رابطه ي فقر و خشونت

خشونت یکی از عواطف مهم انفعالی است که کار با اهمیتی برای انسان انجام می دهد، یعنی به او در حفظ و نگهداری خویش کمک می کند. قرآن کریم متذکر می شود «با کفاری که در برابر گسترش اسلام ایستادگی می کنند با خشونت و شدت رفتار شود» (نجاتی، عثمان، ۱۹۶۹) از سوی دیگر قرآن کریم ما را به کنترل خشونت سفارش می کند. زیرا هنگام خشم فکر انسان از کار باز می ماند و قدرت صدور احکام و دستورهای صحیح را از دست می دهد.
بیان مسأله:
پدیده ی خشونت یکی از مسائل مهم جوامع انسانی است که جلوه های آشکار آن را می توانیم همه روزه در خیابان ها، پارک ها، و محیط های شغلی، تحصیلی و خانوادگی ببینیم. در واقع گستره ی خشونت آن قدر زیاد است که موجب شده محققین انواع خشونت را هم از حیث قلمروهای عینی بروز آن و هم از حیث تجلیات متنوع آن از هم متمایز کنند.
در واقع آمارهای ارائه شده از سوی مراجع رسمی نشان دهنده ی حضور جدی پدیده ی خشونت در ایران حداقل در اشکالی چون قتل، خودکشی، فرار از خانه و نزاع است. یک نگاه گذرا به مقایسه ی آماری خشونت در اشکال قتل و خودکشی نشان می دهد که در سال ۲۰۰۰ میانگین قتل در جهان ۸/۸ (درصد هزار نفر) بوده و در ایران ۶۴/۳ بوده است. همچنین میانگین خودکشی در این سال در جهان ۵/۱۴ درصد و در ایران ۶۳/۶ گزارش شده است.
(Whqlibdoc.whoint/hq/2002/924154)
اگرچه این مقایسه نشان می دهد که فاصله ی میزان خشونت در اشکال فوق در ایران تا میانگین جهانی قابل ملاحظه است معهذا این ارقام هشدار دهنده است.
گذشته از این سایر اشکال خشونت، هم چون خشونت های خانوادگی، کودک آزاری، خشونت در محیط های کار و تحصیل و جرایم مالی نیز در جامعه ی ما به چشم می خورد. امّا آمار و اطلاعات معتبری در این زمینه وجود ندارد این در حالی است که بسیاری از مصادیق خشونت به مراجع رسمی گزارش نمی شوند. (سومزی، ۱۳۷۵)
سازمان بهداشت جهانی خشونت را چنین تعریف می کند: استفاده ی عمدی از نیروی فیزیکی تهدیدآمیز یا واقعی، بر علیه کسی یا علیه یک گروه یا اجتماع که دارای احتمال وقوع جراحت، مرگ، آسیب روان شناختی، عدم توسعه یا محرومیت باشد. (بوکهارت ۲۰۰۲)
این تعریف از یک سو دربرگیرنده ی همه ی انواع خشونت است و از سوی دیگر «کاربرد نیروی فیزیکی» را جزء ذاتی خشونت محسوب می کند.
در تعریف دیگری که دیکشنری سایت www.word refrence.com ارائه داده است خشونت عبارت است از یک عمل پرخاشگرانه علیه شخص یا چیزی که در برابر او مقاومت می کند.
همین منبع خشونت را در سه مقوله قرار می دهد:
الف) عمل: در سطح عملی در برگیرنده ی پرخاشگری، اعمال خصمانه، کاربرد زور، داد و بیداد و آشوب کردن، خشونت عمومی، دیوانگی جاده ای، خشونت خانگی.
ب) کیفیت: درنده خویی و ستمگری، تندخویی، غضبناکی، روحیه ی انتقام جویی.
ج) حالت: حالت سرکشی منجر به صدمه یا جراحت و ویرانی یا تخریب، حالت اختلال و بی نظمی، حالت گردنکشی و اغتشاش گری، حالت تغییر فاحش خشم و دیوانگی.
انواع خشونت:
خشونت از حیث گستره ی شمول، مقاصد عاملین خشونت و نیز ماهیت کارکردی آن به دسته های مختلفی طبقه بندی شده است:
الف) خشونت معطوف به خود: مرتکب و قربانی یک نفر هستند و این نوع خشونت در دو شکل خودآزاری و خودکشی وجود دارد.
ب) خشونت بین شخصی: این نوع خشونت میان افراد در یک رابطه ی رودررو رخ می دهد. خشونت خانوادگی و خشونت اجتماعی از این نوع است. خشونت خانوادگی در برگیرنده ی خشونت علیه همسر یا شریک جنسی، خشونت علیه کودکان و خشونت علیه سالخوردگان است و خشونت اجتماعی شامل خشونت علیه بزرگسالان (خشونت با آشنایان و غریبه ها)، خشونت جوانان، خشونت مرتبط با جرایم مالی و خشونت در محیط های کاری است.
