تعاریف بسیار زیاد و متنوعى در مطبوعات و رسانه ها از کوکى ها دیده مى شود. یکى از این تعاریف اینگونه بیان مى شود که: «کوکى ها برنامه هایى هستند که وب سایت ها در هارددیسک شما قرار مى دهند. آنها در کامپیوتر شما قرار گرفته و اطلاعات مربوط به شما و آنچه که شما در اینترنت انجام مى دهید را جمع آورى مى کنند و هر زمان که لازم باشد مى تواند تمامى اطلاعات جمع آورى شده توسط کوکى را بارگذارى (Load) کند.»
مشکل اینجاست که هیچ کدام از اینگونه تعاریف صحیح نیستند. کوکى ها برنامه نیستند و نمى توانند مانند یک برنامه اجرا شوند. از این رو نمى توانند هیچ گونه اطلاعاتى براى خود جمع آورى کنند و یا اینکه اطلاعات شخصى شما را از کامپیوترتان گردآورى کنند. در حقیقت یک تعریف صحیح از کوکى عبارت است از: «یک قطعه متنى که سرویس دهنده وب مى تواند در هارددیسک کاربر ذخیره کند. کوکى ها به وب سایت ها اجازه ذخیره کردن اطلاعات روى کامپیوتر کاربر و سپس بازیابى آن را مى دهند. براى مثال یک وب سایت تقریباً براى هر ملاقات کننده یک شماره شناسه (user ID) مجزا ایجاد مى کند و آن را در کامپیوتر کاربر ذخیره و بعدها به عنوان فایل کوکى به کار مى برد. اکثر سایت ها تنها یک قطعه اطلاعات که همان شناسه کاربر است را بر روى سیستم شما ذخیره مى کنند. یک زوج نام _ ارزش، یک قطعه داده (Data) نامگذارى شده است و یک برنامه نیست و هیچ کارى نمى تواند انجام دهد. یک وب سایت تنها مى تواند اطلاعاتى را که در کامپیوتر شما قرار داده بازیابى کند و نمى تواند اطلاعات را از دیگر فایل هاى کوکى و یا هر اطلاعات دیگرى از کامپیوتر شما بازیابى کند.
•انتقال کوکى ها
در حقیقت این نکته که کوکى ها اطلاعات سرى و شخصى کاربران را براى اهداف و مقاصد معینى مى فرستند چندان مبناى علمى ندارد. هر وب سایت تنها مى تواند داده هایى را که بر روى سیستم شما ذخیره کرده دریافت کند و نه هیچ چیز دیگرى را. داده ها نیز به روش زیر نقل و انتقال پیدا مى کنند: اگر شما URL یک وب سایت را در مرورگر (Browser) خود تایپ کنید، مرورگر شما یک درخواست براى صفحه وب سایت ارسال مى کند. وقتى مرورگر این عمل را انجام داد در سیستم شما به جست وجوى فایل کوکى مى پردازد. اگر فایل مورد نظر را پیدا کند مرورگر شما تمام زوج نام _ ارزش را به همراه URL به سرویس دهنده ارسال خواهد کرد و اگر فایل کوکى را پیدا نکند هیچ داده اى هم نخواهد فرستاد. پس از آن سرویس دهنده وب درخواست صفحه و همچنین کوکى را دریافت مى کند و چنانچه زوج هاى نام _ ارزش دریافت شده باشند، مى تواند آنها را به کار گیرد. اما اگر زوج هاى نام _ ارزش دریافت نشده باشند آن گاه سرویس دهنده متوجه خواهد شد که شما قبلاً از این سایت دیدن نکرده اید. بر همین اساس سرویس دهنده یک شماره شناسه جدید براى شما در پایگاه داده هاى خود ایجاد مى کند و سپس زوج هاى نام – ارزش را به سیستم و در Header صفحه وب ارسال مى کند، و سیستم شما این زوج ها را بر روى هارددیسک ذخیره مى کند. فراموش نکنیم که سرویس دهنده وب مى تواند زوج هاى نام – ارزش را تغییر داده و یا اینکه هر بار شما به سایت مراجعه مى کنید و درخواست صفحه مى کنید زوج هاى جدیدى به آن اضافه کند. البته اطلاعات دیگرى نیز وجود دارند که سرویس دهنده مى تواند به همراه زوج نام _ ارزش ارسال کند. یکى از آنها تاریخ انقضا است و دیگرى یک مسیر است. به طورى که سایت مى تواند ارزش هاى کوکى متفاوتى را با قسمت هاى مختلف سایت مربوط کند. در عین حال باید توجه داشته باشید که شما بر روى این فرآیند کاملاً کنترل دارید و مى توانید یک گزینه را در مرورگر خود تنظیم کنید، به گونه اى که مرورگر هر بار به شما اطلاع دهد که یک سایت زوج هاى نام _ ارزش براى شما فرستاده و شما مى توانید آنها را پذیرفته و یا رد کنید.
