شب زنده داری و اعتکاف

        هیچ گنجی بی‌دد و بی‌دام نیست                 جز به خلوتگاه حق، دل آرام نیست
انسان در گریز از هوای نفس و فرار از مشغولیات زندگی و در طریقت انس با معبود همواره نیازمند خلوتی است تا در انزوای وجود خویش، در آثار صنع پروردگارش با دیده عبرت بیاندیشد و در این بین چه خلوتی زیباتر و نورانی تر از اعتکاف است. ….

خلوتی که انسان درآن با سوز دل واشک دیده، باطن خود را از زنگار گناهان بشوید و خانه دل را مصفای حضور خالق هستی‌بخش سازد.
اعتکاف زمینه چنین خلوتی را فراهم می‌کند و فرصت و مجالی می‌دهد تا انسان برای پرداختن به امور نفس خویش و جلوه‌گری نور محبت خدا در اعماق سرای وجود بدون دلواپسی از هر وابستگی و دلبستگی زندگی دنیوی بتواند خود را در سرای معبود خویش نظاره‌گر باشد.
آری اعتکاف گشت وگذاری در کوچه پس کوچه‌های درون و گشتن در دنیای تو در توی دل، شناختن خود و مجاهده با نفس و انس با معبود است.
اعتکاف به معنی کناره‌گیری از امور دنیوی و هیاهوی جامعه است که هرانسان با خلوت کردن و انس گرفتن با پروردگار به این خودسازی مشغول می‌شود.
اعتکاف بریدن از غیر و پیوستن به دوست برای دوباره برگشتن به جامعه است منتهی با ره توشه درون‌سازی .
اعتکاف هجرتی درونی برای سیر در دنیای باطن و مروری بر نفسیات خویش است تا گام تهذیب برداشته و گام بندگی برگیرد.
آری، عمل به این سنت حسنه درنزدیکی به خداوند متعال و دوری ازگناه برای سالم‌سازی و تطهیر جامعه تاثیر بسزایی دارد.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: “با فضیلت‌ترین مردم کسی است که عاشق باشد و با اشتیاق تمام عبادت را به آغوش بکشد و با جسمش آنرا دوست بدارد و برای آن فراغتی بوجود آورد”.
اعتکاف تمرینی است سه روزه، با “قیام” و شب زنده داری و “صیام” و روزه داری تا یک عمر در معبد نیاز و سجده گاه راز و نیاز ، معتکف حریم بندگی باشیم.
اعتکاف برای اهل عبادت “عید حضور” و برای اهل غفلت “روزنه‌ای بسوی نور” است.

اهمیت و فضیلت اعتکاف در قرآن و روایات
اعتکاف در لغت به معنای حبس و توقف و روکردن به چیزی است همراه با تعظیم و تکریم و در اصطلاح به معنای توقف و ماندن سه روز و بیشتر از آن در مسجد جامع می‌باشد.
قرآن کریم در آیاتی به مساله اعتکاف اشاره کرده است، از جمله به حضرت ابراهیم و اسماعیل (ع) فرمان می‌دهد که خانه خدا را برای طواف‌کنندگان و معتکفان و نمازگزاران آماده سازید.
در قرآن به صراحت از اعتکاف در مسجد الحرام سخن به میان آمده است، ولی از آنجا که همه مساجد خانه‌های خداوند در روی زمین هستند اعتکاف در هر یک از آنها در صورت جامع بودن مورد توجه خداوند است و دارای پاداش فراوان ، البته با حفظ مراتب و درجات مساجد می‌باشد.
اعتکاف مجموعه‌ای مرکب از مهمترین عبادات واجب و مستحب است، لذا معجونی است، شفابخش و سازنده که هم اثر نماز در آن است که یاد خدا و بازدارندگی از گناهان باشد و هم نتیجه روزه که سری از اسرار الهی است چنانکه امام صادق (ع) می‌فرماید: کسی که ایام البیض از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند به ازای هر روز ثواب روزه‌داری و شب زنده‌داری یکسال را برای او بنویسد و در روز قیامت، در جایگاه ایمن‌شدگان از آتش دوزخ خواهد ایستاد.
در اعتکاف همچنین بعضی از تروک حج وجود دارد مانند ترک نگاه به آینه، عطر زدن و مجادله و … که تمرین دوری از محرمات است و بخشش گناهان را درپی دارد.
در اعتکاف دعا نیز وجود دارد که محور اصلی عبادات بشمار می‌آید و چنانچه این مجموعه عبادات با زمزمه نماز شب و اعتراف به گناهان همراه شود چه آثار گرانسنگی در پی خواهد داشت.

