دین و آموزشهای دینی

مقدمه
اگر تاریخ را ورق بزنیم و جوامع مختلف را مورد کنکاش قرار دهیم ، نهادهای متعددی را در آن جوامع خواهیم یافت که کارشان آموزش دین بوده است و ما نتیجه می گیریم که « دین » همزاد انسان و یک نیاز قطعی و واقعی برای او بشمار می آید و انتقال آن به نسل های آینده در زمره انتقال میرا ث فرهنگی جوامع است لذا در پی آن آموزش دین نیز یک مسأ له ویژه می شود ، زیرا این مسأله یک گرایش عمومی برای اولیاء است که دین خود را مثل هر میراث دیگر به فرزندان خویش انتقال دهند ، ماده ۲۶ اعلامیه حقوق بشر این اولویت را در انتخاب نوع تربیت ، برای اولیاء به رسمیت می شناسد و علاوه بر آن معلمان بیشماری هستند که آموزش دین را بعنوان رسالتی اصلاح طلبانه دنبال می کنند بعلاوه بر آنکه کنجکاوی در باره دین و گرایش به آن یک رغبت قطعی و فطری در کودکان شناخته شده است که این علاقه و رغبت عموماً در سالهای پایانی دبستان بروز و شدت بیشتری پیدا می کند با این وجود آموزش درس دینی و قرآن  در نظام آموزشی ما یک مسأله بسیار مهم و شایسته التفاف است که لاجرم باید به آن پرداخته شود و برای پرداختن به آن لازم است به سؤالاتی از قبیل ذیل پاسخ دهیم که درمعارف اسلامی کودک با چه ویژگیهایی توصیف شده ؟ کودکان مفاهیم دینی را چگونه می فهمند ‍؟ تربیت دینی مناسب فراگیران در سنین مختلف بایستی دارای چه خصوصیاتی باشد؟ کدام مفاهیم و احکام دینی برای آموزش به دانش آموزان دبستانی یا راهنمایی و یا …. مناسب است ؟ و آیا برنامه مه های فعلی تعلیم و تربیت دینی توانسته است آنطور که بایسته و شایسته است موفق باشد ؟ قطعاً برخورداری ازیک نظام تربیتی مطلوب در این مقطع نیازمند پاسخگویی به هر یک از سؤالات مذکور می باشد .
و از طرفی دیگر توجه به ویژگیهای روحی ، روانی و رفتاری فراگیران در مقاطع مختلف بمنظور پاسخ گویی به سؤالات فوق و پی ریزی یک آموزش موفق در تربیت دینی امری اجتناب ناپذیر است چراکه فراگیران با ورود به دوره ابتدایی مواجه با یک تحول اساسی می شوند ، از نظر ظرفیت و توانائیها ی ذهنی ، برای کسب بسیاری از مسایل آموزشی و تربیتی که قبل از ارتباط مستقیم با مدرسه پیدا نکرده بودن آمادگی پیدا می کنند و تحولات عظیمی در ذهن آنها نسبت به مسائل اجتماعی ایجاد می شود با ورود فراگیران به این دوره ( ابتدایی ) علائق شدید بچه ها به وارد شدن به زندگی اجتماعی و دور شدن از محیط زندگی محدود دوره کودکی و همین طور آمادگی بیشتر بر ای سازگاری با محیظ و قبول قواعد و مقررات اجتماعی ، آنان را وارد مرحله جدیدی از زندگی می کند که همه حاکی از فرآیند تحولی است که عمدتاً به دلیل ورود فراگیران به دوره ابتدایی و دوره های دیگر و پاگذاشتن به محیط مدرسه و آموزش و پرورش رسمی ایجاد می گردد و از طرفی دیگر دوره ابتئدایی و سایر دوره های تحصیلی هر کدام متناسب با ویژگیها ی سنی  ، ذهنی ، و رفتاری و اخلاقی و اجتماعی و ‍‍‍‍‍‍…. فراگیران دوره شکوفایی بسیاری از استعدادهای دانش آموزان است شامل استعدادهای هنری ، علمی ، ادبی و … و بسیاری از خلاقیتها که در این دوره ها شکل می گیرد خصوصاً دوره ابتدایی که از اهمیت ویژه ای برخوردار است و هدف بنده هم از ارائه مقاله اهمیتی است که شکوفایی این استعدادها و بهره گیری صحیح و مطلوب از آن می تواند در امر آموزش دینی و قرآ ن درنظام آموزشی ما داشته باشد انشاء الله که بتوانم حق مطلب را ادا  نمایم .

