آموزش والیبال

تاریخچه والیبال
والیبال در سال ۱۸۹۵ میلادی مطابق با سال ۱۲۷۴ شمسی توسط ویلیام .ج . مورگان مدیر Y.M.C.A در هولیک ایالت ماساچوست آمریکا ابداع شد.
 

درابتدا این ورزش مینتونت نام گذاری شده بود ودلیل انتخاب این نام برای همگام نامعلوم بود. تحت تأثیر محبوبیت فراوان بسکتبال در بین عامه، مورگان تصمیم گرفت برای دانشجویان خود ورزشی را به وجود آورد که بازی ازروی تور انجام گیرد و لذت بخش باشد. مورگان با استفاده ازتوئی توپ بسکتبال که به دلیل سبکی وزن به دست ها آسیب نمی رساند بازی را شروع کرد. با وجود اینکه به طور آهسته و کند از Y.M.C.A آغاز شد ولی طولی نکشید که در کلیه شهرهای ماساچوست و نیوانگلاند عمومیت یافت.دراسپرینگ فیلد، دکتر ت-آهالستیگ با مشاهده بازی، مینتونت را به والیبا ل تغییر نام داد، زیرا قصد اساسی از بازی کردن، فرستادن و برگشت دادن ردو بدل کردن توپ از روی تور است که کلمه والیبال در معنا این نیت را مشخص می سازد. با اینکه والیبال در آغاز ورزش سالنی بود و در محل های سرپوشیده بازی آن انجام می شد و اساساً برای فعالیت های سرگرم کننده پیشه وران و تجّار اختصاص یافته بود ولی کم کم به زمین های روباز کشیده شد و به عنوان یکی از فعالیت های جالب توجه تابستانی درآمد و به شدّت تعقیب می شد. در آغاز برای بازی والیبال قوانین خاصی تدوین نشده بود، هر فرد و در هر کشوری به میل خود و به طریق مختلف با توپ بای می کردند. رفته رفته والیبال در مناطق و نواحی مختلف جهان گسترش می یافت. همچنان که هر ابداع یا اختراعی در آغاز با نواقص همراه بوده و به مرور زمان تکمیل و رفع نواقص می شود، والیبال نیز ازاین قاعده مستثنی نبود و کم کم قوانین برای این بازی وضع شد و روش ها و حرکات تکنیکی جایگزین حرکات قبلی گردید. درسال ۱۹۰۰ پذیرفته شد که امتیازات هر ست بازی ۲۱ پوئن امتیاز باشد. درسال ۱۹۱۲ سیستم چرخش به تصویب رسید.درسال ۱۹۱۷ پذیرفته شد که هر ست بازی ۱۵ پوئن امتیاز باشد.درسال ۱۹۱۸ تعداد بازیکنان هر طرف زمین ۶ نقر پیشنهاد شد که مورد قبول عامه قرار گرفت.درسال ۱۹۲۱ موافقت شد که هرتیم با سه ضرب توپ را به طرف دیگر بفرستد.درسال ۱۹۲۳ اندازه زمین بازی ۹×۱۸ متر تعیین شد.به مرور در سال های بعد، قوانین فراوانی برای این بازی وضع شد و در بسیاری از قوانین قبلی نیز تغییراتی حاصل گشت که هنوزهم این تغییرات سال۲۰۰۰ ادامه دارد و هر چهار سال یک بار در کنگره بین المللی والیبال تغییراتی در قوانین بازی به تصویب می رسد و در آخرین کنگره جهانی که درسال ۱۹۹۸ میلادی ۱۳۷۷ شمسی هم زمان با برگزاری چهاردهمین دوره مسابقات والیبال جهانی مردان و سیزدهمین دروه زنان در ژاپن برگزار شد با تصویب و تغییر قوانین مانند روش امتیاز گیری با برد رالی، امتیازات ۲۵ برای ست های اول، دوم، سوم و چهارم و امتیازات ۱۵ برای ست پنجم و همچنین تصویب بازیکن دفاعی لیبرو، به کار بردن روش جدید دگرگونی و هیجان فراوانی دربازی والیبال به وجود آورده است. اولین کشور خارجی که والیبال را پذیرفت، کشور کانادا و به سال ۱۹۰۰ بود. اساساً نهضت Y.M.C.A سازمان جوانان مسیحی در معرفی این ورزش به دیگر کشورهای جهان و تعمیم آن سهم فراوانی دارد. بازی والیبال در پایان سال۱۹۰۰ به هندوستان و در سال های ۱۹۰۵ به کوبا، ۱۹۰۹ به پورتریکو، ۱۹۱۰ به فیلیپین، ۱۹۱۲ به اوروگوئه، ۱۹۱۳ به چین و ۱۹۱۷ به ژاپن و به تدریج ازسال ۱۹۱۴ به بعد توسط سربازان قوای آمریکا و مستشاران و اشخاص دیگر به کشورهای اروپائی از قبیل فرانسه، چکسلواکی، لهستان، شوروی و بلغارستان و سایر کشورهای اروپائی معرفی شد و تعمیم یافت. ولی بسبب بیگانه بودن این ورزش برای اروپائیان درابتدا امر قبول آن به کندی صورت می پذیرفت. فرانسه، چکسلواکی و لهستان سه کشوری بودند که قبل ازدیگران اقدام به تشکیل فدراسیون ملّی والیبال در کشور خود نمودند. کشور شوروی که در سال۱۹۲۳ اقدام به تأسیس انجمن ملّی والیبال نمود برای پیشرفت و دگرگونی آن فعالیت زیادی به عمل آورد. اصولاً شوروی از کشورهائی است که در پیشرفت تکنیک و تاکتیک والیبال و تنظیم قوانین درجهان سهم به سزائی دارد و برای قهرمانی در مسابقات است که قدرت بزرگ جهانی به حساب می آید. کشورهای فرانسه، چکسلواکی و لهستان پس از تشکیل فدراسیون ملّی مصمم شدند که با کمک کشورهای دیگر فدراسیون بین المللی را تأسیس نمایند و در سال ۱۹۳۶ بینگام بازی های المپیک در برلین آلمان در این زمینه فعالیت زیادی نمودند ولی با آغاز جنگ بین المللی دوّم و طغیان آن در اروپا اقدامات آنان متوقف شد. به طور کلّی تغییرات و پیشرفت والیبال را میتوان به سه دوره تقسیم نمود، دوره اوّل ازسال آغاز تا سال ۱۹۱۸، دوره دوّم ازسال ۱۹۱۹ تا سال ۱۹۴۶ و دوره سوّم از سال ۱۹۴۷ به بعد که تغییرات و پیشرفت اساسی والیبال در دوره سوم صورت پذیرفته است. پس از جنگ بین المللی دوّم، فعالیت های فراوان برای حرکت جدید به والیبا ل مجدداً آغاز شد و اولین مسابقه بین المللی درقاره اروپا بین دو کشور فرانسه و چکسلواکی در شهر پاریس برگزار گردید. پیگیری برای تأسیس فدراسیون بین المللی والیبال ادامه یافت. مذاکرات بین سه کشور فرانسه، چک و لهستان منتج به موافقت در جهت تشکیل کنگره ویژه برای تأسیس اتحادیه بین المللی والیبال گردید.سرانجام در تاریخ آوریل ۱۹۴۷ کنگره ای با شرکت نمایندگان چهارده کشور از سراسر جهان در پاریس برگزار و موافقت شد فدراسیون بین المللی والیبال (F.I.V.B ) تأسیس گردد که این فدراسیون در پاریس تشکیل شد و آقای پل لیبود از کشور فرانسه به عنوان اولین رئیس فدراسیون بین المللی والیبال انتخاب شد. به زودی کشورهای زیادی درخواست عضویت خود را برای پیوستن به فدراسیون بین المللی اعلام نمودند که امروز این فدراسیون حدود ۲۱۷ کشور عضو دارد سال ۲۰۰۰ و بیش از ۲۰۰ میلیون نفر از مردم جهان والیبال بازی می کنند. اولین رئیس انتخابی فدراسیون بین المللی والیبال آقای پل لیبود از کشور فرانسه تا سال ۱۹۸۴ یعنی ۳۷ سال تمام ریاست فدراسیون بین المللی را با قدرت برعهده داشت و توانست با کمک سایر اعضاء این فدراسیون را در ردیف فعال ترین فدراسیون ها، و والیبال را در زمره بزرگ ترین ورزش های جهانی درآورد. پس از تأسیس فدراسیون بین المللی، کمیته های مختلفی در داخل آن به وجود آمد و برنامه مسابقات رسمی بین المللی تنظیم و آغاز شد. درسال ۱۹۴۹ اولین دوره مسابقات جهانی والیبال برای مردان درپراگ و درسال ۱۹۵۲ دومین دوره مسابقات جهانی مردان و اولین دوره مسابقات جهانی زنان در مسکو برگزار شد. برنامه این مسابقات بطور منظم هرچهار سال یکبار تاکنون درکشورهای مختلف انجام شده است. در سال ۱۹۹۸ دوره چهاردهم مسابقات جهانی مردان با شرکت ۲۴ تیم و دوره سیزدهم مسابقات جهانی زنان با شرکت ۱۶ تیم در کشور ژاپن انجام یافت. تیم ملی والیبال بزرگسالان ایران در این مسابقات شرکت نمود و به سبب اهمیتی که والیبال در بین ورزش ها به دست آورد، در سال ۱۹۶۴ مسابقات والیبال مردان و زنان به برنامه بازی های المپیک توکیو اضافه شد که تاکنون سال ۲۰۰۰ درنه دوره از بازی های المپیک برنامه های آن اهمیت خاصی انجام شده است. علاوه بر مسابقات قهرمانی جهان و المپیک، مسابقات والیبال مردان و زنان در سراسر جهان با عنوان های: جام جهانی، لیگ جهانی، قهرمانی اروپا، پان آمریکن، قهرمانی آسیا، بازی های آسیائی، والیبال ساحلی، جهانی دانشجویان یونیور سیاد، قهرمانی آفریقا، ارتش های جهان، گراندپری زنان، راه آهن های جهان، قهرمانی ناشنوایان، قهرمانی معلولین، پارالمپیک معلولین، قهرمانی کشورهای عربی، چهارتیم برتر، جایزه بزرگ، ستاره ها و تورنمنت های بین المللی و دوستانه و غیره درگروه های سنی نوجوانان، جوانان و بزرگسالان بطور منظم انجام می شود.درتاریخچه والیبال جهان باید کشور ژاپن را به عنوان دگرگون کننده تکنیک ها، تاکتیک ها و آمادگی جسمانی در والیبال معرفی نمود دگرگون کننده در سرویس، ساعد، انواع تاس ها، توپ گیری و انواع آبشارهای سرعت با پاس های کوتاه الف و ب و ترکیبی و به ویژه بدنسازی.
تولد والیبال
والیبال ورزش مورد علاقه سربازها در جنگ جهانی دوم ورزش والیبال (Volleyball) که در ابتدا مینتونت (Mintonette) نامیده می شد در سال ۱۸۹۵ – یعنی چهار سال پس از تولد بسکتبال – توسط فردی بنام ویلیام جی مرگان (William G. Morgan) ابداع شد. مرگان متولد سال ۱۸۷۰ در شهر نیویورک بود که پس از تحصیل در کالج جوانان مسیحی مسئولیت تهیه برنامه های ورزشی برای سلامت و تندرستی مردان به او واگذار شد.
این بازی از ترکیب بازی های بسکتبال، تنیس و هندبال بدست آمد و هدف اولیه آن بود که برای افرادی که تمایل به تحرک کمتری دارند ابداع شود. قوانین ابتدایی بسیار ساده بود چرا که بیشر از آنکه شبیه ورزش باشد یک تفریح محسوب می شد اما بتدریج پس از آنکه این ورزش در کشورهای دیگر – بخصصو فیلیپین – نیز بصورت جدی مورد استفاده قرار گرفت لزوم تدوین قوانین رسمی برای آن احساس شد.
تور اولیه ای که برای این بازی در نظر گرفته شده بود با ایده از تنیس دو متر انتخاب شد و با توپ بسکتبال شبیه به بازی هند بال انجام می شد. این ورزش تا سال ۱۹۰۰ توپ مخصوصی برای خود نداشت و با هر توپی – از جمله توپ بسکتبال – آنرا بازی می کردند. هدف هر تیم آن بود که توپ را در زمین حریف به زمین بیندازند و در این راه ممکن بود هر چند بار توپ را در دست یاران خودی بچرخانند. در سال ۱۹۱۲ امتیازهای هر گیم به ۲۱ ثابت شد و رتفاع تور بالاتر رفت. شاید تعجب کنید اما فیلیپینی ها اولین قوانین مدون برای این بازی را در سال ۱۹۱۶ تهیه کرند و به دنبال آن در سال ۱۹۲۸ اتحادیه والیبال ایالات متحده تشکیل شد و به وضع قوانین این ورزش اقدام کرد. از جمله وقایع مهمی که در ارتباط با این ورزش به مرور زمان رخ داد می توان به این موارد اشاره کرد :
● ۱۹۱۷ : امتیازهای هر گیم از ۲۱ به ۱۵ تغییر کرد.
● ۱۹۲۰ : تعداد ضربات برای هر طرف به ۳ محدود شد.
● ۱۹۲۲ : اولین دوره رسمی مسابقات در بروکلین با حضور ۲۷ تیم از ۱۱ ایالت آمریکا برگزار شد.
● ۱۹۳۰ : اولین بازی والیبال ساحلی دو نفره انجام شد.
● ۱۹۴۷ : فدراسیون بین المللی والیبال بنام Federation Internationale De Volley-Ball با اختصار FIVB تشکیل شد.
● ۱۹۴۸ : اولین دوره مسابقات رسمی والیبال ساحلی انجام شد.
● ۱۹۴۹ : اولین دوره مسابقات جهانی والیبال در شهر پراگ چک اسلواکی برگزار شد.
● ۱۹۶۴ : والیبال برای اولین بار به جمع بازی های المپیک در ژاپن پیوست.
● ۱۹۸۷ : FIVB والیبال ساحلی را نیز به مجموعه مسابقات جهانی ورزشهای مختلف اضافه کرد.
● ۱۹۹۶ : والیبال ساحلی دو نفره نیز بعنوان ورزش رسمی المپیک شناخته شد.

