نظام آموزش عالی
سیاستهای آموزشی
مطابق قانون مصوب۲۶ ژانویه ۱۹۸۴ویژه آموزش عالی،از دانشگاه ها ومراکز آموزش عالی کشور، تحت عنوان مراکز عمومیآموزشی با ویژگیهای علمی،فرهنگی وحرفه ای یاد میگردد. رشتههای مختلفی در دانشگاههای کشور ارائه میگردد که هر یک در واحدهای آموزشی وتحقیقاتی جداگانه ای بر رشتههای خاص آموزشی متمرکز شده و اهداف عمومیخاصی را دنبال مینمایند. دانشگاههای کشور فرانسه، برموسسات،کالج ها، دپارتمانها، کتابخانه ها و مراکز تحقیقاتی که توسط شورای نظارت دانشگاه ها نظارت وبررسی میگردند، مشتمل میگردد. هر بخش از دانشگاههای کشور از اساسنامه وساختار خاص برخوردار میباشد.
ارائه طرح دولت محافظه کار ائتلافی فرانسه که هدف سنتی و همیشگی جایگزینی نظام آموزش عالی فرانسه که ریشه در عصر ناپلئون داشته و اصل دسترسی همگانی دانش آموزان به دانشگاه ها از بنیادهای اساسی آن محسوب میگردد، به کنار نهادن مدل آنگلوساکسونی (روشهای رایج در کشورهای انگلیسی زبان به ویژه امریکا) که از دانشگاه اساساً تحت عنوان جایگاهی برای اجرای پژوهشهای علمی یاد نموده و خواهان دسترسی محدود دانش آموزان به امکانات آموزشی میباشد، منجر گردیده است.
اصلاحات مذکور، نخستین نتایج فرایند رایزنی ملی محسوب میگردد که به پیشنهاد فرانسوابیرو وزیر آموزش دولت آلن ژوپه آغاز شده و هدف آن تدارک سند سیاستگذاری رسمی مورد تأیید دولت در خصوص نظام آموزش عالی فرانسه طی قرن بیستم میباشد.
در آن میان،عمده ترین اصلاحات مذکور با هدف کاهش نرخ افت تحصیلی دانش جویان طی دوره۲ساله نخست تحصیل تنظیم گردیده است.در پایان این دوره دیپلم مطالعات عمومی به فارغالتحصیلان اعطا میگردد. اما در حال حاضر، تنها ۹۰ درصد از دانشجویان دانشگاههای کشور موفق به گذراندن دوره مذکور شده و از آن میان هم تنها تعداد یک نفر از هر ۴ نفر موفق به گذراندن دوره طی مدت زمان مقرر دو ساله گردیده وسایرین به تجدید آموزش مبادرت نموده اند.
بر پایه سیاستهای جدید آموزشی ،دانشجویان از برنامههای آموزشی عمومیتری در نخستین نیم سال تحصیلی خود (Semestre) برخوردار میگردند که آنها را برای ورود به یکی از هشت رده (Courses)فراگیر و اصلی آماده مینماید و این درحالیست که درحال حاضر دانشجویان، از بدو ورود به دانشگاه تحت گزینش تخصصی علمی قرار می گیرند.
در کشور فرانسه، آموزش عالی،همانند مقاطع آموزش ابتدایی و متوسطه، بصورت دوره ای سازماندهی میگردد. نخستین دوره بصورت تئوری بوده،مدت زمان۲سال بطول انجامیده و به کسب مدرکBEUG معادل با دیپلم آموزش عالی انگلستان منتهی میگردد. دومین دوره آموزشی نیز که مدت زمان۲ سال به طول می انجامد، در پایان نخستین سال آموزش به کسب مدرک کارشناسی ودر پایان دومین سال آموزش به کسب مدرک کارشناسی ارشد منتهی میگردد. سومین دوره نیز،به دانشجویان منتخب کارشناسی ارشد اختصاص یافته و به کسب مدارک عالی (راه گشای آموزش مقطع دکتری) منتهی میگردد.
ساختار آموزشی
آموزش عالی درکشور فرانسه، مجموعه دانشگاهها، انستیتوهای تخصصی و مدارس عالی را دربر میگیرد.طبق آخرین آمار بدست آمده، مجموعه فوق پذیرای تعداد۲۰۰/۲ هزار دانشجو و۷۰ مدرس میباشد.تعداد۸۴ دانشگاه و ۲۳۲ کالج در سراسر کشور فرانسه فعالیت دارند که از این تعداد ۱۴ دانشگاه و ۸۰۰ واحد آموزشی و پژوهشی در منطقه پاریس تمرکز یافته اند.
آموزش دانشگاهی در کشور فرانسه طی ۳ مرحله متوالی به علاقمندان ارائه میگردد:
ـ مرحله نخست آموزشی (آموزش۲ساله) دوره آموزش عمومیو جهتیابی است.گواهینامه عمومیتحصیلات دانشگاهی(DEUG) گزینشهای بسیار زیادی را دربر میگیرد.
ـ مرحله دوم آموزشی (آموزش۲- ۱ساله)، دوره تعمیق وآموزش تخصصی است که آموزشهای عمومیو نهایی فنی و حرفهای را به عنوان پیشفرض ارائه مینماید.مدرک اعطایی، مدرک کارشناسی یاکارشناسی ارشد بوده و مستلزم گذراندن آزمون کنکورعمومیاست.
ـ مرحله سوم آموزشی (آموزش۵- ۱ ساله) که دوره عالی تخصصی و آموزشی- پژوهشی است.
ـ مرحله چهارم آموزشی (آموزش۲- ۱ ساله)که بر جهتگیری پژوهشیDEA و یا گذراندن دوره آموزش عالی تخصصی(DESS)منتهی میگردد.
ـ مرحله پنجم آموزشی( آموزش دانشگاهی و پژوهشی مدرک دکتری)
آندسته از شهروندان فرانسوی که به گذراندن موفقیت آمیز محورهای آموزشی اول و دوم آموزش متوسطه نائل آیند، از حق ورود به مراکز آموزش عالی برخوردار میگردند.
این درحالیست که پذیرش دانشجویان دررشتههای پزشکی و مهندسی دانشگاههای فرانسه عموما از طریق برگزاری آزمون کنکور صورت میگیرد. آموزش دانشگاهی درمراکز آموزش عالی فرانسه از۳ سیکل مجزا برخوردار بوده و مجموع دورههای آموزشی طی سیکل اول و دوم بر۴سال بالغ میگردد. لازم به ذکر است که دورههای آموزشی ۳ سیکل فوق رایگان میباشد.
زبان تدریس مراکز آموزش عالی کشورفرانسه، زبان فرانسه است.عمده شهرت دانشگاههای این کشور، بر رشته های حقوق و علوم سیاسی تمرکز یافته است.سال تحصیلی دانشگاه های فرانسه طی ماه های اکتبر و سپتامبر آغاز میگردد.اکثریت دانشگاه های فرانسه رایگان بوده کلیه متقاضیان ورود به مراکز آموزش عالی فرانسه ملزم به گذراندن دوره کالج زبان فرانسه به مدت یکسال و حضور درآزمون مهارتهای زبان فرانسه و ثبوت مهارتهای تحصیلی خود جهت ادامه تحصیلات به زبان فرانسه میباشند. آزمون ورودی دیگری نیز در ارتباط با رشتههای تخصصی مورد نظر متقاضیان برگزار میگردد که با توجه به حد نصاب و نمرات متقاضیان، در قالب دورههای آموزش پیش دانشگاهی۳ ماهه تا۱ ساله از سوی دانشگاه به آنان ارائه می گردد تا از لحاظ سطح معلومات ازتراز سطح اول دانشگاه برخوردار گردند.گفتنی است که آزمون زبان فرانسه هر ساله در سفارت فرانسه در محل اقامت متقاضیان و یا در کشور فرانسه برگزار میگردد. در صورت برخورداری از مدرکDALF، متقاضیان از گذراندن آزمون زبان معاف می گردند.
دورههای آموزش عالی درکشور فرانسه در دانشگاه ها، مدارس عالی مهندسی و دانشکدههای هنرهای زیبا ارائه میگردد.افرادی می توانند به دانشگاه ها و موسسات فوق راه یابند که از دیپلم متوسطه Baccalaureate)Bac) برخوردار باشند.جهت ورود به مراکز آموزش عالی دولتی نظیر مدارس عالی دولتی (Nation ale Ecole) و موسسات تربیت نیروهای متخصص از داوطلبین آزمون تخصصی به عمل میآید. این در حالیست که شرط ورود به دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی برای داوطلبین خارجی(غیر بومی) قبولی در آزمون ورودی سراسری زبان فرانسه است.