•استفاده از کوکى ها
در اصل کوکى ها به منظور رفع مشکل بزرگ افرادى که وب سایت ها را اجرا مى کنند، تکامل یافته اند.
به مفهوم دیگر، یک کوکى اجازه مى دهد وب سایت اطلاعات وضعیت را بر روى سیستم شما ذخیره کند. این اطلاعات سبب مى شود وضعیت مرورگر شما براى وب سایت مورد نظر مشخص شود. یک شناسه (ID) یک قطعه ساده از اطلاعات وضعیت است و چنانچه یک شناسه در سیستم شما وجود داشته باشد سایت متوجه خواهد شد که شما قبلاً از این پایگاه دیدن کرده اید. در اصل وضعیت به این شکل است که «مرور شما حداقل یک بار از این سایت دیدن کرده» و سایت، شناسه شما مربوط به این دیدار را مى شناسد. اما وب سایت ها به روش هاى مختلفى از کوکى ها استفاده مى کنند: مثلاً سایت ها مى توانند دقیقاً تعیین کنند که چه تعداد بازدیدکننده از سایت دیدن کرده اند. براى سرویس دهنده هاى پروکسى (Proxy)، Caching، تمرکزدهنده ها و… تنها راه براى اینکه یک سایت بتواند دقیقاً ملاقات کنندگانش را شمارش کند قرار دادن یک کوکى با یک شناسه واحد براى هر ملاقات کننده است. سایت ها همچنین مى توانند با استفاده از کوکى ها تعداد ملاقات کننده هاى جدید و همچنین ملاقات کننده هاى تکرارى را تعیین کنند و یا مشخص کنند که یک کاربر چگونه از سایت بازدید کرده است.
همچنین سایت ها مى توانند اولویت هاى کاربران را ذخیره کنند. به طورى که سایت مى تواند جست وجوى متفاوتى براى هر کاربر داشته باشد. مثلاً اگر شما سایت هاى MSN و Yahoo را ببینید، تغییرات محتوا، طرح کلى و رنگ را به شما پیشنهاد مى کند. همچنین به شما اجازه وارد کردن zipcode و دریافت اطلاعات وضع هوا را مى دهد. زمانى که شما zipcode خود را وارد مى کنید زوج نام _ ارزش زیر به فایل کوکى اضافه مى شود. سایت howstuffworks.com نیز مى تواند چیزهایى از قبیل سبدهاى خرید و گزینه هاى پرداخت سریع را اجرا کند. در این حالت کوکى یک شناسه را دربردارد و به سایت اجازه مى دهد که ردپاى شما را دنبال کند تا اگر شما چیزى به سبد خرید خود اضافه کردید خبردار شود. هر قلمى که شما به سبد خرید خود اضافه مى کنید به همراه ارزش شناسه شما در پایگاه داده هاى این سایت ذخیره خواهد شد. اجراى چنین مکانیسم مناسبى جهت خرید بدون وجود کوکى ها و یا چیزى شبیه آنها غیرممکن خواهد بود. توجه داشته باشید که در تمامى این مثال ها آنچه که پایگاه داده ها توانایى ذخیره کردن آن را دارد چیزهایى است که شما از سایت موردنظر انتخاب کرده اید مثل صفحاتى که در سایت مرور کرده اید و یا اطلاعاتى که به صورت online به سایت داده اید. تمام این اطلاعات در پایگاه داده ها ذخیره مى شوند. در حقیقت در بیشتر موارد تمامى آنچه که در کامپیوتر شما ذخیره مى شود یک کوکى شامل شناسه واحد شما است.