 
تکنیک توپگیرى
فن توپگیرى یکى از فنون مهم در والیبال پیشرفته محسوب مىشود. اجراء این مهارت طبعاً به آمادگى بدنى قابل توجهى نیاز دارد.
– وضعیت ایستاده:
در این حالت پاها از مفصل زانو کمتر خمیدگى دارد. از اینرو فراگیر در حالت تقریباً ایستاده به اجراء این مهارت اقدام مىکند تصویر زیر
– وضعیت خمیده:
در این حالت خمیدگى پاها از ناحیهٔ مفصل زانو بیشتر مىشود، بهطورى که بدن فراگیر مرکز ثقل به زمین نزدیکتر مىشود تصویر زیر
– وضعیت نشسته:
فراگیر در این حالت با خم کردن زانوها، کاملاً به سطح زمین نزدیک مىشود. نکتهٔ مهم و قابل توجهاى که در هر سه وضعیت ایستاده، خمیده، نشسته کاملاً به چشم مىخورد. صاف بودن پشت فراگیران در هنگام اجراء این مهارت است تصویر زیر
 
 
انواع تکنیکهاى مقدماتى توپگیرى
– توپگیرى با یک دست (غلت)
هنگامى که براى دریافت توپ فرصت کافى نباشد و توپ در فاصلهٔ بیشترى نسبت به فراگیر قرار داشته باشد، دریافت آن با یک دست صورت مىگیرد، زیرا همواره در اجراء چنین مهارتى طول یک دست بیشتر از طول دو دست کارآئى پیدا مىکند. از آن گذشته بهدلیل داشتن سرعت اولیه دریافتکننده، ممکن است اُفت به زمین با غلت زدن همراه شود. بنابراین لازم است براى اجراء صحیح این مهارت، مرکز ثقل بدن تا سر حد امکان به زمین نزدیک شود و سپس زانو روى محور انگشتان پا طورى چرخش کند که کاملاً وزن بدن را تحمل نماید. در این حالت است که توپ با ساعد دریافتکننده تماس پیدا مىکند و او پس از زدن ضربه به توپ، بلافاصله به پهلو چرخیده، روى تهیگاه خم مىشود تا افت کامل صورت گیرد و با غلت خوردن روى شانهٔ مخالف سریعاً به حالت اولیه برمىگردد. نکتهٔ مهم در اجراء صحیح این فن، قوسى کامل است که باید هنگام افت به زمین در قسمت پشت فراگیر بهوجود آید. همچنین گفتنى است که تمرین این فن در دو سمت راست و چپ اجراء مىشود تصویر زیر
تمرینات توپگیرى با یک دست )غلت(
از فراگیران خواسته مىشود که در انتهاى تشک در یک صف بایستند. آنگاه به فرمان مربى یکى پس از دیگرى تکنیک غلت زدن را انجام دهند. اصلاح حرکات در این مقطع از تمرینات، داراى اهمیت بیشترى است )تصویر زیر(
۲. با توپ:
مربى همراه فرد کمککننده، نزدیک تور در مقابل فراگیران قرار مىگیرد. سپس از آنان مىخواهد که یکى پس از دیگرى به روى تشک آمده، توپهائى را که پرتاب مىشود بهصورت غلت زدن دریافت نمایند. این تمرین را مىتوان پس از اجراء صحیح آن، بر روى زمین نیز انجام داد )تصویر زیر(

