حج (2)

در محضر ائمه بقیع
سخنان امام حسن مجتبی (ع)
۱-    فاصله میان حق و باطل چهار انگشت است؛ آنچه را که با چشمت می‌بینی، {معمولاً} درست است و آنچه را از دیگران می‌شنوی؛ بسیاری نادرست است.
۲-    کسی به انسان نزدیک است که با محبت باشد؛ گرچه از نظر خویشاوندی دور باشد؛ و کسی از انسان دور است که بی‌محنت باشد؛ و کسی از انسان دور است که بی‌محبت باشد. گرچه از بستگان باشد. هیچ چیز به اندازه دست به بدن نزدیک نیست؛ اما {همین} دست، شل می‌شود؛ در نتیجه قطع {و دور انداخته} می‌شود! …..

۳-    ایشان درباره دوست شایست‌ای که داشت می فرمود:
•    دنیا در چشمش کوچک بود.
•    نادانی‌اش بر او مسلط نبود؛
•    بیشتر اوقات ساکت بود؛ ام این سکوتش به خاطر لکنت زبان با بی‌سوادی‌اش نبود؛ زیرا وقتی سخن می‌گفت، بسیار سخنور بود.
•    سخنان حضرت علی بن الحسن (ع)  (آذین نیایشگران)
•    چه کسانی بیشترین حق را بر ما دارند؟
واجب‌تر از همه بر توپچی، حق مادر، سپس پدر، بعد فرزندان، آنگاه برادرانت و بعد به ترتیب نزدیکی خویشاوندانت است.
•    کار زبان
حق زبان آن است که او را دشنام ارجمندتر بدانی و به سخن نیکو عادتش دهی؛ تربیتش کنی و جز هنگام نیاز و سود این جهان و آن جهان، از آن بهره نگیری؛
آن را از پرگویی و یاوه‌سرایی که از زبانش ایمنی نیست و بهره‌اش اندک است- معاف داری؛ زبان، گواه خرد و دلیل آن شمره می‌شود.
•    کار کوش
حق گوش، پاکیزه نگه داشتن آن {از آلودگی سخنان بیهوده و گناه آلود} است… زیار گوش، دروازه سخن به دل است و هر نوع معنای خوب یا بد را به دل می‌رساند.
•    کار چشم
و اما حق چشم توپچی آن است که آن را از هر چه روا نیست فرو بندی و {با نگاه به حرام‌ها} بی‌ارزشش نسازی؛
مگر آن را عبر نگاهی قرار دهای که با آن {به ژرفای حقیقت‌ها} بینا شوی و دانشی فراچنگ آوری؛ همانا چشم، دروازه اندرزپذیری است.
•    حق شکم
حق شکم‌ات این است که آن را جایگاه حرام قرار ندهی؛ نه اندک و نه بسیار؛ و از حلال هم به اندازه‌ش بدهی و او را از مرز تقویت و نیرومندی، به حد شکمخوارگی و ناجوانمردی نرسانی.
•    حق صدقه
و اما حق صدقه آن است که بدانی که این صدقه پس‌انداز توست نزد پروردگارت؛ صدقه خود را بر کسی منت منه، زیرا که آن به سود توست؛ و اگر بدان منت نهی، در امان نیستی که به روز همان کسی دچار شوی که به او منت نهادی.
•    حق برادر
اما حق برادرت، بدان که او دست توست که {برای انجام کارهایت} آن را می‌گشایی؛ و پشت {و پناه} توست که به او پناه می‌بری؛ و غزت توس که بدان تکیه می کنی؛ و پیروی توست که با یاری او {به دشمنانت} یورش می‌بری؛
او را به عنوان سلاحی بر نافرمانی ‌خدا و ابزار ستم به حق پروردگار به کار نگیری،  یارش باش و در برابر دشمنش کمک کار؛
میان و شیاطینش {و دوستان بدکارش} مانع افکن؛ حق اندرزش را به جای آور؛ به خاطر خرسندی خداوند { و نه چشمداشت } به او رو کن؛ اگر از آفریدگار فرمان بردف به خوبی از او پذیرا باش؛ در غیر این صورت خداوند توپچی {از او} برتر بدان و آفریدگار از برادرت نزد ارجمندتر باشد.
