بیماریهای قلبی - پایگاه دانلود رایگان کتاب | دانلود کتاب

بیماری قلبی در  حال حاضر یکی از شایع‌ترین بیماری‌هاست. اما شاید باور نکنید که ۹۰ درصد از حملات قلبی به عواملی مربوط می‌شود که می‌توان درباره آنها کاری انجام داد. مراقبت از قبل، بررسی فشار خون و کلسترول و  وزن تنها بعضی از این موارد هستند. در ادامه بعضی از سؤالاتی را که اغلب بیماران می‌پرسند مرور می‌کنیم.

 

آیا عوامل خطری برای بیماری‌های عروق کرونر قلب وجود دارد که نتوان از آن پیشگیری کرد؟

والدین شما، سن و جنسیت شما می‌تواند عوامل خطر را افزایش دهد. اگر سابقه خانوادگی بیماری قلبی داشته باشید،‌ مذکر و بزرگسال باشید باید بیشتر مراقب باشید. اما به خاطر داشته باشید که می‌توانید بسیاری از عوامل خطر را کاهش داده و در نتیجه احتمال ابتلا به مشکلات قلبی را کاهش دهید.

آیا این درست است که یک داروی خاص فشار خون باعث رشد موها می‌شود؟

بله،‌ این دارو ماینوکسیدیل است که در موارد بسیار شدید فشار خون تجویز می‌شود. این دارو همچنین ممکن است موجب اضافه وزن شده و به همین دلیل به طور معمول استفاده نمی‌شود. این دارو باعث افزایش موها می‌شود که اگرچه از طرف مردان کم‌مو مورد استقبال واقع می‌شود اما خانم‌ها آن را دوست ندارند.

آئورت چیست؟

مهم‌ترین شاهرگ بدن آئورت است که خون را از بطن چپ قلب دریافت و به اعضای بدن می‌رساند. آئورت ۳ لایه داخلی، میانی و خارجی دارد که از کلاژن، الاستین و عضلات صاف ساخته شده‌اند. در ابتدای محل خروج آئورت از بطن چپ، دریچه آئورت (دریچه دولتی) قرار دارد. کار دریچه آئورت این است که هنگام انبساط بطن چپ بسته شده و مانع از برگشت خون از آئورت به قلب می‌شود.

هرچند وقت یک بار فشار خون باید چک شود؟

اگر همه چیز طبیعی باشد سالی یک بار کافی است اما اگر فشار‌خون‌تان بالا رفته باشد پزشک چند بار در نوبت‌های کوتاه آن را چک می‌کند تا همه‌چیز طبیعی باشد. فشار خون شما باید در فواصل منظم و معمولا هر ۳ تا ۶ ماه بررسی شود.

آیا قلب واقعا عضله است، چه چیزی باعث بیماری آن می‌شود؟

قلب یک پمپ عضلانی اما بسیار پیچیده است. این عضو بسیار قوی است و تقریبا هر ۲۴ ساعت صدهزار نبض می‌زند. مشکلات متعددی ممکن است برای قلب شما پیش بیاید. به عنوان مثال؛

مشکل پمپاژ: عضلات ممکن است ضعیف یا بیش از حد ضخیم شده باشند.

آسیب دریچه‌ها: ممکن است دریچه‌ها باریک شده باشند و عروق کرونری هم احتمال دارد تنگ یا مسدود شده باشند.

چرا جوان‌ها سکته می‌کنند؟

این روزها عوامل متعددی در بروز سکته قلبی در سنین پایین دخالت دارد. یکی از این عوامل ژنتیک است. معمولا اگر پدر و مادر فردی در جوانی و زیر۵۰ سالگی دچار سکته قلبی شده باشند،‌ بیشتر در معرض خطر سکته است. متاسفانه پایین آمدن سن سکته قلبی در کشور و رسیدن آن به سنین جوانی بیشتر ناشی از علل بیرونی و محیطی است. زندگی شهری، هیجان و‌ تغییر نحوه زندگی از دیگر عوامل موثر محسوب می‌شود. جوانان امروز ۶-۵  کیلوگرم نسبت به جوانان ۴۰ سال پیش چاق‌ترند و بیشتر به مسائل فکری و کامپیوتر روی آورده‌اند و کمتر از عضله و بدنشان استفاده می‌کنند در نتیجه چاقی‌شان بیشتر و قدرت عضلانی‌شان کمتر خواهد بود.  از آنجا که پدر و مادر دیگر فرصت تهیه غذای خانگی را ندارند، به فست‌فود روی می‌آورند و ذائقه‌شان را به چربی عادت می‌دهند. همه این عوامل دست به دست هم می‌دهد و سن سکته قلبی را که در گذشته از ۸۰ به بالا بود، به ۳۵ به بالا می‌رساند. اداره قلب وزارت بهداشت، ‌درمان و آموزش پزشکی در اوایل سال ۸۴، علت ۴۶ درصد مرگ و میر در کشور را بیماری‌های قلبی معرفی کرده که غالب این مرگ‌ها در سنین زیر ۷۰ سال و با متوسط عمر ۲/۶۸ سال رخ می‌دهد. از آنجا که جوانان عروق کرونرشان چندان شاخه شاخه‌ نیست و با بسته‌شدن یه رگ بخش بزرگی از قلب از بین می‌رود، مرگ بر اثر سکته در آنها بیشتر است زیرا قلب نمی‌توانـد از جاهای دیگر خون بگیرد.

براساس مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، بیماری‌های قلبی هر ساله جان تعداد زیادی را می‌گیرد و می تواند یکی از مهمترین علل مرگ در سراسر جهان شناخته شود.