بخشش گناهان

 انسان اگر کمترین توجهی به پرونده خویش داشته باشد، می‌بیند کوله باری از گناهان آنرا پر کرده‌است از اینرو اعتکاف فرصتی است برای تخفیف بار گناهان همانطوریکه در روایت آمده است : “هرکس از روی ایمان و حسابگری معتکف شود گناهان او بخشیده می‌شود”.
کسی که معتکف می‌شود همانند انسانی است که تازه از مادر تولد یافته است و این امر نشان می‌دهد که اعتکاف آن قدر اهمیت دارد که می‌تواند گناه گذشته انسان را پاک کند.

نجات از جهنم یا عاقبت به خیری
عاقبت به خیری یا رهایی از آتش جهنم ، آرزوی تمام اولیا و بزرگان بوده است.
از فضیلت و عظمت اعتکاف است که انسان می‌تواند در این چند روز توقف در مسجد آینده خود را بیمه کند و از آتش جهنم برهاند ، چنانکه در حدیث نبوی آمده است: “هرکسی روزی را برای خدا اعتکاف کند، خداوند بین او و آتش جهنم سه خندق فاصله قرار داده و او را از آتش دوزخ نجات می‌دهد”.

پاداش بی‌حساب
خداوند برای برخی از اعمال دو برابر پاداش، برای برخی ده برابر و برای مواردی چون انفاق در راه خدا هفتصد برابر و برای جهاد در راه خدا پاداشی بی حد و مرز قرار داده است.
یکی از اعمالی که چنین پاداشی دارد اعتکاف است و پاداش اعتکاف آنگاه دو چندان خواهد شد که در کنار آن روزه ماه رجب نیز اضافه شود.
البته همه این پاداشها برای کسانی است که اعتکاف جامع الشرایط را داشته باشند یعنی هم احکام آن را مراعات نمایند و هم آداب باطنی و ظاهری آن را، در واقع به اوج اعتکاف رسیده باشند.
بنابراین اوج و کمال اعتکاف در آن است که انسان عقل و دل و دیگر اعضای بدن خویش را تنها بر اعمال صالح وقف کند و آنها را بر درگاه خداوند و اراده مقدس وی حبس نماید.
معتکف باید بداند فکر و جان و اعضای خود را با افسارهای مراقبت بخوبی مهار کند و از چیزهایی که روزه دار باید از آن بپرهیزد کاملا خودداری کند بطوریکه دقت و مراقبت معتکف باید به مراتب بیشتر از روزه‌دار باشد زیرا او هم روزه دار است و هم معتکف ، و هر معتکفی خود را ملزم نموده است که با تمام وجود به خداوند متعال روی آورد و رویگردانی و غفلت از حق را یکسره کنار نهد.
از اینرو هرگاه معتکف نور عقل و جانش را به غیر خدا مشغول کند یا عضوی از اعضای بدنش را بغیر خدا مشغول سازد یا آن را در کاری که طاعت پروردگار نیست بکار گیرد به همان میزان غفلت نموده یا کوتاهی کرده از حقیقت اعتکاف خود کاسته است.
معتکفین معتقدند سنت اعتکاف روح خسته عاشقان راه حق را طراوت بخشیده و باعث آرامش وجدان می‌شود.
آنها، اعتکاف را یک سنت حسنه دانسته و می‌گویند این آیین معنوی موجب تعطیلی بازار گناه و معصیت می‌شود.
به گفته آنان فاصله گرفتن از هیاهوی دنیا سبب می‌شود تا چند روزی انسان بتواند به تفکر و تعقل بپردازد و گذشته خود را بررسی کند تا ببیند با چه مشکلاتی روبرو است.
معرفی صحیح و واقعی این سنت حسنه می‌تواند موجب گسترش آن در میان مردم شده و در نزدیکی به خداوند متعال و دوری از گناهان برای سالم‌سازی و تطهیر جامعه تاثیر بسزایی داشته باشد.
نخستین عاملی که می‌تواند در توسعه و همه گیر شدن اعتکاف نقش بسزایی داشته باشد، مشارکت بزرگان و خواص هر جامعه، شهر و محله‌ای در این سنت نیکو است.
یقینا در هر شهری عالم محبوب، مدیر لایق، استاد، معلم و فرزانه و …
وجود دارد که بدون شک اگر آنها برای شرکت در اعتکاف پیش قدم شوند، مردم را نیز می‌توانند به دنبال خود بکشانند.