حرکت به اطراف
۱. حرکت به سمت جلو (گام به جلو)
۲. حرکت به سمت عقب )گام به عقب(
در این حالت توپ در بالاى سر یا در پشت سر فراگیر در حال فرود آمدن است. چنانچه فراگیر بخواهد توپ را با ساعد دریافت نماید، لازم است چند قدم به سمت عقب رفته تا توپ را با ساعد دریافت و ارسال کند (تصویر زیر)
۳. حرکت به سمت راست(گام به راست)
فراگیر هنگامى براى دریافت توپ به سمت راست حرکت مىکند که توپ در چند قدمى سمت راست او در حال فرود آمدن باشد. در این وضعیت ابتدا پاى راست و سپس پاى چپ فراگیر بهصورت گام پهلو در مسیر توپ برداشته مىشود. گاهى اوقات به لحاظ نزدیک بودن توپ، تنها با انجام یک گام بلند نسبت به دریافت توپ اقدام مىشود )تصویر زیر(
 
۴. حرکت به سمت چپ )گام به چپ(
هنگامى که توپ در سمت چپ فراگیر فرود مىآید با برداشتن چند گام پهلو در جهت مسیر توپ، نسبت به دریافت آن اقدام مىشود

شیرجه
مسلم است که لازمهٔ یادگیرى صحیح و کوتاه مدت مهارتها، در وهلهٔ اول به آمادگى بدنى مطلوب و قابل قبول بستگى دارد. داشتن فیزیک بدنى خوب نیز از جمله موارد مهم یادگیرى محسوب مىشود. بازیکن والیبال باید بتواند سریع بدود، تغییر مسیر ایجاد کند، پرش مناسب داشته باشد، براى کسب چابکى به یادگیرى مهارتهاى ژیمناستیک بپردازد و… . آمادگى عضلانى خصوصاً در اهرمهاى دست نیز یکى دیگر از موارد قابل توجه است که براى فراگیرى مهارت شیرجه الزامى بهنظر مىرسد. بهعلاوه تمرینات تخصصى و متنوعى وجود دارد که به بازیکن کمک مىکند تا بتواند فن شیرجه را بهتر بیاموزد. اجراء موفقیتآمیز این مهارت از سوى فراگیران، رفته رفته موجب ایجاد انگیزه قوىتر براى فراگیران بیشتر مىشود. آنان از اجراء این فن لذت مىبرند و بیشتر کوشش مىکنند تا مهارت را به نحو بهترى بیاموزند. تمرینات شیرجه، این امکان را براى فراگیران فراهم مىکند تا آنان بتوانند ویژگىهاى مشخصى را به نمایش بگذارند. نکتهٔ مهم دیگر اینکه در حد امکان لازم است از سایر ورزشهائى که بیشتر با مهارتهاى این ورزش همخوانى دارد استفاده شود. اجراء این تکنیک در قدیم از وسعت و زیبائى خاصى برخودار بود و تماشاگر از دیدن چنین صحنههائى بهوجد مىآمد. ولى به همان نسبت، انجام این فن بهدلیل نداشتن آمادگى لازم با خطر همراه بود. امروزه تکنیک پیشرفته آن ضمن داشتن زیبائى خاص خود تا حد قابل قبولى موجب شده تا صدمات احتمالى این فن به حداقل برسد، زیرا اجراء آن در ارتفاع پائین و تقریباً همسطح زمین انجام مىشود.
۱. نحوهٔ اجراء مهارت شیرجه:
براى اجراء این فن، ابتدا بدن در حالت کاملاً خمیده قرار دارد. پاها ضمن اینکه از هم فاصله دارند، یک پا جلوتر از پاى دیگر قرار مىگیرد. در حالتى که بدن خمیده است با برداشتن یک گام بلند به سمت توپ و نزدیک کردن بدن به سطح زمین، مقدمات شیرجه فراهم مىشود. هر قدر که در این حالت بدن به زمین نزدیکتر باشد، امکان اجراء صحیح و سادهتر این مهارت بیشتر است. علاوه بر آن احتمال آسیبدیدگى کمتر مىشود. در هنگام اجراء این تکنیک، وزن بدن با فشار پاى عقب به جلو منتقل مىشود و سپس قسمت سینه، عضلات ران و دستها با زمین تماس پیدا مىکند. براى خنثى شدن فشار وارده، بدن در جهت مسیر توپ روى زمین کشیده مىشود. در هنگام افت به زمین، پاى جلوئى از زانو خم شده، به سمت بیرون متمایل مىگردد. در این حالت قسمت داخلى پا با زمین تماس دارد و با راست شدن کشیده شدن آن، بدن به سمت جلو هدایت مىشود. این عمل باعث مىشود که فراگیر با دست کاملاً کشیده بتواند در فاصلهٔ بیشتر، توپى را که در حال نزدیک شدن به زمین است با پشت دست دریافت کند. بعضى مواقع فاصلهٔ توپ تا زمین به قدرى ناچیز است که اغلب، داوران در هنگام قضاوت با مشکل مواجه مىشوند تصویر زیر
۲. تمرینات شیرجه:
– شنا با توپ:
از فراگیران خواسته مىشود هر یک توپى را در مقابل خود به زمین گذاشته، با قرار دادن دستها بر روى آن و قرار گرفتن پاها در امتداد بدن، به حرکت شنا بپردازند. چنانچه شنا رفتن با انگشتان دست صورت گیرد، ضمن تقویت عضلات دستها، موجب افزایش قدرت پنجهها نیز مىشود تصویر زیر

– ایستادن در مقابل دیوار و انجام حرکت افت:
از فراگیران خواسته مىشود که به فاصلهٔ یک دست در مقابل دیوار قرار بگیرند در صورت عدم دسترسى به دیوار مىتوان از سکوهاى اطراف زمین و… استفاده کرد آنگاه در حالى که پاها در یک نقطه ثابت است به سمت دیوار حرکت افت را انجام دهند و سپس با وارد کردن فشار به دیوار به حالت اولیه برگشت نمایند. همین تمرین را مىتوان رفته رفته بر روى یک سکو و یا نیمکت که ارتفاع کمترى نسبت به دیوار دارد انجام داد و سپس با کسب آمادگى لازم در حالت افت کامل بر روى زمین، براى انجام آن اقدام نمود تصویر زیر
– اجراء فن شیرجه با خم شدن کامل روى زمین:
از فراگیران خواسته مىشود ابتدا بر روى تشک ژیمناسیک و سپس بر روى زمین، فنّ شیرجه را با خم کردن کامل خود به سمت زمین انجام دهند. فراگیران در این تمرین ابتدا یکى از پاها را جلوتر قرار داده، با گذاشتن دستها به زمین، بدن را به سمت جلو مىکشند، آنگاه توپ فرضى را با پشت دست دریافت و ارسال مىکنند تصویر زیر
– دریافت توپهاى آویزان در زیر توپ:
پس از آموزش شیرجه بهصورت بدون توپ و تصحیح حرکات فراگیران، از آنها خواسته مىشود که با اجراء صحیح این فن، توپهاى آویزان در زیر تور را دریافت نمایند. چنانچه بخواهیم تمام فراگیران بهطور فعالتر به این تمرین بپردازند، با آویزان کردن حداقل سه توپ در زیر تور والیبال و تشکیل سه گروه مجزا به این تمرین اقدام مىکنیم توضیح اینکه توپها در داخل تورى خود، از زیر تور به حالت آویز نصب مىگردد

فراگیران در یک صف در داخل زمین به سمت تور و در تشک قرار مىگیرند. سپس آموزگار در حالى که توپآویزى در دست دارد، از آنان مىخواهد تا با اجراء صحیح این مهارت، توپ را دریافت کنند. این تمرین پس از کسب آمادگىهاى لازم بر روى زمین نیز انجام مىشود
تکنیکهاى مقدماتى توپگیرى (۲)
تمرینات تکنیکهاى مقدماتى توپگیرى
تمرینات حرکت به اطراف یکى از اصولىترین مهارتها در والیبال محسوب مىشود. گرچه روشهاى اجرائى این حرکات، در مبحث اول به تفصیل مورد اشاره قرار گرفته با این همه، بهدلیل اهمیت موضوع و ارتباط نزدیکى که بین آن و فنون شیرجه و غلت وجود دارد، در اینجا به نمونهاى از تمرینات آن اشاره مىشود.
از فراگیران خواسته مىشود که با رعایت یک فاصلهٔ مناسب در داخل زمین مستقر شوند. ابتدا مربى حرکات فراگیران را به سمتِ راست، چپ، جلو و عقب، زیر نظر قرار مىدهد و به اصلاح آن مىپردازد. آنگاه هر یک از فراگیران با رعایت نکات ایمنی، حرکات مورد نظر را تمرین مىکنند.
فراگیران در پشت خط انتهائى زمین، یک صف تشکیل داده، روبهروى تور مىایستند سپس مربى به همراه فرد کمک کننده، نزدیک تور مستقر مىشود. آنگاه با فراخواندن هر یک از فراگیران به داخل زمین، با پرتاب توپ در مسیرهاى مختلف، به مرورِ تمرین حرکات پا مىپردازد. اصلاح حرکات مورد نظر از موارد اصلى این مهارت به حساب مىآید تصویرصفحه بعد :