•    حق نیکوکار
. اما حق نیکوکار بر تو، آن است که از او سپاسگزار باشی و نیکی‌اش را {به این و آن} بگویی؛ سخن نیک درباره او بپراکنی و میان خود و خدای {سبحان} برایش دعای مناسب کنی، هر گاه این کارها را انجام دادی سپاسگزار او در نهان و آشکار هستی. آن‌گاه، اگر می‌توانی جبران کنی، کار {نیک} او را، پاداشش داده‌ای، وگرنه، مصمم باش آن را جبران کنی.
سخنان امام باقر (ع)
قضاوت مردم
ای جابر!… بدان دوست ما نیستی مگر آنکه {سخصیتت چنان باشد که} اگر همه شهروندانت بر ضد تو گرد هم آیند بگویند: «تو مرد بدی هستی» اندوهگین نشوی { زیرا واقعیت این نیست}؛
و اگر {برای خوشامد تو} گفتند : « انسان شایسته‌ای» از سخنان {دروغین}‌شان شادمان‌ نشوی؛ اما {اندیشه‌ها و رفتار} خود را بر قرآن عرضه کن {و آن را معیار شایستگی یا عدم شایستگی خویش به شمار آور.}
جوانمردی چیست؟
جوانمردی آن است که: طمع نکنی که خوار شود؛ خواهش نکنی که تحقیر شوی، بخل نورزی که دشنام شنوی و نادانی نکنی که محکوم شوی.
هزینه‌های بی‌پاداش
هیچ بنده‌ای نیشت که دریغ ورزد از خرج کردن در راه خدا، جز آنکه گرفتار شود به هزینه‌ کردن چند برابر آن مقدار در زمینه‌ای که خشم خداست.
جایگاه دانشمندان
دانشمندی که از دانشش بهره گیرند، بهتر از هفتاد هزار نیایشگر است.
به دوران رسیدگان
کسی که نیازمند انسان نوکیسه شد، همانند فردی است که نیازمند درهمی است که در دهان افعی است؛ هم بدان محتاجی و هم خطر تو را تهدید می‌کند.
فروتنی چیست؟
فرتنی آن است که {آدمی} به نشستن در جایی که {در ظاهر} فرو دست‌تر از موقعیت {اجتماعی} اوست خرسند باشد؛ و اینکه به هر کس برخوردی سلامش کنی و بگو مگوهای بیهوده را رها کنی گرچه تو درست می‌گویی.
ویژگی‌های دین باور
مومن، برادر مون است: نه دشمنامش دهد؛ نه {سودی و خیری} از او دریغ کند و نه به او {بی‌دلیل} بدگمان باشد.
دین و دنیا
براستی که این دنیا را نیک و بد به دست آورند؛ اما این دین {کامل و خوشبختی آفرین اسلام} را، خداوند جز به انسان‌های ویژه {که با گفتار و رفتار نیکشان شایستگی خود را ثابت کرده‌اند} ندهد.
نشانه‌های شیعه
همانا شیعه علی (ع) آنهایی هستند که در راه دوستی ما {نه با داهدائی ناروا} به یکدیگر می‌بخشند، به خاطر دوستی ما، همدیگر را دوست دارند، برای زنده کردن فرمان ما {و طرح مباحث دینی} به دیدن یکدیگر می‌روند؛ هر گاه خشمگین شوند، اسراف نورزند؛ {با رفتار مثبت خویش} برکت {برای} همسایه‌اند و آشتی‌جو با همنشینان خود.
خواری خواهش
اگر خواهشگر می‌دانست، آنچه از خواری و ذلت در خواهش کردن چیست، کسی از کسی جز در صورت ضرورت خواهش نمی‌کرد.
خدمات اجتماعی
اگر کسی همچنین از وی خواهش شده از ناکامی از ثواب در پاسخ منفی دادن آگاه بود، کسی از کسی انجام خواسته‌اش را دریغ نمی‌کرد.
سخنان حضرت امام جعفر صادق (ع)
ای پسر «جندب» اگر شیعیان ما {پیروانی }راستین بودند، فرشتگان با آنان دست می‌دادند و ابرهای باران‌زا بر سرشان سایه می‌افکندند و {چهره‌هاشان از نور ایمان} در روز می‌درخشید، و چنان حاصلخیزی و برکت رونق می‌گرفت که آنها از فراز سر و زیر پای خود روزی بر می‌گرفتند و به خاطر دل‌ها و زبان‌های پاکشان هر چه از خدا می‌خواستند، به آنان می‌داد!
آتش حسد
کسی که بر مومنی حسد برد، ایمان در دلش آب شود، و از بین رود بسان حل شدن نمک در آب.