خلاء بهره گیری از ادبیات و هنر در آموزش دینی و قرآن در نظام آموزشی فعلی
قبل از اینکه بنده بخواهم در خصوص نقش هنر و ادبیات در آموزش دینی و قرآن سخن بگویم لازم است شناختی نسبی در خصوص وضعیت فعلی نظام آموزشی و میزان بهره گیری از ادبیات و هنر در آموزش دینی و قرآن داشته باشیم .
الحمد الله به برکت انقلاب اسلامی ، ملتی داریم با سرمایه های معنوی با ارزش و توانمندیهای بسیار اما نکته قابل تأمل این است که ما چه اندازه توانسته ایم از این سرمایه ها و توانمندیها استفاده کنیم .
 برای روشن شدن موضوع سخنی از آقای بهرامپور نقل می کنم ایشان می فرمایند « دوستی زیرک و با هوش که برای تحصیل به کانادا رفته بود می گفت : اگر بخواهیم سرمایه های معنوی خودمان را با غرب مقایسه کنیم ، باید به خودمان نمره ۱۰۰ بدهیم و به آنها نمره ده ولی فرق ما با آنها در این است که متأ سفانه ما از ۱۰۰ سرمایه معنوی ، تنها یکی را استفاده می کنیم ولی غرب از ده سرمایه خود به اندازه نه استفاده می کند » نظام آموزشی ما متشکل از نظام کاری و فعالیت معلم در آموزش و پرورش بگونه ای است که به معلم فرصت علاقه مند شدن به علم ، هنر و ادبیات را نمی دهد و طبیعتاً انتظار نابجایی است که از دانش آموزان بخواهیم که عاشق علم ، دین ، ادبیات و هنر شوند مگر میشود فردی که خودش عاشق نیست بتواند عشق آموزی کند .
ذات نایافته هستی بخش       کی تواند که شود هستی بخش
در ادامه بنده خلاء بهره گیری از ادبیات و هنر را در آموزش دینی و قرآن از زاویه ای دیگر مورد بررسی قرار می دهم و آنهم از نظر تکنولوژی آموزشی .
عصر امروزی را عصر انفجار دانش و اطلاعات بشری نام نهاده اند بگونه ای که ما هر روز شاهد پیشرفت های گوناگون علمی در زمینه های مختلف می باشیم و این سرعت بطور سرسام آور حرکت رو به جلو خود را ادامه می دهد بگونه ای که بنا بر پیش بینی دانشمندان سرعت پیشرفت علوم بحدی است که درسال ۱۴۰۰ هجری شمسی از اول فروردین تا پانزدهم خرداد سال ۱۴۰۰ یعنی در مدت زمان ۷۵ روز پیشرفت ها و کشفیات و اختراعات بشر در این فاصله کوتاه با تمامی پیشرفت ها و کشفیات و اختراعات قبل از آن از ابتدا تا آن زمان برابری می نماید پس با این وجود ما ناگزیر به بهره گیری از پیشرفت ها و فن آوریها ی علمی روز در امور آموزش می باشیم که در این زمینه نظام آموزشی ما نتوانسته است آنگونه که بایسته و شایسته است از این فن آوریها بهره لازم را ببرد بگونه ای که در تقسیم بندی سازمان علمی آموزشی یونسکو از میزان بهره گیری کشورها از تکنولوژی آموزشی کشورها را به دو دسته شمال و جنوب تقسیم نموده است کشور های شمال کشور هایی هستند که نظام آموزشی آنها باز خورد مناسبی دارد و خروجی های نظام  آموزشی