ج) خشونت جمعی: مرتبط با گروه های بزرگتر افراد در زمره ی خشونت جمعی است از قبیل خشونت های سیاسی و اقتصادی. (بوکهارت ۲۰۰۲)
به طور کلی محرک های بیرونی که منجر به خشونت و پرخاشگری می شوند عبارتند از:
الف) برخی محرک ها از طریق اجبار احساسی و تداعی با حوادث ناخوشایند به واکنش های خشونت آمیز منجر می شود.
ب) برخی از افراد به واسطه ی گریز از تهدید و حمله ی دیگران در خشونت علیه آنها پیش روی می کنند.
ج) وجود یک ابزار خشونت در معرض دید، محرکی برای تشدید کنش پرخاشگرانه به شمار می رود. (فرجاد ۱۳۷۲)
مفهوم فقر: از دیدگاه جامعه شناسی تعریف دقیق فقر و تعیین حدود آن خالی از اشکال نیست زیرا همانند بسیاری از پدیده های اجتماعی فقر نیز اعتبار زمانی و مکانی دارد و با خود اجتماع متحول می شود ولی آن چه مسلم است فقر زاییده ی دو عامل تعیین کننده ی کمبود و مالکیت است. بدین معنی که در بسیاری از جوامع همه چیز به قدر وفور وجود ندارد و تقاضا بیش از عرض است. در نتیجه هرچه که برای زندگی ضروری و کمیاب است ارزش اقتصادی پیدا می کند و به محض اینکه ارزشمند می شود در بسیاری از کشورها عده ی قلیلی آن را تصاحب می کنند و عده ی کثیری محروم می شوند به دنبال این امر کسانی که امکان دست یابی به شیء نادر را ندارند نسبت به آن احساس فقر می کنند. (شیخاوندی، ۱۳۵۳)
پدیده ی فقر نیز به طور قراردادی با فقدان منابع مالی کافی تعریف می شود. می توان رقم درآمد را برای تشخیص بین خانواده هایی که فقیرند و آنها که نیستند به کار برد.
در واقع معنی فقر خیلی بیش از کم پولی است. فرهنگ فقر در محله ی فقر، زاده می شود و همراه با بچه ای از فامیلن نامناسب، ناحیه ای نامناسب از مملکت و از اقوام و نژاد خاصی رشد می کند. این خاصیت «دوام به نیروی خود» فقر شایسته توجه است. (هارلینگتون ۱۹۶۲)
چون ارزش های ملّی هر جامعه، موفقیت و کسب هرچه بیشتر را می خواهد لذا ما همیشه کوشش به منظور بهبود وضع خویش و پیشرفت را تحسین می کنیم. دنیای تبلیغات سبب انگیزش خواسته های مادی ما می گردد و محسّنات دلنشین «داشتن» را به رخ ما می کشد. این ثروت بارز فقیر را وا می دارد که به علّت ناداری احساس تحقیر، و به ناداری خود بیشتر آگاه شود و مشاهده ی این اختلاف دایم به زندگی خود فقیر بیش تر اثر کرده و آنها را به شکست خویش و احساس درماندگی واقف تر می سازد. (آیرین ۱۹۶۹)
در آمریکا شخصیت فقیر درهم شکسته است. اعتماد به نفس او ملوث گشته و امید و انگیزه از روح فقیر ریشه کن شده و خشونت در او افزون گشته است. (لویس۱۹۶۹)
بر طبق نظریه ی رابرت مورتون  (1940) افراد به علّت اینکه برای رسیدن به اهداف، وسایل لازم را در اختیار ندارند در شرایط آنومیک قرار می گیرند که موجب ایجاد فشار روانی در افراد می شود که جلوه ی بیرونی این فشار روانی خشم است.
در روی آورد یادگیری اجتماعی خشونت به کشاننده های بیرونی مرتبط با آن بیش از کشاننده های درونی توجه دارد و از این رو بندورا (۱۹۸۶) معتقد است در پیش بینی ظهور خشونت و پرخاشگری بایستی شرایط زمینه ساز بیش از مستعد بودن افراد مورد نظر قرار بگیرد.
اقتصاد آنان و سایر اندیشمندان طی بررسی های گوناگون کوشیده اند نشان دهند که ریشه ی برخی از رفتارهای نابهنجار در امکانات اقتصادی نهفته است. در میان عواملی که می توان اقتصادی به شمار آورد مسائل مربوط به کمبودهای غیرمادی مانند فرهنگ، مهارت و کمبودی مادی مانند کاهش قدرت خرید و بی خانمانی است. (شینی وندی ۱۳۵۳)
در پیوند برخی از انواع کج روی ها مانند انواع بیماری های روحی با وضع اقتصادی تردیدی نیست و بررسی های متعدد گواه آن است:
مثلاً فورناساری دی ورس  که یکی از پیشتازان جرم شناسی است طی یک بررسی نشان داده است که در ایتالیا خانواده های فقیر ۶۰% جمعیت را تشکیل می دهند ولی جرایم مربوط به آنها ۸۵ تا ۹۰% کل جرایم است.