خدمات اجتماعی
آن که در راه برطرف کردن نیاز دوستش گام بردارد، همانند کسی است که میان صفا و مروه سعی می‌کند؛ و کسی که موفق به این کار مهم شود و نیاز دوستش را برآورده سازد، بسان کسی است که در راه خدا در روز جنگ «بدر« و «احد» در خون خود غلطیده است؛
و پروردگار، هیچ مردمی را عذاب نکرد، جز آنکه آنان به حقوق دوستان بینوایشان بی‌اعتنایی کردند.
بیم و امید
به خدا تا به آن اندازه امیدوار باش که به سرکشی از او دلیرت نکند و تا آنجا بیم‌دار که از رحمتش نومیدت نکند.
انواع مردم
مردم دو دسته‌اند: گرفتار و آسوده. با گرفتار مهربان باش و خدای را بر تندرستی ستایش کنید.
بخشش در راه خدا
در چشم مردم صدقه مده به قصد اینکه تو را خوب شمارند؛ زیرا اگر چنین کنی، مزدت همان است که گرفتی؛ اما چنان باش که اگر با دست راستت می‌بخشی دست چپت نفهمد.
حسادت
به خداوند سوگند، اگر یکی از شماها کره زمین را انباشته از طلا کند و در راه خدا، سپس بر مومنی حسادت ورزد، او را با آن طلا در آتش دوزخ داغ کنند.
تداوم دوستی
اگر می‌خواهی دوستت با تو همدل باشد، نه با او شوخی کن و نه بگو مگوی بیهوده؛ نه خود را بر او برتری بده و نه ستیزه‌جو باش؛ دوستت را تر رازت آگاه مکن، مگر رازی که اگر دشمنت هم از آن آگاه شود، زیانی به تو نمی‌رسد، زیرا چه بسا دوستت روزی دشمنت شود.
مقام بینوایان
بر شما باد که مسلمانان بینوا را دوست بدارید، زیار هر کس که آنان را کوچک شمار و بر آن فخر فروشد، از دین خدا لغزیده و خداوند خوارکننده و دشمن اوست.
شخصیت
هر کسی از سه چیز دوری ورزید، به سه چیز رسید:
کسی که از گفتار و رفتار بد بیزار است، به آبرو و احترام رسد، کسی که از گردنفرازی بی‌زار است، به بزرگی رسد؛ و کسی که از چشم تنگی بیزار است آبرو و بزرگواری رسد.
عوامل تحقیر
سه چیز است که آدمی را تحقیر می‌سازد، حسادت، سخن‌چینی، و سبکسری.
نشانه‌های نادان
نادانی در سه چیز است: تعویض پی در پی و بی‌دلیل دوست؛ دوری گزیدن بی‌دلیل از دوستان و دیگران و کنجکاوی جستجو در چیزهای بی‌فایده.
موانع رسیدن به اهداف بلند
سه چیز آدمی را از رسیدن به اهداف عالی باز می‌دارد. تلاش اندک، کم‌چاره‌جویی و نیافتن راه‌حل‌های متفاوت و سستی اندیشه و احساساتی بودن.
عوامل آرامش
آرامش در سه چیز است: همسر همدل، فرزند نیکو رفتار و دوست یکرنگ.
عوامل شکست و ناکامی
سه چیز عامل ناکامی‌اند: پای‌فشاری در خواهش، بدگویی دیگران و مسخره کردن مردم.
نیازهای اساسی شهروندان
مردم هر سرزمینی از سه چیز بی‌نیاز نیستند؛ چیزهایی که برای ساماندهی این جهان و آن جهانشان به آنها پناه می‌برند، و اگر نیاز ندارند، نابخردند: دین‌شناس دانشمند پارسا، فرمانروای نیکوکاری که از او فرمان برند و پزشک کاردان قابل اعتماد.
در گستره عصمت و امامت
تفاوت پیامبر با امام
تفاوت پیامبر با امام در چه مواردی است؟
«شان نبی» آناست که راه ژرا بر مردم آشکار کند؛ اما بر امام است که مردم را به پیمودن راه وادارد. بر این اساس مقام امامت از نبوت بالاتر است و به همین دلیل، ابراهیم، خلیل، مدت‌ها پس از آن که به پیامبری رسید و پس از پیروزی در امتحان‌های متعدد، به مقام امامت نایل آمد.
باید توجه داشت که برتر بودن مقام امامت از مقام نبوت، به معنای آن نیست که شخص، «امام» از شخص «نبی» برتر و بالاتر است، زیرا بسیاری از پیامبران –از جمله پیامبر اسلام – علاوه بر مقام نبوت دارای مقاما امامت نیز بوده‌اند.
