آثار زیانبار آلودگی هوا

اطلاعات اولیه
آلودگی هوا تأثیرات بسیار مخربی بر زندگی گونه‌های مختلف حیات در روی زمین دارد و به نوعی زندگی آنان را مورد تهدید قرار می‌دهد. در این مبحث اثرات مخرب آلودگی بر درختان ، جنگلها ، غلات ، انسانها و مواد مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از معضلات تمدنهای پیشرفته آلودگی هوا است. این امر همواره به عنوان یک مشکل اساسی در سر راه زندگی انسان مورد توجه ‌اندیشمندان و دانشمندان علوم محیط زیست بوده‌ است. آلودگی هوا تأثیرات بسیار مخربی بر زندگی گونه‌های مختلف حیات در روی زمین دارد و به نوعی زندگی آنان را مورد تهدید قرار می‌دهد. این مقاله نگاه کوتاهی بر این تأثیرات ویرانگر دارد.
 
تاثیر بر درختان
گیاهانی که در معرض هوای حاوی دی ‌اکسید گوگرد هستند، به شدت صدمه می‌بینند. ازن و دی‌اکسید نیتروژن نیز بر آنها تأثیر می‌گذارند. آلودگی هوا ، درختان را ضعیف می‌سازد و از مقاومت آنها در مقابل تنشهای طبیعی می‌کاهد. افزایش آلودگی ، ابتدا درختان را ضعیف می‌سازد و در مقدار مواد مغذی ، اختلال پدید می‌آورد و عمل جذب سبزینه‌ای کاهش می‌یابد. آلودگی هوا باعث بارش بارانهای اسیدی می‌شود و جذب مواد مغذی همراه با اسید ، بویژه وقتی که غلظت ازن زیاد باشد، شدیدتر صورت می‌گیرد. خطر غیر مستقیم اسید از راه خاک ، بیشتر از اثر مستقیم آن از طریق هواست. زیرا :
اولا ، رسوبات اسیدی ممکن است سبب نشت و خروج مواد مغذی قابل ملاحظه‌ای از داخل خاک شود و یون هیدروژن را جانشین مواد غذایی سازد و pH خاک را اسیدی کند. رشد درختان در چنین خاکی از عدم تعادل مواد مغذی متأثر می‌شود و سرانجام ، این وضع منجر به نابودی گیاه می‌شود. ثانیا ، مقادیر زیاد رسوب اسیدی در خاک ، آلومینیوم را از کانیهای خاک آزاد می‌کند. یون آزاد شده‌ آلومینیوم به ریشه ظریف و نازک درختان آسیب می‌رساند و جذب کلسیم و منیزیم متوقف می‌شود.
تاثیر بر جنگلها
نابودی درختان فقط در جنگلهایی روی داده که میزان آلودگی هوا در آنها نسبتا بالا بوده است. البته ممکن است، بطور اتفاقی در مناطق دارای آلودگی کمتر نیز بعدها چنین ضایعاتی مشاهده شود. هرگاه ثابت گردد که مقادیر کمتری از رسوبات اسیدی هم می‌توانند موجب نشت و خارج شدن مقادیر قابل ملاحظه‌ای از مواد مغذی شوند، ضایعاتی مشابه آنچه در کوتاه مدت با مقادیر نسبتا زیاد اسیدی روی داده، ممکن است در بلند مدت با مقادیر کمتری اسید هم ، اتفاق بیفتد.
بنابراین ، موضوع و مشکل نابودی جنگلهای ایالت متحده ‌امریکا ، همچون جنگلهای آلمان ، دیر یا زود بطور کاملا جدی ، مطرح خواهد شد. گروهی از پژوهشگران آزمایشگاه جنگلهای ملی بلوط که در این نواحی کیفیت شیمیایی خاک را بررسی کرده‌اند، به ‌این نتیجه رسیده‌اند که ۴۱ درصد خاکهای بخش شرقی ایالات متحده ، مستعد از دست دادن مواد مغذی (نیتروژن ، فسفر و پتاسیم) می‌باشد. در نتیجه جنگلهای این منطقه دیر یا زود در معرض ضایعات قرار خواهند گرفت.