مطابق قانون مصوب۲۶ ژانویه۱۹۸۴موسوم به قانونSAVARY،آموزش عالی به عنوان سرویس عمومی تحصیلات تکمیلی به رسمیت شناخته شد.از جمله مهمترین وظایف مراکز آموزش عالی کشور فرانسه میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
– ارائه آموزشهای مقدماتی وپیوسته تکمیلی
ـ راهبری تحقیقات علمیوفنی و بهره گیری از نتایج تحقیقات
ـ اشاعه فرهنگ اطلاع رسانی علمیوفنی
ـ ارتقاء همکارهای بین المللی آموزشی
قانون فوق به تعریف وتبیین اصول اساسی وکاربردی آموزش عالی تحت مسئولیت وزارت آموزش عالی وتحقیقات مبادرت نموده واصول حاکم بر سازمان وعملکرد موسسات آموزش عالی، دانشگاهها، کالجها و موسسات غیر دانشگاهی،کالجهای تربیت مدرس، کالجهای فرانسوی خارج از کشور و Grades ecoles را پایهریزی مینماید. آموزش عالی درمحدوره بسیار وسیعی از موسسات ارائه میگردد. روندهای سازماندهی وپذیرش دانشجو بر حسب نوع موسسات آموزشی متفاوت میباشد. از جمله مهمترین موسسات آموزش عالی کشورفرانسه میتوان به موارد ذیل اشاره نمود :
– انشگاهها که در زمره مراکز عمومیآموزشی محسوب گردیده واز کلیه داوطلبین برخوردار از مدرکBaccalaureate که به گذراندن دورههای کوتاه مدت یا دراز مدت تحصیلات تکمیلی علاقهمند باشند، پذیرش به عمل میآورد.
دانشگاههای کشور فرانسه ازتعداد زیادی دانشجو برخوردار بوده وبه ارائه برنامههای آموزشی متنوعی اعم از آموزشهای تئوری یا عملی مبادرت مینمایند.
ـ کالج ها وموسسات عمومییا خصوصی،همچنین به ارائه تحصیلات عالی فنی و حرفه ای تحت نظارت وزارت خانه های مختلف مبادرت مینمایند. از جمله دورههای مختلف آموزشی کالج ها وموسسات عمومییا خصوصی میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
ـ دورههای کوتاه مدت فنی ، بازرگانی، پیراپزشکی و….
ـ دورههای دراز مدت که در مدت زمان۳ یا بیشتر از ۳ سال پس از اتمام Baccalaureate به داوطلبین ارائه گردیده و آموزشهای پیشرفته ای نظیرعلوم سیاسی،مهندسی، بازرگانی و مدیریت،راه وساختمان، دامپزشکی، ارتباطات وهنر را شامل میگردد.موسسات مذکور به گزینش دانشجویان خود از میان داوطلبین برخوردار از Baccalaureate برمبنای برگزاری آزمون رقابتی و بررسی سوابق تحصیلی توسط اعضای هیأت ممتحنه مبادرت مینمایند. برمبنای قانون مصوب۲۳ آگوست۱۹۸۵،کلیه داوطلبین، پس از احراز مدرکBaccalaureate ، از حق حضور درموسسات آموزش عالی متعلق به وزارت آموزش عالی یا موسسات وابسته به دانشگاههای کشور برخوردار می گردند.گفتنی است که گزینش دانشجویان از طریق ارزشیابی تحصیلات گذشته، تجارب کاری و یا مهارتهای فردی داوطلبین صورت میپذیرد.
مقاطع تحصیلی
آموزش عالی درکشور فرانسه از۳ دوره (سیکل) مجزا با عناوین سیکل اول مشتمل برآموزشهای مقدماتی علوم، سیکل دوم مشتمل بر تکمیل دورههای علمیو سیکل سوم مشتمل بر پژوهشهای پیشرفته علمیمتشکل میگردد.طی سیکل اول آموزش عالی دانشجویان با گذراندن دوره آموزشی۲ تا ۳ ساله مشتمل بر۱۱۰۰ ساعت آموزش تئوری و عملی موفق به اخذ مدارک علمیDiplomas d Etudes Universitaires Generales)DEUG)،گواهینامه تکنسین عالیBrevet Technician Superieur)BTS) و یا دیپلم فنی دانشگاهی با عنوانInstitute Universitaires de Technologies)D. U. T.)میگردند.
مدرکSUPERIEUR (B.T.S) BEVETDE TECHNECIEN که پس از احراز دیپلم کامل متوسطه (گذراندن دوره آموزشی۱۲ساله) در رشتههای عمومییا فنی و پس از طی دوره آموزشی دو تا سه سال به فارغ التحصیلان اعطاء میگردد. محتوای این دوره بر آموزشهای علمیو عملی و کسب کارآیی در مشاغل مختلف مشتمل میگردد.
مدرک (I.U.T(INSTITUTS UNIVERSITARES DE TECHNOLOGY که در موسسات آموزش عالی تکنولوژی به فارغ التحصیلان اعطا میگردد.
مؤسسات تکنولوژی دانشگاهی از سال۱۹۶۶ در کنار دانشگاههای مختلف آغاز به فعالیت نمود.دارندگان دیپلم کامل متوسطه(محور الف و ب) میتوانند وارد این مؤسسات شده و پس از طی دو سال آموزش تکنولوژی در رشتههای بیولوژی کاربردی،شیمی،عمران،الکترونیک،مکانیک و.. به احراز مدرک(D.U.T) نائل آیند.طی سیکل دوم آموزش عالی، مدارک آموزشی با عناوین مدرک Licence با یک سال تحصیل پس ازDEUG و مدرکMatrise با یک سال تحصیلی پس ازLicence بامجموع دوره آموزشی ۴ساله به فارغ التحصیلان اعطاء میگردد.
مدارک Diplome d Ingenieur و Diplome d Etudes Superieurs نیز پس از گذراندن تحصیلات ۵ساله پس ازدیپلم متوسطه به فارغ التحصیلان اعطاء میگردد.
طی سیکل سوم آموزش عالی نیز مدرک علمیDiplome d Etudes Approfondies)DEA)پس از گذراندن۱۸- ۱۲ماه تحصیلی (آموزش و پژوهش) پس از دوره Matrise به فارغ التحصیلان اعطاء میگردد. به عبارت دیگر سیکل سوم به احراز یکی از۹مدرک علمیذیل منتهی میگردد :
D.E.A که پس از گذراندن دوازده تا هجده ماه تحصیل (آموزش و تحقیقات) و پس از احراز مدرک علمیMATRISE به فارغ التحصیلان اعطا میگردد.
مدارک DIPLOM D’ INGENIEUR و DIPLOME D ETUDES SUPERIEURS که پس از گذراندن دوره آموزشی ۵-۴ سال پس از از احراز دیپلم متوسطه و رساله آموزشی به فارغ التحصیلان اعطا میگردد.
مدارک DOCTEUR UNIVERSITAIRES (دکترای دانشگاهی) که ویژه دانشجویان خارجی (غیر بومی) میباشد. برخورداری از مدرک D.E.Aشرط ورود به این دوره است.مدرک فوق پس از گذراندن دوره آموزشی ۲ ساله وارائه رساله آموزشی به فارغ التحصیلان اعطا میگردد.
مدرک (دکترای سیکل سوم) DOCTEUR DE 3EME CYCLEکه قبلا پس از گذراندن دوره آموزشی ۲-۱ ساله و پس ازاحراز مدرک D..E.A به فارغ التحصیلان اعطاء میگردید.
مدرک ETATوDOCTEUR D (دکترای دولتی ) که پس از گذراندن دوره آموزشی۵-۳سال و انجام تحقیقات پس از احراز دکترای سیکل سوم یا D.E.A و ارائه رساله تحقیقاتی به فارغ التحصیلان ارائه میگردد.
مدرک DOCTEUR INGENIEUکه پس از دیپلم مهندسی و یا D.E.A وگذراندن حداقل دوره آموزشی ۲ ساله به فارغ التحصیلان اعطا میگردد.
از سال ۱۹۸۴، طبق قوانین آموزش کشور فرانسه، دوره های مختلف دکتری به صورت جداگانه برگزار میگردد. مدت زمان آموزش این دوره به طور متوسط چهار سال پس ازD.E.A را مشتمل میگردد.
مدرک D.P.L.G که پس از گذراندن دوره آموزشی ۵ ساله وارائه رساله آموزشی به فارغ التحصیلان اعطا میگردد.
مدرکD.E.S.A که پس از گذراندن دوره آموزشی چهار سال و نیم در رشتهمعماری به فارغالتحصیلان اعطا میگردد.
مدرکD.E.S.S که پس از گذراندن دوره آموزشی ۲ ساله پس از احراز مدرکLICENCE به فارغالتحصیلان اعطا میگردد.
دورههای درازمدت آموزشی
دورههای دراز مدت دانشگاهی به سه دوره پی در پی تقسیم بندی شده که هر دوره به کسب مدارک ملی منتهی میگردد.دوره نخست، ادامه تحصیلات پیش ازاحراز مدرکBaccalaureate را دربر گرفته و دانشجویان را برای ورود به دوره دوم ویا حضور دربرنامههای آموزشی فنی و حرفه ای آماده مینماید.دوره مذکور مدت زمان۲سال به طول انجامیده وبه اخذ گواهینامه تحصیلات عمومیدانشگاهی منتهی میگردد.به استثنای رشتههای حقوق وعلوم اقتصادی سایر برنامههای درسی به صورت واحدی ارائه گردیده و این امر به تغییر جهت تحصیلات، تغییر رشته یا تحصیلات پاره وقت،سهولت بیشتری میبخشد. دانشجویان کلیه برنامههای آموزشی موظف به گذراندن زبان خارجی پیشرفته میباشند.
درخصوص برنامههای آموزش گروه پزشکی (پزشکی،دندانپزشکی،داروسازی وبیولوژی انسانی)، دانشجویان بر اساس نتایج وعملکرد تحصیلی خود در پایان سال اول تحصیلی گزینش میگردند.آندسته از دانشجویانی که در سال دوم پذیرفته میشوند،توسط هیأتی متشکل از مسئولین وزارت آموزش عالی و وزارت بهداشت مورد ارزشیابی قرارمیگیرند.