امام کسی است که از وجودی برتر، در عصر خود برخوردار بوده، در نقطه اوج و قله‌ی هرم هستی قرار دارد. به همین جهت باطن امام، همانند باطن پیامبر، با نور ولایت حق روشن بوده، با عالم حقایق باطن امام، همانند پیامبر واسطه فیض میان خلق و حق، عامل ارتباط خلق با حق و حافظ حرم وحی و شریعت است. امام پیامبر نیست. یعنی، مقام و شان ومسئولیت نبوت و رسالت را به او نداده‌اند و به آن صورت که بر پیامبران وحی می‌شده است؛ با آنان آموزه‌های غیب ابلاغ نشده است. بر اساس روایات، امامان دست‌اموز «الهام غیبی»‌اند. آنان صدای غیب را می‌شنوند، اما فرشته را نمی‌بینند، نه این که صدا را بشنود.
ویژگی‌های شناخت امام
 با توجه به حدیث معروف که «هر کس امام زمان خود را نشناسد، چنانچه بمیرد به مرگ جاهلیت مرده است» چه ویژگی‌هایی دارد و چگونه حاصل می‌شود تا مشمول این حدیث نباشیم؟
از آنجا که رهبری مصون از خطا و لغزش منحصر به امام است: از این رو پیروی کردن از مدعیان رهبریت در برابر رهبریت معصوم، بر خلاف عقل و منطق است؛ زیرا با وجود رهبر معصوم، از رهبران غیر معصوم به هیچ وجه قابل توجیه نیست. تلاش برای شناختن و یافتن امام معصوم واجب و لازم است؛ چنان که در رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «من مات و هو لا یعرف امامه، مات میته جاهلیه» ویژگی‌های این شناخت آن است که: اولاًف از منابع معتبر و موثق و مستند اخذ شود. ثانیاً، گستره‌اش شامل آموزه‌های اعتقادی، و اخلاقی و عبادی گردد. ثالثاً، از آنجا که امام نیز ناظر باشد. اما این شناخت از سه راه – که مکمل یکدیگر می‌باشند – حاصل می‌شود: مطالعه تاریخ زندگانی آنان، مطالعه‌ی سرگذشت و سیره آنان، خصوصاً در باب فضایل، مناقب و خصوصیات آنان- از قبیل: شجاعت مردانگی، ایثار، تواضع، صبر، فرزانگی و … انسان را متوجه مقام والای آن بزرگواران می‌کند و جذبه و کشش خاصی نسبت به آن فرزانگان در روح انسان، حاکم می‌شود.
اشتباه و گناه در قلمرو عصمت
آیا پیامبران اشتباه می‌کنند؟
اولاً مفهوم سهو، خطا و نسیان با «گناه» متفاوت است؛ زیرا، اولاً گناه با علم و اراده صورت می‌گیرد؛ ولی سهو، خطا و نسیان چنین نیست. ثانیاً گناه همواره مخالفت با اوامر الهی است، ولی سهو و خطا و نسیان، امکان دارد گاهی با امر خداوند مخالف باشد. (مثالاً سهو در به جا آوردن یکی از اجزا و ارکان عمل عبادی) و گاه هیچ ارتباطی با اوامر خداوند ندارد (مثلاً خطا در یک عمل مباح فردی یا اجتماعی) ثالثاً بر اساس دلایل متقن، پیامبران هم از گناه مبرا هستند و هم از سهوف خطا و نسیان؛ آنان و حتی ائمه (علیهم السلام) از دو علم برخوردارند:
۱-    علم لدنی (غیر عادی) که از خداوند متعال سرچشمه می‌گیرد به واسطه آن بر تمامی حقایق عالم اشراف و آگاهی دارند.
۲-    علوم عادی که همچون سایر افراد از طریق معمولی به دست می‌آورند. بدون شک هیچ‌گونه سهو، خطا و اشتباه واقعی را نمی‌توان به معصومین (علیهم السلام)نسبت داد. چون جهل و غفلت- که منشا سهو و نسیان است- در آنان راه ندارد. علاوه بر آنکه آیات و روایات، سهو، خطا و اشتباه را از معصومان نفی می‌کند.