آلفرد مارشال  در کتاب تاریخی خود درباره ی تئوری اقتصاد سرمایه داری (۱۸۹۱) نوشت:
درست است که علی رغم فقر، تحت تأثیر عوامل مذهبی، روابط دوستی و محبت های خانواده ممکن است انسان احساس بزرگترین خوش بختی را بکند ولی با این وجود باید اذعان داشت که در محیط فقر، به ویژه در مناطق پرجمعیت، فقر اقتصادی موجب از بین رفتن و پژمرده شدن استعدادهای انسانی می شود.
مارکس معتقد است که جنایت، فحشا، فساد، رفتار خلاف اخلاق و خشونت در درجه ی نخست ناشی از فقر است که زاییده ی سیستم سرمایه داری است به این صورت که عده ی معدودی با در اختیار گرفتن وسایل تولید، ثروت ها را به طور نامساوی قسمت می کنند و تناقضات اجتماعی را پدید می آورند.
همچنین میزان نسبتاً کم درآمد با میزان نسبتاً زیادی از خشونت میان زنان و شوهران ارتباط داشت. در یک پژوهش سراسری در مورد خشونت های خانوادگی در آمریکا، پژوهشگران دریافتند که خانواده های فقیرتر از درگیری ها و خشونت های بیش تری خبر می دهند. (برکوتیز۱۹۸۶)
تحقیقات نشان داده اند که مناطق دارای بزهکاری زیاد بر اساس بیکاری بالا، زندگی فقیرانه و بدون امکانات مشخص می شود. البته بعید است که بتوان فقر را به عنوان یکی از موضوعات در ارتباط با خشونت ریشه کن کرد امّا از راه سیاست گذاری های مناسب در آموزش و پرورش و سایر سازمان های اجتماعی می توان مانعی بزرگ در راه این سرچشمه ی ناخوشایند زندگی ایجاد کرد. (دویچ ۱۹۶۰)
مسأله ی پژوهش: آیا بین خشونت و فقر (کمبود امکانات مادی برای رسیدن به اهداف) رابطه وجود دارد؟

فرضیه: بین خشونت و فقر یک رابطه ی مثبت وجود دارد یعنی هرچه فقر افزایش پیدا می کند خشونت نیز افزایش پیدا می کند.
هدف تحقیق: آن چه که در این تحقیق اهمیت دارد این است که آیا افراد فقیر که در جامعه ایران انحصاراً تهران زندگی می کنند نسبت به افراد عادی خشونت بیشتری ابراز می کنند؟
اگر چنین است تفاوت میزان خشونت بر اساس متغیرهای زمینه ای چگونه است و در واقع تا آن جا که بررسی شده تحقیقات و بررسی های علمی پیرامون پیامدهای فردی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی انواع خشونت در ایران بسیار کم صورت گرفته است. پس انجام تحقیقی که بتواند رابطه ی معنی دار بین این دو پدیده ی با اهمیت را بررسی کند می تواند به دادن راهکارهای عملی جهت تعدیل این وضعیت منجر گشته و گامی در جهت ارتقاء جامعه به سمت پیشرفت و تعالی بردارد. بنابراین هدف اساسی این تحقیق بررسی مسأله ی رابطه ی فقر و خشونت از ابعاد روانی، فرهنگی و اجتماعی است. تا مسئولان اجتماعی کشور بتوانند با ارائه پیشنهادات و کاربرد روش های صحیح تر روانی، اجتماعی و تربیتی در پیشگیری و کاهش این مشکل اجتماعی چاره ای بیاندیشند.
ضرورت پژوهش: از آن جا که افراد زیادی در جوامع امروزی به مسأله ی فقر و کمبود امکانات مبتلا هستند و آمارهای جهانی بالا بودن جرایم بزهکارانه را در افرادی که زندگی فقیرانه و بدون امکانات دارند را تأئید کرده است و ارتباط بالای آن را با شاخص های آسیب شناسی اجتماعی از قبیل اعتیاد دارویی، قاچاق و … را اعلام کرده است این زنگ خطر را در گوش ما به صدا در می آورد که عدم توجه به اقشار آسیب پذیر جامعه عواقب سنگینی به بار می آورد.
خشونتی که این افراد در معرض ابتلاء به آن قرار دارند در واقع به هیچ وجه به نفع جامعه نیست و خسارت های مادی و معنوی آن برای جامعه قابل جبران نمی باشد. به همین جهت توجه به این مسأله با هدف کنترل خشونت در افرادی که از امکانات کافی مادی برخوردار نیستند ضروری می باشد.
در واقع تحقیقات رابطه ی مثبتی بین فقر و جرایم پرخاشگرانه نشان داده اند. یکی از پیامدهای آن، این است که فقیرترین نواحی شهرهای بزرگ غالباً با بیش ترین میزان جنایت و آدم کشی در ارتباط هستند. از این گذشته فقر می تواند به پرخاشگری های دیگری مانند خشونت های خانوادگی بیانجامد. در یک پژوهش سراسری در آمریکا نشان داده شده در صورتی که پدر بیکار باشد احتمال کتک خوردن کودک بیشتر است. که این مسأله خود ضرورت بررسی دقیق تر این معضل بزرگ را خاطرنشان می سازد.