 

آیا می‌دانستید که بیماری‌های قلبی و سلامت دهان با هم مرتبط هستند؟ این دو، به دو طریق متفاوت با هم در ارتباطند:

۱. تحقیقات نشان داده است که افراد مبتلا به بیماری‌های لثه متوسط تا شدید به احتمال بیشتری به مشکلات و بیماری‌های قلبی مبتلا می‌شوند.

۲. سلامت دهان با سلامت عمومی بدن در ارتباط است. تحقیقات نشان داده است که سلامت دهان می‌تواند علامت هشداری برای سایر بیماری‌ها و مشکلات جسمی، ازجمله بیماری‌های قلبی باشد.

ارتباط ۱: چطور بیماری لثه احتمال حمله قلبی را بالا می‌برد

براساس آکادمی دندان‌پزشکی عمومی، ازآنجاکه دهان گذرگاه بدن است، افرادیکه دچار بیماری مزمن لثه هستند بیشتر در معرض ابتلا به حمله قلبی قرار دارند. بیماری لثه به علت به وجود آمدن پلاک ایجاد می‌شود.

بعضی محققان پیشنهاد کرده‌اند که بیماری لثه به این علت که باکتری‌های لثه معیوب می‌توانند از آنجا بیرون آمده، وارد جریان‌خون شود، به رگ‌های خونی بچسبد و ایجاد لخته را افزایش دهد، می‌توانند با بیماری‌های قلبی در ارتباط باشد. همچنین گفته می‌شود که التهاب ناشی از بیماری لثه هم می‌تواند ساخت لخته خون را تحریک کند. لخته جریان خون به قلب را کاهش می‌دهد و درنتیجه موجب بالا رفتن فشارخون و افزایش خطر حمله قلبی می‌شود.

عوامل خطرزا

 تحقیقات مشخص نکرده‌اند که بیماری قلبی یا بیماری لثه کدامیک درواقع موجب دیگری می‌شود. این کار بسیار دشوار است زیرا بسیاری از عوامل خطرزای بیماری لثه با بیماری‌های قلبی یکسان هستند:

• کشیدن سیگار
• تغذیه ضعیف
• دیابت
• جنسیت مرد

ارتباط ۲: چطور سلامت دهان درمورد بیماری‌ قلبی هشدار می‌دهد

تحقیقات نشان می‌دهد که بیش از ۹۰ درصد از همه بیماری‌های سیستمیک–ازجمله بیماری‌های قلبی–نشانه‌های دهانی دارند. علاوه‌براین، دندان‌پزشکان می‌توانند با معاینه آنها برای نشانه‌های درد دهانی، عفونت یا التهاب، به بیمارانی که سابقه بیماری قلبی دارند کمک کنند. براساس آکادمی دندان‌پزشکی عمومی، تشخیص و درمان درست عفونت‌های دندان و لثه در بعضی از این بیماران موجب کاهش داروهای مصرفی فشارخون و ارتقای سلامت عمومی شده است.

علائم هشدار بیماری لثه

براساس آکادمی دندان‌پزشکی عمومی، بیماری لثه تعداد زیادی از افراد را درگیر می‌کند. علائم هشدار آن عبارتند از:

• قرمز، حساس و متورم شدن لثه‌ها
• خونریزی لثه موقع مسواک زدن یا استفاده از نخ‌دندان
• لثه‌هایی که به ظاهر از دندان جدا شده‌اند
• بدبو شدن مزمن دهان یا بدمزه شدن آن
• شل شدن دندان‌ها یا جدا شدن آنها از هم

پیشگیری بهترین درمان است

بااینکه به نظر می‌رسد بیماری لثه با بیماری‌های قلبی در ارتباط است اما قبل از اینکه بتوانیم با قطعیت بگوییم این رابطه چیست، نیاز به تحقیقات بسیار بیشتری داریم. تحقیقات نشان نداده است که درمان برای یکی از این بیماری‌ها به کنترل دیگری کمک می‌کند اما می‌دانیم که چکاپ‌های منظم، نظافت کامل و بهداشت خوب دهان می‌تواند به بالا بردن سلامت دهان کمک کند و سلامت خوب دهان به ارتقای سلامت عمومی بدن کمک می‌کند.

بااینکه برای برداشتن باکتری، پلاک و رسوب‌ها و تشخیص علائم بیماری لثه نیاز به معاینات منظم پزشکی و بهداشت و نظافت مرتب است، اما خودتان نقش عمده‌ای در پیشگیری از بیماری‌های لثه دارید:

• مسواک زدنتان دو تا سه دقیقه طول بکشد و اینکار را به یک خمیردندان حاوی فلوراید دو بار در روز انجام دهید. دقت کنید که در امتداد خط لثه مسواک بزنید.
• برای برداشتن پلاک از محل‌هایی که مسواک به آن دسترسی ندارد، هر روز از نخ‌دندان استفاده کنید.
• برای کاهش پلاک تا ۲۰ درصد از دهان می‌توانید از شوینده‌های دهان استفاده کنید.
• برای فراهم کردن موادمغذی لازم ( بخصوص ویتامین A، C) یک رژیم‌غذایی سالم را دنبال کنید.
• از کشیدن سیگار و ساید دخانیات پرهیز کنید.

اگر بیماری قلبی دارید…

• سعی کنید وضعیت سلامت دهانتان را در حالت مطلوب نگه دارید. این یعنی مرتب و روزانه مسواک بزنید و نخ‌دندان بکشید و به طور منظم برای چکاپ نزد دندان‌پزشک بروید.
• اطمینان یابید که دندان‌پزشکتان در جریان بیماری قلبی شماست و سابقه پزشکی کامل خود ازجمله داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید، در اختیار او قرار دهید.
• به دقت دستورالعمل‌های دکتر و دندان‌پزشکتان را درمورد مراقبت‌های سلامتی و بهداشتی ازجمله استفاده از داروهای تجویزی مثل آنتی‌یوتیک‌ها، دنبال کنید.

