او محل جزیره مذکور را روی نقشه نیز نشان داده است. این موضوع نشانگر آن است که مسلمانان آندلس در قرن دوازدهم میلادی، زمانی که آمریکا هنوز کشف نشده بود، موجبات تماس ساکنین قاره آمریکا را با اسلام فراهم کردند. می دانیم که بعدها اسپانیایی ها در دوره ای که آمریکا کشف شد، برای مسافرتهای بلند مدت دریایی به استفاده از تجارب دریانوردان مسلمان مغربی اهتمام ورزیدند.

فرستادن سفیر به سوی قدرت های بزرگ آن زمان ، فرستادن سفیران اسلام جهت تبلیغ و ارشاد مردم شبه جزیره به دین مبین اسلام ، مذاکرات و پیمان های مختلف با قبایل و سران آنها و … که در ادامه بحث به آنها اشارات لازم خواهیم داشت همگی نشان از اهمیت و توجه به امر دیپلماسی در اسلام و ویژه سیره ی حضرت رسول (ص) بوده است .

اگر با اندکی اغماض به  ساختار قدرت در شبه جزیره عربستان در صدر اسلام  نگاهی داشته باشیم می توان این چنین تصور نمود که به دلیل ساختار خاص قبیله ای و رفتار های آنان با دیگر قبایل و قدرت های قبیله ای ، و تقسیم شبه جزیره به دو بخش مسلمانان به زعامت و رهبری پیامبر اعظم (ص) از یک سو و غیر مسلمانان ( اعم از مشرکین و اهل کتاب ) از سوی دیگر ، اقدامات  و رفتار و روابط پیامبر (ص) را با غیر مسلمانان  را یک رفتار برنامه ریزی شده و هدفمند سیاسی جهت دستیابی به اهداف متعالی اسلام دانست که با توجه به مقتضیات زمان و روح اسلام به شکل مرحله به مرحله انجام گرفثه ومی توان آن را  معادل با  فعالیت های سیاسی در حوزه خارجی در زمان امروز دانست  .

دیپلماسی :                                            

یکی از رایج ترین اصطلاحات سیاسی ، دیپلماسی است .  دیپلماسی را می توان « روشی مسالمت آمیز که از طریق گفتگو و مذاکره برای حل و فصل و پیشبرد اهداف در حوزه خارجی انجام می پذیرد »  تعریف نمود .[۱] 

به عبارت دیگر می توان گفت : « دیپلماسی  تکنیک ها و تدابیر عملی و اجرایی است که یک دولت با توسل به آن منافعش را در خارج قلمرو خود دنبال می کند .»  [2]

با توجه با این تعاریف ، در دیپلماسی اسلامی روش ها ، تکنیک ها و تدابیر عملی و اجرایی همگی می بایست منطبق بر اصول اسلامی باشد که در ادامه به این اصول اشاره خواهیم نمود .

سیاست :

از دیگر اصطلاحات سیاسی مفهوم سیاست است . این اصطلاح را بسیاری به اشتباه  با دیپلماسی یکی پنداشته و معادل فرض می کنند حال آنکه مفهومی متفاوت دارد .

سیاست را این چنین تعریف می نماییم : « کلیه اهداف و خط مشی ها یی که یک دولت در امور داخلی یا خارجی  اتخاذ می کند » . [3]

در حوزه داخلی به آن « سیاست داخلی »  و در حوزه خارجی « سیاست خارجی »  می گوییم .

اصول اولیه و پایه فکری دیپلماسی اسلامی :

۱-      اصل حاکمیت الهی  :  مطابق آیه « لاحکم الاالله »  حاکمیت تنها ازان خداست و همه ی موجودات نباید به غیراو اتکا کنند .

۲-   قاعده عدم ضرر و ضرار و نفی سبیل : مطابق آیه ۱۴۱ سوره نساء که می فرماید :« خداوند راه تسلط بر مسلمانان را بر کفار باز نگذاشته است . »   هر گونه روابطی که منجر به سلطه غیر مسلمان بر مسلمانان شود باطل و حرام است و اصل وفای به عهد که مورد احترام و تآکید اسلام است در این چارچوب مورد ارزیابی قرار می گیرد.  این اصل باید در روابط مسلمان و دولت اسلامی با غیر مسلمان یا دولت غیر اسلامی مورد توجه چدی قرار گیرد به طوری که هیچ قراردادی باعث ضرر زدن به منافع مسلمانان از یک طرف و ملت های طرف قرارداد – که خصومتی با اسلام ندارند – نگردد .

۳-   اصل وفای به عهد و احترام به قراردادها و پیمان ها : اسلام با الزامی کردن وفاداری نسبت به پیمان ها و قراردادها ، طرفین را در برابر خداوند مسئول دانسته است . قران مجید در این رابطه در سوره ی بقره آیه ۱۷۷ می فرماید : « نیکو کار کسی است که به خدا ایمان بیاورد و چون پیمان ببندد به پیمانش وفا کند. » همچنین در سوره مائده  آیه ۱   یا در سوره رعد آیه ۲۰ این موضوع را مورد تاکید قرار داده است .

اهداف دیپلماسی  (سیاست خارجه ) پیامبر (ص) در روابط با غیر مسلمانان  :

۱-      اقامه حکومت توحیدی واحد در جهان :

پیامبر (ص) در ایجاد روابط با قدرت های غیر مسلمان داخل و خارج از شبه جزیره ، اولین هدف را در بسط و گسترش اندیشه های اسلامی در راستای آشنایی دیگر قبیله و در افقی دورتر ملل مختلف با اسلام نهاده لذا با توجه به بعد جهانی رسالت پیابر (ص) حرکت به سمت پذیرفتن اسلام و جهانی شدن تدریجی اسلام از اهداف راهبردی ایشان بوده است .