تحقیقات نشان می دهند که لزوماً بررسی فقر مطلق ما را به سمت نتیجه ی مطلوب رهنمون نمی کند بلکه ما فقر نسبی را مورد سنجش قرار می دهیم و منظور این است که امکانات در جامعه برای همه ی افراد وجود دارد و افرادی که درآمد کافی ندارند نیز این امکانات را می بینند امّا نمی توانند از آن استفاده کنند که این مفهوم فقر نسبی رابطه ی معناداری با خشونت دارد زیرا باعث ایجاد ناکامی در افراد می شود که این ناکامی به خشونت در فرد منجر می شود.
متغیرها:
الف) متغیر مستقل: وجود یا عدم وجود امکانات مادی
ب) متغیر وابسته: میزان خشونتی که افراد بروز می دهند.
متغیر تعدیل کننده: محل سکونت
تعریف متغیرها:
الف) تعریف مفهومی متغیر مستقل:
فقر: به معنی عدم استفاده از امکانات جامعه به دلیل ناداری مادی که افراد به آن مبتلا هستند که می توان رقم درآمد را برای تشخیص خانواده های فقیر و غیر آن به کار برد. (هارلینگتون ۱۹۶۶)
ب) تعریف عملیاتی متغیر مستقل:
از طریق نمره ای است که فرد از سئوالات مربوط به اندازه گیری میزان فقر به دست می آورد.
(سئوالاتی طراحی شده است که میزان درآمد افراد و به طور کلی امکانات مادی مثل وضعیت مسکن، نوع شغل، و میزان رفاه را می سنجد.)
ج) تعریف مفهومی متغیر وابسته:
خشونت: استفاده ی عمدی از نیروی فیزیکی، تهدیدآمیز یا واقعی، بر علیه کسی یا علیه یک گروه یا اجتماع که دارای احتمال وقوع جراحت، مرگ، آسیب روان شناختی، عدم توسعه یا محرومیت باشد که در رابطه ی رو در رو رخ می دهد. (سازمان بهداشت جهانی)
تعریف عملیاتی متغیر وابسته:
نمره ای که فرد از تست پرسش نامه ی پرخاشگری آرنولد اچ باس و مارک پری به دست آورده است که به طبع هرچه نمره ی فرد در این تست بیشتر باشد میزان خشونت و پرخاشگری فرد نیز بیشتر است.
فصل دوم:
پیشینه و ادبیات پژوهش
الف) نظریه ها:
نظریه های جامعه شناسی و روان شناسی چارچوب های منطقی را تدارک می بیند که بر اساس آنها محققین قادر به بررسی هدفمند پدیده ی مورد مطالعه خواهند بود. اگرچه این چارچوب های مفهومی هربار که در عمل و در میدان تحقیق آزمون می شوند برخی عیناً تأیید  می شود، برخی فراتر از تأیید، تقویت می شود و قضایا و گزاره های آنها افزایش می یابند و برخی مورد نقد و در مواردی ابطال قرار می گیرند.
بنیان های نظری تبیین کننده اولیه ی پدیده ی خشونت در حوزه ی آسیب شناسی اجتماعی و جامعه شناسی انحرافات قرار دارد. در این حوزه، خشونت به مثابه ی نوعی کجروی اجتماعی تلقّی می شود و از این نگاه همه ی نظریه هایی که فرآیندهای وقوع کجروی را تبیین می کنند قادر به تبیین خشونت نیز هستند:
نظریه ی آنومی دورکیم :
در یک نگاه کلّی امیل دورکیم معتقد است حدود خواسته های فرد در جامعه تابع هنجارهای خاصی است و از طریق این ضوابط است که شخص می تواند تمایلات و خواسته های خود را محدود و تنظیم کند. اگر هنجارهای جامعه گسسته شود (آنومی) فرد دیگر قادر به ایجاد رابطه ی منطقی میان خود و جامعه نخواهد بود. در چنین شرایطی فرد ضوابطی برای رفتار خود ندارد و در حالت نابه سامانی به سر می برد. در چنین شرایطی احتمال اینکه فرد به رفتاری دست بزند که از نظر جامعه هنجار شکنی و انحراف تلقّی گردد زیاد است. گزاره ی کلیدی دورکیم در نگاه به انحراف، این است که رد عدم وفاق در مورد هنجارهای اجتماعی و عدم همبستگی اجتماعی عامل بروز انحراف است. (محسنی تبریزی ص ۵۶)
نظریه ی رابرت مرتون:
بر طبق این نظریه، همه افراد جامعه به طور طبیعی متمایل به تحقق اهداف مرسوم اجتماعی هستند و از آن جا که کلیّه ی اقشار اجتماعی برای نیل به اهدافشان وسایل و راه های پذیرفته شده و قانونی را در اختیار ندارند در شرایط آنومیک قرار می گیرند یعنی وضعیت ناهمنوایی اهداف و وسایل مشروع رسیدن به اهداف. این وضعیت موجب ایجاد فشار روانی در افراد می شود تا به هر وسیله ی ممکن ولو غیر قانونی و غیر اخلاقی به اهداف خود دست یابند. این فشار از دید مرتون منبع اصلی انحراف و کج روی افراد است که جلوه ی بیرونی این فشار روانی خشم است و در واقع اقشار فاقد امکانات و یا دارای امکانات محدود این حالات روحی مزمن را در سطح شدیدتری تجربه می کنند.
