جستجو در تک بوک با گوگل!

بازدید
چالش های سازمان تجارت جهانی برای کشورهای در حال توسعه
درس هایی برای متقاضیان عضویت
محمد باقر آیت اللهی تبار
سازمان تجارت جهانی تنها نهاد بین المللی است که صرفا به منظور بررسی روابط تجاری بین کشورها تاسیس شده است. این سازمان در اول ژانویه ۱۹۹۵ و بدنبال هشت سال مذاکره رسما جایگزین گات (موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت) شد.
سازمان تجارت جهانی مجموعه ای از موافقتنامه ها و مقرراتی است که توسط بسیاری از کشورها امضا شده و در پارلمان های آنها به تصویب رسیده است. هدف از تاسیس این سازمان ایجاد تسهیلات بیشتر برای صادرات و واردات کالا و خدمات بین ملت های مختلف می باشد. بیش از سه چهارم از ۱۴۸ عضو سازمان تجارت جهانی را کشورهای غیرتوسعه یافته تشکیل می دهند.
عضویت در سازمان تجارت جهانی معمولا بدنبال مذاکرات طولانی و تغییرات فراوان در نظام قانونگزاری کشورهای متقاضی صورت می گیرد. برای نمونه کشور چین پس از ۱۴ سال مذاکره فشرده با اعضای مختلف گات و سپس جانشین آن سازمان تجارت جهانی بخصوص آمریکا و اتحادیه اروپا سرانجام توانست به عضویت این سازمان دست یابد. روسیه نیز پس از نه سال مذاکره هنوز نتوانسته پیش نیازهای عضویت در سازمان تجارت جهانی را بطورکامل برآورده نماید.
متقاضیان عضویت در سازمان تجارت جهانی امیدوارند که با ادغام در سیستم بازرگانی بین المللی به ثبات سیاسی و توسعه اقتصادی بیشتری دست یابند. اما مطالعه عملکرد اقتصادی کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی حاکی از نتایج مختلفی است که عاید این کشورها شده است.
کشورهایی که دارای بنیه اقتصادی ضعیفتری بوده اند با اجازه ورود به شرکت های خارجی صنایع داخلی خود را در شرایط دشواری قرار داده اند. برای نمونه صنایع خودروسازی مراکش که از نخستین اعضای سازمان تجارت جهانی بوده است، با ورود خودروهای اروپایی صدمات زیادی متحمل شدند. اما از سوی دیگر چین با تغییر تدریجی سیاست های اقتصادی حمایت جویانه خود نظیر یارانه ها تجربه بهتری از عضویت در سازمان تجارت جهانی داشته است.
یکی از مهمترین مشکلات سازمان تجارت جهانی نه برقراری ثبات در روابط تجاری دولتها، بلکه ایجاد ثبات در سیاست های تجاری در داخل کشورهاست. کشورهای متقاضی عضو سازمان تجارت جهانی برای انطباق قوانین داخلی خود با مقررات این سازمان دشواریهای زیادی روبرو بوده و گاه مجبور به تصویب، تغییر و بازنگری هزاران قانون و لایحه حقوقی می شوند. “وران هانگ” (۱) کارشناس امور حقوقی در موسسه صلح کارنگی که مقالات متعددی درباره ابعاد حقوقی عضویت چین در سازمان تجارت جهانی نگاشته، در مصاحبه با واشنگتن پریزم اظهار داشت مهمترین چالش متقاضیان این سازمان دشواری اجرای کامل مقررات و تعهدات مربوطه است. پکن با وجود آنکه قریب به سه هزار قانون و لایحه را تغییر داده است، همچنان دچار مشکلات متعددی با مقامات محلی برای اجرای تعهدات خود در قبال سازمان تجارت جهانی بوده و با شکایت های متعددی از سوی سایر اعضا روبرو می باشد. به گفته هانگ بزرگترین درسی که باید از تجربه چین آموخت “اهمیت آمادگی قبلی” برای عضویت در این سازمان می باشد. با وجود آنکه چین سالها برای ورود به بازارهای جهانی برنامه ریزی و تلاش کرد اما هنوز هم با مشکلاتی جدی نظیر افزایش شدید شکاف بین فقیر و غنی و بیکاری فزاینده روستائیان مواجه است.