امروزه خیل عظیمی از جوانان کشور ، تشنه و جویای معنویتند ، آنان به دنبال روزنه‌ای می‌گردند تا شمیم دل انگیز معنویت اسلامی را از آن استشمام کنند.
از اینرو بها دادن به سنت‌های حسنه و نیکویی همچون اعتکاف پاسخی مثبت و مشروع به این نیاز حیاتی و مهم نسل جوان و جامعه می‌تواند باشد.
آیین اعتکاف از سحرگاه سیزدهم رجب آغاز و تا پانزدهم این ماه در مساجد شهرهای مختلف به ویژه مساجد جامع ادامه دارد.
شرکت‌کنندگان در این آیین در سه روز بیتوته در مساجد اقدام به خواندن ادعیه، قرآن، نماز، گرفتن روزه و دیگر آیین‌های مذهبی می‌کنند.

اعتکاف پنجره ای گشوده برای بخشش گناهان
ماه رجب و مراسم معنوی اعتکاف پنجره‌ای گشوده برای بخشش انسان‌های خسته از گناه است.
اعتکاف فرصت تفکر بیشتر به مبدا و معاد و مجال آزمودن خود و نزدیکی با خداوند است.  ماه رجب ماهی پر برکت و سرآغازی برای ورود به ماه میهمانی خدا است و معتکف، مسیر پله‌های ترقی معنوی و سیر ملکوتی را می‌پیماید.
اعتکاف در لغت به معنی “در جایی ماندن” و “گوشه نشینی برای عبادت” است به طوری که فرد معتکف خود را ملزم به توقف در مکانی خاص بداند و این الزام ناشی از اهمیت و عظمت آن موضع است.
تکلیف شرعی معتکف نیز ماندن در مسجد جامع شهر یا مساجد چهارگانه معروف (مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد جامع کوفه و مسجد بصره) به نیت عبادت و روزه داری است.
اعتکاف یعنی تنفس روح، چشم مادی را بستن و دیده دل گشودن و پیگیری یک زندگی ساده و به دور از تشریفات و تجمل، بی‌دغدغه و آرام چند روزی را به راز و نیاز و عبادت خالق خود پرداختن.
معتکف با فراغت از تعلقات دنیوی و لذایذ دنیوی، سعی می‌کند خود را به معبود نزدیکتر کرده و روح و جسم خود را با استفاده از این فرصت پالایش نماید.
سه روز طلایی برای افرادی که توفیق داشته و توانسته‌اند خود را از این زندگی روزمره که اغلب برای دیگران است، جدا کنند و برای خود کار کنند.
اعتکاف زمینه رشد معنوی فرد را فراهم می‌کند و معتکف دراین فرصت می‌تواند خود را محک زده و اگر از معنویات دور شده است، روحیات خود را اصلاح و بعد معنویت خود را تقویت کند.
اعتکاف برای انسان امروز عملی بسیار ارزشمند و ضروری است زیرا نیاز به مسایل معنوی همچون نیاز به خوراک دائمی و مادی، اما بسیار ظریف تر از آن است.
معنویت نیازهای خاص انسانیت را رفع می‌کند و این نیاز همچون نیازهای مادی انسان همراه با تحولات علمی و پیشرفت‌های او همزاد انسان است.
این نیازها نسبت به گذشته نه تنها تضعیف نمی‌شود، بلکه حساس تر و مهم تر نیز می‌شود و اعتکاف یکی از راهها و اعمال پر فضیلت برای رفع این نیازهای معنوی است.
همزمانی آغازایام اعتکاف با سالروزتولد حضرت علی (ع) اولین امام شیعیان جهان، برکات این روزها را بیشتر نمایان کرده و فضایل معنوی آن را آشکار می کند.
پس باید از فرصت‌های بوجود آمده در ماه‌های پرفضیلت رجب، شعبان و رمضان تا قبل از ترک این دیار و فنا، که هر کسی از آن جدا خواهد شد، استفاده کرد و آن را غنیمت شمرد.