نکات ایمنى
– در هنگام غلت زدن، باید همیشه قسمت پشت فراگیران کاملاً قوس داشته باشد و تا سرحدِّ امکان سر در داخل بدن سینه قرار بگیرد. در صورت توجّه نکردن به این موضوع، امکان اصابت سرِ فراگیر با زمین وجود دارد.
– اهرمهاى درگیر، خصوصاً در فنّ شیرجه باید کاملاً توانائى اجراء این فن را داشته باشند و یا تقویت گردند تا در هنگام اجراء مهارت آسیبى متوجّه عضلات، مفاصل و رباطهاى کتف و دست نشود.
– استفاده از تشک، براى یادگیرى مقدماتى فنّ شیرجه یکى از اقدامات لازم براى جلوگیرى از صدمات احتمالى بهشمار مىرود.
– در هنگام شیرجه رفتن، باید کاملاً مراقبت بهعمل آید که چانه با زمین برخورد نکند صدمات قسمت چانه از آسیبهاى شایع والیبال محسوب مىشود
– در هنگام اجراء شیرجه و غلت، لازم است حرکات بلافاصله زمانى مناسب انجام شود. اتخاذ چنین روشى از برخورد فراگیران با یکدیگر جلوگیرى مىکند. همچنین باید سعى شود که انجام تمرینات در یک مسیر و یک جهت صورت گیرد.
– قبل از انجام تمرین، باید از نبودِ وسایل اضافى در داخلِ زمین مطمئن باشیم، غفلت در این مورد درصد آسیبهاى احتمالى را افزایش مىدهد.
 
قوانین و مقررات (۲)
تعویض بازیکنان
تعویض عملى است که یک بازیکن پس از کنترل و ثبت شمارهاش در برگ امتیازات مسابقه، وارد زمین بازى شده و جاى بازیکنى که زمین را ترک نموده است اشغال مىنماید. براى تعویض دریافت اجازه از داور ضرورى است.
محدودیتهاى تعویض
– در هر ست حداکثر شش تعویض شش جانشین براى هر تیم مجاز است. در یک نوبت درخواست تعویض، مىتوان یک یا چند بازیکن را تعویض نمود.
– یک بازیکن از ارنج شروع ست مىتواند زمین بازى را ترک نموده و دوباره به زمین باز گردد، اما فقط یکبار در هر ست و فقط به همان جاى قبلىاش که در برگ ارنج ست بوده است.
– یک بازیکن ذخیره مىتواند در هر ست فقط یکبار داخل بازى شود و به جاى یک بازیکن شروع کننده ست بازى کند، و فقط مىتواند با همان بازیکن که قبلاً در همان ست به جایش وارد زمین شده است تعویض و جایگزین شود.
تعویض استثنائى
– یک بازیکن مصدوم باستثناء لیبرو که قادر به ادامه بازى نیست باید به طور قانونى تعویض شود. اگر تعویض وى به طور قانونى امکانپذیر نباشد، تیم حق دارد از یک تعویض استثنائى استفاده کند.
– معنى یک تعویض استثنائى آنست که هر بازیکنى که در زمان مصدومیّت بازیکن صدمه دیده در زمین بازى نیست باستثناء لیبرو یا بازیکنى که بعنوان لیبرو جایگزن وى شده است مىتواند بجاى بازیکن مصدوم وارد زمین شود و بازى کند. بازیکن مصدوم مجاز نیست که در دنباله آن مسابقه مجدداً وارد زمین شده و در بازى شرکت نماید.
– یک تعویض استثنائى در هر شرایطى نمىتواند بعنوان یک تعویض قانونى حساب شود.
تعویض بواسطه اخراج یا محرومیت
یک بازیکن اخراجى از ست یا محروم از مسابقه باید با تعویض قانونى جایگزن شود. چنانچه تعویض قانونى امکانپذیر نباشد، تیم ناقص اعلام مىشود.
 
تعویض غیرقانونى
– یک تعویض وقتى غیرقانونى تلقى مىشود، که از محدودیتهاى اشاره شده در قانون محدودیتهاى تعویض تجاوز کند باستثناء حالت در قانون تعویض استثنائی
– وقتى که تیمى تعویض غیرقانونى انجام داده و بازى دوباره آغاز شده باشد، رویه زیر باید به اجرا درآید:
۱. تیم با از دست دادن رالى جریمه مىشود.
۲. تعویض اصلاح مىگردد.
۳. امتیازاتى که توسط تیم خطا کننده از هنگام ارتکاب به خطا کسب شده است باطل اعلام مىشود و امتیازات کسب شده توسط حریف خطا کننده با اعتبار باقى مىماند.
خطاهاى ضربهٔ حمله
– بازیکن توپ را در داخل فضای بازی حریف بزند توپ بهطور کامل از روی تور به زمین حریف عبور کرده باشد
– بازیکن توپ را به خارج از زمین بازی اوت بفرستد
– بازیکن ردیفِ عقب از داخل منطقه جلوِ ضربه حمله را به انجام برساند در شرایطی که در لحظه زدن توپ ارتفاع آن کاملاً بالاتر از لبه بالائی تور بوده است
– بازیکن ، ضربهٔ آبشار را روی سرو تیم مقابل انجام دهد در وضعیتی که توپ سرو در فضای منطقهٔ جلو و در ارتفاع بالاتر از لبهٔ فوقانی تور باشد
– اینکه دست یا هر قسمت از بدن آبشار زننده به تور برخورد کند.
 
خطاهاى ضربهٔ سرو
خطاهاى زیر منجر به عوض شدن سرو مىگردد، حتى اگر تیم حریف در وضعیت جاگیرى نادرستى باشد. اگر زنندهٔ سرو:
– ترتیب زدن سرو را نقص کند.
– سرو را بهطور صحیح اجراء نکند.
– توپ را به خارج اوت بزند.
– پاى زنندهٔ سرو یا خط انتهائى تماس بگیرد.
– بازیکنان تیم زنندهٔ سرو با ایجاد استتار مانعى براى دید بازیکنان حریف ایجاد کنند.
– بعد از زدن سوت داور، زدنِ سرو بیش از هشت ثانیه به طول انجامد.
– قصد به سرورا انجام دهد.
قصد به سرو: اگر توپ، پس از رها شدن یا پرتاب شدن از دست زنندهٔ سرو، بدون برخورد با بدن وى به زمین اصابت کند، این عمل را قصد به سرو گویند.
 
خطاهاى دفاع روى تور
دفاع کننده در فضاى زمینِ حریف، توپ را قبل یا همزمان با اجراء ضربهٔ حمله حریف لمس کند. بازیکن ردیفِ عقب، دفاع کامل را انجام دهد یا در دفاع جمعى و کامل شده شرکت داشته باشد یا مدافع، توپ را در فضاى زمین حریف از خارج آنتن دفاع کند. اگر بازیکن مدافع، سرو تیم مقابل را دفاع کند و یا توپ پس از برخورد به دفاع در خارج از زمین فرود آید.
استراحت در بازى
زمان استراحت
هر تیم در هر ست از دو تایم استراحت ۳۰ ثانیه مىتواند استفاده کند.

– زمان استراحت فنى:
در هر ست در امتیازات ۸ تا ۱۶ تیمها از استراحت فنى به مدت ۳۰/۱ دقیقه استفاده مىکنند. این استراحت فنى علاوه بر دو تایم استراحت ۳۰ ثانیهاى مىباشد.
فاصله استراحت
– زمان فاصلهٔ استراحت:
ضربان قلب در دور برگشت به حال اولیه پس از مرحلهٔ تمرین، بهترین شاخصى است که نشان مىدهد آیا فرد از نظر فیویولوژیکى براى مرحلهٔ بعدى آمادگى دارد یا نه! براى مثال در مورد مردان و زنان کمتر از ۲۰ سال، ورزشکار و غیرورزشکار، ضربان قلب باید حداقل به ۱۴۰ ضربه در دقیقه بین تکرارها و ۱۲۰ ضربه در دقیقه بین دورهها کاهش یابد. این ضربان را باید در طول فاصلهٔ استراحت با گرفتن شمارهها در ۶ یا ۱۰ ثانیه و ضرب آن در ۱۰ یا ۶ براى تبدیل آن به دقیقه بهدست آورد. زمان استراحت به اندازهاى است که ضربان قلب از ۱۴۰ کمتر نشود و بین دورهها نیز از ۱۲۰ پائینتر نباشد.
– نوع فاصلهٔ استراحت:
آنچه شما در طول فواصل استراحت انجام مىدهید از اهمیت خاصى برخوردار است، زیرا این مرحله نیز مربوط به دستگاه انرژى است که ممکن است بخواهید آن را توسعه دهید. نوع فعالیت ممکن است این موارد باشد:
۱. استراحت فعال، تمرینات سبک یا متوسط شامل راه رفتن تند، دویدن نرم و سبک و…
۲. استراحت غیرفعال، به حرکاتى مانند حرکات نرم، راه رفتنِ آهسته، خم و باز کردن دست و پا مىگویند. معمولاً براى تعیین نوع شدت کار، ملاک تشخیص، ضربان قلب ورزشکار یا قیافهٔ ظاهرى او است.
مقدمات مسابقه
– قرعهکشى:
قبل از گرم کردن روى تور، داور اول در حضور کاپیتانهاى هر دو تیم قرعهکشى را انجام مىدهد. برندهٔ قرعه یکى از موارد زیرا را انتخاب مىکند:
۱. حق زدن سرو یا دریافت سرو اگر برندهٔ قرعه زدن سرو را انتخاب کند، دریافت سرو انتخاب زمین بهعهده بازندهٔ قرعه است
۲. انتخاب یک سمت زمین
۳. بازندهٔ قرعه باقیمانده را مىپذیرد.
– دورهٔ گرم کردن:
چنانچه هر دو کاپیتان موافقت کنند، گرم کردن را با هم انجام دهند، تیمها مىتوانند به مدت ۶ دقیقه یا ۱۰ دقیقه متفقاً روى تور تمرین کنند.
قوانین و مقررات )۳(
زمین و خطوط آن
 – زمین:
زمین والیبال باید ۹×۱۸ متر بوده، هیچگونه مانعى در آن وجود نداشته باشد. فاصله زمین بازى تا سقف ۷ متر تعیین شده است تصویر زیر
 