به عنوان نمونه امام هادی (علیهم السلام) در مقام درود و تحیت بر پیامبر صلی‌الله علیه و آله می‌گوید:
«اللهم اجعل افضل صلواتک علی سیدنا محمد عبدک و رسولک …. المعصوم من کل خطا و زلل، المنزه من کل دنس و خطلغ بارالها! برترین درودهایت را بر سرور ما محمد، بنده و فرستاده‌ات،  نثار فرما… آنکه از هر خطا و لغزشی معصوم و از هر گونه آلودگی و یاوه‌گویی پیراسته بود»
گستره عصمت
طبق عقاید اسلامی؛ آیا کسی می‌تواند به مقام ائمه (علیهم السلام) یا فوق آنان برسد؟
از‌ آن جا که منشا عصمت «اراده و اختیار» آدمی است هر انسان صاحب اراده‌ای، می‌تواند با ریاضت شرعی و تهذیب نفس، به مقام عصمت دست یابد. عصمت منحصر به پیغمبران و امامان معصوم (علیهم السلام) نیست.
چنانکه حضرت مریم (علیها السلام)، حضرت فاطمه (علیها السلام) و مخلصین دیگر که نه نبی بودند و نه امام به مقام شامخ عصمت دست یافته‌اند. اما مقصود از عصمت از گناهان آن هم پس از سنین متعارف بلوغ و تکلیف نیست بلکه عصمت از سهو و خطا و از زمان طفولیت را نیز در برمی‌گیرد. روشن است که چنین عصمتی در امت اسلام، منحصر در چهارده معصوم (علیهم السلام) است.
با «تهذیب نفس» می‌توان در آینده مصوم ماند و نیز ممکن است گذشته را با کفارات و … جبران کرد؛ اما نمی‌توان آن را به گونه‌ای ترمیم نمود که نسبت به گذشته، عصمت تحصیل شود. چون نمی‌توان واضع شده را تغییر داد. بلی اگر انسان بتواند قبل از بلوغ نیز معصوم باشد- عصمتش فراگیر خواهد بود. اگر افرادی در مقام وقوع نیز به چنین مقام ویژه‌ای نایل آیند: بر اساس روایات و ادعیه، باز با هدایت و یاری پیامبران و ائمه (علیهم السلام) به این مرتبه نایل می‌شوند: «بکم فتح الله و بکم یختم» از آن جا که آنان منشا خیر و سبب وصول آدمی به مراتب بالا و مقامات انسانی‌اند، باز در این جهت بر تمامی انسان‌های برتر، مقدم‌اند.
زآن که منبع او بده‌ست این رای را
سر امام آید همیشه پای را
ای مقلد تو مجو پیشی بر آن
کاو بود منبع ز نور آسمان
عصمت معصومان در ظفولیت
آیا پیامبران در دوره‌ی کودکی نیز از عصمت برخوردارند؟ چرا؟
عصمت پیامبران و ائمه (علیهم السلام)- در یک کلام معصومان (علیهم السلام)- از ابتدای تولد و حتی در رحم مادر است. خداوند متعال از آن جا که می‌دانست عده‌ای از بندگانش به اختیار خویش – هر چند با استعدادی در سطح سایر افراد- بیش از دیگران و در بالاترین حد ممکن از استعداد خود بهره‌برداری می‌کنند؛ تفضلاً این پاداش موهبت ویژه را به آنان عطا فرمود و آنان را از علم و اراده‌ای برخوردار ساخت که به واسطه آن به «مصونیت کامل و مطلق» برسند. باید توجه داشت که اعظای این موهبت، معلول شایستگی‌های آنان است؛ نه محصول استعداد جبری ایشان. چنان که در دعای ندبه می‌خوانیم: «اللهم لک الحمد علی ما جری و…لنفسک و دینک … بعد آن شرطت علیهم الزهد فی درجات هذه الدنیا الدنیه و زخرفها و زبرجها فشرطوا لک و علمن منهم اروفاء به فقلبتهم و قدمت لهم الذکر العلی و الثناء الجلی و اهبطت علیهم ملائکتک و کرمتخم و رفدتهم بعلمک و جعلتهم الذریعه الیک…؛ خدایا برای توست حمد تو… تو با آنان شرط نمودی که نسبت به زینت‌ها و منزلت‌های دنیوی بی‌اعتنا باشند و {جز به مقام قرب تو نیندیشند} و آنها نیز این شرط را عمل خواهند کرد، آنان ا پذیرفتی و مقرب خویش ساختی و به جهت همین شایستگی … فرشتگان را بر آنان نازل فرمودی و با وحی خود ایشان را گرامی داشتی و از خوان علم بی‌کران خویش بهره‌ها دادی»
با توجه به تحلیل «اصل عصمت» می‌توان دلیل و چرایی عصمت در دوران کودکی معصومان را به دو وجه تقریر کرد:
عصمت پاداشی : عصمت در طفولیت، به عنوان پاداشی برای عصمت اختیاری در بزرگسالی است؛ یعنی، وقتی خداوند متعال می‌داند که فردی در آینده زندگی خود، چه مسیری را انتخاب می‌کند، به میزان حسن انتخاب او و تلاش مداوم آینده‌اش، وی را از نخستین روز زندگی، مورد لطف و عنایت قرار می‌دهد و از لغزش‌ها مصون می‌دارد.