– مهم‌ترین مؤلفه‌ها در مداخلات تغییر شیوه زندگی۱ برای افراد مبتلا به بیماری قلبی چیست؟
• مدیریت کنترل وزن و رژیم غذایی
• ورزش
• قطع مصرف سیگار
• مدیریت استرس
• حمایت گروهی
– آیا تغییر شیوه زندگی واقعاً می‌تواند مؤثر باشد؟
جواب این پرسش مثبت است. پژوهش‌های متعدد در این زمینه نشان داده‌اند یک برنامه جامع و فراگیر، شامل ترکیبی از روش‌های مختلف تغییر شیوه زندگی، علاوه بر کاهش علایم بیماری عروق قلب می‌تواند نیاز به انجام اعمال جراحی قلب را نیز کاهش دهد. با انجام آزمایش‌های میکروسکوپیک مشخص شده است که این روش می‌تواند باعث پسرفت پلاک در دیواره عروق قلب شود و تا ٩١% علائم آنژین قفسه صدری را کاهش دهد. علاوه بر این میزان کلسترول نوع LDL تا ٣٧% تنزل می‌کند.
– کدام رژیم غذایی برای افراد مبتلا به بیماری قلبی مناسب‌تر است؟
رژیم‌های غذایی که شامل مقدار زیادی از میوه‌ها و سبزیجات و در عین حال مقدار محدودی از لبنیات و گوشت قرمز باشند می‌توانند به کاهش شیوع سکته قلبی کمک کنند. برای تأمین چربی بهتر است از روغن زیتون و ماهی آزاد (سالمون) استفاده شود. به طور کلی می‌توان چربی‌ها را به دو دسته تقسیم کرد:
* چربی‌های خوب:
١ـ چربی‌های اشباع نشده۲: می‌توانند میزان کلسترول نوع HDL را افزایش دهند ولی تأثیری بر کلسترول نوعLDL ندارند. از این گروه می‌توان به زیتون ـ روغن زیتون ـ اوکادو۳ (نوعی میوه شبیه انبه یا گلابی بزرگ) و بعضی از مغزها مانند مغز بادام اشاره کرد.
٢ـ چربی‌های امگاـ٣ ۴ که در ماهی‌های آب سرد مانند ماهی آزاد ـ ماهی قزل‌آلا ـ شاه ماهی ـ ماهی ساردین ـ ماهی دودی و همچنین در گردو و دانه کتان (بزرک) یافت می‌شود. نحوه اثر امگاـ٣ عبارت است از تولید پروستاگلاندین‌های۵ ضد التهاب که از تشکیل لخته در جدار عروق جلوگیری می‌کنند. این نوع چربی می‌تواند خطر مرگ ناگهانی ناشی از بیماری قلبی، فشارخون بالا و نامنظمی‌های ضربان قلب را کاهش دهد.
* چربی‌های بد:
١ـ اسیدهای چرب ترانس۶ که بدترین نوع چربی هستند؛ شامل مارگارین، روغن تردکننده شیرینی و غیره، روغن‌های گیاهی هیدروژنه و غذاهای آغشته در روغن سرخ شده مانند غذاهای اسنک و سرپایی می‌باشند. این نوع چربی‌ها میزان کلسترول HDL را کاهش و برعکس، میزان کلسترول LDL را افزایش می‌دهند، بنابراین بیشترین خطر را برای افراد مبتلا به بیماری قلبی به همراه دارند.
۲ـ چربی‌های اشباع شده۷ که غنی از کلسترول هستند و معمولاً در منابع حیوانی، لبنیات و غذاهای سرخ شده وجود دارند. این نوع چربی‌ها نه تنها برای مبتلایان به بیماری قلبی بلکه برای افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن از جمله دیابت و سرطان نیز مضر می‌باشند. مطالعات مختلف ثابت کرده است که کاهش میزان کل چربی دریافتی، به ویژه چربی‌های اشباع شده، برای پیشگیری و درمان بیماری‌های قلبی بسیار مؤثر است.
٣ـ اسیدهای چرب اشباع نشده چند زنجیره‌ای۸ که در دانه ذرت، گل رنگ، روغن پنبه دانه و روغن‌های موجود در غذاهای آماده وجود دارد. این نوع چربی‌ها دارای اسیدهای چرب امگاـ۶ هستند که می‌توانند میانجی‌ها و پروستاگلاندین‌های التهاب‌زا را ایجاد کنند. این اسیدها همچنین اکسیده شده و مواد سمی‌تولید می‌کند که می‌توانند به طور مستقیم به دیواره سلول‌ها آسیب برسانند. چربی‌های اشباع نشده چند زنجیره‌ای میزان کلسترول HDL را کاهش می‌دهند.
– چه نوع رژیم غذایی گیاهی برای کاهش میزان کلسترول توصیه می‌شود؟
١ـ نوع چربی مصرفی را تغییر دهید (به قسمت قبل مراجعه کنید).
٢ـ مصرف فیبر را افزایش دهید. رابطه میان مصرف فیبر و کاهش کلسترول در مطالعات بسیاری بررسی شده است. بیشترین محصولات فیبری که مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از : جو دوسر۹، پسیلیوم۱۰، پکتین۱۱ (ژلاتین گیاهی) و دانه کتان۱۲٫ فیبرهای محلول که بیشتر در بقولات (نخود فرنگی، لوبیا، عدس که علاوه بر فیبر و دیگر مواد مغذی، غنی از پروتیین‌های گیاهی هستند)، میوه‌ها و سبزیجات وجود دارند؛ برای کاهش سطح کلسترول خون به طور طبیعی بسیار مؤثرند. مصرف رژیم غنی از فیبر، همچنین می‌تواند تأثیر رژیم غذایی کم چربی را در کاهش میزان کلسترول تقویت کند. مصرف روزانه ٣۵ گرم فیبر می‌تواند حدود ٢٣٪ کلسترول را کاهش دهد. سبوس جو دوسر و آرد جو دوسر از بهترین فیبرها هستند و تاکنون در مورد آن‌ها مطالعات فراوانی انجام شده است. پسیلیوم و دانه کتان که از دسته فیبرهای نامحلول هستند، نسبت به فیبرهای محلول سطح کلسترول را به میزان کمتری کاهش می‌دهند.