– خطوط زمین:
خطکشى زمین حتماً باید به عرض ۵ سانتىمتر باشد و کاملاً تا ۳ متر اطراف آن هیچگونه مانعى نباشد این فاصله اخیراً به ۵ متر افزایش یافته است

خط وسط:
خطى است به عرض ۵ سانتىمتر که دو زمین را از یکدیگر جدا مىکند.
– خط یکسوم:
در هر یک از نیمههاى زمین در فاصله سه مترى خط وسط و به موازات آن خطى به طول ۹ متر و عرض ۵ سانتىمتر کشیده مىشود. اخیراً این خط در هر دو سمت زمین بهصورت ۵ خط مقطع به سمت بیرون زمین امتداد دارد.
– منطقه سرویس:
از دو خط ۱۵×۵ سانتىمتر تشکیل شده است. این دو خط ۲۰ سانتىمتر با خط انتهائى زمین فاصله دارد و درست در راستاى خط طولى زمین کشیده مىشود.
توپ
توپ باید کاملاً کروى بوده، از یک لایهٔ چرم نازک و نرم پوشیده شده باشد. رنگ توپ باید یکنواخت باشد. انتخاب رنگ روشن براى توپ، در سالن مناسبتر است. محیط توپ از ۶۵ تا ۶۷ سانتىمتر و وزن آن از ۲۶۰ تا ۲۸۰ گرم تعیین شده است.
توپ در بازى
وقتى توپ داخل محسوب مىشود که با زمین بازى یا خطوط اطراف آن تماس پیدا کند. توپ موقعى خارج اوت است که قسمتى از آنکه به زمین برخورد مىکند کاملاً خارج از خطوط زمین بازى باشد و یا با شیء خارج از زمین بازی، سقف سالن یا شخصى که خارج از زمین بازى است تماس پیدا کند.
– تعداد تماس با توپ:
هر تیم حق دارد حداکثر سه ضربه تماس براى ارسال توپ از بالاى تور به زمین حریف انجام دهد تماسهاى دفاع روى تور جزءِ این سه ضربه محسوب نمىشود یک بازیکن نمىتواند دومرتبه پى در پى به توپ ضربه بزند به استثناى دفاع روى تور وقتى دو یا سه بازیکنِ همتیم بهطور همزمان توپ را لمس کنند، این تماسها دو یا سه ضربه محسوب مىشوند به استثناء دفاع روى تور اگر دو یا سه بازیکن همتیم براى زدن توپ به توپ برسند، اما فقط یکى از آنها توپ را لمس کند، این تماس یک ضربه از سه ضربهٔ تیم محسوب مىشود حتى اگر برخورد بدنى هم صورت گیرد اگر توپ بهطور همزمان توسط دو بازیکن از دو تیم حریف روى تور لمس شود و در جریان بازى قرار گیرد، تیم دریافت کننده حق استفاده از سه تماس دیگر با توپ را دارد. اما اگر چنین توپى در یک طرف به خارج زمین برود، خطاى تیمى به حساب مىآید که در طرف مقابل است.
– مشخصات زدن توپ:
توپ مىتواند با هر قسمتى از بدن و حتى پاها لمس شود. توپ باید بهطور صحیح و واضح زده شود. این کار نباید بهصورت کشیدن، فشار دادن، مکث کردن، حمل یا گرفتن و پرتاب کردن صورت گیرد. توپ مىتواند به قسمتهاى مختلف بدن برخورد نماید، مشروط بر اینکه این تماسها همزمان صورت پذیرند. در دفاع روى تور، برخوردهاى پیاپى توپ به یک یا چند مدافع مجاز است، به شرط اینکه تماسها در حالت دفاع روى تور با انجام یک عمل صورت گیرد. چنانچه بازیکن براى رسیدن به توپ از همتیم خود یا هر شیء یا بنائى کمک بگیرد خطا محسوب مىشود.
– عبور توپ از تور:
توپى که به زمینِ حریف مقابل فرستاده مىشود، باید از روى تور و از داخل فضاى عبور مجاز بگذرد. فضاى عبور مجاز آن قسمت از سطح عمودى تور است که به این ترتیب محدودهٔ آن تعیین مىشود:
 ۱. در پائین، بهوسیلهٔ لبه بالائى تور
۲. به طرفین، بهوسیلهٔ آنتنها
۳. در بالا، بهوسیلهٔ سقف سالن. وقتى که توپ بهطور کامل از فضاى زیرِ تور عبور کند خارج اوت محسوب مىشود.
برخورد توپ به تور در هنگام گذشتن از آن بلامانع است، حتى هنگام اجراء سرو قانون جدید توپى که به داخل تور زده شود و یا با برخورد به آن، به زمین حریف برود، با در نظر گرفتنِ سه ضربه، مىتوان بازى را ادامه داد.
– تماس با تور:
تماس با تور فقط موقعى خطا است که عمل بازى با توپ در منطقهٔ جلو انجام شود یا توپ در منطقهٔ جلو باشد. بهطور کلى تماس با تور موقعى خطا محسوب مىشود که بازیکن خاطى در محور اصلى مسیر عبور توپ قرار داشته باشد.
– نفوذ از زیر تور:
بازیکن مجاز است از زیر تور به فضاى حریف فضاى حریف: محوطه و حاشیه زمین هر تیم، فضاى آن تیم محسوب مىشود نفوذ نماید، مشروط بر اینکه مزاحمتى براى بازى حریف ایجاد نکند.
 نحوهٔ استقرار بازیکنان در زمین
وقتى سرویس زده مىشود بازیکنان هر دو تیم باید در دو ردیف سه نفرى مستقر شوند. سه نفر ردیف جلو که در واقع نزدیک تور مىباشند به بازیکنان خط جلوئى معروف هستند. آنها مناطق ۲، ۳ و ۴ را اشغال مىکنند. همچنین سه نفرى که در عقب قرار مىگیرند به بازیکنان خط عقبى شناخته مىشوند و در مناطق ۱، ۶ و ۵ مستقر مىشوند. در شروع مسابقه نحوهٔ استقرار بازیکنان در مناطق مختلف از سوى مربى در ورقهٔ آرایش ارنج تیم ثبت مىشود. در این آرایش بازیکنى که در منطقهٔ ۳ مىباشد در واقع بین بازیکن سمت راست منطقهٔ ۲ و بازیکن سمت چپ منطقهٔ ۴ قرار مىگیرد. همچنین در خط عقب بازیکن منطقهٔ ۶ نیز در وسط بازیکن منطقهٔ ۱ و ۵ مستقر مىشود. فراگیران مىتوانند آرایش بازیکنان را در تصویر زیر ملاحظه کنند. نکته مهم دیگرى که باید به آن توجه نمود این است که بازیکنان خط جلو و عقب باید در یک وضعیت صحیح در زمین مستقر شوند. نحوهٔ ایستادن این بازیکنان طورى است که الزاماً باید بازیکن عقب در هر شرایطى عقبتر از بازیکن جلوئى خود باشد.
 