البته منتقدانی نظیر نوام چامسکی استاد دانشگاه ام آی تی اساس سازمان تجارت جهانی را مغایر با منافع کشورهای غیر توسعه یافته دانسته و معتقدند که مقررات این سازمان بخصوص حق مالکیت های معنوی مانعی بزرگ در جهت توسعه پایدار کشورها بوده و آنها را از رشد اقتصادی و خلاقیت فکری باز می دارد.
چامسکی در مقالات متعدد خود با نگاهی تاریخی به الگوهای توسعه یافتگی کشورهای پیشرفته نظیر آمریکا خاطرنشان می کند که اگر قوانین سازمان تجارت جهانی در قرون گذشته حاکم بود امکان توسعه این کشورها نیز وجود نداشت.
اما از نگاه بنیانگذاران و حامیان سازمان تجارت جهانی تبادل آزاد کالا و خدمات در دنیا به افزایش رشد اقتصادی ملت ها، ارتقای سطح زندگی مردم، ترویج دمکراسی و بالاخره برقراری صلح و ثبات در جهان منجر می شود. موافقان سازمان تجارت جهانی تاکید می کنند که تعهد کلیه اعضا به اجرای قوانین این سازمان به تدریج موجب بهبود نظام قضایی آنها، برقراری حکومت قانون و هماهنگی بیشتر با جامعه بین المللی خواهد شد. این امر به نوبه خود کشورهای دیکتاتوری و استبدادی را به سوی جامعه پذیری سوق داده و آنها را مجبور خواهد کرد که نه فقط درهای اقتصادی بلکه دروازه های نظام سیاسی خود را نیز گشوده و دمکراتیزه نمایند. اما نگاهی به نظام سیاسی بسیاری از کشورهای عضو که چندان هم دمکراتیک نیستند نشان می دهد که پیوستن به سازمان تجارت جهانی لزوما و یا حداقل در کوتاه مدت به برقراری یک دمکراسی تمام عیار در کشورها نمی انجامد.
نظام تصمیم گیری در سازمان تجارت جهانی
بر خلاف گات که در آن مخالفت تنها یک کشور برای جلوگیری ازصدور یک حکم کافی بود، در سازمان تجارت جهانی هیچ کشوری امکان وتو ندارد. به بیان دیگر در گات برای تصویب یک حکم همه اعضا باید به اجماع می رسیدند در حالیکه در سازمان تجارت جهانی به عکس، برای رد یک حکم همگی باید به توافق دست یابند.
گرچه سازمان تجارت جهانی بر اساس اصل “یک کشور، یک رای” استوار است، واقعیت امر این است که کشورهای بزرگ و پیشرفته قدرت های مسلط بر این سازمان بوده و اثر قاطعی بر تصمیم گیری های آن دارند. مطابق موافقتنامه این سازمان برخی مذاکرات تنها بین بزرگترین تولید کننده و بزرگترین خریدار هر کالا صورت گرفته و نتیجه آن معمولا شامل حامل سایر کشورها نیز می شود. با توجه به آنکه آمریکا و اتحادیه اروپا دو قدرت بزرگ اقتصادی دنیا هستند طبیعی است که آنها در همه مذاکرات یا خریدار اصلی و یا تولید کننده اصلی کالا باشند. حضور یک کشور درحال توسعه در این مذاکرات به ندرت رخ می دهد و به این ترتیب سازو کار مذاکرات به گونه ای است که نفوذ آمریکا و اتحادیه اروپا در تصمیم گیری ها و مقررات سازمان تجارت جهانی به مراتب بیش از سایر اعضا باشد. علاوه بر این، نحوه تفسیر این مقررات نیز با نگرش اتحادیه اروپا و آمریکا تفاوت چندانی ندارد. برای نمونه بیش از نود درصد از اختلافاتی که در سازمان تجارت جهانی مطرح شده به نفع آمریکا خاتمه یافته است.