٣ـ در رژیم غذایی خود از سیر استفاده کنید. سیر خام یا کمی‌پخته شده، به میزان ١ تا ٢ حبه در روز تأثیر مناسبی دارد. مصرف سیر همچنین می‌تواند علاوه بر کلسترول، میزان فشارخون را ١٢ـ ٩% کاهش دهد. اظهار نظرهای متفاوتی در مورد تأثیر پودر یا کپسول‌های سیر وجود دارد.
۴ـ دانه کتان (بزرک) مصرف کنید. دانه کتان (تخم کتان) علاوه بر فیبر، سرشار از اسیدهای چرب امگاـ٣ است. مفید بودن آن در بیماری‌های قلبی عروقی بیشتر به دلیل کاهش کلسترول، مهار پلاکت‌ها۱۳ و تأثیر خفیف بر استروژن است. دانه کتان به تنهایی دارای تمامی‌خواص فوق است ولی چون پوسته سفت و غیرقابل هضمی‌دارد بهتر است در آب خیسانده شود. مقدار مصرف آن ۵/٢ قاشق چایخوری سه بار در روز است، اما بعضی از متخصصین تغذیه تا ۴ قاشق غذاخوری در روز را نیز توصیه می‌کنند.
– آیا شواهدی وجود دارد که تأثیرآنتی‌اکسیدان‌ها۱۴ را در کاهش خطر ابتلا به تصلب شرایین تأیید کند؟
در این مورد هنوز اختلاف نظر وجود دارد و اطلاعات آماری متفاوت است. آنتی‌اکسیدان‌ها با جلوگیری از اکسیده شدن کلسترول نوع LDL توسط رادیکال‌های آزاد می‌توانند از بروز تصلب شرایین پیشگیری کنند. استفاده از ترکیب چند نوع از آنتی‌اکسیدان‌ها مؤثرتر از مصرف منفرد آن‌هاست. پژوهش‌های درازمدت و متعدد نشان داده‌اند که مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند در کاهش بیماری‌های قلبی عروقی مؤثر باشد. اما مطالعه‌ای که اخیراً صورت گرفته نشان داده است که مصرف آن‌ها موجب کند شدن اثر داروی سیموستاتین۱۵ ( که برای درمان افزایش چربی و کلسترول خون استفاده می‌شود) می‌گردد.
به طور کلی به نظر نمی‌رسد که مکمل‌های آنتی‌اکسیدان نسبت به میوه‌ها، سبزیجات تازه و چای سبز؛ ارجحیت اقتصادی و درمانی داشته باشند.
– کدام یک از ویتامین‌ها خواص آنتی‌اکسیدان دارند؟
ویتامین C (اسیدآسکوربیک)۱۶ یک ویتامین محلول در آب است و اولین خط دفاعی آنتی‌اکسیدان‌هاست. این ویتامین می‌تواند اثر ویتامین E را نیز تقویت کند و مصرف آن به ویژه در افراد سیگاری مفید است. مصرف ویتامین C حدود ٢٠٠ تا ۵٠٠ میلی‌گرم درروز می‌تواند به ثبات دیواره عروق و سوخت و ساز کلسترول کمک کند. ویتامین A (رتینول)۱۷ و ویتامین E (آلفا توکوفرول)۱۸ ویتامین‌های محلول در چربی هستند و از تشکیل هیدروپراکسیدهای چربی که هنگام استرس‌های قلبی در LDL و غشاء سلول‌ها ایجاد می‌شوند، جلوگیری می‌کنند. میزان مصرف ویتامین A حدود ١۵٠٠٠ تا ۵٠٠٠٠ واحد و ویتامین E حدود ۴٠٠ تا ٨٠٠ واحد در روز است. تحقیقاتی که به مدت ٢٠ سال در مورد آنتی‌اکسیدان‌ها انجام گرفت مشخص کرد که مصرف این ویتامین‌ها می‌تواند در پیشگیری از بیماری‌های وابسته به گرفتگی عروق قلب کمک کند.
– چه آنتی‌اکسیدان‌های دیگری برای افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی مفید است؟
کوآنزیم Q ١٠(کوکیوتن)۱۹ یک ماده ضروری برای سوخت و ساز در میتوکندری‌هاست که به انتقال الکترون در تولید ATP و انرژی کمک می‌کند. این کوآنزیم در افراد سالمند، افراد دچار سوء تغذیه و بیمارانی که از داروهای بتابلوکر۲۰ (مانند پروپرانولول) استفاده می‌کنند، تقلیل می‌یابد. کیوتن همچنین یک آنتی‌اکسیدان چربی قوی است که حتی اثر آن از ویتامین E هم قوی‌تر می‌باشد به طوری که نسبت کیوتن به کلسترول تام از نسبت HDL به کلسترول تام از اهمیت بیشتری برخوردار است. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که کیوتن می‌تواند در کاهش علایم آنژین صدری و بهبود تحمل ورزش در افراد مبتلا به بیماری نارسایی احتقانی قلب کمک مؤثری باشد. مقدار پیشنهادی برای این بیماران حدود ١٠٠ تا ٢٠٠ میلی‌گرم در روز همراه با کمی چربی برای سهولت در جذب آن است.
عصاره هسته انگور۲۱ دارای فلاوونوییدهایی۲۲ (اولیگومرهای پروسیانیدولیک۲۳) است که فعالیت آنتی‌اکسیدانی بسیار قوی دارند و اثر آن‌ها حتی از ویتامین‌های C و E هم بیشتر است. این مواد گیاهی می‌توانند سطح کلسترول را پایین آورده، تجمع پلاکت‌ها را مهار کرده و از تنگی عروق جلوگیری کنند. گنجاندن فلاوونوییدها در رژیم غذایی به طور بسیار مؤثری میزان مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی را کاهش خواهد داد.
– چه نوع مواد معدنی در پیشگیری از تصلب شرایین سودمند هستند؟
مواد معدنی ضروری مانند منیزیم، پتاسیم، روی و کلسیم از محافظان عمده قلب می‌باشند. این مواد، به ویژه در افراد دچار سوء تغذیه و بیماران بستری در بیمارستان بسیار بااهمیتند.