نظر جمعی از اعتکاف کنندگان
جمعی از اعتکاف‌کنندگان در شهرستان بیرجند نیز در این‌باره به خبرگزاری جمهوری اسلامی گفتند: اعتکاف، بریدن از همه چیز و رسیدن به خدا می‌باشد.
یکی از معتکفین در مسجد امام حسن (ع) بیرجند گفت: اثر اعتکاف، آرامش درونی، کمرنگ شدن جلوه‌های مادی، استوار شدن بر عقیده و اصولی که به آن پایبند هستیم ،می‌باشد.
محمد رضا تابعی افزود: اعتکاف، تمرینی است که در جسم و جان ما تاثیر می گذارد.
یک اعتکاف‌کننده ‪ ۶۰‬ساله نیز گفت: اعتکاف خودسازی انسان است و انسان باید هر چند مدت یک سیلی به نفس خود بزند تا بتواند خودسازی انجام دهد و من فکر می‌کنم این سیلی همین اعتکاف است که بهترین چیز برای پاکسازی نفس می باشد.
غلامرضا شاهی با بیان اینکه سه سال است که در اعتکاف شرکت می‌کند، افزود:
شرکت در اعتکاف آثار معنوی دارد که واقعا انسان آن را احساس می‌کند.
یک افسر نیروی هوایی شرکت‌کننده در مراسم اعتکاف گفت: پیامبر اسلام در سال دو یا سه بار و هرنوبت به مدت ‪ ۱۰‬روز این سنت حسنه را انجام می‌دادند.
حسین تابعی افزود: ما مسلمانان باید ادامه‌دهنده راه پیامبر اسلام باشیم وی بیان کرد: تمام اقشار جامعه اعم از پزشک، دانشگاهی، دانش آموز، کارگر، نظامی و انتظامی با شرکت در این مراسم معنوی و استفاده مطلوب از برکات آن با همدیگر انس و الفت بیشتری پیدا می‌کنند.
معاون ستاد مردمی پیگیری حفاظت اجتماعی خراسان جنوبی که یکی از اعتکاف کنندگان است ا گفت: اعتکاف یک سنت حسنه است که در ادیان گذشته وجود داشته و پیامبر اسلام نیز در مراحل مختلف این سنت را انجام می دادند.
عباسعلی اسد نیا افزود: اعتکاف باعث ایجاد سازندگی روحی، تقویت روح و خودسازی نفس است و جوانان را در مقابل تمام معضلات جامعه واکسینه می‌کند.
وی از مسوولین ذیربط خواست که همت کنند و هر سال با یک برنامه ریزی قوی و پربار، محیط سالم و خوبی برای برپایی این سنت حسنه آماده کنند.
یک دانشجوی معتکف هم گفت: فلسفه اعتکاف، خودسازی پایدار است.
سید محمد رضا خلیل نژاد افزود: اسلام با برنامه‌های مداوم و متوالی مانند ماههای رمضان، رجب، شعبان و محرم نقش اساسی در تداوم و پویایی خودسازی و تهذیب انسان دارد.
وی گفت: در این جهت برنامه اعتکاف نمونه‌ای بسیار اثرگذار و در عین حال ساده برای تهذیب و خودسازی است.
وی افزود: برنامه‌های این مراسم موجب انس انسان با مساجد و سایر مومنین می شود و اعتکاف دوران کوتاه خودسازی برای زندگی سعادتمند دنیوی و اخروی است.
مسوول برگزاری مراسم اعتکاف در استان خراسان جنوبی هم گفت: در مراسم اعتکاف استان خراسان جنوبی بیش از ‪ ۳۵۰۰‬نفر شرکت دارند.
حجت‌الاسلام محمد علی سلم آبادی افزود: این مراسم علاوه بر بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی در شهرستانهای قاین، نهبندان، سربیشه، سرایان، درمیان و شهرهای خضری، زهان، آرین شهر و دهستان‌های آسیابان، درح و کبودان نیز برگزار شده است.
وی سخنرانی، مداحی، تفسیر قرآن و مراسم دعای “ام داوود” از جمله برنامه های اعتکاف امسال دانست.
وی با بیان اینکه ‪ ۱۳۲۰‬نفر در مراسم اعتکاف بیرجند شرکت دارند گفت: این تعداد نسبت به پارسال ‪ ۵۳‬درصد افزایش دارد.
به گفته وی کارشناسان بهداشتی و تغذیه بر مواد مصرفی در این مراسم و تایید سلامت آن نظارت داشته و یک پزشک، آمبولانس و ماشین آتش نشانی سلامت معتکفان را بر عهده دارند.
وی افزود: نیروهای بسیجی و انتظامی نیز حفاظت از مساجد و ایجاد امنیت اعتکاف‌کنندگان را عهده دار می‌باشند.