نظریه ی یادگیری اجتماعی آلبرت بندور :
مردم باید رفتار را بیاموزند، الگوی پاسخ جدید یا از طریق تجربه ی مستقیم و یا از طریق مشاهده قابل فراگیری است. (بندورا- ۱۳۷۲ ص ۲۹)
آلبرت بندورا متفکر اصلی نظریه ی یادگیری اجتماعی از یک سو با تکیه بر عنصر «یادگیری از طریق مشاهده» و از سوی دیگر او دیدگاهی روان شناسانه تر را برمی گزیند و برای تبیین فرآیند یادگیری به متغیرهای پاسخ و پیامد توجه می کند.
برخی از مفاهیم اصلی نظریه ی بندورا از این قرارند:
– وقتی مردم با وقایع روزمره مواجه می شوند برخی از پاسخ هایشان موفق از کار در می آید در حالی که دیگر پاسخ ها بی اثر بوده یا منجر به پیامدهای تنبیه می شود. در این فرآیند سرانجام اشکال موافق رفتار برگزیده و رفتارهای بی اثر کنار گذاشته می شود. (همان ص ۳۰)
– تجارب گذشته توقعاتی را خلق می کند مبنی بر اینکه برخی از کنش های معین فایده مند، برخی اثرات قابل توجهی ندارند و برخی نیز مشکلات آینده را رفع خواهند کرد. مردم با تجسم نمادین پیامدهای قابل پیش بینی می توانند فرآیندهای آینده را به برانگیزاننده های فعلی رفتار تبدیل کنند. (همان ص ۳۱)
– اگر مردم برای اطلاع درباره ی نحوه ی عمل خود، فقط بر اثرات کنش های خود متکّی بودند یادگیری بسیار دشوار می شد.
– عمده رفتارهای آدمی با مشاهده از طریق مدلسازی آموخته می شود. از مشاهده دیگران فرد در مورد نحوه ی انجام فعالیت های جدید ایده کسب می کند و در موفقیت های بعد از این اطلاعات رمزگذاری شده به عنوان راهنمای عمل بهره می برد. از آن جا که مردم می توانند پیش از اقدام به رفتار، حداقل به تقریب نحوه ی عمل را از نمونه های آنها بیاموزند از خطاهای غیر ضروری پیشگیری می کنند. (همان ص ۳۵)
بندورا معتقد بود که خشونت باید از سه جنبه تبیین شود:
۱) چگونه الگوهای پرخاشگرانه ی رفتار توسعه می یابد؟
۲) چه چیزی مردم را جهت اینگونه رفتار تحریک می کند؟
۳) چه چیزی تعیین می کند آنها بخواهند استفاده از یک الگوی رفتار پرخاشگرانه را در موقعیت های آینده ادامه دهند؟ (دلورزاسیون۱۹۸۸)
نظریه ناکامی دالارد :
دالارد و دیگران (۱۹۳۹) در نظریه ی تولید سایق، خشونت ناشی از یکسری شرایط خارجی است که منجر به ناکامی، فقدان و درد می شود. این شرایط یک نیروی قوی در خود به وجود می آورد که وی برانگیخته شود تا رفتارهایی از خود بروز بدهد تا باعث آسیب به اشخاصی که مسئول چنین شرایطی هستند بشود. در اینجا خشونت امری اجباری و خودبخودی نیست بلکه بستگی به شرایط زندگی و اجتماع دارد.
پژوهش های داخلی:
در سال ۱۳۵۶ پژوهشی تحت عنوان «عوامل مؤثر در ضرب و جرح خانوادگی» در قالب پایان نامه کارشناسی توسط آذردخت غدیری انجام گرفته است، که در آن پژوهشگر با روش مطالعه ی اسنادی «گردآوری اطلاعات از کتب و رسالات و روزنامه ی کیهان» کلیه قتل ها و ضرب و جرح های خانوادگی طی ده سال را از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵ را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داده است که داده های به دست آمده به این صورت است:
جنسیت ضاربان: مرد۸۳% و زن۱۷%
جنسیت مضربون: مرد۲۹% و زن۵۹%
و داده های توصیفی به این شرح است:
۱) در تهران ۶۴% وقایع در جنوب شهر و ۳۶% در بالای شهر رخ داده اند.