منیزیم و پتاسیم در پیشگیری از بیماری‌ها و حمله قلبی مؤثرند. همچنین در تثبیت ریتم طبیعی قلب، تنظیم فشارخون و اداره نارسایی قلب نیز سهم عمده‌ای دارند. تزریق وریدی منیزیم می‌تواند به درمان سکته قلبی حاد کمک کند. هر دو آن‌ها در اکثر غذاها (سبزیجات، غلات، مغزها و گیاهان برگدار سبز) وجود دارند.
سلنیوم به فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز۲۴ پلاسما کمک می‌کند که می‌تواند رادیکال‌های آزاد پراکسید هیدروژن را خنثی کرده و پراکسیداسیون چربی۲۵ را کاهش دهد. همچنین سلنیوم می‌تواند اثر ویتامین E را تقویت کند و به همین دلیل اغلب همراه با آن مصرف می‌شود.
– رابطه میان هوموسیستئین و ویتامین‌های B چیست؟
هوموسیستئین در تبدیل متیونین۲۶ به سیستئین۲۷ یک واسطه است. وقتی یک فرد کمبود اسید فولیک، ویتامینB6 یا ویتامین ۱۲B دارد این تبدیل ناکارا خواهد بود و در نتیجه میزان هوموسیستئین در خون بالا خواهد رفت که با صدمه زدن به کلاژن دیواره عروق می‌تواند به طور مستقیم با تصلب شرایین ارتباط داشته باشد. اگر هوموسیستئین خون بالای ١٠ میکروگرم در دسی لیتر باشد به عنوان یک عامل خطر مستقل در حمله قلبی یا بیماری عروق محیطی مطرح می‌شود.
مشخص شده است که مکمل‌های ویتامین B کمپلکس، در کاهش سطح هوموسیستئین و در نتیجه کاهش عوامل خطر مؤثرند.
– تأثیر چای سبز در پیشگیری و درمان طبیعی تصلب شرایین چقدر است؟
اثرات سودمند چای سبز به دلیل وجود مقدار زیاد پلی فنل‌ها۲۸ست که به طور طبیعی خاصیت آنتی‌اکسیدان دارند. پلی فنل‌ها تقریباً ١٠٠ برابر قوی‌تر از ویتامین C و ٢۵ برابر مؤثرتر از ویتامین E می‌توانند رادیکال‌های آزاد را خنثی یا کاهش دهند. مصرف چای سبز به علت خاصیت آنتی‌اکسیدانی، توانایی در محدود کردن انعقاد، کاهش سطح LDL و کلسترول تام و افزایش سطح HDL در افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی سودمند است.
– در مورد مصرف سویا چه فرضیه‌هایی وجود دارد؟
غذاهایی که با سویا تهیه شوند دارای موادی از فیتواستروژن۲۹ها هستند که ایزوفلاوون۳۰ نامیده می‌شوند. شواهدی در دست است که مصرف روزانه٣٠ تا ۵٠ گرم آن می‌تواند میزان بروز بیماری‌های قلبی، سرطان‌های پستان و پروستات را کاهش داده و همچنین در بهبود علایم دوران یائسگی مانند پوکی استخوان و گُرگرفتگی۳۱ مؤثر باشد. در مورد تصلب شرایین سودمندی آن به دلیل کاهش سطح کلسترول نوع LDL و افزایش نوع HDL می‌باشد.
در سال ٢٠٠٠ میلادی FDA32 اعلام کرد، پروتئین سویا یک منبع غذایی است که ممکن است خطر بیماری‌های قلبی را کاهش دهد. فیتواستروژن‌های سویا به عنوان یک رژیم هورمونی جایگزین در خانم‌هایی که دوران یائسگی را سپری می‌کنند کاربرد دارد.
– چه گیاهان دیگری برای درمان تصلب شرایین کاربرد دارند؟
ولیک (خفچه)۳۳ که در درمان نارسایی احتقانی قلب، کاهش فشارخون، کاهش کلسترول خون و کاهش ایسکمی‌قلبی مؤثر است. این تأثیر به دلیل خاصیت ادرار آوری متوسط، افزایش فعالیت دستگاه عصبی پاراسمپاتیک و اثراتی مشابه داروهای مهارکننده ACE34 می‌باشد.
جنسه (جنسان)۳۵ به عنوان یک رقابت کننده با یون کلسیم اثر می‌کند و اثرات ضد انعقاد خون و همچنین گشاد کننده‌گی عروق کرونر قلب دارد. مقدار مصرف آن روزانه ٢٠٠ تا ۵٠٠ میلی‌گرم است. در افرادی که مستعد اختلالات اضطرابی، بی‌خوابی و فشار خون بالا هستند مصرف آن می‌بایست محدود شود و از استفاده همزمان با مواد تحریک کننده مانند کافئین اجتناب شود.
سیر ( قبلاً در مورد آن توضیح داده شده است).
زنجبیل۳۶ به عنوان یک عامل ضد پلاکت و کاهش دهنده کلسترول اثر می‌کند. زنجبیل به صورت چای نیز مصرف می‌شود و گیاهی است که در آشپزخانه‌ها از آن زیاد استفاده می‌شود.
هنگامى که کلسترول LDL به دیواره شریان وارد مى شود (A) و به پوشش شریان صدمه مى زند؛ شریان با آزاد کردن پیغام برهاى شیمیایى به نام «سایتوکاین» ها از خود واکنش نشان مى دهد و این مواد پاسخ التهابى را باعث مى شود. سایتوکاین ها سلول هاى ایمنى به نام لنفوسیت هاى T و ماکروفاژها را به صحنه فرا مى خوانند. ماکروفاژها LDL را مى بلعند و مملو از کلسترول مى شوند (B) و به سلول هاى کفى بدل مى شوند. نتیجه التهاب مداوم در دیواره شریان است چون براى محصور کردن این التهاب به دیواره شریان پیام مى فرستد تا ماده اى فیبرى تولید کند و نهایتاً این ماده کلاهکى را بر روى ناحیه ملتهب تشکیل مى دهد. به این ترتیب پلاک تصلب شرایین به وجود مى آید (C) اما در زمانى ممکن است پلاک پاره شود (D). بدن سعى مى کند به وسیله عوامل انعقادى، پلاکت ها و سلول هاى خونى با تشکیل یک لخته خونى در محل این پارگى را ترمیم کند (E). لخته خونى حاصل باعث انسداد کامل شریان مى شود.

