عمل، هم در دنیا وجود دارد و هم در آخرت، با این فرق که مکافات دنیا، نسبت به آخرت، بسیار کمرنگتر می‌باشد. و نیز باید توجه داشت که کیفر یا پاداش عمل، به صورتهای گوناگون سراغ انسان می‌آید.
و این را نیز نباید از نظر دور داشت که گرفتاریهای گوناگونی که در دنیا دامنگیر انسان می‌گردد، گاهی مکافات عمل است و گاهی برای امتحان است و برای بعضی مایه و پایه ترقی و تکامل و پاداش افزون و مضاعف است.
چنانکه در آیه ۱۵۵ سوره بقره به این مطلب اشاره شده است.
( و لنبلونکم بشیی من الخوف و الجوع …)
و روایات متعدد نیز دلالت بر آن دارد. از جمله امام صادق (ع) فرمود:
ان اشد الناس بلاء الانبیاء ثم الذین یلونهم، ثم الامثل فالامثل
« سخت‌ترین مردم از نظر بلا، پیامبرانند، سپس کسانی که در پی آنانند، سپس کسی که از دیگری بهتر است به ترتیب.»
آثار دنیوی گناه از دیدگاه قرآن
در قرآن، دهها آیه پیرامون آثار و کیفر گناه آمده، و در اینجا به ذکر چند نمونه می‌پردازیم:
۱ـ در آیه ۵۹ بقره می‌خوانیم:
فانزلنا علی الذین ظلموا رجزا من السماء بما کانوا یفسقون
« پس بر ستمگران بخاطر فسق و نافرمانی، عذابی از آسمان فرستادیم.»
۲ـ در آیه ۴۹ مائده می‌خوانیم:
یرید الله ان یصیبهم ببعض ذنوبهم
« خداوند می‌خواهد آنها را به پاره‌ای از گناهانشان مجازات کند.»
۳ـ در آیه ۶ سوره انعام می‌خوانیم:
فاهلکناهم بذنوبهم
« آنها را به خاطر گناهانشان نابود ساختیم.»
۴ـ و در آیه ۹۶ سوره اعراف می‌خوانیم:
فاخذناهم بما کانوا یکسبون
« آنها را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم»
۵ـ در آیه ۵۲ سوره نمل می‌خوانیم:
قتلک بیوتهم خاویه بما ظلموا
« این خانه‌های آنها است که به خاطر ظلم و ستمشان خالی مانده است»
۶ـ در آیه ۳۵ نوح می‌خوانیم:
مما خطیئاتهم اغرقوا
« آنها به خاطر گناهانشان، غرق شدند.»
۷ـ در آیه ۱۴ سوره شمس می‌خوانیم:
فدمدم علیهم ربهم بذنبهم فسواها
« آنها ( قوم ثمود) را به خاطر گناهانشان در هم کوبید و سرزمینشان را صاف و مسطح کرد»
۸ـ در آیه ۱۱ سوره رعد می‌خوانیم:
ان الله لایغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم
« خداوند سرنوشت هیچ قوم و ملتی را تغییر نمی‌دهد، مگر آنکه آنها خود را تغییر دهند.»
۹ـ در آیه ۱۴ سوره مطففین می‌خوانیم:
کلا بل ران علی قلوبهم ما کانوا یکسبون
« چنین نیست که آنها می‌پندارند، بلکه اعمالشان همانند زنگاری بر دلهایشان نشسته است»
۱۰ـ در آیه ۳۰ سوره شوری می‌خوانیم:
و ما اصابکم من مصیبه فبما کسبت ایدیکم و یعفوا عن کثیر
« و هر گرفتاری که به شما رسد، به خاطر اعمالی است که انجام داده‌اید و بسیاری را نیز عفو می‌کند»
جالب توجه اینکه امیر مؤمنان علی (ع) گوید: رسولخدا (ص) فرمود:
خیر آیه فی کتاب الله هذه الایه
« بهترین آیه در قرآن همین آیه است»
سپس فرمود:
یا علی ما من خدش عود و لا نکبه قدم الا بذنب
« ای علی! هر خراشی که از چوبی به انسان می‌رسد، و هر لغزش قدمی بر اثر گناهی است که از او سرزده است.» 