آنها می توانند انتظارات نظام کشورشان را چه در جهت ارتقاء توانمندیهای فردی و تکامل شخصی و چه در جهت اجتماعی بر اورده نمایند و بخوبی در جامعه  خود ایفای نقش کنند و دسته دوم کشورهای جنوب می باشند که خروجی های نظام آموزشی آنها باز خورد مناسب ندارند که متاسفانه کشور ما هم در زمره کشورهای جنوب می باشد چرا که ما فرصت های طلائی که می تواند در جهت کسب علم و دانش و پرورش مهارت های فکر کردن ، مهارت اجتماعی شدن ، مهارت های فنی جهت آماده شدن برای ورود به عرصه زندگی واقعی و اجتماعی شدن را هدر داده ایم حتی در آموزش دینی و قرآن چرا که امور دینی و قرآنی در زمره سایر دروس قرار داده و فکر می کنیم که امروز دانش آموزی دین مداراست و ارزشهای دینی را فرا گرفته است که بتواند از دین تعریفی زیبا و روان ارائه دهد همان گونه که در کتابهای دینی دوره ابتدایی و راهنمایی ما دین را اینگونه معرفی کرده بودند و تمامی ارزشهای دینی و والای آن را در قالب تعاریفی ذهنی برای دانش آموزان ارائه داده بودند اما الحمد الله با تغییر کتابهای دینی در مقطع ابتدایی گامهای مثبت و موثری برداشته شده اما باز هم یک خلاًء بزرگ در آموزش دینی و قران در نظام آموزشی ما مشهود است و آن هم اینکه ارائه و تالیف کتابهای دینی با این غنای دینی و و مبتنی بر نیازهای روحی و روانی کودک یا در نظر گرفتن تمامی اصول اصول روانشناختی و … آنها متاسفانه در امر ارائه و آموزش آنها راهکارهای مناسب معرفی نگردیده پس باید با روشهای زیبا و بدیع و نو آورانه این مفاهیم ارائه شود که اصل سخن من هم روی همین صحبت آخر است که باز هم اشاره ای به تکنولوژی اموزشی و آموزش موفق داشته باشم امروزه از دیدگاه تکنولوژی آموزشی ، آموزشی موفق است که تنبیهی بر خط زنجیره ای طراحی – اجراء و ارزشیابی استوارباشد یعنی معلمین ما باید دارای تفکر تدریس باشند و با یک نگرش سیستمی  به کلاس درس و آموزش  انجام وظیفه نمایند که اگر این اتفاق بیافتد ما می توانیم از شیوه های نو و خلاقانه در آموزش دینی و قرآ ن بهره بگیریم که شاید یکی از بهترین راههای بهره گیری از شیوه های نو استفاده از ادبیات و هنر بعنوان دو مقوله مورد علاقه و روز و توجه بچه ها درآموزش درس دینی و قرآن باشد .
چرا‍ ؟ ادبیات و هنر
امروزه کار معلم تنها انتقال یک سلسله مفاهیم به دانش آموزان از طریق نشانه های گفتاری و نوشتاری نیست بلکه مهمترین وظیفه او این است که بداند چه چیزی را به چه کسی و با چه روشی می باید ارائه نماید از این رو معلم خوب کسی نیست که تنها یک مطلب را خوب بداند بلکه معلم شایسته کسی است که بتواند مطلب را متناسب  با سن و ویژگیهای اختصاصی دانش آموزان و آنهم با زبانی مناسب حال او ارائه نماید .