دوره دوم، دوره تثبیت آموزشهای پیشرفته عمومی،علمیو فنی میباشدکه به انجام عملی دروس تئوری منتهی میگردد. دوره دوم آموزش،مدت زمان۳-۲ سال به طول انجامیده وطی آن آموزشهای ذیل ارائه میگردد :
ـ آموزش پایه،حرفه ای یا تخصصی که به اخذ مدارکLicence و Matrise منتهی میگردد.
ـ آموزشهای تخصصی که به اخذ مدرک فنی۲ساله و یا به اخذ مدرکMatrise در مدیریت کامپیوترمنتهی میگردد.
ـ دورههای آموزشی۳ساله که به اخذ مدرک مهندسی منتهی میگردد.
– دورههای آموزشی موسسات آموزش تخصصی دانشگاهی که به پذیرش از دانشجویانی که یک سال آموزش عالی را پشت سر گذارده اند، مبادرت می نماید.لازم به ذکر است که گذراندن دوره۳ ساله دانشگاهی وتخصصی، به اخذ مدرک Matrise منتهی میگردد.
ـ در دورههای آموزش تربیت معلم(IUFM) نیز از دانشجویانی ثبت نام به عمل میآید که آموزش۳ ساله متوسطه تکمیلی را پشت سر گذارده باشند. دورههای آموزش دانشگاهی و تخصصی مدت زمان۳ سال بطول انجامیده ودانشجویان پس از اتمام این دوره به عنوان معلم در مراکز آموزشی پذیرش میگردند. علاوه بر مدارکی که مورد تأیید وزارت آموزش عالی وتحقیقات میباشد،دانشگاهها مطابق اختیارات آموزشی، از صلاحیت صدور گواهی نامه به دانشجویان برخوردار میباشند.طی دوره سوم،دروس وآموزشهای کاملاً تخصصی از طریق تحقیق به دانشجویان ارائه میگردد. دانشجویان این دوره از میان دارندگان مدارک Matrise،مهندسی یا مدرک معادلMatrise ومهندسی برگزیده میشوند.
طی دورههای آموزشی مذکور آموزشهای ذیل ارائه میگردد :
ـ آموزش تخصصی۱ساله همراه با دوره اجباری کارورزی که به اخذ گواهینامه تحصیلات عالی تخصصی منتهی میگردد.
ـ آموزش از طریق تحقیق،که در پایان سال اول به اخذ گواهینامه تحصیلات عالی و پس از طی۴-۳ سال آموزشی به اخذ مدرک دکتری منتهی میگردد. در این مقطع ارائه پایان نامه ودفاع از آن الزامیمیباشد.دارندگان مدرک علمیدکتری،همچنین میتوانند در جهت در یافت مدرکی که دال برتوانایی آنها در انجام تحقیقات پیشرفته وآموزش محققین جوان میباشد، اقدام نمایند. دانشجویان پس از احراز مدرک مذکور از درجه استادی دانشگاه برخوردار میگردند.علاوه بر موارد فوق الذکر، مهندسین ارشد ودانشجویان سال آخر کالج مهندسی نیز میتوانند در جهت اخذ مدرک تحقیقات فنی اقدام نمایند. گواهینامه دوره سوم پس از اتمام برنامههای آموزشی و انجام تحقیقات درمراکز صنعتی و ارائه تحقیقات به فارغالتحصیلان اعطاء میگردد. آموزش وتحصیل درگروه پزشکی در سه دوره آموزشی صورت میپذیرد. مدت زمان آموزش وتحصیل در رشتههای پزشکی به انتخاب رشته تحصیلی از گروه پزشکی به شرح ذیل بستگی دارد:
اعطای مدرک پزشکی عمومی ظرف مدت ۸ سال
اعطای مدرک تخصصی پزشکی ظرف مدت۱۰ تا ۱۱سال
اعطای مدرک دندان پزشکی ظرف مدت۵ سال
اعطای مدرک دارو سازی ظرف مدت۶ سال
به طور کلی می توان ساختار دوره های آموزش دراز مدت دانشگاهی کشور فرانسه را به صورت ذیل خلاصه نمود:
دوره اول (۲ سال): آموزش عمومی و راهنمایی
دوره دوم (۲سال): آموزش پیشرفته
دوره سوم(۱ تا ۵ سال): مدرک تخصصی، دکتری، مهارت بخشی در جهت راهبری تحقیقات
مدارک دانشگاهی به نامDU نیز در پایههای اول و دوم و سوم وجود دارد؛گفتنی است که این قبیل مدارک توسط خود دانشگاهها و بر اساس نیازهای محلی اعظا می گردد.
دوره اول – 2 سال
DEUG (مدرک تحصیلی عمومی دانشگاهی) – دیپلم متوسطه + ۲ سال
جهت آمادگی برای اخذ این مدرک، برخورداری از دیپلم متوسطه (یا مدرک معادل قابل قبول) ضروری است. DEUG که با یک ترم راهنمایی آغاز می گردد، به دانشجو اجازه میدهد با نظامهای اساسی آشنا گردد. در غیر این صورت اومیتواند به تغییر گرایش خود نسبت به نوع دیگری از آموزش، به ویژه آموزشهایBTS,DUT در ابتدای این ترم مبادرت نماید.
DEUST
DEUST از طریق آزمون کنکور یا تشکیل پرونده قابل دستیابی است. با گذراندن دوره آموزشی فوق ، طی دو سال تکنسینهایی راهی بازارکار می گردندکه از تحصیلات کاربردی برخوردار می باشند.گفتنی است که این دوره اغلب توسط دانشگاهایی برگزار می گردد که مایل باشند به نیازهای خاص اقتصادی یک منطقه پاسخ گویند.
دوره دوم – 2 تا ۳ سال
کارشناسی : DEUG (یا مدرک معادل آن) +۱ سال – دیپلم متوسطه + ۳ سال
Maitrise: لیسانس (یا مدرک معادل آن) +۱سال– دیپلم متوسطه + ۴ سال
Maitrise برای کسب تخصص حرفهای در۲ سال
هدف از ارائه دورههای آموزشی مذکور، ایجاد زمینه مناسب در جهت دستیابی مستقیم به زندگی حرفهای است. گزینشی سختگیرانه ایجاب می نماید که دانشجو در فرانسه حضور داشته باشد. از این روی، وی ملزم به برخورداری ازپرونده تحصیلی درخشانی است.
Maitrise) MST علوم و فنون – دیپلم متوسطه + ۴ سال)
دوره فوق،تایید کننده دورههای آموزشی است که مبتنی بر مطالعه اطلاعات و فرآیندهای فنی است. در پایان سال اولMST مدرک علمی ارائه نمی گردد.
Maitrise) MSG علوم مدیریت – دیپلم متوسطه + ۴ سال)
دوره سوم – 1 تا ۶ سال
دوره Maitriseکه شرایط انتخاب چندین مسیر تحصیلی به شرح ذیل را فراهم می آورد:
(مدرک تحصیلات عالی تخصصی) – دیپلم متوسطه + ۵ سال
دورهی آموزشی فوق، دوره ای۱ساله با اهداف حرفهای است که در میان دانشجویان فرانسوی طرفدار بسیار دارد. افراد برخوردار از مدرکDESS از تخصصی حرفهای بهره جسته که طی دوره کارآموزی اجباری حاصل میآید و بدینگونه او میتواند مستقیما وارد بازار کار گردد. از این روی، این دوره عبارت از یک دوره عملی در زمینهای تخصصی می باشد.
DRT (مدرک پژوهش فنی) – دیپلم متوسطه + ۶ سال
تنها مهندسینIUP و دانشجویان سال آخر مدارس مهندسی، از حق دستیابی بهDRT برخوردار می باشند.دانشجویان دوره فوق ملزم به مطالعه مدیریت پروژه، مدیریت مالی، بازاریابی و اقتصاد کارخانه ظرف مدت زمان ۳تا ۶ سال و گذراندن آموزشهای تخصصی متناسب با DRT انتخابی می باشند. پس از آن برای مدت۱۸ماه وارد کارخانه شده و طی آن به انجام یک طرح صنعتی مبادرت می نمایند.گفتنی است که به منظور کسب مدرک DRT ، نگارش رسالهای در زمینه تخصصی و دفاع از آن الزامی است.
DEA (مدرک تحصیلات پیشرفته) – دیپلم متوسطه + ۵ سال
DEA که اغلب آنرا به عنوان سال آمادگی برای یک پایاننامه میشمارند (و این بدان معنی است که اغلب خود به تنهایی کفایت نمیکند) ، دروازه رسیدن به دنیای پژوهشهای مقطع دکتری است. از این روی، در وهله نخست شامل افرادی می گردد که مایلند پژوهشگر یا مدرس دانشگاه شوند.DEA معرف نخستین سال تحصیل در مقطع دکتری، یا سال آغاز پژوهش در یک رشته دکترا یا یک زمینه ویژه است. اعطای مدرک فوق منوط به دفاع از یک پایاننامه است که قابلیت دانشجو در جهت پژوهش و توانایی او برای تهیه یک پایاننامه را نشان میدهد.