اعتکاف خلوت مخلوق با خالق وتعطیلی بازار گناه
سنت حسنه “اعتکاف” در ایام‌البیض، خلوت مخلوق با خالق ونیایش معبود است که در سالهای اخیر در ایران اسلامی رونقی بسیار باشکوه یافته است.
حضور گسترده جوانان و نوجوانان در آیینی که از آن به عنوان سنت پیامبر اکرم (ص) یاد می‌شود امسال نشاندهنده راهیابی این حرکت الهی در دل و جان جوانان ایران اسلامی است.
معرفی صحیح و واقعی این سنت، نزدیکی به خداوند متعال و دوری از گناه برای سالم‌سازی و تطهیر جامعه تاثیر بسزایی دارد.
معتکفین معتقدند سنت اعتکاف روح خسته عاشقان راه حق را طراوت بخشیده و باعث آرامش وجدان می‌شود.
آنها، اعتکاف را یک سنت حسنه دانسته و می‌گویند این آیین معنوی موجب تعطیلی بازار گناه و معصیت می‌شود.
برابر آمارهای ارایه شده از معتکفین سمنان شمار مومنانی که‌امسال در این شهر معتکف شده‌اند نسبت به اولین سال اجرای برنامه اعتکاف از ‪ ۲۰‬نفر به بیش از ‪ ۸۰۰‬نفر رسیده است.
از بین معتکفین بیش از ‪ ۸۰‬درصد آنان را جوانان تشکیل می‌دهند که از این تعداد ‪ ۴۰‬تا‪ ۵۰‬درصد افرادی هستند که هنوز به سن تکلیف نرسیده‌اند.
همچنین ‪ ۲۵‬درصد افراد می‌گویند برای اولین بار در آئین اعتکاف شرکت کرده‌اند و درصد افراد مسن شرکت‌کننده در آئین اعتکاف به حدود ‪ ۱۰‬درصد کاهش یافته است.
برخی از معتکفین مسجد جامع سمنان اعتکاف را آئینی برای خودسازی فرد در برابر خواسته‌های نفسانی و دوری از گناه می‌دانند.
یک جوان سمنانی که برای اولین بار در این آئین شرکت کرده‌است به‌گزارشگر ایرنا گفت: سال گذشته در خصوص ثمرات این آیین مطالب جالبی شنیدم و این مساله سبب شد که امسال در آن شرکت کنم.
وی که خود “مقداد نورانیان” معرفی کرد افزود: جوانان و نوجوانان امسال برای شرکت در این آئین استقبال خوبی کرده‌اند و این امر نشاندهنده تمایل جوانان به آداب و شعایر اسلامی است.
فرد دیگری که برای پنجمین سال پیاپی در آئین اعتکاف شرکت کرده است گفت:
اعتکاف نقش موثری در سالم‌سازی جسم و روح و تطهیر قلب دارد.