از حوزۀ تغذیه و بهداشت
نقش امگا ٣ در سلامتی جسم و روح      

 

این مقاله پیش از این در نشریۀ "ایران جوان" تورنتو، منتشر شده است*.
روغن ماهی که سالها ماده ای اضافی و بی فایده تلقی می شد و تنها مورد استفاده اش خوراندن آن به حیوانات خانگی بود، به ناگاه اهمیتی حیاتی برای زندگی انسان پیدا کرده و تبدیل به محصولی شده که نیاز به آن بیش از هر مادۀ غذایی دیگر می باشد. چرا که به اعتقاد کارشناسان اسید چرب امگا ۳ که از روغن ماهی به دست می آید نه تنها سبب می شود که انسان سالم تر و شادتر باشد، بلکه حتی باعث باهوشی بیشتر هم می شود.
بنابراین به رغم اعتقاد کسانی که به این مسئله با دیدۀ تردید می نگرند، این اسید به زودی جزء لاینفکی از برنامۀ غذایی خواهد شد و به همۀ خوراکیها از مرغ گرفته تا آب میوه، افزوده می شود. اما چنین تصمیمی به حدی جدیدست که "شرکت مواد غذایی دریایی کانادا" که بزرگترین فرآوری این ماده در جهان را به عهده دارد، تنها ۱۰ سالی است که در این زمینه فعالیت می کند. این شرکت در سال ۲۰۰۲، روغن ماهی بد طعم و بو را به صورت پودری بی رنگ و بو درآورد. دو سال بعد این محصول به عنوان مادۀ غذایی سالم و قابل استفاده، مورد تأیید قرار گرفت و به خوراکیهای گوناگون افزوده شد. اما هنوز به تمام مواد غذایی اضافه نشده و تنها در برخی از خوراکیها، مانند نان و ماست وجود دارد. از ماه جاری هم، به آب پرتقال تروپیکانا اضافه می شود، و سپس نوبت چیپس می رسد. اما روند وارد کردن این اسید به غذای روزانه، تنها به اضافه کردن آن به خوراکیها ختم نمی شود. بلکه برای از دست ندادن بازار بزرگ مسلمانها، اطمینان حاصل می شود که روش فرآوری حلال هم باشد.
 البته اعتقاد به این که ماهی غذای مغز می باشد، از هزاران سال پیش وجود داشته است. اما همان گونه که گفته شد لیست عریض و طویل فواید روغن ماهی به سبب دارا بودن اسید چرب امگا ۳، ارائه ای جدید محسوب می شود که از دهۀ ١۹٣۰ رایج گردید. در عین حال، پژوهشهایی که یکی پس از دیگری اثرات بسیار مفید و پرشمار این اسید را در سلامت روح و جسم انسان نشان می دهند، سبب شده اند ماهیهایی مانند ساردین و تن، به صدر لیست غذاهای مفید راه پیدا کنند. همین اخیرا نیز ثابت شد که امگا ۳ برای مبارزه با بیماریهای جسمی مانند الزایمر و انواع سرطان، و بیماریهای روحی چون افسردگی اثری شگرف دارد. این پژوهشها همچنان ادامه دارد.
"دکتر جوزف هایبلن" روانپزشک و رئیس دایرۀ تحقیقات "مؤسسۀ ملی بهداشت" آمریکا، ١۵ سالست که پژوهشهای خود را بر رابطۀ امگا ۳ با بسیاری از بیماریهای جسمی و روحی، متمرکز ساخته است. وی معتقدست که از اوایل دهۀ ١۹۶۰ که روش تغذیۀ مردم تغییر کرده و غذاهای آماده به نحوی گسترده مصرف می شوند، افراد به کمبود امگا ۳ دچار شده اند. نتیجۀ این عدم تعادل عوارضی چون افزایش خشونت، قتل، خودکشی، افسردگی و بیماریهای جسمی است.
این محقق و همکارانش از سال ١۹۹٨ با انتشار نتیجۀ پژوهشهای خود در نشریۀ "لنست"، به مقایسه عادات غذایی مردم گوناگون پرداختند. پژوهش آنها نشان داد که در کشورهایی چون ژاپن، تایوان و کره که بیشتر از سایر کشورها ماهی مصرف می کنند، میزان افسردگی کمترست. در مقابل، مردان در کشورهایی چون بلغارستان که میزان مصرف غذاهای دریایی در آنها از همه جا کمترست، بیشترین تعداد خودکشی را دارند.