۲) بیش ترین عوامل مؤثر در وقوع ضرب و جرح و قتل به ترتیب عدم سازش در خانواده ۱۵ درصد، مسائل ناموسی۱۴ درصد، سوء ظن ضاربان ۱۴ درصد، و مسائل مالی ۱۴ درصد بوده است.
درسال ۱۳۷۲ پژوهشی تحت عنوان «بررسی علل وندالیسم در تهران و راه های پیشگیری و درمان آن در قالب یک طرح تحقیقاتی به سفارش معاونت امور اجتماعی شهرداری تهران توسط علیرضا محسنی تبریزی انجام شد.
وندالیسم به نقل از پاترس ژانورن عبارت است از نوعی روحیه ی بیمارگونه که به تخریب تأسیسات عمومی مثل تلفن های عمومی، صندلی های اتوبوس های شهری، مترو، ترن و باجه های پست و تلگراف و نظایر این ها تمایل دارد.

از حیث مصادیق خشونت در شکل وندالیسم اهم نتایج به دست آمده از این قرار است:
۱) از حیث سطح تحصیلات، ۷۳ درصد افراد مخرب دستگیر شده دارای تحصیلات راهنمایی و پایین تر هستند.
۲) اکثریت افراد مخرب دستگیر شده از حیث وضعیت اجتماعی- اقتصادی خانواده متعلق به گروه ها و اقشار فرودست، کم درآمد و کم سواد با مشاغل دارای منزلت اجتماعی پایین هستند.
۳) ۶۰ درصد افراد مخرب دستگیر شده تجربه ی شکست تحصیلی داشته اند و ۳۶ درصد آنها علّت عدم موفقیت تحصیلی خود را محرومیت از محیط خانوادگی آرام و سالم، ۳۰ درصد فقر مالی، ۲۶ درصد بی علاقگی به تحصیل و ۹ درصد معاشرت با دوستان ناباب اعلام کرده اند.
۴) ۶۰ درصد افراد مخرب دستگیر شده دچار پرخاشگری، ۵۷ درصد آنها مبتلا به افسردگی، ۳۸ درصد مبتلا به اضطراب، ۳۶ درصد دچار پارانوئید بوده اند.
پژوهش های خارجی: مقاله ی «ابعاد اقتصادی خشونت میان فردی» اثر هوگ واتز منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۴ یکی از بررسی های انجام شده در سطح بین الملل است که می خواهد تأثیرات اقتصادی اشکال متعدد خشونت میان فردی را در کشورهای مختلف بررسی و ارزیابی کند.
واتر در این بررسی به دنبال روشن کردن مسأله ی ابعاد اقتصادی خشونت میان فردی در ۳ جنبه است:
۱) هزینه های خشونت بین شخصی
۲) تأثیرات اقتصادی فعالیت های معطوف به کاهش خشونت بین شخصی
۳) تأثیرات عوامل اقتصادی و سیاست ها روی خشونت بین شخصی.
نویسنده در تعریف خشونت مستند به تعریف سازمان بهداشت جهانی می نویسد: کاربرد عمدی نیرو یا قدرت فیزیکی، تهدیدآور یا واقعی علیه خود، شخص دیگر یا علیه یک گروه یا اجتماعی که به وقوع بپیوندد یا احتمال وقوع داشته باشد و به اثراتی چون محرومیت، مرگ، آسیب روان شناختی، توقف رشد یا محرومیت منجر گردد.
همان طور که واتر در تعریف عوامل موجود در سطح اجتماعی مؤثر بر خشونت نوشته بود این سطح دربرگیرنده ی عواملی چون نابرابری اقتصادی، فقر، شبکه های امنیت اقتصادی ضعیف و بیکاری است.
این عوامل در عین اثرگذاری بر خشونت بین شخصی می توانند از آن تأثیر نیز بپذیرند.
گون زالس دو ادلارت و لیوسا در سال ۱۹۹۹ پیمایشی را برای بررسی رابطه ی میان فقر و خشونت خانگی از طریق مصاحبه با ۳۵۹ زن در پرو انجام دادند.
آنها نشان دادند که درصد زنان فقیر (بر اساس داده های ارائه شده از سوی مؤسسه پیمایش ملی استانداردهای زندگی) که از خشونت خانگی رنج می بردند بزرگتر از زنان غیرفقیر بود. آنها نتیجه گرفتند که به نظر می رسد فقر یک عامل تشدید کننده در همه ی انواع خشونت باشد به ویژه خشونت خانگی.
مورسون  و بی ال در سال ۱۹۹۹ نشان دادند که زنان آزار دیده در شیلی نسبت به زنان آزار ندیده فرصت اشتغال به کار کمتری در خارج از خانه داشتند و دستمزد پایین تری می گرفتند.