لازم به ذکر است که پس از اجراء سرویس هر یک از بازیکنان تیمها در هر قسمتى که مایل باشند مىتوانند مستقر شوند.
آرایش تیم (ترکیب)
قبل از شروع هر ست، مربى باید ترکیب تیم خود را روى برگ مربوط بنویسد و تحویل دهد. این برگ باید به موقع تکمیل و امضاء شود و به داور دوم یا نویسنده تسلیم گردد. بازیکنانى که در ترکیب تیم در هر ست نیستند، ذخیرههاى آن ست محسوب مىشوند. وقتى که برگ ترکیب تیم تحویل داده شد اجازهٔ تغییر آن داده نمىشود. چنانچه در شروع ست در وضعیت جاگیرى بازیکنان در زمین بازى و ترکیب اعلام شده اختلاف مشاهده شود، قبل از شروع ست بازیکنان باید تغییر مکان داده، به همان وضعیت تعیین شده قرار گیرند. در این حالت تیم جریمه نخواهد شد. اگر شمارهٔ یک یا چند بازیکنى که در زمین جاى گرفتهاند، در برگ ترکیب تیم ثبت نشده باشد، این بازیکنان بدون جریمه شدن باید از زمین خارج شوند و برطبق ترکیب ارائه شده بازیکنان حقیقى در جاى آنها قرار گیرند.
– تغییر آرایش تیم )چرخش(
تیمى که قادر باشد توپ را براى سرویس زدن بهدست آورد، باید موافق عقربه ساعت تغییر آرایش دهد. تصویر زیر نحوهٔ چرخش بازیکنان را نشان مىدهد. لازم به ذکر است، تیمى که توپ را از دست مىدهد هیچگونه چرخشى انجام نمىدهد، و این حالت تا زمانى حفظ مىشود که تیم نتواند توپ را براى سرویس زدن بهدست آورد.
 
کاپیتان
کاپیتان تیم باید در برگ ثبت امتیازات مسابقه مشخص شود. کاپیتان تیم با یک نوار ۲×۸ سانتىمترى که در زیر شماره سینه به پیراهن او با رنگ متفاوت وصل شده شناخته مىشود. وقتى کاپیتان تیم در زمین بازى نیست، مربى یا خودِ کاپیتان تیم، بازیکن دیگرى را بهعنوان کاپیتان معرفى خواهد کرد.

– وظایف عمده کاپیتان:
۱. کاپیتان ، قبل از مسابقه برگ ثبت امتیازات را امضاء میکند.
۲. وی بهعنوان نمایندهٔ تیم خود در قرعهکشی شرکت میکند.
۳. در جریان مسابقه هنگامی که توپ خارج از بازی است ، فقط کاپیتان مجاز است با داوران صحبت کند تصویر زیر
 
۴. درخواست اجازه برای تعویض لباس یا تجهیزات ، رسیدگی کردن به جاگیری تیمها ، درخواست وقفهها یا توقفهای قانونی بازی و در پایان مسابقه ، تشکر از داوران و امضاء برگ ثبت امتیازات برای تأیید نتایج از وظایف دیگر کاپیتان است.
مربى- وظایف مربى:
۱. قبل از مسابقه ، اسامی و شمارهٔ بازیکنان تیم خود را در برگ امتیازاتِ مسابقه ثبت یا کنترل مینماید و سپس آن را امضاء میکند.
۲. قبل از شروع هر ست ، برگ آرایش تیم خود را که به موقع نوشته ، امضاء میکند و آن را به نویسنده یا داور دوم تسلیم میکند.
۳. مربی در جریان مسابقه ، پس از خارج شدن توپ از بازی ، درخواست تایم استراحت و تایم اوت را با به صدا درآوردن زنگ یا نشان دادن علامت دستها انجام میدهد تصویر زیر
 
قوانین و مقررات )۴(
شمارهٔ پیراهن
– شماره باید در قسمت میانی جلو و پشتِ پیراهن باشد.
– رنگ شمارهها باید از رنگ پیراهن متمایز باشد.
– حداقل طول آنها در روی سینه ۱۰ سانتیمتر و بر روی پشت ۱۵ سانتیمتر و پهنای آنها حداقل ۲ سانتیمتر باشد.
– پوشیدن لباس بدون شمارهٔ رسمی و یا با رنگی متفاوت از لباس دیگر بازیکنان ممنوع است بهجز بازیکن لیبرو
– رنگ و طرح پیراهن یا بلوز بازیکن لیبرو باید نسبت به دیگر بازیکنان متمایز باشد.
لیبرو، به بازیکنى گفته مىشود که تحت شرایطى به دفعات با بازیکنان خط عقب زمین ۵، ۶، ۱ بهمنظور توپگیرى تعویض مىشود.
جاگیرى بازیکنان در زمین
در لحظهاى که سرو از سوى زنندهٔ آن اجراء شود، بازیکنان هر تیم باید در داخل زمین خود به استثناء زنندهٔ سرو در دو ردیف سه نفرى جاى گیرند. این دو ردیف مىتواند بهصورت منظم یا نامنظم باشد. سه بازیکن نزدیکتر به تور، بازیکنان ردیف جلو هستند که مناطق دو سمت راست) و سه (وسط) و چهار (سمت چپ) را اشغال مىنماید. سه بازیکن دیگر بازیکنان ردیف عقب هستند که به ترتیب در مناطق پنج (سمت چپ) و شش (وسط) و یک(سمت راست) مستقر مىشوند. هر بازیکن ردیف عقب باید نسبت به بازیکن ردیف جلوى مربوط به خود در فاصلهٔ دورتر از تور جاگیرى کند. کنترل و تعیین جاگیرى بازیکنان براساس وضعیت تماس پاهاى آنها با زمین به این ترتیب انجام مىشود:
– حداقل قسمتى از پاى هر بازیکن ردیف جلو باید از پاهاى بازیکن ردیف عقب مربوط به خود به خط وسط نزدیکتر باشد.
– حداقل قسمتى از پاى هر بازیکنِ سمت راست و یا بازیکن سمت چپ باید از پاهاى بازیکن وسط ردیف مربوط به خود به خط کنارى سمت راست و خط کنارى سمت چپ نزدیکتر باشد.
– به محض زدن سرو، بازیکنان مىتوانند به هر طرف حرکت کنند و تغییر مکان بدهند.
خطاهاى جاگیرى
بازیکنان یک تیم وقتى مرتکب خطاى جاگیرى مىشوند که در لحظه زدن توپ از سوى سرو زننده در وضعیت جاگیرى صحیح خود نباشند. چنانچه زنندهٔ سرو در لحظهٔ زدن توپ مرتکب خطاى سرو شود پاى او خط انتهائى را لمس کند خطاى او بر خطاى جاگیرى ارحجیت دارد و بنابراین زنندهٔ سرو مجازات مىشود. چنانچه بعد از زدن سرو، سرو خطا شود سرو به خارج برود و یا به تور برخورد کند این خطاى جاگیرى است که مجازات مىشود. یک جاگیرى خطا، منتج به نتایج زیر مىشود:
– خطا با از دست دادن رالى رالى Rally: در بازى والیبال، رفت و برگشت توپ تا حصول نتیجه به ازاء یک امتیاز را رالى گویند مجازات مىشود.
– بازیکنان باید به وضعیت صحیح جاگیرى خود بازگردند.
– خطاى چرخش زمانى صورت مىگیرد که زدن سرو بر طبق آرایش و ترتیب چرخش انجام نشده باشد. این وضعیت مشابه خطاى جاگیرى است.
– نویسنده دقیقاً زمانى را که تیم، مرتکب خطاى چرخش شده تعیین مىکند و کلیه امتیازاتى که تیم خطا کننده در وضعیت خطا بهدست آورده باطل مىگردد.
در این حالت امتیازات کسب شده از سوى تیم حریف، معتبر باقى مىماند. چنانچه امتیازات بهدست آمده را از هنگامى که بازیکن، خارج از جاگیرى یا چرخش صحیح باشد، نتوانند تعیین کنند مجازات تیم فقط یک جریمه و از دست دادن رالى است.
تعداد ستها در یک مسابقه
کلیه مسابقات بینالمللى در سه ست از پنج ست برگزار مىشود و بازى با برد سه ست بهوسیلهٔ یکى از طرفین خاتمه پیدا مىکند. همچنین در مسابقاتى که بهصورت دو ست از سه ست انجام مىشود براى برنده شدن دو ست کافى است.
یکى از تغییرات مورد نظر در قوانین و مقررات والیبال کاهش مدت زمان هر ست از بازى است که در حد قابل قبولى به کنترل زمان و نهایتاً به افزایش هیجان مسابقه والیبال مىانجامد. آنچه در این مرحله از دگرگونى مقررات حائزاهمیت مىباشد، یادآورى این نکته است که هر گونه تغییرى خصوصاً در ارتباط با مقررات بازى از سالها پیش برنامهریزى مىگردد و براى بررسى نکات مثبت و منفى به بوته آزمایش سپرده مىشود. مسلماً تغییر در قوانین و مقررات جدید هم خارج از چهارچوب اصول ذکر شده نیست و مطمئناً موجب تعالى پیشرفت و افزایش هیجان در مسابقات خواهد شد.
 