زمان تکلیف معصومان (علیهم‌السلام): ملاک عصمت «علم و اراده» است و نیز عصمت، متفرع بر شانیت و لیاقت تکلیف و مسئولیت‌پذیری است و این هر دو در طفولیت وجود ندارد. اما این مسئله عمومیت ندارد؛ چرا که علم و اراده هم در زمان طفولیت هست و هم در زمان بزرگسالی؛ هر چند از لحاظ شدت و ضعف متفاوت باشند. همچنین زمان تکلیف و مسئولیت‌پذیری، نسبت به انسان‌های مختلف متفاوت است؛ چنانکه عیسی علیه السلام در زمان نوزادی می‌فرماید: (قال انی عبدالله اتانی الکتاب و جعلنی نبیا) «کودک (حضرت عیسی) گفت: منم بنده خدا، به من کتاب داده و مرا پیامبر قرار داده است»

یا درباره یحیی علیه السلام می‌فرماید: (یا یحیی خذ الکتاب بقوه و اتیناه الحکم صبیا) «ای یحیی کتاب خدا را به جد و جهد واز کودکی به او نبوت دادیم.» همچنین بر اساس نصوص دینی و شواهد مسلم تاریخی، عده‌ای از ائمه علیه السلام در سنین کودکی و نوجوانی به مقام والای امامت نایل آمدند. امام جواد علیه السلام در هفت یا نه سالگیف امام هادی علیه السلام در هشت یا نه سالگی و امام زمان (عج) در چهار یا پنج‌سالگی.
بنابراین هر چند عصمت، متفرغ بر تکلیف است، اما زمان خاصی نمی‌توان برای آن تعیین کرد. بلکه زمان تکلیف در انسان‌هاف متفاوت است و آن‌گونه که از ضواهد یاد شده به دست آمد، برخی از آدمیان در سنین طفولیت، مکلف و عهده‌دار مقامات و مسئولیت‌هایی می‌شوند و چون ائمه علیه السلام و برخی، از ابتدا چنین بودند، از عصمت در ظفولیت نیز برخوردار بودند.
این توصیه‌ها را جدی بگیرید
توصیه‌های امنیتی
۱-    برای نگهداری اشیا قیمتی از صندوق امانات استفاده کنید.
۲-    کلید اتاق را صرفاً در قبال ارائه کارت شناسایی تحویل دهید.
۳-    در حد امکان نظافت و آماده‌سازی اتاق‌ها با حضور زائر یا یکی از عوامل کاروان انجام گیرد.
۴-    در و پنجره اتاق‌ها را هنگام خروج حتماً قفل کنید.
۵-    وسایل خود را جهت نگهداری به افراد متفرقه نسپارید.
۶-    دروبین و تفلن همراه با به افراد ناشناس و یا حتی اشخاص ملبس به لباس ماموران انتظامی عربستان تحویل ندهید.
۷-    دوربین را برای عکسبرداری یا فیلمبرداری در اختیار عابران ایرانی یا خارجی نگذارید.
۸-    اگر نیازی به تردد با خودروهای عمومی وجود داشته باشد حتماً از تاکسی استفاده کنید و شماره پلاک آن را به خاطر بسپارید.
۹-    وجه مربوط به خرید اجناس را فقط به مسئول مربوطه در فروشگاه تحویل دهید و بقیه وجه پرداختی رابشمارید و اسکناس‌های سالم دریافت کنید.
۱۰-    هنگام حرکت برای زیارت چیزی به جز سجاده و کتب ادعیه همراه نبردید و گرنه ناگریز به استفاده از صندوق‌های امانات در قبال پرداخت وجه هستید.
۱۱-    هنگام عزیمت به مکه پول و اشیای قیمتی خود را داخل ساک نگذارید.
۱۲-    همه پول خود را در یک محل نگاه ندارید.