گاویریا  و ولز در مطالعه شان در سال ۲۰۰۱ در کشور کلمبیا حجم وسیعی از وقایع جرم و خشونت را با اعمال مقیاس بزرگی برای پوشش ۴۰ درصد جمعیت آن کشور مطالعه کردند. آنها نتیجه گرفتند که فراوان ترین جرم ها (جرم مالی) و سرمایه گذاری ها برای پیش گیری از جرم مربوط به افراد ثروتمند بود و بالاترین حجم قتل ها بر روی افراد فقیر و نیز بالاترین حجم خشونت خانوادگی بر روی زنان فقیر تحصیل نکرده بود.
بررسی مقایسه ای گلستر  در سال ۱۹۹۹ نشان داد که نابرابری درآمدها در مقایسه با فقر مطلق رابطه ای قویتری با خشونت دارد بر این اساس در بررسی و تحلیل اقتصادی خشونت هر دو عامل فقر مطلق و فقر نسبی باید در نظر گرفته شود.
مطالعات انجام شده روی نابرابری های درآمد به عنوان یک عامل خطر در سطح جامعه ای و اجتماعی سوق دهنده به خشونت عمدتاً متمرکز است بر قتل. رابطه ی میان نابرابری و قتل شامل مجموعه ای از عوامل همچون بیکاری، محرومیت اقتصادی، ناامیدی و تشتت اجتماعی است که یک رابطه ی پیچیده را می سازد.
مسنر  در سال ۱۹۸۹ رابطه ی میان قتل و نابرابری درآمد را در ۲ کشور غیر کمونیست بر اساس داده های ۹۸۰ پلیس بین الملل بررسی کرد. هدف وی این بود که رابطه میان نرخ قتل در کشورها را با مقیاس های نابرابری و تبعیض اقتصادی بسنجد. متغیر ترکیبی تبعیض اقتصادی نسبت به متغیر نابرابر درآمد رابطه ی قوی تری با نرخ قتل داشت.
بلا و بلا در سال ۱۹۸۲ رابطه میان جرم های خشونت آمیز شهری (آزار جنسی غریبه ها، و سایر اشکال جرم خشونت آمیز) و شماری از متغیرهای نابرابر اقتصادی (نابرابری نژادی، فقر، نابرابری درآمد) را بر اساس داده های سرشماری سال ۱۹۷۰ آمریکا بررسی کردند. آنها نتیجه گرفتند که نابرابری های اجتماعی- اقتصادی آثار عوامل دیگری مثل نژادپرستی و موقعیت جغرافیایی خشونت را تهدید می کند. این مطالعه زمینه ی مناسبی را برای این فرض فراهم می کند که نابرابری بیشتر از فقر مطلق می تواند یک عامل خطر برای افزایش خشونت باشد.
بوکهارت و انگستروم  در سال ۲۰۰۲، داده های مربوط به ۶۱ کشور را تحلیل کردند تا نشان دهند که توزیع مجدد ثروت تأثیرات بالقوه متفاوتی بر نرخ قتل در جوامع کم درآمد در مقابل جوامع پر درآمد دارد. البته تعدیل نابرابری ها به تنهایی کمتر نرخ قتل را کاهش می دهد تا تعدیل نابرابری ها همراه با افزایش سطح توسعه ی اقتصادی کشور به علاوه، چنین سیاست هایی ممکن است تأثیر متفاوتی بر گروه های سنی خاص داشته باشد.
در سطح اقدمات ویژه مارکوتیز در سال ۲۰۰۰ از داده های مربوط به مرکز پیمایش های ملّی قربانیان بزهکار در آمریکا طی سال های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۴ استفاده کرد تا رابطه میان الگوهای مصرف الکل و مواد مخدر در سطح فردی و خشونت در اجتماع مبنی بر فقر و بیکاری را بررسی کند. نتیجه این شد که افزایش قیمت آب جو و کوکائین موجب کاهش در حمله و سرقت می شود امّا در میزان ارتکاب سایر جرم ها مؤثر نیست.
علی رغم کلیشه ی رایج که فقر علّت اولیه خشونت است شواهد نشان می دهد که در آمریکای لاتین نابرابری و محرومیت با توزیع ناعادلانه ی منابع اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در شهرها از فقر مهم ترند. در موقعیت های نابرابری های همه جانبه و شدید شرایط زندگی روزانه فقیر شهری به صورت بالقوه ظهور تعارض، جرم یا خشونت را افزایش می دهد. رابطه میان نابرابری و خشونت تنها به طور ساده مرتبط با تفاوت در درآمدهای نیست. بلکه مهم تر عوامل محرومیت زاترند که عبارتند از: نابرابری دست رسی به شغل، تحصیل، بهداشت، ریزساختار فیزیکی پایه ای. به علاوه فقدان یا نقص حمایت امنیتی دولتی، نظام های سیاست گذاری و قضایی به ویژه در مورد شخص فقیر. کسی که قادر به پرداخت مخارج خدمات فوق نیست در تن دادن به فساد، ناکارآمدی و وحشی گری مرتبط با چنین موقعیت هایی مستعد است. (مورز ، ونیتون، آیس موزر ۲۰۰۰)
فصل سوم:
نوع پژوهش:
– این پژوهش از نظر هدف در نوع و دسته ی تحقیقات بنیادین قرار می گیرد.