وی که خود را “محمدعلی حمزه” معرفی کرد افزود: شرکت در این آیین اثر خوبی در وجود من داشته و باعث انس بیشتر من با خدای سبحان شده است.
برخی دیگر از معتکفین آشنایی با مسایل شرعی و احکام دینی و آشنایی مومنین با یکدیگر را از برکات اعتکاف دانستند و گفتند در جریان اعتکاف و با حضور درکلاس‌های مختلف بر معلومات دینی خود افزوده‌ایم.
نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه سمنان اعتکاف را یکی از راههای اصلاح نفس دانست و بر هر چه باشکوهتر برگزار شدن این سنت محمدی تاکید کرد.
حجت‌الاسلام “سیدمحمدشاهچراغی” افزود: فریضه اعتکاف سازندگی دارد و عبادتی مفید و سازنده است.
وی اظهارداشت: لازم است تمام مومنان اعتکاف را ترویج و تبلیغ کنند و در حد امکان در این آئین معنوی که از سنتهای رسول اکرم (ص) است شرکت کنند.
رییس سازمان تبلیغات اسلامی استان سمنان می‌گوید در سطح استان سمنان استقبال خوبی از آیین اعتکاف را شاهد هستیم و نسبت به سالهای گذشته تعداد بیشتری از مومنین در این آیین شرکت کرده‌اند.
حجت‌الاسلام “علی شکری” خاطرنشان ساخت: مومنین با شرکت در آیین اعتکاف مسایل مادی را کنار گذاشته و به سوی خدا روی می‌آورند و با پروردگار خود خلوت می‌کنند.
وی با بیان اینکه حدود چهار هزار نفر از مومنین استان سمنان در آیین اعتکاف امسال شرکت کرده‌اند، اظهارداشت ‪ ۹۰‬درصد شرکت‌کنندگان را جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند.
اعتکاف امسال در ‪ ۵۰‬ مسجد استان سمنان برگزار شده است.
اعتکاف به معنی کناره گرفتن از امور دنیوی وهیاهوی جامعه است وهر انسان با خلوت کردن و انس گرفتن با پروردگار به خودسازی مشغول می‌شود.
فاصله گرفتن از هیاهوی دنیا سبب می‌شود تا چند روزی انسان بتواند به تفکر و تعقل بپردازد و گذشته خود را بررسی کند تا ببیند با چه مشکلاتی رو بروست.
آئین اعتکاف از سحرگاه سیزدهم رجب آغاز و تا پانزدهم این ماه در مساجد شهرهای مختلف به ویژه مساجد جامع ادامه دارد.
شرکت‌کنندگان در این آئین در سه روز بیتوته در مساجد اقدام به شب زنده داری خواندن ادعیه، قرآن ،نماز و دیگر آئین‌های مذهبی می‌کنند.