از سوی دیگر باید در نظر داشت که نماینده تجاری آمریکا در سازمان تجارت جهانی تحت فشار کنگره این کشور می باشد که آن نیز به نوبه خود تحت نفوذ فراوان صنایع داخلی و اتحادیه های تجاری بزرگ می باشد. به بیان دیگر منافع شرکت های بزرگ آمریکا تاثیر قابل توجهی در جهت گیری سازمان تجارت جهانی می تواند داشته باشد.
فاتوماتا جوارا و آیلین کوا در کتاب “پشت صحنه سازمان تجارت جهانی” (۲) خاطرنشان می کنند که بر خلاف نظام چند جانبه تصمیم گیری ها در سازمان تجارت جهانی، آمریکا و اتحادیه اروپا با برپایی جلسات دو جانبه، بسیاری از موارد و موضوعات مورد علاقه و یا اختلاف خود را بررسی و حل و فصل کرده و عملا دستور کار مذاکرات سازمان را شکل می دهند. به همین علت در نشست های سازمان تجارت جهانی کمتر توجهی به مسائلی نظیر دسترسی کشورهای جنوب (در حال توسعه) به بازار محصولات کشاورزی کشورهای شمال که برای کشورهای در حال توسعه از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد، شده است. کشورهای توسعه یافته به خواست کشورهای در حال توسعه در زمینه کاهش تعرفه های گمرکی برای محصولات کشاورزی وقعی ننهاده اند. به نوشته جوارا و کوا برخی کشورهای توسعه یافته با بکارگیری شیوه هایی نظیر “تهدیدهای شخصی” ، “تطمیع” و “تفرقه بیانداز و حکومت کن” کشورهای فقیر و سفرایشان را وادار به پذیرش خواست های خود می کنند.
با توجه به این مشکلات و موانع، کشورهای در حال توسعه باید “با سوار شدن بر پشت” یکی از چهار عضو مهم سازمان تجارت جهانی یعنی آمریکا، اتحادیه اروپا، کانادا و ژاپن، اتحاد با سایر اعضا و نیز استفاده هوشمندانه از اهرم های فشار سیاسی، اقتصادی و استراتژیک خود به خواستهایشان در این سازمان دست یابند. و این درس مهم دیگری است که متقاضیان عضویت در سازمان تجارت جهانی باید بیاموزند.
ورود به WTO با چشمانی باز
* بیایید بحث را از این زاویه دنبال کنیم که اصلاً چه ضرورتى است که براى گسترش بازارهایمان وارد سازمان تجارت جهانى شویم. مثلاً ما مى توانیم، تجربه ورود به بازارهاى جهانى را از راههاى دیگرى مثل پیمانهاى منطقه اى دنبال کنیم تا از مضرات پیوستن به سازمان تجارت جهانى در امان باشیم. و به روابط مدنى بیشتر توجه کنیم. چون تجربه نشان داده که کشورهاى جهان سومى که از این طریق مى خواسته اند به توسعه دست پیدا کنند دچار معضلات فراوانى مثل شکاف طبقاتى و بیکارى نیروى کار بسیارى شدند؟
– عضویت در سازمان تجارت جهانى، یک مزایایى به دنبال دارد که این مزایا صنایع جوان را نیز تحت پوشش قرار مى دهد. سازمان تجارت جهانى براى کشورهاى درحال توسعه یک امتیازهایى قائل مى شود، از سوى دیگر مى توانیم براى صادرات کالاهایى که در آنها مزیتهاى نسبى داریم از کاهش تعرفه هاى وارداتى آنها استفاده کنیم.
* اجازه بدهید یک مثال واضح تر بزنم. اگر ما وارد WTO بشویم باید بسیارى از کالاها را به قیمت جهانى بخریم. مثلاً یک بسته آسپرین مى شود ۵ هزار تومان. آیا این در جامعه ما با توجه به وضعیت اقتصادى که داریم یک شوک وارد نمى کند که عواقب آن نیز چندان مشخص نیست؟
– خب عضویت در سازمان جهانى باعث نمى شود که ما سایر امتیازاتمان را از دست بدهیم.