۱۳-    هر گونه سرقت و موارد مفقود شدن وسایل را به دفتر حراست گزارش دهید.
۱۴-    برای تبدیل یا خرد کردن پول با فردی نسبتاً آشنا همراه شوید.
۱۵-    هنگام سوار شدن به سرویس آمد و شد و رد همه نقاط پر از ازدحام مراقب جیب و گوشی تلفن خود باشید.

در مورد مواد مخدر
با توجه به این که جرم حمل و همراه داشتن مواد مخدر از نظر دولت عربستان سعودی بسیار سنگین است، لذا ضرورت دارد نظر معدود افرادی را که مبادرت به چنین کاری می‌کنند، نسبت به تبعات وقوع این مساله جلب نماییم و یادآوری می‌کنیم.
قوانین کشور عربستان در مورد قاچاق مواد مخدر به آن کشور
۱- وارد کردن، نگهداری، حمل و مصرف و توزیع هر نوع مواد مخدر از مشتقات تریاک و حشیش، مجازات‌های سنگینی را در پیامبران دارد که حداقل آن ۴ سال و حداکثر آن ۱۵ سال حبس و اعدام خواهد بود.
۲-کشف هر نوع داروهای روان‌گردان نزد مسافران واتباع ورودی به کشور عربستان، جرم تلقی شده و به تناسب مقدار و نوع دارو، مشمول مجازات خواهد شد.
۳- وارد و مخفی کردن مواد مخدر، به تناسب مقدار آن، جریمه‌ای معادل ۲۰ هزار ریال سعودی (معادل ۵/۴ میلیون تومان) خواهد داشت.
۴- اقدام کنندهبه معاونت و شرکت در قاچاق مواد مخدر یا وارد کردن مواد به تناسب مقدار مواد، به ۷ سال زندان محکوم خواهد شد.
۵-جرم استعمال مواد مخدر، ۲سال حبس می‌باشد.
۶-در مورد اتباع و سایر کشورها اخراج دائم از کشور عربستان و جلوگیری از ورود مجدد مواد به داخل آن کشور حتمی است.
در هواپیما
•    در سوار هواپیما شدن عجله نکنید، عجله کردن باعث اختلاف نظم و مزاحمت برای آنان که نیاز به کمک دارند می‌شود. توجه داشته باشید که جا برای تمامی آنهایی که بلیطشان چک شده هست.
•    با آرامش سر جای خودتان بنشینید و اگر در طول سفر به چیزی نیاز داشتید، منتظر مهماندار بمانید.
•    راه افتادن در راهروهای هواپیما را فقط برای وقتی بگذارید که می‌خواهید از دستشویی هواپیما استفاده کنید.
•    شما می‌توانید یک کیف دستی محتوی لوازم دم دست و ضرروی را همراه خودتان به داخل هواپیما ببرید.
•    داروهای مورد نیاز خودتان را در کیف دستی‌تان قرار دهید.
•    مسافت ایران تا عربستان، فرصت بسیار خوبی است که به سفر در پیش‌رو، اهداف و آرمان‌های آن و نحوه‌ی اجرای اعمال فکر کنیم و اظطراب و نگرانی‌های پیشین خود را از خود برانیم.
•    به توصیه‌های مهماندار هواپیما کاملاً توجه کنید تا مشکلی برایتان پیش نیاید.
•    در پیاده شدن از هواپیما عجله نکنید. ممکن است هوای گرم و شرجی فرودگاه، در ابتدا کمی شما را اذیت کند که البته زود به آن عادت می‌کنید.
در فرودگاه عربستان
•    گذرنامه‌های خود را آماده و به توصیه‌های مسئولین کاروان توجه کنید.
•    از جمع کاروان خود پراکنده نشوید و در صورت لزوم (مثلاً برای استفاده از دستشویی) حتماً پیش از جدا شدن از جمع، به مسوول کاروان اطلاع دهید.
•    در صورت جدا شدن موقت از کاروان، محل تجمع اعضای هم‌کاروانی خودتان را به خاطر بسپارید تا هنگام مراجعت، راه خود را گم نکنید و از کاروان جدا نیفتید.
•    در صورت گم شدن در فرودگاه، خودتان را به مرکز اطلاعات فرودگاه اطلاعات فرودگاه یا واحد امداد مستقر در فرودگاه و یا دفتر ستاد حج ایران در فرودگاه برسانید. در نبود این مراکز، پلیس فرودگاه می‌تواند به شما کمک کند.