که در این راه با بهره گیری از ادبیات و هنر می توانیم گامهای بلند و موثر برداریم چرا که ادبیات یکی از قلمروهای بسیار مهم  و گنجینه فرهنگی هر جامعه زبانی است و فرهنگ ارزشهای دینی و معنوی آن در درجه اول در رفتار و کردار و شیوه زندگی ، عادات و رسوم و روشهای افراد آ ن کشور در مبارزه با مسائل و مشکلات تجلی می یابد و انسان به یاری ادبیات و هنر است که نتوانستن های خود را در ساحت واقعیت جبران می کند و به آنچه که باید باشد و نیست رنگ عینت و تجلی مخصوص می بخشد قطعاً ادبیات و هنر انسان را از دایره تنگ تفرد و درون گرایی محض خارج کرده و در مسیر تعامل و تکامل اجتماعی و انسانی قرار می دهد و پر واضح است که انسانهایی که آثار ادبی را مطالعه می کنند و یا دستی در هنر دارند معمولاً دارای افق اندیشه وسیع تر و ژرف تری نسبت به مسائل جهان دارند و می توانند آزادانه از مرز دنیای واقع فراتر رفته و در اوج زیبایی خود ساخته یه پرواز در آیند و در این رهگذر رویاهای نا ممکن را ممکن سازند  علاقه مندی به ادبیات و هنر و فراهم نمودن زمینه بهره گیری از آن برای دانش آموزان باعث گسترش و حس زیبا شناسی آنان ، تبلیغ ارزشهای معنوی ، آشنایی با الگوهای رفتار انسانی والاً گسترش باورها و نگرش های مثبت و به طور کلی آزادی انسان از فشارهای ناشی از زندگی مادی می گردد .

و از طرفی اگر ما بتوانیم با بهره گیری از ادبیات و هنر دانش آموزان را علاقمند به امور دینی و قران نمائیم در حقیقت دریچه هایی شفاف به دنیای اطراف دانش آموز باز می شود که با  پیشرفت کار آموزشی این پنجره و شفافیت آن بیشتر می شود و با وجود چنین دریچه هایی دانش آموزان دنیا و زیبایی های آنرا بهتر می بینند و نتیجتاً علاقه بهتری به هنر پیدا کنند چرا که اعتقاد داریم ، مبانی دینی ما منطبق بر حکمتهای جهان هستی و منطبق بر فطرت انسانی است و قطعاً آگاهی بیشتر از حکمتهای جهان هستی باعث رشد دینداری خواهد شد . و در پایان این صحبت سخنی از استاد جعفر سبحانی را اشاره می نمایم .
ایشان می فرمایند  ” علم  و دانش ، مطالعه و بررسی آثار دانشمندان ،  غور در قوانین آفرینش ،‌مایه شکفته شدن عقل و خرد می گردد ، چنانچه ممارست با گناه و همنشینی با بدکاران ، دیدن مناظر معصیت ، مایه ضعف شنوایی و بینایی خرد گردیده و زشتی بسیاری از کارها را از میان می برد . “
راههای بهره گیری از ادبیات و هنر در آموزش دینی و قرآن
آموزش دین فرایندی فراگیر از ژرفا و آرام است که این سه ویژگی گاهاً مورد غفلت واقع شده ، اساساً دین مفهومی فرا گیر دارد و شاید به دلایلی دین را کنار سیاست ، اقتصاد ، فرهنگ و غیره قرار دهند ، لکن دین از نظر خود دین و دین باوران چیزی در کنار بقیه چیزها نیست بلکه بالاتر از آن ، نوعی تلقی از همه چیز است پس همه شاخه های زندگی را در بر می گیرد
در قران کریم می خوانیم :
” قل ان صلواتی و نسکی و محیا ومعاتی لله رب العالمین ”
همچنان که زندگی ، از ابتدای تولد تا مرگ را در بر می گیرد .
به این ترتیب دین یک بار گرانی که برزندگی کودک تحمیل می شود و او را در طی این راه یکه می زند نیست که در چنین صورتی  دین یقیناً مزاحم زندگی اوست . در حالی که دین یک نوع زندگی کردن است یعنی راهی برای زندگی و یک نوع تلقی از زندگی است لذا دین در زندگی بچه ها مثل حلول یک روح پاک در جسم باید در بازی ، کار همه دروس و همه چیز کودک دمیده شود .