* ولى دیگر دولت نمى تواند سوبسید بدهد!
– ما باید خدمات بیمه اى را فعال تر کنیم و این خودش باعث رقابت بیشتر مى شود. ماباید ساز و کارهایى بیندیشم که این موارد در آن اندیشه شود و به سودى که به تمام جامعه مى رساند توجه کنیم. زیرا پیوستن به سازمان تجارت جهانى این آمادگى ذهنى را در بین سرمایه گذاران خارجى ایجاد مى کند که کشورما کاملاً آمادگى پذیرش تمام اصول حاکم بر تجارت جهانى را دارد و این باعث سرمایه گذاریهاى عظیم در کشور مى شود. و سرمایه ها را به کشور ما سرازیر مى کند که در پى آن اشتغال و در آمدهاى جدید ایجاد مى شود. ما هم اکنون از نظر عوامل تولید مانند نیروى انسانى، مواد اولیه، زمین و … مشکلى نداریم و بزرگترین مشکل ما کمبود سرمایه است که باورود سرمایه هاى جدید مى توانیم از منابع خود بهترین استفاده را به عمل آوریم و به کارآیى بهترى برسیم.
* سؤال اساسى این است که آیا در ورود به بازارهاى جهانى، داراى قدرت رقابت هستیم که بتوانیم با کاهش تعرفه کالاها مقابله کنیم به بیان دیگر در صورت ورود به بازارهاى جهانى بخشهاى مختلف اقتصادى ما دستخوش تحولات ناگهانى نمى شوند؟
– ورود به سازمان تجارت جهانى در هر یک از بخشهاى اقتصادى تأثیرات مختلفى خواهد گذاشت. از نظر کشاورزى مشکل چندانى برایمان پیش نخواهد آمد زیرا با توجه به تنوع اقلیمى و زمین، در تولید محصولات کشاورزى از یک موقعیت مناسب برخورداریم و در تولید بسیارى از محصولات کشاورزى در ردیف آن ده کشور اول از نظر کیفیت تولید هستیم. در زمینه مرکبات سر درختى ها، و خشکبار داراى چنین وضعیتى هستیم. البته در این بخش به یک نظام بازرگانى و حمل و نقل پیشرفته نیاز داریم.
از نظر صنعت با مشکلاتى مواجه هستیم و باید در این زمینه برنامه ریزیهایى انجام دهیم ولى براى رونق صنعتى به نفع مان است که وارد WTO شویم و همچنین مى توانیم بازارهایى مثل پوشاک را به دست آوریم زیرا ما مى توانیم پوشاک را با قیمت ارزان تولید کنیم. براى کفش و صنایع غذایى نیز بازارهاى خوبى برایمان به وجود مى آید یکى دیگر از مسائلى که به نفع صنایع ما تمام مى شود جلوگیرى از تک رویهاى داخلى این صنایع است. به عقیده من هر ساله باید تعدادى از صنایع ما ورشکسته شوند. اگر در پى توسعه صنعتى هستیم باید این اتفاق رخ بدهد. عدم ورشکستگى صنایع مانع توسعه مى شود زیرا صنایعى که در جهت تحقیق، توسعه و افزایش کارآیى و بهره ورى گام برندارند و نتوانند به نیاز مصرف کنندگان پاسخ دهند باید ورشکسته شوند.
* پس تکلیف صنایع کوچک چه مى شود، با توجه به اینکه صنایع ما بیشتر حالت کارگاهى دارند آیا این صنایع مى توانند به حیات خود ادامه بدهند؟
– امروز در بیشتر کشورهاى آسیاى جنوب شرقى، صندوق تضمین صنعتى، براى بهادادن به همین صنایع کوچک تشکیل شده است و به فارغ التحصیلان برتر دانشگاه وام مى دهند تا یک کارگاه صنعتى راه بیندازند و به تولید مشغول شوند. امروز در دنیا قطعه سازى مطرح است. یک کارخانه بزرگ اتومبیل سازى از هزار کارخانه کوچک قطعه سازى تشکیل شده است…
* به همین خاطر است که مى گویند «کوچک، زیباست»!
