افغانستان

افغانستان ، رسماً بخش سنتی افغانستان ، جمهوری در جنوب غربی آسیا ، از شمال با ترکمنستان ،
 از بکستان ، تاجیکستان ، از شرق با چین و بخشی از قلمرو مورد نزاع جامود کشمیر که توسط پاکستان کنترل می شود ، در جنوب با پاکستان و در غرب با ایران محدود و مرز بندی می شود.
افغانستان در سرتاسر تجارت باستانی و خط سیر حملات از آسیا به هند واقع شده است . این موقعیت بزرگترین تأثیر در تاریخش بوده است چرا که محاجمان اغلب آنجا اقامت می کردند . امروزه جمعیت بسیاری گروههای قومی مختلف را در برمی گیرد . بیشتر مرزهای فعلی این کشور در قرن ۱۹ کشیده شده اند ، یعنی زمانی که افغانستان مکانی به عنوان سپر ، یا مناطق طبیعی بین روسیه و هند انگلیس شد . کابل بزرگترین شهر و پایتخت می باشد . افغانستان از سال ۱۹۷۳  تا  1747  یک پادشاهی بود ، زمانی که پادشاهی توسط افسران ارتش براندازی شد و کشور جمهوری را اعلام کرد . در سال ۱۹۷۹ اتحاد جماهیرسوسیالست شوروی ( ussr ) به افغانستان حمله کرد و جنگ دهه – طولانی شوروی – افغانستان را تسریع کرد . بعد از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۸۹  کشور در گیر جنگهای داخلی شد . گروه های چریکی که بر علیه شوروی جنگیده بودند به اعتراض به برقراری دولت مرکزی شوروی ادامه دادند . در سال ۱۹۹۲ این کشور به هرج و مرج افتاد تا طالبان جکمفرما شد که یک جنبش اساسی اسلامی بود و کنترل کابل را در سال ۱۹۹۶بدست گرفت . اواخر سال ۱۹۹۰ بیشتر باقی مانده کشورد تحت کنترل طالبان در آمده بود که یک گونه فت و سخت گیراند از قوانین اسلامی را به اجرا در آورد . بعد از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ ، حملات تروریستی به ایالات تحده ، طالبان به پرورش دادن تروریست های بین الملی متهم شد . یک ائتلاف از نیروهای مخالف که توسط نیروهای ایالات متحده ( U.S ) و نیروهای بریتانیا یی کمک می شد ، به عنوان متفق شمالی شناخته شد که در اواخر ۲۰۰۱ طالبان را از قدرت دور می کرد .

II.    زمین و منابع
افغانستان بطور خشن **** است همانند یک مشت گره کرده با سرانگشتان راهرو********
***** ( wakhan   ) ، شکل گرفته است . که به سمت شمال شرقی گسترش پیدا کرده است.
افغانستان منطقه ای محدود (sgkm 225, 652 ) (sgmi 825  , 251 ) را می پوشاند . بیشترین طول آن از شرق به غرب حدود (KM   1240 ) ( حدود mi   770 ) ، از شمال به جنوب حدود ( ۱۰۱۵ KM ) (حدود ۶۳۰ mi ) می باشد . مرزهای جنوبی ، غربی و شمال غربی مقدمتاً جلگه های بیابانی و سلسله های صخره ای هستند . در حالی که مرزهای جنوب شرقی و شمال شرقی بطور پیشرفت کننده ای نسبت به قلل پوشیده از یخ هنرو کوش ، امتداد هیمالیای غربی ، بالاتر آمده است . مرز شمالی توسط رود خانه های آمودریا و رودهای فرعی اش (Panj ) پنج را شکل داده است .