دین ، جایی خاص فرضاً مانند ساعت سوم روز شنبه در برنامه هفتگی ندارد  دین بیش از تاکید بر ساعتی خاص ،‌ باید در برنامه ها حضور داشته باشد بلکه بیش از آن دین در فضای جامعه و زندگی و اندیشه و احساس باید تجلی کند .قطعاً فراگیری دین چشم انداز فراخی در یافتن مدخلی برای آموزش دین پیش چشم ، قرار می دهد این مدخل هیچ مانعی تدارد که بازی کودکان باشد . آن هم نه بصورت تحمیل مثلاً در ورزش باستانی و خودی ما در زورخانه ورزش پهلوانی ، فرهنگ دین نفوذ اساسی دارد .
حتی در مذاهب دیگر نیز بهره گیری از هنر و ادبیات نیز مدخلی است برای آموزش و ایجاد علاقمندی به دین بگونه ای که آقای ” عادل توفیق عطاری ” در کتاب ” القربیه الیهودیه فی فلسطین المتحله والدیا سپورا ” نوشته
 ” قهرما نان توراتی مثل قصه حضرت داود ، طالوت و جالوت ، مدخلی برای آموزش دین است یا جشن زیبای بابا نوئل دوست داشتنی ، یک مدخل برای ایجاد علاقمندی به دین است همچنان که سرودهای کودکانه ، این نقش را در مسیحیت بازی می کند .”
پس با مقدمه ای که ذکر کردم امروزه بهره گیری از ابزارهای خلاق و جذاب در کیفیت بخشی به آموزش دینی و قران در مقاطع مختلف تحصیلی ما ضروری به نظر می رسد و قطعاً مریبان و معلمان با تجربه و آگاه و علاقمند با بهره گیری از ابزارها و شیوه های خلاق و نو و متناسب با نیاز و رغبت فرا گیران خود می توانند در دستیابی به اهداف آموزش دینی در دوره های مختلف به فراگیران موفق عمل نمایند .
در این قسمت و در ادامه تعدادی از شیوه های هنری که می تواند بصورت کاربردی در آموزش دینی و قران مورد استفاده قرار  گیرد را ارائه می نمایم البته لازم بذکر است که بنده مرز بندی بین بهره گیری از آموزش زبان هنری و ادبی در درس دینی و قران ایجاد نمی نمائیم چرا که معتقدم  که بهره گیر ی از ادبیات و هنر همه به نوعی  نشان دهنده هنر و خلاقیت و ابتکار معلم و فراگیران است .
و در این راستا فعالیتهای خلاقی نظیر
قصه گویی                       story telling
بازیهای نمایشی             symbolic playe
نمایش خلاق              creative damatic
نمایش عروسکی        puppeteatre         
ایفای نقش                  دکمه – پرده خوانی – پانتومیم              
                               تئاتر – خط و خوشنویسی – نقاشی و بازی
                               و ………..
                شیوه های کار بردی هستند که هر کدام از آنها نیز خود دارای
              گستردی  وسیعی می باشند که به مدد خلاقیت و ابتکار معلمین و 
           دانش آموزان می تواند مورد استفاده قرار گیرد
شاید بتوان ابزارهای یاد شده را بعنوان اصلی ترین واسطه های ایجاد ارتباط بین معلم و متعلم در کلاس درس قلمداد کرد چرا که این ابزارها در قالب ” ادبیات ” و ” هنر ” گنجانده می شوند و بدلیل رغبت و تمایل عاطفی و روحی روانی  فراگیران به آنها قابلیت ایجاد ارتباط و اثر بخشی گسترده دارند .