دکتری (DEA+3 یا ۴ سال) – دیپلم متوسطه + ۸- ۹ سال
دوره دکتری که از۴-۳ سال به طول میانجامد، مبتنی بر فعالیتهای پژوهشی است که منجر به دفاع از یک پایاننامه میگردد. گفتنی است که در ارائه پایاننامههای ادبیات و علوم انسانی،۱سال به مدت زمان مذکور اضافه میگردد. به منظور ثبتنام در دورهی دکتری، داوطلبان ملزم به برخورداری از مدرکDEA و موافقت مدیر پایاننامه می باشند. علاوه بر این، پرونده ای از عملکرد داوطلب مورد نیاز بوده و مصاحبه با استاد نیز ضروری است.
DEUG (reeMagist یا DUT+3 سال)- دیپلم متوسطه + ۵ سال
مدرکی است که تشریفات دانشگاهی منتهی به تخصص حرفهای را تایید می نماید. دانشجویان به طور موازی مدرک کارشناسی،Maitrise و سپسDESS یا DEA دریافت می دارند.
دورههای کوتاه مدت با اهداف حرفهای
BTS (گواهینامه تکنسین عالی) که در مؤسسات عمومی یا خصوصی ارائه می گردد.
مدرک علمی فوق با DUT (مدرک دانشگاهی فنی) که منحصرا در مؤسسات عمومی ارائه میگردد، تفاوت دارد. درDUT تأکید بر نزدیک شدن دروس عمومی به یک موضوع تخصصی مطرح بوده و آموزش به میزان زیادی انتزاعی است و این در حالی است که درBTS ، آموزش به سمت یک شغل مشخص سوق می یابد.
BTS – دیپلم متوسطه + ۲ سال
دروس BTS ، در مراکز آموزش متوسطه ارائه می گردد.
DUT – دیپلم متوسطه + ۲ سال
مؤسسات فنی دانشگاهی (IUP) به برگزاری دوره های عمومی و حرفهای طی۲ سال (کارآموزی۶ تا ۸ هفتهای در کارخانه) و اعطای مدرک علمیDUT مبادرت می نمایند. لازم به ذکر است که دسترسی به این دوره برای افراد برخوردار از دیپلم متوسطه، آزاد است.
DEUST – کلاسهای آمادگی
کلاسهای آمادگی به منظور شرکت در کنکور ورودی مدارس مهندسی، دامپزشکی، نظامی، بازرگانی و مراکز تربیت مدرس برگزار می گردد.گفتنی است که آموزشهای فوق ظرف مدت زمان۲ سال در خود مراکز متوسطه ارائه میگردد.
مدارس مهندسی- دیپلم متوسطه + ۵ سال
دورههای آموزش مهندسی بر اساس گزینش برگزار گردیده و تنها دانشآموزان قوی یا قویترین آنها در زمینههای علمی در دوره متوسطه، از توانایی ورود به این قبیل مدارس برخوردار می باشند.از این روی، در این راستا، گزینش جامعی صورت می گیرد. گفتنی است که مجموعه مدارس مهندسی، خصوصی و عمومی، تحت نظارت کمیسیون عناوین مهندسی (CTI) قرار دارند.
نحوه پذیرش دانشجو در مدارس مهندسی
پس از پایان کلاسهای آمادگی کنکور؛ (تحصیلات۳ ساله)
پس از اخذ دیپلم متوسطه از طریق بررسی پرونده یا از طریق کنکور؛ (تحصیلات ۵ ساله(
پس از دیپلم متوسطه+ ۲ سال، از طریق پرونده تحصیلی و /یا از طریق مصاحبه (برای دورههای دانشگاهی)؛( تحصیلات ۳ ساله(
برخورداری از عنوان Maitrise )تحصیلات۲ساله(
مدارس بازرگانی و مدیریت- دیپلم متوسطه + ۵ سال
مدارس بازرگانی و مدیریتی متعددی در کشور فرانسه فعالیت دارند که شبکهای از مدارس اداری را تشکیل دادهاند. گذشته از یک بدنه واحد آموزشی، این مدارس به فراخور نیازهای هر منطقه، به ارائه برخی آموزشهای اختیاری نیز مبادرت می نمایند. تحصیلات فوق مدت زمان، ۳ سال به طول میانجامد.
Maste’re تخصصی- دیپلم متوسطه + ۶ سال
مدارس بزرگ مدیریت و مهندسی، همچنین به ارائه دورههای عالی تحصیلی( Mastere تخصصی) مبادرت می نمایند. Mastere تخصصی (MS) به عنوان مدرک علمی محسوب نگردیده، بلکه نشانی است که توسط کنفرانس مدارس بزرگ، طی دوره آموزشی خاص در ارتباط با کارخانجات اعطا میگردد.داوطلب دوره فوق ملزم به برخورداری از مدرکی معادل دیپلم متوسطه + ۵ سال یا دیپلم متوسطه + ۴ سال متناسب با تجربه حرفهای است. تحصیل در این دوره معمولا از ۱۲تا ۱۵ماه به طول میانجامد که بالغ بر۶-۵ ماه آن، صرف دوره کارآموزی می گردد. گفتنی است که فهرستMaitrise های تخصصی معتبر هر سال، توسط کنفرانس مدارس بزرگ انتشار می یابد.
کشاورزی و علوم زراعی
برای آندسته از افرادی که علاقمند به مشاغل بخش کشاورزی و علوم غذایی می باشند، دامنه آموزشهای ارائه شده از BTSA گواهینامه فنی عالی کشاورزی تا مدرک مهندسی گسترده است. در میان دورههای کوتاه مدت، BTSA که دورهای عملی است در نزد کارفرمایان بیشتر مورد قبول واقع میگردد. درمیان دورههای طولانی مدت، بهترین مسیر مدارس مهندسی است که از جمله مهمترین نمونه های آن می توان به مدارس مهندسی کشاورزی و مهندسی علوم غذایی- کشاورزی، و مدارس مهندسی فعالیتهای کشاورزی اشاره نمود.
کالجهای آموزش عالی
مطابق قانون مصوب۱۲جولای ۱۸۷۵، اصل آزادی آموزش عالی در جهت امکان تشکیل موسسات آموزش عالی خصوصی از طریق تصویب احکام قانونی،تأیید وتصویب گردید. روند پذیرش دانشجویان درموسسات مذکور انتخابی میباشد. کسب مدرکBaccalaureate الزامیبوده اما کافی نمیباشد.از جمله مهمترین موسسات آموزشی ارائه کننده دورههای آموزشی دراز مدت میتوان به موارد ذیل اشاره نمود :
ـ کالجهای مهندسی
ـ کالجهای عالی مدیریت وبازرگانی که از آن جمله میتوان به مهمترین کالجها به شرح ذیل اشاره نمود :
Ecole des haute etudes Commercials
Ecole Superieure des Sciences economiqes ET Commercialese
Ecole Superieure de Commerce de Paris
Ecole Superieure de Commerce de Lyon
Ecoles Superieures de Commerce ET dad ministration des enterprises
Ecoles or Institutes Supereurs de Sciences Commercialese
ـ کالجهای کاتولیک،کالجهای کاتولیک موسسات خصوصی بوده و از سوی وزارت آموزش عالی وتحقیقات به رسمیت شناخته شده و به ارائه دورههای آموزش دانشگاهی وکالج مبادرت مینمایند. از دانشجویان پیش از برگزاری آزمون دانشگاهی،آزمون ورودی به عمل میآید.تعداد ۵ موسسه کاتولیک در ۵ شهرفرانسه Paris; Lille; Lyons; Nnger Toulouseواقع گردیده است.کلیه موسسات خصوصی میتوانند از دولت تقاضای تأیید رسمینمایند.
وزیر آموزش عالی مسئولیت تأیید عملکرد موسسات فوق الذکر را بر عهده دارد.موسسات تأیید شده مورد بازرسی قرار گرفته و استخدام مدیران وپرسنل آموزشی آنها منوط به تأیید مدیران آکادمیک میباشد.
از جمله مهمترین کالجهای بخش عمومینیز میتوان به موارد ذیل اشاره نمود :
۱٫ ۹کالج علوم سیاسی(IEP) که درشهر پاریس واقع گردیده واز داوطلبین برخوردار از مدرک Baccalaureate ، پس از برگزاری آزمون ورودی پذیرش به عمل میآورند. از دارندگان مدرک معادل کارشاسی نیز ،پس از برگزاری مصاحبه در سال دوم آموزش پذیرش به عمل میآید.گفتنی است که مراکز مذکور پس از دوره سه ساله آموزشی، به اعطای گواهینامه مبادرت مینمایند. علاوه بر این، برای فارغ التحصیلان این مراکز امکان ادامه تحصیلات عالی به مدت یک تا دو سال در چارچوب دوره سوم آموزش درمراکز آموزشی فراهم آمده است.
۲٫ کالجهای علوم طبیعی که تابع وزارت آموزش عالی میباشند. دانشجویان کالج مذکور از طریق برگزاری آزمون ورودی رقابتی،گزینش میگردند..
دانشجویان به مدت دو سال پس ازBaccalaureate درکلاسهای آمادگی حضور یافته و خود را جهت حضور در آزمون ورودی آماده می نمایند.پس از پذیرش دانشجویان، دورههای آموزشی مذکور بنا بر ضوابط کالج ها برگزارگردیده و مدت زمان ۵-۲ سال به طول میانجامد.کالجهای مذکور همچنین به اعطای مدرک مهندسی مورد تأییدوزارت آموزش عالی و تحقیقات به فارغ التحصیلان مبادرت مینمایند.