تشکیلات داورى
یک مسابقه توسط گروه داوران قضاوت مىشود:
– داور اول
– داور دوم
– نویسنده )منشی(
– مسئول تابلو امتیازات
– چهار نفر خط نگهدار
در واقع یک بازى رسمى در سطح بینالمللى به کمک ۸ نفر اداره خواهد شد.
امور مربوط به حوزهٔ داورى
– انتخاب زمین یا سرویس:
قبل از شروع هر مسابقه بین کاپیتانهاى هر دو تیم براى انتخاب زمین یا توپ بهمنظور سرویس زدن، با یک سکه قرعهکشى مىشود، تیمى که برندهٔ قرعه شده برحسب شرایط مسابقه در انتخاب سرو یا زمین آزاد مىباشد.
– عبور از خط وسط زمین:
هنگامى که توپ در جریان بازى قرار دارد، چنانچه هر قسمت از بدن بازیکن به استثناء پاها زمین مقابل را لمس کند خطا محسوب مىشود. اما چنانچه یک یا هر دو پاى بازیکن روى خط یا در بالاى آن قرار گیرد خطا محسوب نمىشود. با توجه به تصویر زیر فراگیران مىتوانند مقررات عبور پا از خط وسط را بهتر مورد بررسى قرار دهند. عبور پا مربوط به بازیکن تیم الف است.
 
عبور پاهاى بازیکن تیم الف به زمین مقابل خطا محسوب نمى‌شود.

 
عبور کامل پا به زمین مقابل خطا مى‌باشد.

– تفاوت بازیکنان خط عقب و جلو:
بازیکنان خط جلو یعنى مناطق ۲، ۳ و ۴ حق حمله و دفاع روى تور را دارند، ولى بازیکنان خط عقب یعنى مناطق ۱، ۶ و ۵ مجاز نیستند در منطقهٔ یکسومِ ۳ متری زمین به این کار مبادرت نمایند. در هر صورت بازیکنان خط عقب در منطقهٔ یکسوم نمىتوانند توپى را که از ارتفاع تور بالاتر است به زمین مقابل ارسال کنند، مگر توپ در ارتفاع کمتر از تور باشد. در عوض این بازیکنان مجاز هستند از پشت منطقهٔ یکسوم در هر وضعیتى توپ را بزنند و آن را مستقیماً به زمین مقابل بفرستند.
– امتیاز بازى:
در هر ست از مسابقه، وقتى امتیاز یکى از تیمها به ۲۵ رسید در آن ست برنده است. باید یادآور شد که سقف امتیاز در ستهاى اول تا چهارم ۲۵ مىباشد و براى برنده شدن لازم است که یک تیم از تیم مقابل خود دو امتیاز جلوتر باشد. در ست پنجم هم مانند سایر سِتها بازى بهصورت رالى رفت و برگشت توپ بهمنظور کسب امتیازانجام شود، امتیاز براى برنده شدن ۱۵ است و لازم است تیم برنده در این حالت دو امتیاز از تیم مقابل جلوتر باشد مثلاً ۱۴-۱۶ یا ۱۵-۱۷و ۱۶-۱۸ یا ۱۷-۱۹ تا آخر
– زمانِ استراحت:
وقتى توپ از جریان بازى خارج شد، مربى یا کاپیتان تیم مىتواند با نشان دادن علامت مخصوص با دستها به داور اول یا داور دوم نسبت به در نظر گرفتن زمان استراحت اقدام نماید، چنانچه علامتى داده نشود، داور بدون توجه به درخواست، بازى را شروع خواهد کرد.
در هر ست، هر یک از تیمها حق دارند از دو زمان استراحت که هر کدام به مدت ۳۰ ثانیه مىباشد استفاده نمایند. در مسابقات رسمى بینالمللى و… تیمها از زمان استراحتهاى مختلف دیگرى استفاده مىکنند.
– زمان تعویض:
وقتى توپ از جریان بازى خارج شد، مربى یا کاپیتان تیم مىتواند با نشان دادن علامت که با دستها انجام مىشود، نسبت به تعویض بازیکنان مورد نظر اقدام نماید، در هر ست مسابقه هر تیم مىتواند از شش تعویض استفاده کند.
 
وسایل تخصصى رشته
منطقه بازی
ابعاد
– زمین بازى به شکل مربع مستطیل به ابعاد ۹×۱۸ متر ۱۸ متر طول و ۹ متر عرض که در همه سمتها و اطراف باید به وسیله یک منطقه آزاد حداقل به پهناى ۳ متر احاطه شده باشد.
– فضاى آزاد بازى فضائى است در بالاى منطقه بازى که باید حداقل تا ارتفاع ۷ متر بدون موانع باشد. این ارتفاع از سطح زمین اندازهگیرى مىشود.
– براى مسابقات جهانى FIVB، زمین بازى باید حداقل به اندازه ۵ متر از خطوط کنار و ۸ متر از خطوط انتها منطقه آزاد داشته باشد و اندازهگیرى شود و فضاى آزاد منطقه بازى باید حداقل به اندازه ۵۰/۱۲ متر ارتفاع داشته و بدون موانع باشد. این ارتفاع از سطح زمین اندازهگیرى مىشود.
– توضیح:
براى مسابقات قهرمانى بزرگسالان جهان و بازىهاى المپیک، منطقه آزاد زمین باید از خطوط کنارى ۶ متر و از خطوط انتهائى ۹ متر اندازهگیرى شود.
سطح بازى کردن
– سطح زمین بازى و منطقه آزاد آن باید صاف، افقی، یکنواخت و یکسان باشد، این سطح نباید هرگونه صدمات و مجروح شدن بازیکنان را سبب شود. بازى کردن روى زمینهاى ناهموار یا لغزنده ممنوع است.
براى مسابقات جهانى و رسمى FIVB، فقط سطح پوشش شده از چوب یا مواد مصنوعى مجاز است. هرگونه کفپوش منطقه بازى باید قبلاً توسط FIVB تأیید شده باشد.
– در محلهاى سرپوشیده )سالنها(، زمین بازى باید به رنگ روشن باشد.
براى مسابقات جهانى و رسمى FIVB، خطوط زمین بازى باید به رنگ سفید و استفاده از رنگهاى متفاوت از یکدیگر براى زمین بازى و منطقه آزاد آن ضرورى است.
– براى زمینهاى روباز هواى آزاد شیب ۵ میلیمتر جهت کشش و حرکت آب در هر متر مربع مجاز است. استفاده از خطوط ساخته شده از مواد سخت و جامد ممنوع است.
خطوط روى زمین
– پهناى تمامى خطوط ۵ سانتیمتر است. این خطوط باید به رنگ روشن و متفاوت از رنگ سطح زمین و دیگر خطوط موجود در منطقه بازى باشد.
– خطوط محدودکننده:
— خط مرکزى )وسط(
محور یا میان خط مرکزى (وسط) زمین بازى را به دو قسمت مساورى تقسمى مىنماید که اندازه هر قسمت ۹×۹ متر است. این خط از زیر تور و از وسط خط کنار یک طرف به وسط خط کنارى طرف دیگر کشیده مىشود.
– خط حمله:
در هر نیمه زمین، یک خط حمله به اندازه ۳ متر رسم شده است. این اندازه از محور خط وسط یا مرکزى تا لبه خارجى خط حمله محاسبه مىگردد و منطقه جلو را مشخص مىسازد. (قانون منطقه جلو)
براى مسابقات جهانى و رسمى FIVB، خط حمله در خارج زمین بازى با اضافه نمودن پنج پارهخط کوتاه که هر یک به طول ۱۵ سانتیمتر و پهناى پنج سانتیمتر و به فاصله ۲۰ سانتیمتر از یکدیگر کشیده شده است ادامه مىیابد که مجموع طول پارهخطها و فاصلهها تا خط کنارى ۷۵/۱ متر است.
مناطق و نواحى
– منطقه جلو:
در هر طرف زمین، منطقه جلو به اندازه ۳ متر از محور خط مرکزى تا لبه خارجى خط حمله مشخص شده است در اندازهگیرى پهناى خط حمله اندازه ۳ متر را شامل مىشود
منطقه جلو در خارج زمین بازى و آنسوى خط کنارى تا انتهاى منطقه آزاد زمین ادامه دارد و منطقه جلو را شامل مىشود.
– منطقه سرویس:
منطقه سرویس به پهناى ۹ متر در پشت خط انتهائى هر طرف زمین مشخص است خط انتها را شامل نمىشود
این منطقه از قسمتهاى جانبی، به وسیله دو خط کوتاه که هر یک ۱۵ سانتیمتر طول دارد و در فاصله ۲۰ سانتیمترى خط انتها و امتداد خطوط طولى زمین رسم شده است محدود مىگردد. هر دو خط کوتاه جانبى در اندازهگیرى پهناى ۹ متر منطقه سرویس را شامل مىشود. در عمق، منطقه سرویس تا انتهاى منطقه آزاد امتداد دارد.
– منطقه تعویض:
منطقه تعویض با امتداد فرضى خط حمله هر نیمه زمین خط حمله هر دو طرف به دو طرف میز نویسنده، تعیین حدود مىشود.
–
 