A : منابع طبیعی
کوههای مرتفع بیشتر افغانستان را با حدود نیمی از زمین ، بیشتر از ۲۰۰۰ m ( 6600 ft ) ارتفاع پوشانده است . توده های کوچک پنچ و زمینهای پوشیده از برف در طول سال متداول هستند . مرتفع ترین خوشک ( Noshag ) با ارتفاع  7/485 m ( 24/557 ft  ) در مرمرزهای شمال شرقی بالا آمده است و یک میر پایین ترین قله تیریچ میر ( Tirich mtr  ) در پاکستان است . سلسله هندو کوش در سراسر کشور در جهت جنوب غربی از راهروی واخان تا تقریباً مرزهای ایران گسترش می یابد . دیگر سلسله های پایین تری از هندوکوش در همه جهات مشعب می شود . بعضی سیستم های کوه اصلی پامیر (pamirs  ) در شمال شرقی بالاتر راهروی واخان ، سلسله های برخشان در شمال شرقی ، سلسله پاروپامیسس ( paropamisus ) در شمال و سلسله های سفدکوه ( safed koh ) را که قسمتی از جبهه بین افغانستان و پاکستان را شکل می دهد ، در برمی گیرد . مناطق کم ارتفاع هرات – فراه ( heart – ferah   ) در منتهی الیه شمال غربی ، سیستان باسین **** رودخانه هلمند در جنوب غربی و بیابان ریحبشان ( Rigestan   ) در جنوب را در برمی گیرد .
به جز برای دره های رودخانه و تعدادی مکانها در زمینهای کم ارتفاع ، جایی که آب تازه زیرزمینی آبیاری را ممکن می سازد ، کشاورزی دشوار است . فقط ۱۲ درصد از زمین قابل زراعت می باشد . بیشتر از این جنگ اتحادیه افغان ( ۱۹۸۹ – 1979 ) و جنگ داخلی  بعدی ، بعضی از آن زمینها را بخاطر همان کاری ، کاشتن مینهای انفجاری دیگر مشکلات ، غیر قابل استفاده گذاشته است . بطور کلی گوسفند و بزی که چرا می کنند از زمین کشاورزی استفاده می کنند . در افغانستان شرقی و جنوب شرقی ، زمینهای جنگلی به ۴/۱ میلیون هکتار ( ۳/۳ acres میلیون ) یا ۲ درصد از منطقه زمینی کشور در سال ۲۰۰۰ را بالغ می شوند .
ویرانی جنگ ،کمبود سوخت ونیازبه چوب سوزاندنی برای پخت وپزوگرم کردن ،منجر به تسطیح کردن سریع جنگلها وزمینها شده اند.چون افغانستان بسیاری کوههای بلنددارد،مسیرهای درطول کوهها،اهمیت زیادی هم درتاریخ وهم درحمله کشور وبازرگانی داشته است.

درسال ۳۲۰قبل ازمیلاد ،اسکندرکبیرازمسیرکوشان(حدودm4.370/حدودft14.340) درغرب حمله کردوآنرادرطول مسیرکوتاه خیبربه شرق (ft3.517/m1.072) رهاکردتابه هندحمله کند.
بین راهها ی مشابه توسط امپراطور مغول بابر(Babur) برای فتح افغانستان ونیزهنددرسال ۱۵۰۰ میلادی مورد استفاده قرارگرفت.راه مشهور سالانگ(salang) (ft12.720/m3.880) وتونل اتحادیه – ساخت آن درهندوکش مرکزی ،ازمسیرهای اصلی اتحادیه ها بوده که برای حمله به افغانستان درسال ۱۹۷۹ مورداستفاده بوده است.