که در ادامه شیوه های مختلف را بطور مختصر و ارائه می نمایم
قصه و قصه گویی
     یکی از فعالیتهای خلاق و جذاب برای بچه ها در گروههای  سنی مختلف و در دوره های مختلف تحصیلی است که به عنوان ابزارهای موثر و ارزان قیمت و در قالبهای مختلف می تواند در خدمت اموزش دینی و قران قرار گیرد که این قالبها عبارتند از :
قصه گویی ساده
قصه گویی همرا با تقلید صدا و حرکات
قصه گویی با استفاده از تصاویر ثابت و متحرک
قصه گویی همراه با پرده خوانی
قصه گویی همراه با نمابش عروسکس
قصه گویی همراه با چهره آرایی
قصه گویی همراه با ایفای نقش
قصه گویی فردی و گروهی
و  ……
پس همان گونه که ذکر آن گذشت معلمان آگاه و با تجربه و علاقمند می تواننداز طریق قصه و قصه گویی و تنوع بخشی به آن در امر آموزش آمیزها  و ارزشهای والای انسانی  و دینی موفق عمل نمایند که بطور مثال می توان به انتخاب ( قصص قران ) متناسب با اهداف درسی و آموزش آن به شیوه های که ذکر آن گذشت به فراگیران خود اشاره نمود
در همین راستا طراحی و اجرای برنامه های خلاق قصه گویی نظیر قصه سازی توسط فراگیران یا طرح داستان های ناقص با ارائه موضوعات یا محورهایی برای پرورش استعدادهای ادبی آنها به علاوه همراه نمودن قصه ، نقاشی ، و خاطره گویی و بیان مشاهدات بصورت شفاهی و خلاق از جمله برنامه های متنوع و جذابی است که در مسیر آموزش دینی و قرآن می توان از آ ن بهره های زیادی برد .
۲- نمایش خلاق
یکی دیگر از روشها ی نو در  آموزش و پرورش خصوصاً در دوره دبستان است که هم در برنامه زبان آموزی هم آموزش دینی و قرآن می تواند مورد استفاده قرار گیرد این فعالیت خلاق ترکیبی از « قصه » « بازی » و نمایش است که بصورت سازمان یافته و بوسیله معلم با مربی و یا فراگیران در کلاس درس اجراء می شود علاوه بر کلاس درس این فعالیت در « مراکز فرهنگی » « کتابخانه های کودکان » « اردوگاهها و فضاهای تفریحی » نیز قابل استفاده است .
۳- تئاتر
یکی از فعالیتهای متنوع و خلاق است که میتواند توسط معلم یا مربیان پرورشی و با ارائه موضوعات تفریحی و مرتبط با اهداف آموزشی دروس دینی توسط فراگیران نیز برنامه ریزی و اجراء گردد .
۴- پانتو میم .
یکی دیگر از فعالیتهای هنری جذاب و مورد علاقه بچه ها و بمنظور ایجاد انگیزه برانگیختن حس کنجکاوی بچه ها در آموزش مهارتها و یکسری فعالیتها ی تربیتی می تواند مورد استفاده قرار گیرد .
۵- نمایش عروسکی
این فعالیت را میتوان در قالب قصه گویی عروسکی و یا بازی های عروسکی و نمایش درخدمت ارائه برنامه های آموزشی دینی قرا دارد .

– بازی
بچه های دهه هشتاد در دنیایی رشد می کنند که ویژگی اصلی آن تأکید بر موفق شدن در همه حوزه ها است بنابراین بچه های امروزی نسبت به بچه های نسل گذشته وقت و فرصت کمتری برای بازی کردن دارند در حالی که دهها سال پژوهش ثابت کرده است که بازی نقش اصلی در سلامت رشد بچه ها از نوزادی تا بزرگسالی دارد حتی بازی از چنان اهمیتی برخوردار است که می گویند بچه ها در بازی زندگی می کنند و زندگی بچه ها عین بازی است .
« انجمن جهانی تعلیم و تربیت دوران کودکی ( ACEI ) نیز نیاز بچه ها ی همه گروههای سنی را برای بازی به رسمیت می شناسد و قاطعانه اظهار می دارد که بازی نقش اساسی در سلامت و رشد کودکان ایفاء می کند »
پس با توجه به اهمیت بازی در رشد و سلامت جسمانی ، روحی روانی  و اجتماعی و اخلاقی بچه ها ضرورت دارد در امر آموزش  و کسب مهارتهای بدنی در انجام وظایف دینی از بازی بهره گرفت معلمین ما می توانند با استفاده از تمایل بچه ها به بازی خیلی از موضوعات دینی و درسهای دینی را به بچه ها آموزش دهند .