به اعتقاد کارشناسان اسید چرب امگا ۳ که از روغن ماهی به دست می آید نه تنها سبب می شود که انسان سالم تر و شادتر باشد، بلکه حتی باعث باهوشی بیشتر هم می شود.
آنها همچنین با مطالعۀ نتایج آمارهای مربوط به ۳۸ کشور جهان که توسط سازمان ملل متحد گرفته شده، دریافتند که هرچه میزان مصرف امگا ۶ – که در غذاهای آماده مانند مک دونالد به وفور یافت می شوند- بیشتر شود، آمار آدم کشی افزایش می یابد.
اما نتیجه ای که این پژوهشگر و گروهش در ماه جون سال گذشته در "نشریۀ تغذیۀ بالینی آمریکا" منتشر کردند، قدمی بسیار فراتر محسوب می شود. چرا که آنها دریافتند که ۱٣ بیماری خطرناک و مرگ آفرین با کمبود امگا ۳ در بدن، رابطۀ مستقیم دارد. ۲۷ درصد مرگ و میرهای ناشی از بیماریهای قلبی و ۵/٩۸ درصد افسردگیها، تنها بخش کوچکی از این رابطه خطرناک را تشکیل می دهند.
البته نمی توان تغییر عادات غذایی را، تنها دلیل افزایش این بیماریهای خطرناک دانست. اما هایبلن بدون تردید، آن را اصلی ترین و مهم ترین عامل می داند.
در عین حال نتایج همۀ پژوهشها، و نقطه نظرات کلیۀ محققان با این نتایج همسویی ندارد. مثلا مقاله ای که در ماه ژانویۀ گذشته در "نشریۀ اتحادیۀ پزشکی آمریکا" منتشر شد، نشان داد که امگا ۳ در واقع خطر ابتلا به سرطان را کاهش نمی دهد. بر اساس این مقاله نظریۀ کوچک شدن غدد سرطانی در حیوانات با مصرف این اسید چرب، مورد تأیید قرار نگرفت.
ولی مسئله به همین جا ختم نمی شود. بلکه نتیجۀ ۴۰ سال پژوهش روی بیش از ۷۰۰ هزار انسان، نتایج متضادی را نشان می دهد. به طوری که برخی از آزمایشات ثابت می کند که مصرف این اسید چرب نه تنها از بروز انواع سرطانها پیشگیری نمی کند، بلکه سبب افزایش ابتلا به آنها نیز می شود.
کما اینکه مقاله ای که در ماه مارس سال گذشته در "نشریۀ پزشکی انگلستان" منتشر شد، نشانگر نتایجی متفاوت بود. چرا که "دکتر لی هوپر" از "دانشگاه آنجلیای شرقی" و گروه تحت نظارتش، با بررسی ٨۹ پروژۀ تحقیقاتی به این نتیجه رسیدند که نه تنها بین مصرف این اسید و پیشگیری یا کاهش از بیماریهای قلبی رابطۀ خاصی وجود ندارد، بلکه میزان این بیماریها در مردانی که از این اسید زیاد استفاده می کنند، بیشترست.
هوپر می گوید که نتیجۀ بررسیهای وی و گروهش با "عصبانیت" روبرو شده است. ولی از آنجا که وظیفۀ علم ارائۀ حقایقست، او بدون توجه به این عکس العملها عقاید خود را بیان می کند. دکتر هوپر می گوید: "ممکنست امگا ۳ در برخی از موارد نتایج مثبت داشته باشد، اما قطعا در مواردی هم مضرست." به نظر او از آنجا که افرادی که این ماده در بدنشان بیشتر بوده مردمی ثروتمندتر بوده اند، در نتیجه رژیم غذایی، فعالیتهای بدنی و روش زندگیشان نیز، سالمتر بوده است. لذا همین امر می تواند دلیل کمتر بودن بیماریهای گوناگون در بین آنها باشد.
اما به هر حال "ادارۀ بهداشت کانادا" امگا ۳ را در رژیمی متعادل برای سلامتی افراد حیاتی تشخیص داده، و در عین حال در مورد میزان بیش از حد آن نیز، هشدار داده است. چرا که مصرف بیش از حد آن را، با مشکلاتی مانند کم شدن بنیۀ دفاعی بدن مرتبط می داند.
واقعیت این است که امروزه غذاهایی با برچسبهایی از قبیل "بدون چربی" و "مفید برای قلب"، هواداران بیشتری دارند. بنابراین خوراکیهای محتوی امگا ۳ در بالای لیست این نوع غذاها قرار می گیرند. به طوری که در چند سال اخیر فروش آنها همه ساله ٣۰۰ درصد افزایش داشته است.
 