 B : رودخانه ودریاچه ها

بسیاری از کوههای مهم افغانستان توسط جریانهای آب جاری ازکوه تغذیه می شوند.
آمودریا درجبهه شمالی ازدو رود فرعی مهم ،پنج ووخش  آبش را دریافت می کند
که درپامیرز(pamirs) خاتمه می یابند . آمو دریاتنها رودخانه قابل کشتیرانی درافعانستان است . با وجود این گذرگاه قایقهامی تواندازمناطق عمیق تر رودخانه ها عبور کند.رودخانه هریروددرافغانستان مرکزی سرچشمه می گیرد وبه سمت غرب وشمال غربی حرکت می کند تا قسمتی ازمرزایران راشکل دهد ورودخانه بلندهیلمنددرهندوکش مرکزی ازجنوب غربی کشور میگذرد ودرایران پایان می یابد این بطور وسیعی برای آبیاری کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد باوجوداین درسالهای اخیرآب آن ساخت پیشرفته ای ازنمکهای معدنی راتجربه کرده است که سودمندی آنرا افزایش داده است بیشتر رودخانه هادردریاچه های درون کشوری ،باتلاقها یازمینهای سطح نمک پایان می یابد ورودخانه کابل لک استثنا است .
این رودخانه ازشرق به پاکستان جاری می شود تابه رودخانه هندو(Indes) که به اقیانوس هند می ریزد ،متصل شود دریاچه های افغانستان از نظر اندازه وتعداد کوچک هستند اماشامل دریاچه زرکل (zar Kol) ، در راهروی واخان درطول مرزتاجیکستان ،شیوه (shiveh) دربدخشان ودریاچه نمکی «ایستاده موکور» (Istade-ye- Mokor) که درجنوب غربی واقع شده می باشد .این کشور همچنین تعدادی ازمردابهای نمکی رادرحدودفاضلاب هلمنددرمرزغربی باایران دارد.
مهمترین سدها و مخازن در افغانستان ، سد ساروبی ( sarobi ) در کابل ، مخزن کجکی ( kajaki  ) در هلمند ، سد ارغنداب ( arghandab  ) در رودخانه فرعی هلمند ، سد سارده ( sardeh ) در رودخانه غزنی و سد گلاگای ( kalagay  ) در رود خانه رعی ” دریای کندوز ” ( parya – ye – kandoz ) از آمو دریا می باشد . قبل از جنگ داخلی کمتر از ۱۰ درصد پتانسیل هیدروالکتریک کشور توسعه داده شده بود . بعد از شورع جنگ تولیدات هیروالکتریک بطور جدی فرو افتاد . همچنانکه توربینها خراب شدند ، دروازه ها ی بستن سد خراب و با شدند و خطوط انتقال پایین آورده شدند . ژنراتورهای سوخت دیزل شخصی ، آن چیزی بودند که از ۷۵ سال توسعه الکتریکی باقی ماندند . در سال ۲۰۰۱ افغانستان تنها ۸/۳۳۴ میلیون کیلو وات ساعت الکتریسیته تولید کرد .

C : گیاهان و زندگی حیوانی :
زندگی گیاهی در افغانستان پراکنده و نامتراکم اما گوناگون است . درختان متداول در کوهها مانند : کاج ، درخت تبریزی ، فندوق وحشی ، بادام و پسته می باشند . زمینهای مسطح شمال بطور وسیعی خشک و با جلگه های پهن و بی درخت هستند و آنهایی که در گوشه جنوب غربی هستند ، تقریباً بیابانهای غیر قابل سکونت هستند . گیاهان متداول در مناطق خشک شامل : خارشته ، مکوویه ، restharrow خاردار ، گل ابریشم و چوب گرم ( warnwood ) ، تنوعی از بوته ***** ، می باشد .
حیوانات وحشی افغانستان شامل ۱۲۳ گونه پستاندار هستند که برخی از آنها در حال انقراض هستند . بیشترین مواردی که بطور جدی در خطر هستند ، غزال gaiter ، پلنگ ، پلنگ بزمی ، بز مارکون ( markon ) و غزال باختری می باشد . دیگر حیوانات وحشی افغانستان شامل گوسفند مارکوپولو ، uriols ، بز کوهی ، خرس ها ، گرگ ها ، روباه ها ، کفتارها ، شغال ها ، و نمس های هندی می باشند . همچنین گراز یا خوک وحشی ، خارپشت ها ، موش های حشره خوار ، خرگوش های صحرایی ، موش های خرما و خفاشها و rodents    های مختلفی هم مشاهده می شوند .
۲۳۵ گونه پرنده هم در افغانستان یافته شده که بیش از ۲۰۰ نوع در آنجا زادو ولد می کنند . فلامینگو ها و دیگر مرغان آبزی در مناطق دریاچه ای جنوب و شرق غربی زاد و ولد می کنند . اردک ها و کبک ها هم متداول هستند اما همه پرندگان بطور وسیعی شکار می شوند و و بسیار یاز آنها نامتداول و کمیاب می شوند : شامل درنای سپید دریایی در حال انقراض .