ناحیه گرم کردن:
براى مسابقات جهانى و رسمى FIVB نواحى گرم کردن تقریباً به اندازه ۳×۳ متر در طرف محل قرار گرفتن نیمکتهاى تیمها و در گوشههاى خارج از منطقه آزاد زمین مشخص مىشود.
– منطقه جریمه )پنالتی(
یک منطقه جریمه به اندازه یک متر در یک متر متر ۱×۱ متر که با دو صندلى مجهز است، در منطقه کنترل یعنى خارج از منطقه آزاد زمین و در فاصله بین نیمکت و ناحیه گرم کردن تیم ۵۰/۱ متر عقبتر قرار گرفته است. این منطقه با خط به پهناى ۵ سانتیمتر و به رنگ قرمز محدود شده است.
درجه حرارت
– حداقل درجه حرارت نباید پایینتر از ۱۰ درجه سانتىگراد ۵۰ فارنهایت باشد.
– براى مسابقات جهانى و رسمى FIVB، حداقل درجه حرارت نباید بالاتر از ۲۵ درجه سانتیگراد ۷۷ فارنهایت و حداقل نباید پایینتر از ۱۶ درجه سانتیگراد ۶۱ فارنهایت باشد.
نور
براى مسابقات جهانى و رسمى FIVB، نور روى منطقه بازى باید از ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ لوکس باشد و براى تعیین میزان نور از ارتفاع یک مترى بالاى سطح منطقه بازى اندازهگیرى مىشود.
تور و میلهها
ارتفاع تور
– در بالاى خط مرکزى وسط یک تور به طور عمودى قرار داده شده که ارتفاع لبه بالاى آن تا سطح زمین ۴۳/۲ متر براى مردان و ۲۴/۲ متر براى زنان تنظیم مىگردد.
– ارتفاع تور از وسط زمین بازى اندازهگیرى مىشود. ارتفاع تور در بالاى خطوط کناری باید عیناً به همان اندازه ارتفاع وسط تور باشد و نباید از ارتفاع رسمی، بیش از ۲ سانتیمتر تجاوز نماید.
ساختار تور
– تور به پهناى یک متر و به طول حداکثر ۱۰ متر یعنى ۵۰ سانتیمتر آن در خارج نوار هر طرف تور است مجازست و بصورت مربعهاى ۱۰ سانتیمترى و به رنگ مشکى ساخته شده است.
– به سرتاسر بالاى تور یک نوار افقى به پهناى ۷ سانتیمتر که از کرباس سفید به طور دولا تهیه مىشود دوخته شده است. در منتهىالیه هر طرف نوار بالاى تور یک سوراخ پیشبینى شده که با عبور دادن یک ریسمان از داخل آن، بدین وسیله نوار به میلهها بسته مىشود که بالاى آن کشیده و محکم نگهداشته شود.
– از داخل نوار بالاى تور یک سیم فنرى سیم بکسل قابل انعطاف گذارده شده که از دو طرف به میلهها بسته مىشود تا بالاى تور کشیده و محکم نگهداشته شود. در قسمت پایین تور یک نوار به پهناى ۵ سانتیمتر وصل مىشود که یک طناب از داخل آن عبور داده شده و از دو طرف به میلهها بسته مىشود تا پایین تور را کشیده و محکم نگهدارد.
نوارهاى کنارى
دو نوار سفید به طور عمودى به دو انتهاى تور بسته شده که هر کدام مستقیماً در بالاى یک خط کنارى زمین بازى قرار مىگیرد. هر نوار به پهناى ۵ سانتیمتر و به طول یک متر است، نوارها قسمتى از تور را شامل مىشود.
 
آنتنها
– آنتن میله قابل انعطاف و ارتعاش به طول ۸۰/۱ متر و به قطر ۱۰ میلیمتر است که از فایبرگلاس یا جنس مشابه آن ساخته شده است.
– آنتن به قسمت لبه خارجى هر نوار کنارى بسته مىشود. آنتنها باید بصورت مخالف هم به تور بسته شوند.
– بخش ۸۰ سانتیمترى بالاى هر آنتن که به قسمتهاى ۱۰ سانتیمترى و با دو رنگ مختلف که ترجیحاً قرمز و سفید مورد استفاده است، به بالاتر از لبه بالاى تور قرار داده مىشود.
– آنتنها قسمتى از تور را شامل مىگردد و حدود جانبى فضاى مجاز عبور توپ از بالاى تور را مشخص مىسازند.
میلهها
– میلهها که نگاهدارنده تور مىباشند، در فاصله ۵۰ تا ۱۰۰ سانتیمترى خطوط کنارى قرار داده مىشوند. بلندى میلهها ۲/۵۵ متر و بهتر است قابل تنظیم باشند.
براى کلیه مسابقات جهانى و رسمى FIVB، میلههاى نگهدارنده تور در فاصله یک مترى خطوط کنارى قرار داده مىشود، مگر با موافقت FIVB که وضعیت دیگرى را تأیید نموده باشد.
– میلهها باید مدور گرد و صاف باشند و بدون استفاده از سیمهاى نگهدارنده در زمین نصب شوند. میلهها نباید وسیلهاى براى ایجاد مانع یا خطرناک باشند.
وسایل اضافى
تمام وسایل اضافى براى بازی، در مقررات FIVB مشخص شدهاند.

 
توپها
استانداردها (مشخصات)
– توپ باید کروى بوده و از یک رویه چرمى نرم و قابل انعطاف یا چرم مصنوعى و یک توئى لاستیکى یا مشابه آن که در داخل رویه قرار داده مىشود ساخته شده باشد.
– رنگ توپ مىتواند به رنگ روشن و یکسان و یا ترکیبى از رنگها باشد.
– مواد چرم مصنوعى و ترکیب رنگهایى که براى ساخت توپ بکار برده مىشود و در مسابقات بینالمللى رسمى مورد استفاده قرار مىگیرد باید مطابق با استانداردهاى مورد تأیید FIVB باشد. محیطش ۶۵ تا ۶۷ سانتیمتر و وزنش ۲۶۰ تا ۲۸۰ گرم است. فشار باد داخل آن باید ۳۰/۰ تا ۳۲۵/۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد.
یکسانى توپ
تمام توپهایى که براى انجام یک مسابقه بکار برده مىشوند باید داراى همان مشخصات یا استانداردها در ارتباط با محیط، وزن، فشار داخلی، نوع، رنگ و غیره باشد.
مسابقات جهانى و رسمى FIVB، همچنین ملى یا قهرمانىهاى لیگها باید با توپهاى مورد تأیید FIVB انجام شود. مگر اینکه FIVB وضعیت دیگرى را مورد موافقت قرار داده باشد.

روش سه توپى
براى مسابقات جهانى و رسمى FIVB، سه توپ باید در بازى بکار برده شود. در این وضعیت، شش توپرسان در هر مسابقه مستقر مىشوند، در هر گوشه منطقه آزاد یک نفر، و در پشت هر یک از داوران اول و دوم یک نفر.
موارد منع
پزشکى
– زمانى که توپ در جریان بازى است ممکن است حادثه جدى رخ دهد، که داور اول یا دوم باید فوراً بازى را متوقف نموده و اجازه دهد کمکهاى پزشکى در زمین بازى انجام گیرد. سپس رالى بجا اعلام مىشود.
– چنانچه تعویض بازیکن مصدوم به طور قانونى یا استثنائى میسر نباشد  قانون محدودیتهاى تعویض و تعویض استثنائی، براى بهبود آن بازیکن ۳ دقیقه وقت داده مىشود، اما فقط یکبار براى همان بازیکن در آن مسابقه. اگر بازیکن بهبودى حاصل ننماید، تیمش ناقص اعلام مىشود.
– چنانچه تعویض بازیکن مصدوم به طور قانونى یا استثنائى میسر نباشد  قانون محدودیتهاى تعویض و تعویض استثنائی، براى بهبود آن بازیکن ۳ دقیقه وقت داده مىشود، اما فقط یکبار براى همان بازیکن در آن مسابقه. اگر بازیکن بهبودى حاصل ننماید، تیمش ناقص اعلام مىشود.

قانونى
هر عمل نابجاى تیم که ادامه بازى را به تعویق اندازد، تأخیر در بازى محسوب مىشود و موارد زیر شامل اهم آن است:
– تأخیر در تعویض.
– طولانى نمودن وقفهها، بعد از اعلام اتمام آن براى از سرگیرى بازى.
– درخواست تعویض غیرقانونى
– درخواست نابجا تکرار شود.
– تأخیر در بازى توسط هر عضو تیم.
مجازاتها براى تأخیرها
– اخطار تأخیر یا جریمه تأخیر مجازاتهاى تیم محسوب مىشوند.
– مجازاتهاى تأخیر براى سرتاسر مسابقه باقى مىماند.
– همه مجازاتهاى تأخیرحتى اخطار تأخیر در برگ امتیازات مسابقه ثبت خواهد شد.
– اولین تأخیر در مسابقه به توسط هر عضو تیم با اخطار تأخیر مجازات مىشود.
– دومین تأخیر و تأخیرهاى متعاقب آن از هر نوعى و به توسط هر عضو همان تیم و در همان مسابقه، خطا محسوب شده و با جریمه تأخیر مجازات مىشود و تیم رالى را از دست مىدهد.
– مجازاتهاى تأخیر که قبل از شروع یا بین ستها به تیم تعلق مىگیرد در شروع ست متعاقب آن تأخیر، اجراء مىشود.