این رسالت جهانی در آیات مختلف قران به آن اشاره شده است که تعدادی از آنان اشاره می کنیم :

قرآن مجید در آیه ۱۰۷ سوره انبیا می فرماید : « ( ای پیامبر ) ما تورا جز برای رحمت جهانیان نفرستادیم . »

قران مجید آیه ۱۵۸ سوره اعراف می فرماید : « بگو ای مردم بی گمان من فرستاده ی خدا به سوی شما (همه ی مردم جهان به هر اندیشه و نژاد و مکان زندگی ) هستم .

 در سوره فتح آیه ۲۸ که می فرماید : « اوست که پیامبر خویش را به هدایت و دین حق فرستاد تا آن را بر همه ی دین ها پیروز گرداند … »

اگر چه پس از وفات پیامبر اعظم (ص) با انحراف در مسیر زمامداری وحکومت  در سقیفه و محروم ماندن شایستگان حکومت که از اهداف و پیامدهای آن جریان بود ، جهانی شدن اسلام به تعویق افتاد اما به خواست حضرت حق با ظهور حضرت مهدی (ع) جهانی شدن اسلام تحقق خواهد یافت .

۲-      اقامه عدل و قسط در جهان و سعادت و کمال بشری :

یکی دیگر از اهداف رسالت پیامبر اسلام (ص) آنچنان که در قران آمده است برقراری عدالت و قسط در در بین مردم است . از جمله این آیات ، سوره ی حدید آیه ۲۵ است که می فرماید : « ما انبیا را با مشعل های هدایت به سوی مردم فرستادیم و به آنها کتاب و میزان عطا کردیم تا مردم عدل و قسط را به پا دارند .»

اذن جهاد به مسلمانان در مصاف با طاغوتیان و ظلم کنندگان و رهایی مستضعفین از دست انان در راستای سعادت و کمال بشری معنا و مفهوم پیدا می کند .

۳-      ظلم ستیزی ، ایجاد امنیت و استقرار صلح پایدار جهانی :

یکی از اهدداف متعالی اسلام تحت لوای حکومت جهانی اسلام ، از بین بردن ظلم و فساد در بین مردم و استقرار صلح پایدار است .از جمله آیات قران در این باب ، آیه ۲۷۹ سوره بقره و یا آیه ۱۱۳ سوره هود که می فرماید : « به آنان که ظلم پیشه می کنند ، تکیه نکنید که آتش آنان شما را خواهد گرفت .»

دیپلماسی پیامبر (ص) در دوران رسالت :

پیامبر گرامی اسلام (ص) از ابتدای آغاز رسالت خود در دو بعد فعالیت خود را آغاز نمودند که می توان آن را به دو بخش تقسیم نمود . در بخش اول به دوران قبل از تشکیل دولت در شهر مدینه بوده است ، طرح ملت سازی بر مبنای ارزش های جدید ( همان اندیشه های اسلامی ، برادری و برابری همه ی مسلمانان ) و ایجاد یک هویت جدید که خارج از خون و نژاد ( عصبیت ) باشد در راستای اهداف اسلام در دستور کار پیامبر (ص) قرار گرفت .

این دوره که هدف اصلی پیامبر (ص) همچنان که به آن اشاره شد ملت سازی بود حدود ۱۳ سال به طول انجامید و بذر های کاشته شده شروع به جوانه زدن کرد . پیشوانه این حرکت آیات نازل شده در این مدت بود که با مضامین اخلاقی و معرفتی و اعتقادی روح و روان مسلمانان را تقویت و پشتوانه اعمال آنان بود ، خشنودی خداوند ، بشارت به بهشت ، دعوت به استقامت در سختی ها ، بشارت پیروزی ، عاقبت کافرین و … همگی حرکاتی در راستای ایجاد یک جامعه نوین اسلامی در بطن مردمی که تا قبل از آن فاقد هرگونه وحدت سیاسی و فرهنگ غالب غنی جمع محور بوده اند، می باشد .

شروع این حرکت و استمرار آن با دعوت از مردم صورت گرفت که این دعوت ها را در سه بخش می توان مورد بحث قرار داد.

دعوت سری : این دعوت که مدت سه سال طول کشید تنها شامل افرادی می شد که پیش زمینه های جذب و هدایت را دارا بودند به عبارت دیگر شیوه ی پیامبر (ص) تآثیرگذاری بر افراد خاص یا فرد سازی بود .

از آنجایی که اجتماع مکه نیاز به حرکت قوی تر و گسترده تر داشت دعوت وارد مرحله جدیدی شد و کمی عمومی تر شد و به دستور پروردگار عالم دعوت از نزدیکان و خویشان مورد توجه قرار گرفت در سوره ی شعرا آیه ۲۱۴خداوند این دستور به پیامبر(ص)  این چنین ابلاغ می فرماید :« خویشاوندان خود را بیم بده »

با نزول این دستور دور جدید از دعوت پیامبر آغاز گشت که از آن به دعوت عمومی و در نگرش سیاسی امروز از آن به عنوان دیپلماسی عمومی یاد می شود که روشی نوین است که امروزه به آن توجه خاصی می شود ،  در ادامه بحث به آن خواهیم پرداخت

پیامبر (ص) شروع اصلاحات را از نزدیکان خود آغاز نمود و با دعوت ار بنی هاشم انها را دعوت به پذبرش راه حق و شریعت اسلام نمود که درجلسه اول و دوم ابولهب عموی پیامبر با فضا سازی جلسه را از مسیر اصلی خارج و به هم زد تا پیامبر (ص) به هدف خود نرسد ، اما در جلسه سوم پیامبر ( ص) رسالت خود را ابلاغ نمود و از خویشاوندان  خود خواست که به راه حق وارد شوند .