تاثیر بر غلات
مقدار خسارات اقتصادی که آلودگی هوا به تولید غلات وارد ساخته ‌است، طی برنامه کار شبکه ‌ارزیابی افت غلات سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا (NCLAN) اندازه گیری و برآورد شده ‌است. طبق این تحقیقات ، کاهش مقدار ازن به میزان ۵۰ درصد موجب افزایش حاصلخیزی چهار نوع غله ‌اصلی (سویا ، ذرت ، گندم و بادام زمینی) می‌شود. از این حاصلخیزی ، درآمدی به مبلغ ۵ میلیون دلار بدست می‌آید. روی هم رفته برآورده شده ‌است که ‌ازن حاصله ‌از سوزاندن مواد نفتی ۵ تا ۱۰ درصد از تولید غلات می‌کاهد. اثر ازن حاصل از آلودگی هوا روی گیاهان به صورت زرد شدن برگ و فساد بافتها و کم شدن رشد گیاه و کاهش کیفیت محصول و حساسیت بیشتر گیاه در برابر تنشهای طبیعی ظاهر می‌گردد.
آمار آسیب ‌دیدگی غلات
برعکس حالت نابودی جنگلها که ‌از دیر زمان در نقاط گوناگون و جداگانه ‌اتفاق می‌افتاد، کاهش بازدهی غلات مسری به نظر می‌رسد. در تجزیه و تحلیلهای اقتصادی ، افت سالانه محصول غلات در ایالات متحده ‌امریکا بیش از ۱۰۰ میلیون دلار برآورد شده ‌است. این مقدار قابل ملاحظه ، در واقع می‌تواند اعلام خطر جهانی تلقی شود. در این تحقیقات آمده ‌است: تا این تاریخ نیز ، آلودگی هوا از جنگلها و غلات آمریکا ، تاوان سنگینی گرفته و خسارات آن هنوز رو به ‌افزایش است. اگر رهاسازی گازهای آلوده کننده ‌از سطح زمین به هوا مهار نشود، در شرایط فعلی و با مقررات جاری ، تصور می‌رود مقدار غلظت اکسید نیتروژن حاصله ‌از کار تأسیسات تولید نیرو ، برق حرارتی و بخاری تا سال ۲۰۳۰ میلادی دو برابر می‌گردد.
تاثیر بر انسان
انسان وقتی در معرض هوایی باشد که در آن ، مقادیر قابل توجهی دی ‌اکسید گوگرد وجود د اشته باشد، مبتلا به بیماریهای تنفسی می‌گردد و زمانی که در معرض دمای زیادی واقع شود، بینایی‌اش تاحت تأثیر قرار می‌گیرد. میزان مرگ و میر کسانی که در معرض هوای آلوده به دی‌ اکسید گوگرد بوده و به بیماریهای قلبی یا ریوی دچار شده‌اند، روز به روز افزایش می‌یابد. در نتیجه ‌احتراق ناقص سوخت در موتورهای بنزینی ، کارخانه‌ها و غیره ، مونواکسید کربن (CO) در هوا منتشر می‌شود. وقتی هوای حاوی گاز CO را استنشاق کنیم ، گاز CO با هموگلوبین خون ترکیب شده و جلو بافت گلبول‌ساز را می‌گیرد.
بر اساس پژوهشهای انجام شده ، وقتی سطح اشباع هموگلوبین کربنی خون در حدود ۲۰ % باشد، به قلب صدمه زده و به بافت خون‌گیر زیان می‌رساند. وقتی مقدار ماده یاد شده ۱۰% باشد، سردرد عارض می‌شود. وقتی سطح دی‌اکسید نیتروژن موجود در هوا ، بالاتر از حد قابل قبول باشد، بیماریهای تنفسی در میان کودکان شایع می‌شود. هنگامی ‌که ‌اکسیژن هوا بیش از ۵۰۰ میلی گرم در متر مکعب و واکنش فوتو شیمیایی نیز در حد بالایی باشد، انسان دچار تنگی نفس می‌گردد. جاری شدن آب از گلو یا چشمها از جمله مشکلات اساسی دیگری است که در چنین شرایطی مشاهده شده ‌است. بطور کلی آلودگی هوا باعث کاهش میزان بینایی می‌گردد.
تاثیر بر مواد
آلودگی هوا به طرق زیر روی مواد تأثیر می‌گذارد و باعث زیانهای اقتصادی می‌گردد:
فرسایش
رسوب مواد
حمله مستقیم شیمیایی
حمله غیر مستقیم شیمیایی
خوردگی
به عنوان مثال ، دی‌اکسید گوگرد SO2 ، اسیدها و گازهای موجود در هوا باعث کدر شدن سطوح ، از دست رفتن فلزات و غیره می‌شوند. SO2 ، H2O و موادی از این قبیل باعث تغییر رنگ اجسام می‌شود. همچنین SO2 ، اسیدها و گازها باعث کاهش دوام پارچه می‌شوند.