– بله، صنایع کوچک با فکر نو و تلاش مضاعف مى توانند وارد بازار کار و موجب توسعه شوند.
از سوى دیگر ماباید جلوى خود کامگى بعضى از صنایع را در داخل کشور بگیریم. خانواده ایرانى تاکى باید هزینه تولید لامپى را بپردازد که تا روشن مى کند، مى سوزد. تا ابد که خانواده ایرانى نباید تاوان حمایت از صنایع را بپردازد.
مهمترین مشکل ما در پیوستن به سازمان تجارت جهانى بخش خدمات است زیرا خدمات حمل و نقل ما مانند راه آهن و هواپیما و خدمات بیمه اى و بانکى ما به اندازه کافى رشد نکرده اند. ما باید به سمت خصوصى سازى این خدمات گام برداریم تا بتوانیم به رقابت بپردازیم. خدمات بانکى بیمه اى و حمل و نقل باید خصوصى شوند. تا مشکلات ما در این بخش که بیشتر دولتى است کاهش یابد.
* از دید جغرافیایى موقعیت ایران به گونه اى است که پتانسیل هاى بسیارى براى رشد اقتصادى در خود نهفته دارد، دسترسى به دریاهاى آزاد، پل ارتباطى شرق و غرب و…آیا چنین موقعیت هایى مى تواند به عنوان یک مزیت در پیوستن به سازمان تجارت جهانى تلقى شود؟
– این موقعیت ها باعث مى شوند که بهتر بتوانیم از بازارهاى منطقه اى و فرامنطقه اى بهره ببریم. راههاى آبى و بنادر کشورمان مى توانند یک ارتباط مناسب را با سایر کشورها ایجاد کنند و حق ترانزیتى که از این راه نصیب کشور مى شود مى تواند سود سرشارى را به کشور ما سرازیر کند. حدود ۸۰۰ کیلو متر مرز آبى در شمال و حدود ۱۷۰۰ کیلومتر مرز آبى در جنوب کشور داریم که در تجارت و حمل و نقل مزیت مهمى به حساب مى آید. در صورت پیوستن به سازمان تجارت جهانى این قابلیت ها و پتانسیل ها شکوفا مى شوند. ۹۰ درصد صنایع زیر زمینى جهان در ایران وجود دارند که باید از این ها بهره ورى مناسب صورت گیرد.
* فکر مى کنید پیوستن به سازمان تجارت جهانى چه تأثیرى در نظام سکونتگاهى ما خواهد گذاشت و نظام شهر نشینى، روستایى و عشایرى ما دستخوش چه تغییراتى خواهد شد؟
– عمده ترین تغییراتى که رخ مى دهد برمبناى کارکردهاى اقتصادى خواهد بود. امروزه هر تحولى وابسته به اقتصاد خواهد بود. وقتى پیوستن به سازمان تجارت جهانى بازار گسترده اى در اختیار ما قرار دهد. تولیدات روستاهاى ما نیز از این بازار بى بهره نخواهند بود. امروزه بهترین درآمد را در بین کشاورزان زعفرانکارها دارند. زیرا توانسته اند به بازارهاى خارجى دست پیدا کنند. پسته کارى و باغدارى نیز به همین دلیل در حال توسعه هستند. پس در نهایت مى توان گفت وقتى براى روستایى درآمد ایجاد شود دیگر تمایلى براى مهاجرت به شهر نخواهد داشت که خود این امر باعث تثبیت سکونتگاهها در کشور ما مى شود.