۳ – تعداد۴کالج تربیت معلم که در۴ شهرParis ; Fontegay; Saint-Cloud ; Lyons واقع گردیده است.کالجهای فوق از شرایط ورودی ویژه ای برخوردار میباشند. برگزاری آزمون ورودی گزینشی به صورت رقابتی که کلاسهای آمادگی آن مدت زمان۲سال پس ازBaccalaureat برگزارمیگردد، ملاک گزینش دانشجویان میباشد.تحصیل در این کالج ها منتهی به اخذ مدارک دانشگاهی ملی وشرکت درآزمون رقابتی جهت استخدام مدرسین میگردد.
۴- کالجهای آموزش عالی تخصصی من جمله کالج ENA که تحت مسئولیت و نظارت دفتر نخست وزیری قرار داشته و به تربیت افرادی جهت احراز پستهای مدیریتی رده بالا مبادرت مینماید.
۵- . موسسات آموزش نظامیوابسته به وزارت دفاع،که مدارس نظامی، نیروی دریایی ونیروی هوایی را تحت پوشش خود قرار میدهد.پذیرش دانشجویان در این مراکز نیز از طریق برگزاری آزمون ورودی پس از حضور درکلاسهای آمادگی صورت میگیرد.
۶- کالجهای مهندسی معدن که تحت نظارت وزارت صنایع فعالیت نموده وبه گزینش دانشجویان بر اساس نتایج آزمون ورودی و یابررسی مهارتهای آموزشی آنان مبادرت مینماید.کالجهای مذکور پس از گذراندن دوره سه تا چهار ساله آموزشی به اعطای مدرک مهندسی مبادرت مینمایند.
ـ موسسات عالی آموزش کشاورزی که تحت نظارت وزارت کشاورزی فعالیت مینمایند.
ـ کالجهای ملی دامپزشکی که تحت نظارت وزارت بهداشت فعالیت مینمایند.
ـ کالجهای هنر که تحت نظارت وزارت فرهنگ فعالیت مینمایند.
ـ کالج های معماری وراه وساختمان که تحت نظارت وزارت توسعه وفناوری فرانسه فعالیت مینمایند.
سایر انستیتوهای آموزش عالی
مراکز تکنسین عالی (STS)
درمراکز آموزش متوسطه، رشتههایی پس از اخذ دیپلم متوسطه وجود دارند که به تربیت دانشجویان به مدت۳- ۲ سال مبادرت نموده و به ارائه مدرک تکنسین عالی(BTS) در رشتههای صنعتی یا اقتصادی، امور خدماتی و غیره(در مجموع۱۳۰تخصص) مبادرت مینمایند.میزان ارائه آموزشهای عمومی33% و آموزش تخصصی۶۶ درصد میباشد. ارائه یک دوره کارآموزی ۸ الی ۱۲ هفتهای نیز مکمل این آموزش میباشد.
کلاسهای مقدماتی و مدارس عالی
ازجمله مهمترین کلاسهای مقدماتی میتوان به کلاسهای ادبی، علمیو اقتصادی اشاره نمود.حضور درکلاسهای مقدماتی ادبی به مدت(۲سال) و شرکت درآزمون ورودی جهت ورود به مدارس عالی الزامیاست.حضور درکلاسهای مقدماتی علمیبه مدت(۲سال)و شرکت درآزمون ورودی جهت ورود به مدارس عالی مهندسی الزامیاست.حضور درکلاسهای مقدماتی اقتصاد به مدت(۲سال) و شرکت درآزمون ورودی جهت ورود به مدارس عالی اقتصاد الزامیاست.لازم به ذکر است دانشجویانی که پس از گذراندن کلاسهای مقدماتی۲ساله، در آزمون ورودی پذیرفته شوند، از مجوز حضور در مراکز آموزش عالی برخوردار میگردند.
مدارس عالی نیز به تربیت مدرسین و پژوهشگران در حوزه ادبیات، علوم انسانی، اقتصاد و علوم مبادرت مینمایند.
ـ مدرسه عالی des chartes که به تربیت کادر محافظ میراث ملی مبادرت مینماید.
ـ مدارس نظامی(Ecole inter-armes de saint-cyr, Ecole naval, Ecole de l’air) که به تربیت افسران آینده ارتش فرانسه ظرف مدت۴ سال میپردازد.
ـ مدارس مهندسی که به تربیت کادر علمیو فنی شرکتها در کلیه زمینههای (کشاورزی، ساختمان و امور عمومی، شیمی، الکترونیک، پلها و راهها و …) ظرف مدت۳ سال مبادرت مینمایند.
ـ مدارس اقتصاد و مدیریت که به تربیت کادر شرکتهای دولتی و خصوصی در حوزه مدیریت اقتصادی، اداری و مالی ظرف مدت۳ سال مبادرت مینمایند.
ـ انستیتوهای مطالعات سیاسی(IEP) و ۹ مؤسسه دیگر آموزش عالی که به ارائه دوره آموزش ۳ ساله دررشته های«اقتصاد و امور مالی»، «سیاست اقتصادی و اجتماعی»، «ارتباطات و منابع انسانی»،«خدمات عمومی»،« روابط بینالملل» و …مبادرت مینمایند.
ـ مدرسه ملی امور اداری(ENA) که از طریق برگزاری آزمون به جذب دانشجویان علاقه مند به رشته علوم سیاسی مبادرت نموده و به تربیت کادر آموزش عالی ظرف مدت۲۷ماه مبادرت مینماید.
مراکز آموزش عالی فنی و حرفه ای(ITU)
انستیتوهای دانشگاهی فنآوری وابسته به دانشگاهها،به ارائه گواهینامههای فنی دانشگاهی (IUT)پس از گذراندن دورههای آموزشی۲ساله مبادرت مینمایند.گفتنی است که گذراندن دورههای آموزش عمومیو آموزش تخصصی و یک دوره کارآموزی۶ الی ۸ هفتهای برای دانشجویان انستیتوهای فوق الزامیاست.درحال حاضرتعداد۸۲ انستیتوی فنی دانشگاهی با ارائه ۲۱ تخصص در سراسر کشور فرانسه به فعالیت مبادرت مینمایند.
مراکز آموزش پزشکی
اخذ گواهینامه دولتی دکتری در رشته پزشکی مستلزم گذراندن حداقل دوره آموزشی ۸ ساله در ۳مرحله آموزشی به شرح ذیل میباشد:
ـ مرحله نخست آموزشی،۲سال به طول انجامیده و مستلزم گذراندن آزمون بسیار دشوار میباشد.
ـ مرحله دوم آموزشی، ۴ سال به طول میانجامد.
ـ درمرحله سوم دانشجویان به گزینش آموزش طب عمومی(آموزش۲ ساله)، طب تخصصی (آموزش۲ الی ۵ ساله) و یا طب پژوهشی مبادرت مینمایند.گفتنی است آندسته از دانشجویانی که آزمون کنکور نهایی سال اول را با موفقیت پشت سرگذارند، قادر به تحصیل در رشته جراحی دندانپزشکی ظرف مدت زمان ۵ سال میباشند.آموزش داروسازی نیز با موفقیت در آزمون سال اول،ظرف مدت ۶ سال به علاقه مندان ارائه میگردد.
دانشگاهها وکالجهای آموزش پیراپزشکی وابسته به وزارت بهداشت
جهت ورود به دورههای آموزش فوق از دارندگان مدرک علمیBaccalaureat آزمون رقابتی (آزمون کتبی و مصاحبه) به عمل میآید. آموزش و تحصیل دردوره آموزشی فوق حداکثر۴ سال به طول میانجامد.
انستیتوهای تخصصی دانشگاهی (IUP)
انستیتوهای تخصصی دانشگاهی(IUP) در قالب نظام آموزش دانشگاهی و آشنایی باپژوهش و آموزش ۲ زبان خارجی، به ارائه آموزش درازمدت علوم فنی مبادرت مینمایند.دانشجویان پس از گذراندن دوره آموزش دانشگاهی۱ساله، از مجوز حضور در یک انستیتوی تخصصی دانشگاهی برخوردار میگردند.دانشجویان مذکور از امکانات ادامه تحصیل ظرف مدت۳ سال بهره مند گردیده و کلیه سنوات آموزشی آنان با یک مدرک ملی مورد تأیید قرار میگیرد.
ارزشیابی تحصیلی
ارزشیابی دانشجویان توسط خود دانشگاهها ومراکز آموزش عالی کشورصورت میگیرد. مدارک دانشگاهی نیزمعمولاً بر مبنای موفقیت دانشجویان درآزمونهای کتبی وشفاهی به آنان اعطا میگردد.دانشگاهها معمولاً به ارزشیابی پیوسته از سطح دانش دانشجویان که مطابق با ارزشیابی به عمل آمده بر مبنای میزان عملکرد دانشجویان در خلال سال تحصیلی است، مبادرت مینمایند.
مطابق قانون مصوب۲۶ ژانویه ۱۹۸۴، کمیته ارزشیابی ملی فرانسه تشکیل یافت. کمیته مذکور به تشکیل نهاد نظارتی مستقلی مبادرت نموده و ازفعالیتهای خاص واستقلال مالی بر خوردار میباشد. کمیته ارزشیابی ملی به بررسی و تأیید عملکرد دانشگاهها،کالج ها وکلیه مراکز وموسسات تحت نظارت وزارت آموزش عالی کشور مبادرت مینماید.کمیته مذکور همچنین مسئولیت ارزشیابی موسسات تحت نظارت وزارتخانه آموزش وپرورش ملی را بر عهده دارد.