•مشکلات زیاد
اما کوکى ها مشکلاتى نیز ایجاد مى کنند. آنها از مکانیزم کاملى برخوردار نیستند ولى بسیارى از چیزهایى که انجام آنها از روش هاى دیگر امکان پذیر نیست را ممکن مى سازند. به برخى از نقاط ضعف کوکى ها اشاره مى کنیم: ۱- اغلب افراد از سیستم هاى مشترک استفاده مى کنند. هر سیستمى که در یک فضاى عمومى قرار گرفته و بسیارى از سیستم هایى که در یک محیط ادارى و یا منزل استفاده مى شوند توسط افراد مختلف به صورت مشترک مورد استفاده قرار مى گیرند. با یک مثال بهتر مى توان این نکته را روشن کرد. شما یک سیستم عمومى را براى خرید چیزى از یک فروشگاه (خرید online) به کار مى برید. فروشگاه در کامپیوتر مورد استفاده شما یک کوکى قرار مى دهد و شخص دیگرى بعداً مى تواند با استفاده از حساب شما چیزى از فروشگاه خریدارى کند. فروشگاه ها معمولاً درباره این مشکل یک اخطار با حروف درشت ارسال مى کنند که دلیل آن همین است. حتى در برخى مواقع ممکن است اشتباهاتى رخ دهد. براى مثال فردى یک بار از کامپیوتر همسرش براى خرید از سایت Amazon استفاده کرد بعدها او دوباره وارد سایت Amazon شد و روى یک دکمه کلیک نمود و متوجه نبود که با این کلیک اجازه خرید یک کتاب را داده است. البته در سیستم هاى مبتنى بر NT و Unix که از حساب ها به طور مناسب استفاده مى شود و بحث ایمنى و کنترل پذیرى معناى بیشترى مى یابد این مشکل وجود ندارد. در این گونه سیستم عامل ها حساب هاى تمامى کوکى هاى کاربران را تفکیک مى کنند. اما مشکل اینجاست که سیستم عامل هاى دیگر حساب ها را به حال خود رها مى کنند. اگر شما این مثال را در یک کامپیوتر با وضعیت استفاده عمومى انجام دهید و افراد دیگر که از همان سیستم استفاده مى کنند از سایت howstuffworks دیدن کرده باشند در این صورت تاریخچه یا سابقه URL ممکن است که یک لیست طولانى از فایل ها را نمایش دهد. مشکل دیگر کوکى ها این است که اگر شما مشکلى با مرورگر خود پیدا کنید اولین توصیه اى که به شما مى شود این است که تمامى فایل هاى اینترنت موقت (Temporary Files) موجود در کامپیوتر خود را پاک کنید. با انجام این کار شما تمامى فایل هاى کوکى خود را از دست مى دهید و سپس وقتى از یک سایت دیدن مى کنید آن سایت تصور مى کند که شما یک کاربر جدید هستید و یک کوکى جدید براى شما تعیین مى کند. به این ترتیب شما در سایت به عنوان یک کاربر جدید ثبت مى گردید. البته در این حالت ممکن است بازیابى انتخاب هاى قبلى براى شما سخت باشد. به همین دلیل است که سایت ها در برخى از موارد از شما درخواست ثبت نام مى کنند. البته اگر شما با یک نام کاربرى و کلمه عبور ثبت نام کنید حتى در صورت مفقود شدن فایل کوکى خود مى توانید وارد سایت شده و تمامى انتخاب هاى قبلى خود را بازیابى کنید. مشکل دیگر کوکى ها نیز وجود سیستم هاى متعدد است. معمولاً برخى افراد در طول روز از بیش از یک سیستم استفاده مى کنند. مثلاً یک کامپیوتر در محل کار، یک Laptop و یک کامپیوتر نیز در منزل. در این حالت و در صورتى که سایت به طور اختصاصى براى حل این مشکل مهندسى نشده باشد سه فایل کوکى جداگانه در هر سه کامپیوتر ایجاد خواهد شد و هر سایتى که از طریق هریک از سه کامپیوتر بازدید شود کاربر خود را به عنوان یک کاربر جداگانه ردیابى مى کند. در این صورت شاید تنظیم انتخاب هاى سلیقه اى خسته کننده و آزار دهنده باشد. البته سایت هایى که امکان ثبت نام (register) و ذخیره انتخاب هاى سلیقه اى به صورت متمرکز را فراهم مى کنند با داشتن یک حساب مشابه در سه سیستم مشکلى نخواهند داشت. اما به شرطى که توسعه دهندگان سایت هنگام طراحى آن براى این موضوع تصمیم گیرى کنند.