* در خوشبینانه ترین حالت گفته مى شود پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانى ۷ سال زمان مى برد. به نظر شما در این مدت چه اقداماتى باید انجام دهیم که آزاد سازى تجارى به آزاد سازى واردات منجر نشود و ما بتوانیم خود را از آسیب هاى احتمالى این پیوستن دورنگاه داریم؟
– باید در این مدت راهکارهایى بیندیشیم که تجربه کیش تکرار نشود. کیش قرار بود به منطقه اى صادراتى تبدیل شود، اما حالا به یک منطقه واردات تبدیل شده است. مهم ترین کارى که در این مدت باید انجام بدهیم افزایش کیفى و کمى تولیدات داخلى است و هزینه تولید و قیمت تمام شده تولیداتمان را باید پایین بیاوریم و باید نقاط ضعف و قوت تولیدات و خدمات خودمان را شناسایى کنیم و از سوى دیگر باید مطالعه اى وسیع بر روى نظام عرضه و تقاضاى جهانى انجام بدهیم. باید رقباى جهانى خود را شناسایى کنیم و به نیازها و سلیقه هاى مصرف کننده خارجى توجه و به آن آگاهى پیدا کنیم تا تولیداتمان با خواست مصرف کننده خارجى نیز مطابقت کند. زمینه هاى مدیریتى و نیروى انسانى نیز باید مورد توجه قرار گیرد. ما بهترین زعفران دنیا را تولید مى کنیم ولى اگر نظام بازرگانى کارآمد نداشته باشیم تولیدات ما با مشکل مواجه مى شوند در نظام تجارى جهانى براى اینکه کالایى بازار جهانى پیدا کند بالا بودن کیفیت فقط کافى نیست بلکه باید از طرف یک سیستم حمل و نقل پیشرفته، سیستم بسته بندى مناسب و … مورد پشتیبانى قرار گیرد. این ها مواردى هستند که باید آنها را ارزشیابى کنیم و نسبت به آنها آگاهى به دست بیاوریم. در غیر این صورت با مشکل مواجه خواهیم شد.
از احمدی نژاد تا رییسی/چه کسی پای رانت را به بازار خودرو باز کرد؟ ۱٫۵۰/۵ (۳۰٫۰۰%) ۲ امتیازs تخصیص امتیازهای ویژه اقتصادی به گروهی خاص از مردم، سنتی است که پایهگذار آن، رئیس جمهور دولت ششم بودهاست و تا امروز مسئولان در این راه […]
انواع کلاهبرداری در حوزه ارزهای دیجیتال_ چگونه فریب نخوریم ؟ ۱٫۵۰/۵ (۳۰٫۰۰%) ۲ امتیازs روند رشد بلاک چین و فضای ارزهای دیجیتال بسیار جذاب است. نوآوریهای فنی و الگوهای جدید معاملاتی بهسرعت در حال پیشرفت و تکامل هستند و همچنان جمعیت کثیری را به […]
احتمالا این روزها درباره ارزهای دیجیتال مخصوصا بیتکوین از گوشهوکنار در اخبار رادیو و تلویزیون یا شبکههای اجتماعی چیزهایی شنیدهاید.
چانه زنی برای دستمزد ۴٫۰۰/۵ (۸۰٫۰۰%) ۱ امتیاز مذاکره درباره حقوق بخشی مهم و معمولی از فرایند استخدام است. منتها چرا به این بخش از صحبتها که میرسیم، کمی دستپاچه میشویم و نمیتوانیم درباره دستمزد و پولی که حقمان است بهخوبی مذاکره کنیم؟
اشتباهات مالی را به فرزندان خود گوشزد کنیم ۳٫۰۰/۵ (۶۰٫۰۰%) ۲ امتیازs اشتباهات مالی را به فرزندان خود گوشزد کنیم/ آموزش رفتارهای مالی مناسب به نوجوانان اهمیت زیادی دارد. آموزش مهارتهایی از این دست باعث میشود مدیریت مالی در بزرگسالی به نحو بهتری انجام […]
آزمایش علمی تناقض یا پارادوکس انتخاب ۵٫۰۰/۵ (۱۰۰٫۰۰%) ۲ امتیازs همیشه هر چه بیشتر باشد، بهتر است. موافق نیستید؟ تنوع غذایی بیشتر در یک رستوران، طعمهای بیشتر یک برند مربا، کانالهای تلویزیونی بیشتر و … ما همیشه به دنبال بیشتر، بیشتر و بیشتر هستیم. […]
به نکات زیر توجه کنید