"دکتر جوزف هایبلن" معتقدست که از اوایل دهۀ ١۹۶۰ که روش تغذیۀ مردم تغییر کرده افراد به کمبود امگا ۳ دچار شده اند. نتیجۀ این عدم تعادل عوارضی چون افزایش خشونت، قتل، خودکشی، افسردگی و بیماریهای جسمی است.
"رابت اور" رئیس و رئیس هیئت مدیرۀ شرکت مواد غذایی دریایی کانادا، این افزایش را نتیجۀ تب داغی می داند که با تأمل مردم در مورد تغییر عادات غذایی خود از دهۀ ١۹۶۰ ایجاد شده است. او می گوید: "مردم با نگاه به این تغییر منفی، مصمم شده اند که زندگی طولانی تری داشته باشند. و چه بهتر که این کار از طریق مصرف مواد طبیعی امکان پذیر شود." 
شرکت نامبرده یکی  از تولید کنندگانی است که با ارائۀ ۱۵ محصول گوناگون محتوی امگا ۳ سوار بر این موج شده، و تولیدات خود را در قفسه های فروشگاههای سراسر جهان، جای داه است.
اما اگر پیش بینی ها درست از آب دربیاید، اینهمه تولید و فروش، بخشی بسیار کوچکی از این صنعت خواهد بود. چرا که شرکت بین المللی "مشاورۀ فراست و سولیوان" با اشاره به بازار ۷۰۰ میلیون دلاری روغن ماهی و مشتقاتش در سال ۲۰۰۵، پیش بینی می کند که به زودی این بازار سر به میلیارد دلار خواهد زد.
 
شرکت مواد غذایی دریایی کانادا با محصولات گوناگون غنی شده با امگا ۳، بازار جهانی خود را گسترده تر می کند. یکی از قراردادهای این شرکت، با بزرگترین کارخانۀ ماست بندی انگلستان به نام "مولر" است. وقتی که اور برای نخستین بار به دیدن مسئولان این شرکت بزرگ انگلیسی رفت، ماستی غنی شده با امگا ۳  را در دست داشت که فواید آن برای انسان، مدتها در آزمایشگاه شرکت مواد غذایی دریایی کانادا مورد بررسی قرار گرفته بود.
اینک کار این شرکت به حدی رونق پیدا کرده، که در حال ساختن یک مجتمع جدید در کنار بنای قبلی خود می باشد.
در عین حال گرچه روغن ماهی یکی از بهترین منابع امگا ۳ می باشد، اما تنها منبع آن نیست. چرا که در بسیاری از سبزیجات، آجیل، و غلات هم وجود دارد. در عین حال خوراندن این اسید به حیواناتی که از گوشتشان تغذیه می کنیم نیز، راهی دیگر برای رساندن آن به بدن انسان می باشد. به طوری که تخم مرغهای محتوی این اسید چرب، ده سالیست که در قفسۀ مواد غذایی به فروش می رسند و گوشت خوک محتوی آن، تازه ترین محصول از این دست به شمار می رود.
"استیو لیسون" استاد تغذیۀ حیوانات "دانشگاه گوئلف" که این تخم مرغها را درست کرده، اینک روی تولید گوشت مرغ محتوی امگا ۳ کار می کند. او می گوید: "این کار، مشکلست. چرا که اگر میزان این اسید زیادتر از حد لازم شود، مردم مزۀ ماهی را در دهان خود حس کرده و از خرید آن امتناع می کنند. در عین حال، مشکل مواد غذایی اینست که حتی اگر یک درصد مردم آن را دوست نداشته باشند، میزان خیلی زیادی به شمار می رود."
این شرکت همچنین می کوشد با آموزش دادن به پزشکان عمومی در مورد فواید روغن ماهی، این نظریه را در بین خانواده ها نیز جا بیندازد. در عین حال ۳۰ پژوهش بالینی نیز در جریانست، که ارتباط مصرف این روغن را با کاهش بیماریهای جسمی و روانی به اثبات برساند.
 
دکتر لی هوپر می گوید: "ممکنست امگا ۳ در برخی از موارد نتایج مثبت داشته باشد، اما قطعا در مواردی هم مضرست."
اما این طنز تلخ همچنان پابرجاست که هنوز اکثریت قریب به اتفاق مردم ثروتمندترین و پیشرفته ترین کشور دنیا (آمریکا) وقتی که شب از سر کار بر می گردند، غذایشان پیتزاهاییست که مدتها به صورت یخ زده، نگهداری شده اند. در عین حال بر اساس گزارشات "مراکز پیشگیری و کنترل بیماریهای آمریکا"، مردم این کشور همه ساله ۱/۷ میلیارد دلار صرف خرید مکمل های ویتامینی و محصولاتی از این دست می کنند، که در واقع بدنشان نیازی به این میزان ندارد. چرا که این فکر نادرست همچنان غالبست که اگر این مصرف ضرری به انسان نمی رساند، ادامۀ آن چه اشکالی دارد؟
اینک مسئلۀ روز اینست که آیا باید حتما امگا ۳ را از طریق روغن ماهی به دست آورد؟ محققینی مانند "دکتر دیوید جنکینز" رئیس پژوهشهای تغذیه و سوخت و ساز بدن "دانشکدۀ پزشکی دانشگاه تورنتو"، این نظر را رد می کنند.
او معتقدست که همان گونه که خودش از ۱٣ سالگی گیاهخوار بوده و این ماده حیاتی را از طریق خوردن گیاهان به بدن خود رسانده، افراد دیگر هم می توانند همین کار را بکنند.
اما دکتر جوزف هایبلن همچنان معتقدست که اگر ما ماده ای (روغن ماهی) در دست داریم که شفای بیماریهای جسمی و روحیست، باید از آن استفاده کنیم.
* انگلیسی این مطلب در نشریۀ "مک لینز" کانادا منتشر شده است.