اگر شما این مقاله را تا اینجا خوانده اید شاید تعجب کنید که چه غوغایى در رسانه ها درباره کوکى ها و سایت هاى اینترنتى وجود دارد. زیرا تا اینجا مشخص شد که در حقیقت کوکى ها فایل هاى متنى بى خطرى هستند و با وجود نقاط ضعفى که دارند قابلیت هاى مفیدى را در عرصه وب فراهم مى آورند.
•خطرات کوکى ها
اما بگذارید با یک مثال معضلات کوکى ها را هم یادآور شویم: فرض کنید کالایى را از یک فهرست سفارش خریدارى مى کنید. شرکت مذکور در یک فهرست اختصاصى نام، آدرس و شماره تلفن شما را از طریق سفارش شما در اختیار دارد و همچنین شرکت مذکور مى داند که چه اقلامى را خریدارى کرده اید. این شرکت مى تواند اطلاعات شما را به دیگر شرکت هایى که خواستار فروش محصولات مشابه هستند بفروشد. بدین ترتیب بازار تجارت از راه دور تقویت مى شود. در یک وب سایت نه تنها سایت قادر به ردیابى خریدهاى شما خواهد بود بلکه مى تواند صفحاتى را که شما مى خوانید و یا آگهى هایى را که شما بر روى آنها کلیک کرده اید ردیابى و پیگیرى کند. اگر شما کالایى خریدارى کنید و نام و آدرس خود را وارد نمایید آن سایت به طور بالقوه اطلاعات بیشترى نسبت به شرکت سفارش پست سنتى از شما دارد و این البته در برخى موارد باعث ناخشنودى افراد است. البته هر سایتى سیاست هاى خاص خود را دارد و برخى از آنها از لحاظ اخلاقى قابل اعتمادتر هستند و با سخت گیرى در این مورد اطلاعات شخصى بازدیدکنندگان خود را با دیگر سایت هاى در معرض فروش، اشتراک و یا مبادله نمى گذارند. مورد دوم از مشکلات ایجاد شده توسط کوکى ها جدیدتر است. یکى از شرکت هایى که در ایجاد کوکى ها کمى افراطى عمل کرده شرکت Double click است که سهم مهمى در رابطه با بدگمانى مردم و کاربران در مورد کوکى ها دارد. این شرکت مى تواند فایل هاى کوچک Gif را به گونه اى در سایت قرار دهد که به Double click اجازه بارگذارى کوکى ها را بر روى کامپیوتر شما بدهد. سپس مى تواند تغییر مکان هاى شما را در سایت هاى متعدد دنبال کند. در واقع به طور بالقوه مى تواند رشته جست وجویى را که شما در موتور جست وجو تایپ مى کنید ببینید و از آنجا که مى تواند اطلاعات زیادى درباره شما از سایت هاى متعدد جمع آورى کند قادر است پروفایل هاى قدرتمند و به روزى را تشکیل دهد. با آشکار شدن این نوع عملکرد و درز اخبار به بیرون کارشناسان خبر دادند که این شرکت پروفایل هاى بى نام را دوباره به اطلاعات نام و آدرس پیوند مى زند و آنها را به صورت مشخصى درآورده و سپس مى فروشد Double click و شرکت هاى مشابه در وضعیتى شبیه هم این کارها را انجام مى دهند. زیرا آنها در بسیارى از سایت ها آگهى ها را سرویس دهى مى کنند. البته پروفایل کردن سایت مقابل در محدوده توانایى هاى سایت هاى شخصى نیست زیرا کوکى ها مختص سایت هایى با امکانات قوى و حرفه اى هستند. نکته اى که باید به آن توجه کرد این است که در حفظ اطلاعات شخصى دقت کرده و از کوکى ها هیچ ترسى نداشته باشید و بدانید که وجود آنها در اکثر موارد سبب بهبود ارتباطات اینترنتى شما مى شود. اما نباید فراموش کنیم که ارائه بدون حساب و کتاب اطلاعات مى تواند در مورد سایت هایى که تعهدى درباره حفظ و نگهدارى اطلاعات شما ندارند به ضرر شما تمام شود که کوچک ترین آن انبوهى از نامه هایى هستند که در هنگام هر نوع ارتباط اینترنتى، Mail box شما را انباشته مى کنند و علاوه بر هدر دادن اعتبار و هزینه اینترنتى باعث بى نظمى و آشفتگى Mail box شما مى شوند.