عملکرد کمیته مذکور تنها به ارزشیابی موسسات محدود نمیگردد. بلکه تأیید کیفیت فعالیتهای تحقیقاتی و آموزشی،آموزش معلمان ،آموزش تکمیلی، نظارت بر کادر و خدمات آموزشی، نظارت بر روند آموزشی دانشجویان و تنظیم قراردادهای ملی و بین المللی نیز بر عهده نهاد فوق میباشد. گفتنی است که در جهت انجام امور فوق،کمیته مذکور به تصویب مجموعه ای از شاخصهای اجرایی مبادرت نموده است. کمیته ارزشیابی ملی همچنین به ارائه گزارش سالیانه از عملکردهای خود و وضعیت آموزش عالی و تحقیقات به رئیس جمهور مبادرت مینماید. به طور کلی میتوان گفت که درمیان کشورهای اروپایی، کشور فرانسه از تاریخچهای غنی درخصوص روشهای ارزشیابی کیفی مراکز آموزش عالی برخوردارمیباشد.ریشههای مفهوم اعتباربخشی در کشور فرانسه به زمان ریاست دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور توسط نماینده گان پاپ یا اسقف به عنوان اشخاصی که از نقش قاطع و مشخص در شکل مدرن آموزش فرانسه برخوردار بودند،باز میگردد.به عبارت دیگر نهاد تصمیم گیرنده در خصوص تعیین مواد آموزشی و نحوه تدریس دروس آموزشی، شخص پاپ بود.در این الگو قدرت خارجی واحدی مسئولیت نظارت بر سیستم آموزشی دانشگاههای کشور را بر عهده داشت. این درحالیست که در سال1985،کمیته ارزشیابی ملی با اهداف نظارت و قضاوت صحیح و قانونی در خصوص کیفیت فعالیتهای تحقیقاتی و آموزشی مراکز دانشگاهی کشورو قضاوت صحیح در خصوص نحوه عملکرد دانشگاه ها و اجرای صحیح مسئولیتهای اداری- آموزشی تشکیل یافت.کمیته مذکور نهاد مستقل دولتی است که از جمله ویژگیهای کاری آن میتوان به رعایت اصل گفت و شنود مستمر میان اعضای گروه ارزشیابی اشاره نمود.درکشور فرانسه ارزشیابی مراکز آموزش عالی توسط ارسال دعوتنامه به مراکز دانشگاهی و اجرای نظارتهای آموزشی مرتب در فواصل زمانی۸سال یکبار صورت میگیرد.گفتنی است که ارائه گزارش ارزشیابیهای به عمل آمده ازهر یک ازموسسات آموزش عالی ازمرحله بازدید تا خاتمه حدود۱سال بطول میانجامد.در این روش ارزشیابی، اهداف و دستاوردهای دانشگاههای کشورمن جمله نظارت برآموزش مداوم و تحقیقات،مدنظرقرارمیگیرد.لازم به ذکراست، درکشورفرانسه فاکتور آموزش و تحقیقات درکلیه فعالیتهای اولیه موسسات آموزش عالی مشهود میباشد.در وهله دوم تجزیه و تحلیل دادههای لازم جهت نیل به تصویر کیفیت عملکرد دانشگاه ها صورت گرفته و گزارش آن به گروه ارزشیابی ارائه میگردد.گروه ارزشیابی که از سوی کمیته ملی ارزشیابی ماموریت ارزشیابی عملکرد مراکز آموزش عالی کشور را عهده دار میباشد، به بررسی گزارشات ارزشیابیپرداختهو سپس در چارچوب اهداف دانشگاه به گفت وشنود با مسئولان دانشگاهی مبادرت مینماید.گزارش ارزشیابی که جهت اطلاع رسانی به دانشگاهیان انتشار مییابد، برحوزه هایی نظیر گزارش وضعیت آموزشی دانشگاه ها،زندگی دانشجویی، مدیریت منابع انسانی ومدیریت مالی دانشگاه ها تمرکز دارد.گفتنی است که نتایج ارزشیابیهای به عمل آمده توسط کمیته فوق بطور غیرمستقیم در تغییر میزان بودجه تحقیقاتی و بودجه سالیانه مرکزذیربط دخالت دارد.لازم به ذکر است که درتدوین روش ارزشیابی فوق مشاورههایی با هیات علمیمراکز آموزش عالی صورت گرفته و تصمیمات ماخوذه به تایید اعضای آن میرسد.عوامل متعددی سبب گردیده تا اعمال سیاست ارزشیابی مراکز آموزش عالی از اهمیت قابل توجهی در کشور فرانسه برخوردارگردد که از آن جمله میتوان به افزایش تعداد فارغالتحصیلان مقطع آموزش متوسطه، افزایش نرخ صعودی متقاضیان ورود به مراکز آموزش عالی، نیل به پیشرفتهای چشمگیرتکنولوژی و جنبش علمیدانشگاهی درسراسر اروپا اشاره نمود.عوامل مذکور تاحدودی سبب گردیده است که اکثریت قریب به اتفاق دانشگاههای کشور فرانسه باموضوع گزینش و تخصصی شدن رشتههای دانشگاهی مواجه گردند.از سوی دیگرکاهش رشد اقتصادی کشور طی دهه۱۹۹۰، سبب گردیدهکه دانشگاهها از بودجه کافی برخوردارنبوده و از این روی، دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور به سوی تامین منابع مالی خود از محل منابع مالی غیر دولتی من جمله جوامع محلی و منطقهای، روی آورند.تحت چنین شرایطی، دانشگاههای کشور برنیازهای محلی و منطقهای در جهت برآورده نمودن این نیازها وبرقراری کیفیت آموزش دانشگاهی تاکید داشتند.گفتنی است، با استفاده از نتایج ارزشیابیهای به عمل آمده طی سالهای اخیر نوآوریها و تغییرات عمده ای بر دورهها و رشتههای آموزش عالی اعمال گردیده است که از آن جمله میتوان به ارائه دورههای آموزشی کارشناسی و کارشناسیارشد میان رشتهای نظیر مدیریت اقتصادی ـ اجتماعی، زبانهای خارجی کاربردی،ریاضیات کاربردی در علوم اجتماعی و کارشناسیارشد علوم و مدیریت اشاره نمود.بطورکلی روند نظام ارزشیابی مراکز آموزش عالی کشور فرانسه در قالب موارد ذیل به صورت خلاصه ارائه میگردد:
ـ تدوین و تصویب نشانگرهای آموزشی در فرآیند ارزشیابیهای آموزشی
ـ گردآوری و تحلیل دادهها در چارچوب نشانگرهای آموزشی
ـ تأثیر گذاری نظر همگنان در نتایج ارزشیابیهای آموزشی
– بهره گیری از دستورالعملهای مشخص درجهت قضاوت و نظارت صحیح برکیفیت آموزشی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور
ـ انتشار نتایج ارزشیابیهای به عمل آمده در سراسر کشور
ـ استفاده از نتایج ارزشیابیهای به عمل آمده جهت ایجاد دگرگونی و نوآوری در آموزش عالی
به طور کلی میتوان گفت که نظام ارزشیابی آموزش عالی کشور فرانسه مشتمل بر ارزشیابیهای درونی و ارزشیابیهای برونی بوده که از این طریق تاکنون تعداد ۸۶ دانشگاه در طیف ارزشیابیهای کیفیت آموزش عالی قرار گرفته اند.
به طور کلی میتوان ساختار ارزشیابی نظام آموزش عالی فرانسه را به شرح ذیل خلاصه نمود:
مدارک علمیاعم از مدارک D.E.U.G , B.T.S. , D.U.T. و PREPARATOIRE تحت عنوان مدرک آموزش کاردانی پس از احراز دیپلم متوسطه و گذراندن دورههای آموزشی ۳- ۲سال به فارغالتحصیلان اعطاء میگردد.
مدرک LICENCE که پس از احراز دیپلم متوسطه وتحت عنوان مدرک کارشناسی ارزشیابی میگردد.
مدرک MAITRISE که پس از LICENCE به عنوان کارشناسی ویا معادلTRES BIEN (کارشناسی ارشد) ارزشیابی می گردد.
مدرکD.E.A. که پس از احراز مدرکMAITRISE ومعادل کارشناسی ارشد ارزشیابی میگردد.
مدرک DIPLOME D INGENIEUR که پس از احراز دیپلم متوسطه وگذراندن۴ سال تحصیلی تحت عنوان کارشناسی و با گذراندن ۵ سال تحصیلی بدون رساله معادل کارشناسی ارشد و باگذراندن۵ سال تحصیلی همراه با ارائه رساله تحت عنوان کارشناسی ارشد ارزشیابی میگردد.
مدرکDPLG که پس از دیپلم متوسطه و گذراندن دوره آموزشی ۵ ساله همراه باارائه رساله، تحت عنوان کارشناسی ارشد پیوسته معماری ارزشیابی میگردد.
مدرکDESA که پس از احراز دیپلم متوسطه وگذراندن دوره آموزشی۴ سال و نیم معادل کارشناسی ارشد پیوسته پژوهشی ارزشیابی میگردد.