برای استفاده از بازی در آموزش دینی لازم می دانم به انواع بازیهایی که می تواند در این زمینه مورد استفاده قرار گیرد اشاره نمایم .
۱-۶ – بازیهای بدنی
۲-۶ – بازیهای اکتسابی
۳-۶- بازی های تقلیدی ( بطور مثال دختر بچه ۴ ساله وقتی که با خود در حال بازی کردن است به تقلید از مادر چادری به سر خود می کند و نشان میدهد که او هم مانند مادر دارد نماز می خواند )
۴-۶- بازیهای تخیلی
۵-۶- بازیهای باقاعده : اینگونه بازیها بیانگر رشد جنبه های عاطفی بچه ها در بازی های منصفانه است مانند امانتداری ، رعایت نوبت و برخورد درست ، پذیرش مقررات و … که در آموزش دینی می توان از آن بهره لازم را برد .
۶-۶- بازی های ذوقی
که می توانیم از ذوق و استعداد هنری بچه ها و با ارائه موضوعات و سوژه های لازم بچه ها را وادار به ارائه چنین بازیهایی نمائیم .
۷- نقاشی
یکی دیگر از فعالیتهای هنری جذاب که بچه ها در سنین مختلف علاقه فراوانی به آن دارند نقاشی می باشد ، بگونه ای که در کتابها ی جدید التألیف هدیه های آسمانی در مقطع ابتدایی بهره لازم از این موضوع برده شده . و بچه ها در کتاب کار از این توان هنری خود و علاقه ای که به آن دارند در راه یادگیری بهتر اموردینی بهره لازم را می برند معلمین خلاق و مبتکر می توانند با جهت دهی صحیح به این علاقه وافر بچه ها را در مسیر تعالی و تکامل قرار دهند
۸- شعر و شعر خوانی ( دکلمه خوانی ) و شیوه های آن
کودکان دنیای عجیبی دارند ! گویی همه شاعرند دنیایی دارند سرشار از زیبایی و خیال دنیایی که کینه را در آن راهی نیست اگر کدورتی در دنیایشان وارد شود به سرعت ابرهای بهاری پراکنده می شوند و در دنیای آنها گلها خمیازه می کشند ، می رقصند و می خندند ، کودکان با گیاهان و سنگها حرف می زنند و دوستی می کنند . در دنیای آن ها همه چیز زبان دارند و حرف آنها را می فهمند کودکان با ابرها گفتگو می کنند ،‌ ماه را از دور می بوسند و به ا و سلام می کنند ستاره ها را از باغ آسمان می چینند و به گردن عروسکشان می آویزند با طبیعت و پرندگان بازی می کنند و زندگی می کنند .
مطالبی که ارائه نمودم صرفاٌ جهت تشریح اهمیتی که  شعر در دوره  دبستان و سایر دوره ها دارد بود اما باید گفت که تقریباٌ ادبیات تمام ملتها با شعر آغاز شده است به ویژه در ساخت دعاها و سرودهای مذهبی شعر از جایگاه خاص برخوردار است چراکه همه این دعاها و سرودها موزون و آهنگین است و وزن و آهنگ دو ویژگی اولیه از مشخصه های اشعار می باشد .
پس ما می توانیم از ادبیات خصوصاً شعر بهره هایی زیادی در امر آموزشی دینی و قرآن ببریم که در این خصوص باز خلاقیت و ابتکار معلمین می تواند ارزش و جایگاه بهره گیری از آن را صد چندان سازد که در این قسمت به سخنی از آقای جانیز هایز آندوروز مربی یکی از مدارس فلوریدا اشاره نمایم .