چند آیه در مورد آثار گناه در آخرت
۱ـ و من جاء  بالسیئه فکبت وجوهم فی النار هل تجزون الا ما کنتم تعملون
(نمل ۹۰)
« آنانکه اعمال بدی انجام دهند، به رو در آتش افکنده می‌شوند، آیا جزائی جز آنکه عمل می‌کردید خواهید داشت.»
۲ـ در آیه ۲۳ سوره جن می‌خوانیم:
و من یعص الله و رسوله فان له نار جهنم خالدین فیها ابداً
« و هر کس نافرمانی خدا و رسولش کند، آتش دوزخ از آن او است، جاودانه در آن می‌مانند.»
۳ـ در آیه ۱۱ تا ۱۶ سوره معارج می‌خوانیم:
یود المجرم لو یفتدی من عذاب یومئذ ببنیه. و صاحبته و اخیه و فصیلته التی توویه. و من فی الارض جمیعا ثم ینجیه ـ کلا انها لظی نزاعه للشوی
« گنهکار دوست می‌دارد که فرزندان خود را در برابر عذاب آن روز فدا کندـ و (نیز) همسر و برادرش را ـ و قبیله‌اش را که همیشه از او حمایت می‌کردند ـ و تمام مردم روی زمین را تا مایه نجاتش شود. اما هرگز چنین نیست، شعله‌های سوزان آتش است که دست و پا و پوست سر را می‌کند و می‌برد.
چگونگی حبط اعمال در دنیا
همان‌طور که بیان شد «حبط» در قرآن به اعمال انسان، نسبت داده شده است و شامل اعمال غیر عبادی نیز می‌شود و آثار حبط در هر دو جهان آشکار می‌گردد.
بدون شک از آثار حبط، در جهان آخرت بهره‌مند نشدن از ثواب و پاداش و چه بسا روبرو شدن با عقاب و کیفر است؛ اما آنچه در اینجا مهم است، کیفیت آثار حبط در این جهان است.
هر انسان عاقل، هر عملی را که انجام می‌دهد در راستای هدفی است که در نظر گرفته است. تمام تلاش‌ها و کوشش‌هایی که می‌کند همه در مسیر رسیدن به مقصود مورد نظر او است. انسان‌های خردمند در همه اعمال خویش، عبادی و غیرعبادی، هدفمند هستند. حتی آنها در انجام بعضی از اعمال، دو نوع هدف دارند:
یکی آن پاداش اخروی است که در جهان دیگر به آن برسند و دیگری آثار مثبتی که در همین جهان می‌تواند به دنبال آن آید مانند صله رحم، حج و غیر آن که علاوه بر ثواب اخروی باعث طول عمر، توسعه روزی و …. می‌شود.
حبط این گونه از اعمال بدین صورت است که این اعمال بی‌اثر می‌شود و نه تنها در آن جهان ثوابی در قبال آن داده نمی‌شود، بلکه در همین جهان نیز آثار آن را نخواهد داشت.
آنچه ذکر شد مربوط است به اعمال عبادی؛ اما اعمال غیرعبادی نیز در راستای اهداف انجام می‌گیرد و حبط آن به معنای به هدر رفتن آنهاست؛ یعنی آن اعمال به نتیجه نمی‌رسد و بی‌اثر می‌شود.
در مورد کیفیت حبط اعمال کافران، مشرکان و منافقان، مفسران چنین نوشته‌اند: « خداوند تلاش‌هایی را که برای از بین‌بردن اساس دین و خاموش کردن نور خدا داشته‌اند، ( همه اینها را بی‌اثر می‌سازد) »
« منظور از حبط اعمال کفار در دنیا، عدم تأثیر اعمال نیک آنها در دنیاست؛ مثلاً اگر صله رحم سبب طول عمر می‌شود، در حق این گونه افراد چنین تأثیری ندارد». 
« کافران در دنیا مورد مدح و ثنا واقع نمی‌شوند و اموال و خون آنها محفوظ نخواهد بود».
« مراد به حبوط عمل آنها در دنیا آن است که خدای، افشای سر ایشان کرده».
« خداوند، مکر و کید آنها را باطل نمود» و « آنان با حبط اعمالشان به اهداف خویش نمی‌رسند».