مدرک DESS که پس از احراز دیپلم متوسطه وگذراندن دوره آموزشی چهارسال و نیم تحصیل، معادل کارشناسی ارشد پیوسته پژوهشی ارزشیابی میگردد.
مدرک DOCTEUR DE ME CYCLE(دکترای سوم ) که پس از احراز مدرکD.E.A برای آندسته از افرادی که پیش از سپتامبر۱۹۸۷ آغاز به تحصیل نموده اند، بمأخذ دکترای سیکل سوم و افرادی که پس از تاریخ فوق وارد این دوره شده باشند، معادل دکتری ارزشیابی میگردد.
اگر از پایان نامههای آموزشی حداقل یک مقاله در نشریات معتبر به چاپ برسد، مدرک دکتری به رسمیت شناخته میشود.
از مدارک دکتری نظام جدید و DOCTEUR DETAT نیز به ترتیب تحت عناوین دکتری و دکتری دولتی ارزشیابی میگردد.
مدرک DOCTEUR D INGENIEUR پس از احراز مدرکD.E.A تحت عنوان دکتری مهندسی ارزشیابی میگردد.
مدارک مهندسی صادره از مؤسسات غیر دولتی چنانچه از عناوین مهندسی معتبر ی برخوردار بوده و توسط دولت به رسمیت شناخته شده باشند مطابق نظر کمیسیون مورد ارزشیابی قرار میگیرد.مدارک فارغ التحصیلان دانشگاه ونسن و مؤسسه HAUTES ETUDES چنانچه پیش از سپتامبر۱۹۸۷ به تحصیل اشتغال یافته باشند، از طریق برگزاری آزمون ارزشیابی میگردد و اما در صورتی که پس از تاریخ مذکور وارد دانشگاه شده باشند، مدارک آنان مورد ارزشیابی واقع نمیگردد.
مدارک تحصیلی تحت عنوان سیکل دوم و سوم رشتههای علوم انسانی، پس از بررسی محتوی علمی رسالههای آموزشی توسط کمیسیون تخصصی، ارزشیابی میگردند.
مدرک DOCTEUR UNIVERSITAIRES و کلیه مدارک دانشگاهی مکاتبه ای،ترددی و غیر حضوری نیز مورد ارزشیابی واقع نمیگردد.
مراکز خدماتی دانشگاهی
ازجمله مهمترین مراکز و موسسات دست اندرکار ارائه خدمات دانشجویی کشور فرانسه می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
1- CNOUS (مرکز ملی آثار دانشگاهی و اجتماعی)
مرکز ملی آثار دانشگاهی و اجتماعی، سازمان ملی ارائه خدمات دانشجویی است که از بخش مختص دانشجویان خارجی برخوردار می باشد. مرکز فوق عهده دار شرح روند اداری ثبتنام، امکانات بورس، دریافت ویزا، کارت اقامت و … می باشد.
-2 مؤسسهEdufrance
مؤسسهEdufrance سایتی برای دانشجویان خارجی است که ویژه آموزش فرانسوی است. کارت Carte EduFrance-Pass استفاده از امتیازات ملی و بینالمللی )تخفیف بلیطهای مسافرتی و اقامتهای فرهنگی و آموزش زبان به ویژه برای دانشجویان خارجی؛ دسترسی آسان به وسایل نقلیه، گردشگری و تلفن با تعرفه ۲۰/۲ یورو) را امکان پذیر میسازد. موسسه فوق که تحت نظارت وزارتخانههای آموزش ملی و امور خارجه فعالیت دارد، به پی گیری۳ هدف عمده ی، ارتقاء پتانسیل آموزشی و کارشناسی فرانسه در جهان و ارائه تعهد جهانی به دانشجویان جهت پذیرش و اقامت آنان در کشور فرانسه مبادرت می نماید.
۳ – مرکز فرانسوی (EGIDE)
مرکز فرانسوی (EGIDE)، عهده دار مسوولیت استقبال از دانشجویان، برقراری تبادلات بینالمللی و اجرای برنامه Eiffel با هدف کمک به پذیرش داوطلبان خارجی است.
۴- مرکزاقامت دانشجویان و کارگران جوان (EVIRES)
5- CIDJ(مرکز اطلاعات و اسناد جوانان)
انجمن فوق عهده دار مأموریت اطلاعرسانی به دانشجویان در زمینه کلیه موضوعات مربوط به آنان می باشد. گفتنی است که اطلاعات مربوطه به طور منظم به روز می گردند.
6ONISEP) -دفتر ملی اطلاعات آموزشی و مهارتی(
دفتر ملی اطلاعات آموزشی و مهارتی، اطلس دورههای آموزشی در بر دارنده فهرست واقعی مؤسسات آموزش مقدماتی، عمومی و خصوصی، مشتمل بر دورههای آموزش حرفهای، فنی و کشاورزی می باشد.
) C.I.E.P -7مرکز بینالمللی آموزش)
مرکز فوق به مشارکت در توسعه همکاریهای بینالمللی در زمینه آموزش و پرورش و فعالیت در۳ قلمرو، آموزش زبان فرانسه، برقراری همکاریهای آموزشی و جهانی سازی نظام آموزشی فعالیت می نماید.
۸ – کمیته مطالعات مهندسی(CEFI)
کمیته فوق ، پایگاه اطلاعاتی دورههای آموزش مهندسی، ویژه دانشجویان خارجی است.
۹- CNED(مرکز ملی آموزش از راه دور)
این سایت آموزش از راه دور به زبان فرانسه را به صورت On-line ارائه مینماید. در ضمن، امکانات حستجو بر اساس سطح تحصیلات، موضوع حرفهأی یا رشته، در یک کشور فرانسه زبان را امکان پذیر میسازد. در صفحات منابع آموزش از راه دور، ابزارهایی مانند فرهنگهای دایره المعارفی، کتابخانه مجازی حاوی مجلات دورهای فرانسوی، وب سایتهای برگزاری آزمون … با دسترسی آزاد بر روی شبکه اینترنت ، در اختیار علاقه مندان می باشد.
Cursus.edu.ft
www.cned.ft
۱۰- مجتمع الکترونیکی دانشگاهی (campus-electronique)
مجتمع مذکور، ارائه دهنده خدماتی در زمینه کسب اطلاعات، تعیین گرایشات حرفهای، آموزشی و خود آزمایی است. علاوه بر این، به مدرسین و دانشجویان اجازه میدهد تا با یکدیگر ارتباط برقرار نمایند. با این حال، برخی خدمات مانند برنامه های آموزش از راه دور، منحصرا در اختیار افراد ثبت نامی قرار می گیرد و این درحالیست که امکان دستیابی به آزمونهای ارزیابی برای همگان آزاد است.
www.tm.fr
اصلاحات آموزشی
با توجه به افزایش تعداد فارغالتحصیلان مقطع آموزش متوسطه، از یک سو نرخ تقاضای افراد جهت ورود به مراکز آموزش عالی افزایش یافته و از سوی دیگر، به واسطه پیشرفت تکنولوژی، برخورداری از تخصص و مهارتهای حرفهای جهت اشتغال در بازار کار الزامی است.
از این روی، نظام آموزش عالی کشور فرانسه به ویژه دانشگاهها با دو مسئله (تخصصی سازی و گزینش تحصیلی) مواجه میباشند.این در حالی است که، دانشگاهها به واسطه کاهش رشد اقتصادی طی دهه پایانی قرن۲۰، از توان پاسخگویی به نیازهای کمی و کیفی دانشجویان عاجز بودهاند.
از این روی، به منظور تأمین بودجه و منابع مورد نیاز خود به سوی منابع دیگر (منابع غیر دولتی) روی آوردهاند که از آن جمله میتوان به جوامع محلی و منطقهای اشاره نمود.
تا پیش از تأسیس انستیتوهای دانشگاهی تکنولوژی طی سال ۱۹۶۷، آموزش عالی به دانشکدههایی با گرایش گسترش فرهنگ عمومی و پژوهش و مدارس عالی عهدهدار تربیت کادر مدیریتی کشور،تفکیک میگردید.گفتنی است، دانشکدههای پزشکی و حقوق که در چارچوب دانشگاه کارآموزی حرفهای فعالیت مینمودند، از این قاعده مستثنی میبودند.
از اوایل دهه۱۹۷۰،وضعیت فوق دگرگون گردید. دلیل عمده تحول، افزایش نرخ تقاضای بازار کار و مؤسسات تولیدی است که خود بر تخصصیتر شدن آموزش منجر گردیده است.