ایشان میگوید  « شعر در تدریس من چیزی بیشتر از جادو است می توانم با شعر به طریقه های گوناگون بچه ها را برانگیزانم به کلاسم جان بدهم و برنامه های درسی ام را به اجرا‍ء بگذارم » پس هر معلم خلاقی خواهد توانست با انتخاب اشعار مناسب و مربوط به زندگی بچه ها دامنه تجربه بچه ها را چه در داخل کلاس و چه در بیرون از کلاس وسعت بخشد و ارزشهای والای انسانی و دینی را در قالبی زیبا و منطبق بر تخیل زیبای بچه ها به آنها ارائه نماید که می توان با بهره گیری از شیوه های شعر خوانی که در ذیل می آید بر غنای آموزش دینی افزود
شیوه های شعر خوانی
شعرهای مذهبی و دینی در کتب درسی ما فراوان است اما نکته قابل تأمل چگونگی ارائه آن به فراگیران می باشد که  شعرهای کتابهای درسی و یا شعرهایی که معلم می تواند  از منابع مختلف و با توجه به موضوع درسی انتخاب و به شیوه های خلاقانه و با بهره گیری از هنر دانش آموزان به آنان ارائه نماید که این شیوه ها شامل :
۱-    شعر خوانی به شیوه کلمه
۲-    شعر خوانی همراه با آهنگ یا موسیقی
۳-    شعرخوانی به شیوه تصویر سازی
۴-    شعر خوانی همراه با ساخت کار دستی
۵-    شعر خوانی همراه با بازی
۶-    شعر خوانی به شیوه داستانی
۷-    شعر خوانی همراه با تقلید صدا
۸-    شعر خوانی همراه با ایفای نقش
۹-    شعر خوانی همراه با تغییر لباس
۱۰ – شعر خوانی همراه با چهره آرایی
۱۱- شعر خوانی همراه با معرفی  اشیاء
۱۲- شعر خوانی همراه با آهنگ سازی زبانی
۱۳- شعر خوانی همراه با ارائه نقاشی
۱۴ – شعر خوانی همراه با کتابت و خوشنویسی
۱۵- شعر خوانی همراه با اجرای حرکات موزون
۱۶-شعر خوانی همراه با تغییر در تن صدا
۱۷ – روح دادن به شعر با ایجاد حرکات رفتاری دوستانه ، تعاون و همکاری
که این شیوه ها را می توان هم به صورت فردی و هم گروهی اجراء نمود .
در پایان جدول مربوط به فعالیتهای پیشنهادی بهره گیری از فعالیتهای خلّاق ( هنری ) در آموزش درس هدیه های آسمان مقطع ابتدایی را جهت بهره برداری بهتر ارائه می نمایم .
 
جمع بندی :
با توجه به مطالبی که عنوان نمود  چنین می توان نتیجه گرفت که ما اگر بخواهیم در امر آموزش دینی و قران منطبق بر هدفهای کلی و آرمانی نظام آموزشی مان موفق باشیم باید با تکیه بر دستاوردهای نوین علمی در زمینه های مختلف و با توجه به خصوصیات و ویژگیهای جسمی ، روحی و روانی و اخلاقی فراگیران در دوره های مختلف سعی نمائیم مفاهیم دینی و ارزشهای و احد انسانی را در فالبی جذاب ، زیبا ، پویا ، فراگیر و با بهره گیری از زبان هنری و ادبی و مشارکت فعال و متعامل فراگیران در فرایند آموزش به آنان ارائه نمائیم و در امر تدریس دروس دینی و قران از شیوه های نوین تدریس خصوصاً شیوه های مشارکتی که می تواند اثر و نقش ادبیات و هنر را در آموزش دینی و قران صد چندان نماید بهره لازم را ببریم . ان شاالله که در این راه موفق باشیم .
با ذکر این سخن زیبای آبرت انیشتین مطلب را به پایان می رسانم .
ایشان می فرمایند ” امروزه گاه صرفاً مدرسه را محملی برای انتقال صرف اندوخته های علمی و اطلاعات به ذهن فراگیران می دانند حال آنکه اندوخته های علمی چیزی مرده است و با زندگان سر و کار داریم و باید راه و رسم چگونه زندگی کردن را به آنان بیاموزیم “