D :  آب وهوا .
بیشتر افغانستان آب وهوایی مشابه قطبی وکوهستانی بازمستانهای سرد وخشک دارد.به جزبرای زمینهای کم ارتفاع که آب وهوای خشک ونیمه بیابانی رادارا می باشد.درکوههاوتعدادی از دره هاکه مرزپاکستان رامی سازد تاثیر ریشه ای بادهای موسمی که معمولا ازجنوب شرقی می آیند رطوبت دریای هوای گرمسیری رادرتابستان می آورد.دمای تابستانها دردره های شمالی به میزان C 49(E 120) ثبت شده است .دمای میانه زمستان معمولا C9-   (F  15) درسطح (M  -2000) (Ft 6600) درهندوکش متداول است .
آب وهوادرزمینهای مرتفع بامیزان ارتفاع متفاوت می شود. سردترین دمامعمولا درارتفاعات کوههاواقع  می شود.
دماهامعمولا درطول یک روزتغییر می کند.تغییرات دمادرطول روزممکنست درشرایط بسیار سردی درطلوع خورشید به بالای sc 30 ( بالای sf 90) درشب تغییر کند.بیشتر بارندگی بین ماههای اکتبروآوریل می بارد.بیابانهاازmm 100 (in4 )ازباران سالانه رادریافت می کننددرحالی که کوههابیشترازmm1000  (in40 ) ازبارندگی رااغلب به صورت برف دریافت می کنند.بادهای جلویی باجبه هایی که ازغرب باسرعت می وزند،ممکنست طوفانهای بزرگ ماسه یاطوفانهای خاک رابیاورند زمانی که گرمای خورشیدی قوی زمین گردبارهای محلی قوی رابه پامی کنند.

E   : منابع طبیعی
علی رغم تاریخ طولانی معادن کوچک اندازه گوهرها ، طلا ، مس و زغال سنگ ، اکتشافات – سیستماتیک منابع معدنی افغانستان تا سال ۱۹۶۰ شروع نشد . در سال ۱۹۷۰ کشف شد که افغانستان تنوع وسیعی از منابع معدنی دارد اما تنها زغال سنگ ، سنگ معدن آهن و سنگ معدن مس و سنگ های گرانیتها برای توسعه ، هدف قرار داده شدند . زمینه های گاز طبیعی در سراسر بیشتر افغانستان پراکنده هستند .
تجزیه و تحلیل اخیر توسط بررسی ژئولوژیک ( زمین شناسانه ) آمریکا ، منابع مهم نفت غیر بهره برداری شده را که در شمال هم ذخیره شده را نشان می دهد . بعد از حمله آنها به افغانستان در سال ۱۹۷۹ ، اتحادیه ها تلاش کردند که بعضی از منابع کشور را به اتحاد جماهیر شوروی (ussr ) صادر کنند . گاز طبیعی به عنوان مثال ، توسط خط لوله ای که از وسط آمودریا به اتحادجماهیر شوروی در سال ۱۹۸۰ صادر شد .
بنابراین دشمنی های در جریان ، بطور جدی مانع این تلاشها شده است و بالاخره صادرات گاز طبیعی را متوقف کرده است .
در میانه ۱۹۹۰ معادن کوچک یا استخراج نفت و گاز کمی موجود بود

F : پیامد های محیطی
افغانستان به مدت طولانی سرزمین محیط حاشیه ای بوده است – بسیار سرد وبسیارخشک برای زندگی طولانی مدت .صدهاسال ازاسترسهای محیطی توسط مردم کشور بطور برجسته ای چشم انداز راتغییرداده ومنجر به خرابی وویرانی محیطی وسیع شده است .چون مردم افغان وسایل مالی رابرای خرید سوخت کم دارند آنها بایددرختان راقطع کنند،بوته هاراریشه کن کنندوکودهارابرای سوزاندن جمع آوری کنند.
حیوانات خانگی چراگاههارابیش ازحد چریده اند ،نتیجه فرسایش وسیع خاک توسط آب وباد است .آبیاری طولانی مدت نمک رابه بیشتر زمینهای قابل زرع افزوده وحاصل خیزی خاک راخراب کرده است. ذخیره آب آلوده متداول است به جزدرمناطق کوهستانی مرتفع ،جایی که مردم کمی بطور ثابت ودائم زندگی می کنند.نوشته های بهستانی وشواهد باستان شناسانه  نشان می دهند که زمانی مناطق غنی افغانستان شروع به تشخیص مشکلات محیطی درسال ۱۹۷۰ باکمک اتحادیه ملل ودیگر آژانس های بین المللی کردند فشارهای جنگ بنابراین توجه راازاین پیامدهامنحرف کرده وبیشترمتوجه  وضع محیطی کشور کرده است.