به عنوان مثال، طی دوره زمانی خاص، کشور فرانسه با کمبود مهندس مواجه بوده و تربیت مهندسین به کمک مدارس عالی- با توجه به نخبهگرایی و ضوابط پذیرش بسیار دشوار- پاسخگوی نیاز بازار کار نبود.از این روی،۲۴ رشته تحصیلی در قالب تحصیلات دانشگاهی که به دیپلم مهندسی منتهی میگردید، ایجاد گردید.گفتنی است که رشتههای فوق در سطح کاردانی(Bac+2) به گزینش دانشجویان برخوردار از گواهینامه دیپلم کاردانی Dei، Dut و BTS یا ریاضیات عالی مبادرت نموده و طی دوره تحصیلی۳-۲ ساله (Bac+4) یا (Bac+5) به ارائه دروس مهندسی به آنان مبادرت مینماید.علاوه براین، به موازات فعالیت مرکز دولتی فوق، مراکز آموزش عالی خصوصی نیز آغاز به فعالیت نمودهاند. مراکز مذکور عهدهدار مسوولیت تربیت تکنسین عالی(STS) و ارائه آموزشهای بازرگانی و مدیریت میباشند.از جمله دیگر اصلاحات آموزشی که در جهت هر چه تخصصیتر شدن آموزش عالی اعمال گردیده است، میتوان به طراحی و ایجاد مقاطع آموزش کارشناسی و کارشناسیارشد چند رشتهای(Pluri Disciplinarie) با اهداف مشخص کاربردی اشاره نمود که از آن جمله مدیریت اقتصادی- اجتماعی (AES)، زبانهای خارجی کاربردی (LEA)، ریاضیات کاربردی در علوم اجتماعی (MASS) و روشهای کامپیوتر کاربردی درمدیریت (MIAGE) قابل توجه می باشد. بنا بر بررسیهای به عمل آمده توسط کمیته ملی ارزیابی دانشگاهها، با توجه به تأکید بر مطالعه دروس نظری و کاربردی و پیگیری اهداف مشخص، جریان یاددهی- یادگیری از کیفیت بالاتری برخوردار میباشد. در سیکل سوم آموزش عالی (کارشناسیارشد و دکتری) نیز بر تخصصیتر شدن دروس آموزشی تأکید شده است که از آن جمله میتوان به دیپلم تحصیلات عالی تخصصی(DESS) اشاره نمود که طی دوره آموزشی۱ ساله پس از اتمام مقطع کارشناسی جهت آمادهسازی دانشجویان از طریق انجام پژوهش در زمینههای تخصصی برای ورود به بازار کار طراحی گردیده است. به طور کلی میتوان گفت که عمدهترین اصلاح صورت گرفته در ساختار نظام آموزش عالی کشور فرانسه، جنبش تخصصی سازی آموزش عالی طی۲دهه(۱۹۹۰-۱۹۷۰)میباشد که همچنان ادامه داشته و درصدد برقراری مصالحه میان ۲ نقشی عمده آموزش عالی (انتقال فرهنگ عمومی و تخصصی) است.اعمال اصلاحات آموزشی در ساختار نظام آموزش عالی، نخستین نتیجه فرایند رایزنی ملی است که هدف آن تهیه سند سیاستگذاری رسمی دولت در خصوص دستگاه دانشگاهی و آموزش عالی فرانسه تا پایان سال۲۰۰۲است. درفوریه سال۲۰۰۲، برای نخستین بار طی دهه اخیر، دولت فرانسه به اجرای طرح فراگیر اعمال تغییرات در دانشگاههای کشور مبادرت نمود که به عوض برخورد شدید با پذیرش گسترده همراه بوده است. به عبارت کلی تر، دولت فرانسه برای نخستین بار رویکرد سنتی کلیه دگرگونیها را کنار گذاشته و به عوض آن، شیوه رایزنی گسترده با کلیه صاحبنظران را را پذیرفته است. از سوی دیگر به نظرمیآید، برای نخستین بار ، دولت محافظه کار ائتلافی، هدف سنتی و همیشگی جایگزینی دستگاه آموزش عالی فرانسه را که ریشه در عصر ناپلئون داشته و اصل دسترسی همگانی دانش آموزان مستعد به دانشگاه از بنیادهای آن محسوب می گردد، با مدل آنگلوساکسونی (روشهای رایج در کشورهای انگلیسی زبان به ویژه آمریکا ) که از دانشگاه، تحت عنوان جایگاه پژوهشهای علمی یاد نموده و خواهان دسترسی محدود دانش آموزان به امکانات آموزشی آن می باشند، به کناری نهاده است. این قبیل اصلاحات، نخستین نتایج فرایند رایزنی ملی است که به پیشنهاد فرانسوابیرو وزیر آموزش دولت آلن ژوپه و با هدف تهیهWhitePaper(سند سیاستگذاری رسمی )مورد تأیید دولت درخصوص دستگاه دانشگاهی و آموزش عالی فرانسه تا پایان سال۲۰۰۲ آغاز گردید. در آن میان، عمده ترین این اصلاحات با هدف کاستن از نرخ افت تحصیلی طی دوره ۲ ساله نخست تحصیلی تنظیم گردید. همانگونه که قبلا نیز بدان اشاره گردید، در پایان این دوره، دیپلم مطالعات عمومی به فارغ التحصیلان اعطا می گردد. این در حالیست که در حال حاضر، تنها ۹۰ درصد دانشجویان به گذراندن این دوره نائل آمده و از آن میان نیز تنها ۱ نفر از ۴ نفر به اتمام دوره طی مدت زمان مقرر۲ ساله نائل آمده و سایرین ملزم به تجدید آن می باشند.از جمله عمده ترین اصلاحات اعمال شده بر ساختار نظام آموزش عالی فرانسه می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
۱- برنامههای جاهطلبانه گسترش فضاهای دانشگاهی
از جمله دیگر اصلاحات عمده اعمال شده بر ساختار نظام آموزش عالی فرانسه میتوان به تغییر نظام سال تحصیلی و تقویم دانشگاهی مرسوم فرانسه که شامل ۳ نیم سال تحصیلی است، با تقویم دو نیم سالی پاییز و بهار، مشابه با دانشگاههای ایالات متحده و افزایش شهریههای تحصیلی اشاره نمود.علاوه بر این، دولت نوید گسترش طرح بلند پروانه ساخت فضاهای آموزشی را داده که تحت عنوان دانشگاه۲۰۰۰ از آن یاد می گردد. بر پایه این طرح که طی سال۱۹۹۱ توسط لیونل ژوسپن- نخست وزیر وقت و وزیر آموزش فرانسه، مقارن با سالهای پایانی ریاست جمهوری فرانسوا میتران پیشنهاد گردید ، دولت به اختصاص۳۲ میلیارد فرانک (۵/ ۰میلیارد دلار ) جهت احداث بیش از ۵/۱میلیون متر مربع فضای دانشگاهی مبادرت نموده است. از سوی دیگر، دستاوردهای نخستین فاز از فرایند رایزنی با پاسخ مثبت روسای دانشگاهها و گروههای دانشجویان و اساتید روبه رو گردیده است. اگر چه تمامی این گروهها ترجیح میدهند تا داوری نهایی را به زمان روشن شدن جزئیات برنامه، به ویژه در زمینه چگونگی اجرا و فراهم نمودن هزینهها، موکول نمایند. لورن برسه، دبیرکل نهاد نمایندگی آموزگاران کشور SGEN-EFDTهشدار میدهد، بیرو در گذشته هم وعدههایی داده که برآورده نشده اند، اما نخستین دور از این اصلاحات را به دشواری میتوان انقلابی دانست. آنچه در این میان تازه به نظرمیرسد، کامیابی بیرو در اخذ تعهد از دانشجویان و دانشگاهیان در جهت وفاداری به اصلاحات آموزشی است، چرا که در گذشته پایداری در برابر هر گونه تغییرات از سوی گروههای نیرومند دانشجویان و اساتید، از پیشرفت چنین تلاشهایی جلوگیری به عمل آورده است.بنا به اعتقاد کارشناسان، تغییرات فوق آن چنان روشن و بدیهی می باشند که این سوال مطرح می گردد که از چه روی چنین تغییراتی ظرف ۱۵سال پیش اجرا نگردیده اند. از سوی دیگر چنانکه به نظر میرسد، بیرو- آموزگار پیشین و نامزد دوره ریاست جمهوری فرانسه- در رایزنی گسترده با سایر جناحها موفق بوده که در پی فعالیت ۱۸ماهه، به مشخص سازی نقاط توافق نظر کلیه آنها مبادرت نموده است.کلیه اصلاحاتی که از سطوح بالا بر دستگاه آموزشی و دانشگاههای کشور فرانسه تحمیل گردیده است، صرف نظر از کیفیت، محکوم به شکست بوده اند. به باور وی، چرخش دولت به سوی جستجو و جلب نظر موافق کلیه گروهها، تغییر واقعی درکشوری با دستگاه دولتی و آموزشی تمرکز یافته چون فرانسه را نشان میدهد. لورن برسه نیزمیگوید، این برای نخستین بار است که چنین انتقادات و پایداریهای اندکی در برابر اصلاحات مشاهده می گردد. دیگر نکته عمده در اصلاحات آموزشی فرانسه این است که محافظه کاران هدف دیرین خود در احداث دانشگاههای خودگردان(autonomous university) و تنظیم ساختار دورهها (courseStructures) ،محتوای برنامه های درسی(Curricula) و نیز شهریههای تحصیلی را به بوته فراموشی سپرده اند. درحال حاضر، کلیه دانشگاههای فرانسه از نظامهای یکنواخت ملی پیروی می نمایند. به اعتقاد برسه، این قبیل اصلاحات، چرخش تاریخی در سیاستهای احزاب راست به شمار می آید. به همین ترتیب، تایید بیرو بر نقش مرکز ملی پژوهشهای علمی فرانسهCNRS به عنوان شریک دانشگاهها در فعالیتهای پژوهشی نشان میدهد که دولت به کنار گذاردن طرحهای خود در جهت تجزیه این سازمان و واگذاری آزمایشگاههای آن به دانشگاهها مبادرت نموده است.

به نکات زیر توجه کنید