پژوهشی که در این جا مطرح شد از نظر روش تحقیقی از نوع همبستگی بود. یعنی محقق قصد دارد تا به مطالعه ی رابطه ی بین دو پدیده بپردازد. (یعنی رابطه ی بین کمبود امکانات مالی و خشونت) که چون طرح از نوع همبستگی بود از روش T برای تحلیل های آماری استفاده می شود.
روش نمونه برداری:
به طور تصادفی از طریق روش نمونه برداری خوشه ای از ۳ منطقه بالای شهر تهران، وسط شهر و پایین شهر ۳ گروه ۵۰ نفری را انتخاب کرده و پرسش نامه ی خشونت و سئوالات مربوط به امکانات مالی را در اختیار این افراد قرار می دهیم.
ابزار پژوهش:
پرسش نامه پرخاشگری (پ پ)
تهیه کنندگان: آرنولد اچ. باس و مارک پری
توصیف پرسش نامه: این پرسش نامه ۲۹ سئوالی چهارجنبه از پرخاشگری را می سنجد:
پرخاشگری فیزیکی، پرخاشگری کلامی، خشم، خصومت.
این پرسش نامه، پالایش شده ی پرسش نامه ی خصومت است که بیش از سی سال قبل توسط آرنولد  اچ.باس تهیه شده و کاربرد وسیعی داشته است. این پرسش نامه از یک خزانه ۵۲ سئوالی استخراج شده که بسیاری از آنها از پرسش نامه ی خصومت با استفاده از روش تحلیل عاملی مؤلفه ی اصلی و تحلیل عاملی تأئیدی برگزیده شده اند. این پرسش نامه با نمره کل سئوالات، میزان خشونت کلی را می سنجد.
روایی: نمرات این پرسش نامه همبستگی معقولی با یکدیگر داشته اند. در عین حال وقتی واریانس همبستگی های مربوط به خرده مقیاس خشم کنار گذاشته شد، سایر همبستگی ها معنادار نبودند. این تأیید روایی نظری، به این صورت است که ارتباط بین خرده مقیاس های پرخاشگری فیزیکی، کلامی و خصومت بسته به همبستگی آنها با خشم است. نمرات هر چهار خرده مقیاس با تکانشگری، رقابت و قاطعیت همبستگی دارد. گواه روایی سازه ای، همبستگی این پرسش نامه با مشاهده پرخاشگری، جامعه پذیر و کم رویی توسط هم سالان و هم ردیفان است.
نمونه ای از سئوالات پرسش نامه به شرح زیر است:
مشخص کنید هر یک از پرسش نامه های زیر تا چه حد گویای شخصیت شماست. برای این منظور از اعداد زیر استفاده کنید.
۱) فوق العاده خلاف خصوصیات من است.
۲) تا حدی خلاف خصوصیات من است.
۳) فقط کمی گویای خصوصیات من است.
۴) تا حدی گویای خصوصیات من است.
۵) فوق العاده گویای خصوصیات من است.
سؤال ۱) هرچند وقت یکبار نمی توانم جلوی خود را از ضربه زدن به دیگری بگیرم.
سؤال ۲) اگر به قدر کافی تحریک شوم، ممکن است دیگری را کتک بزنم.
سؤال ۳) زود از کوره در می روم ولی زود هم بر آن غلبه می کنم.
ب) سئوالاتی که به وسیله ی آن میزان کمبود مادی سنجیده می شود نیز به این شرح است:
۱- میزان درآمد ماهیانه ی شما حدوداً چقدر است؟
الف) کمتراز ۱۰۰ هزار تومان
ب) از ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان
ج) از ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان
د) از ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان
هـ ) از ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان
و) بالاتر از ۵۰۰ هزار تومان
۲- وضعیت مسکن شما به چه صورت است؟
الف) ملک شخصی        ب) خانه یا آپارتمان رهنی- اجاره ای    ج) خانه سازمانی
۳- از لحاظ اقتصادی خانواده خود را جزء کدام طبقه اجتماعی می دانید؟
الف) طبقه بسیار پایین        ب) طبقه پایین
ج) طبقه متوسط        د) طبقه بالا
سپس نظر افراد را نسبت به این قبیل سئوالات می سنجیم.
۴- فقر بلایی است که وقتی گریبان کسی را بگیرد او را به انجام کارهای خلاف وا می دارد.
موافق۷            مخالف۷            نظری ندارم۷
۵- راه های رسیدن به پول و منزلت و پیشرفت آن قدر کم و دشوار هستند که آدم مجبور می شود دست به هر کاری ولو خلاف بزند.
موافق۷            مخالف۷            نظری ندارم۷
تجزیه و تحلیل اطلاعات:
چون تحقیق ما از نوع همبستگی بود جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش T مستقل و همبستگی (correlation) استفاده می کنیم تا بتوانیم همبستگی بین فقر و خشونت را بسنجیم.