•    معمولاً حرکت از فرودگاه به سمت مدینه با تاخیر چند ساعتی به خاطر هماهنگی‌های کاروان، صورت می‌گیرد. آرامش خود را در این واقع حفظ کنید می‌توانید از فرصت به دست آمده برای مطالعه بیشتر شرایط مدینه و مکه یا احکام عمره استفاده کنید.
در مدینه و مکه
•    به خاطر حفظ وحدت مسلمان و دوری از جنگ و جدال بر سر اختلاف عقاید، به بعضی مسائل زیر توجه کنید:
•    از مهر برای سجده استفاده نکنید. در صفوف نماز می‌توانید در جایی بایستید که مفروش نیست و سجدهبر سنگهای مرمر کف حرم کنید.
•    ضریح و درهای حرم یا کف زمین را نبوسید. این مساله حساسیت اهل تسنن و وهابیان را بر‌می‌انگیزد.
•    با صدای بلند دعای توسل و زیارت عاشورا نخوانید.
•    روضه‌های حساسیت برانگیز و نوحه‌خوانی بلند و سینه‌زنی پرشور را برای این دو هفته تعطیل کنید.
•    از جلوی نمازگزاران در حال نماز رد نشوید.
•    قرآن‌ها را از مسجد به هتل نیاورید و مواظب باشید که یکوقت کفش‌های خودتان را در جا‌قرآنی نگذارید.
•    با صدای بلند صلوات نفرستید.
•    با دست بسته نماز نخوانید و آمین (وسط نماز) نگوئید. اینکار از عقاید سنی‌هاست و ما شیعه هستیم.
•    صفوف نماز جماعت را با عبور و مرور بی‌جا به هم نزنید و با صدای بلند همدیگر را صدا نکنید.
•    حجاب و متانت خود را به عنوان نمایندگان مومن و مسلمان ایرانی در مدینه و مکه حفظ کنید.
•    از جدل با مسلمانان کشورهای دیگر یا با سنی‌های مدینه و مکه جداً پرهیز نمایید.
•    زائران ایرانی به ویژه بانوان زائر به تنهایی در ساعات خلوت، در شهر پرسه نزنند و سعی کنید در دسته‌های چند نفری برای خرید کردن یا گشتن در شهر بروید. البته برنامه‌ی گردش در شهر، معمولاً جزو برنامه‌های کاروان‌ها هست.
•    از برنامه‌ی کاروان‌تان در مدت اقامت در مدینه و مکه خبردار باشید.
•    در برنامه‌ی جمعی کاروان، مثل زیارت‌های دوره‌ای سر وقت حاضر شوید واز ایجاد بی‌نظمی در کاروان جدا خودداری کنید.
•    عکسبرداری و فیلمبرداری در بیشتر مساجد به ویژه مکه و مدینه ممنوع است. مواظب باشید که این نکته را رعایت کنید، در غیر این صورت ممکن است با برخورد جدی از طرف شرطه‌ها روبرو شوید و حتی دوربین خود را از دست بدهید.
•    از مواد غذایی و منابع آب بیرون هتل استفاده نکنید.
•    به زائران پیر و سالخورده کمک کنید.
•    همراه کاروان، اعمال خود را انجام دهید تا دچار مشکل و سردرگمی نشوید. از روحانی کاروان احکام مربوط را بپرسید.
•    هماهنگی کاروان شما کار آسانی نیست و فقط با همکاری شما انجام‌پذیر است. در موقع خروج از مدینه و ورود به مکه، به توصیه‌های مدیر و روحانی کاروان توجه کندی و از جمع پراکنده نشوید.
•    ساک وسایل شما زودتر یا دیرتر از شما به مکه می‌رسد. لوازم احرام و باقی وسایل مورد نیاز و دم دستی خود را بردارید و بقیه را به مدیر کاروان بسپاررید.
•    نگران رسیدن یا نرسیدن وسایل خود نباشید اگر نظم را همراه کاروان رعایت کرده باشید، وسایل شما هم دیر یا زود خواهد رسید.
•    طوری برنامه‌ریزی کنید که وقت گرانبهایتان در بازار تلف نشود و خریدهایتان را به روزهای آخر سفر در مدینه و روزهای آخر در مکه موکول کنید.
•    شما با هماهنگی می‌توانید در طول سفر و اقامت در مکه، چند بار محرم شوید. خرج رفت و آمدهایتان با خودتان، ولی با هماهنگی مسوول کاروان انجام می‌شود.
•    در زیارت‌های دوره‌ای مکه و مدینه، هماره خودتان یک بطری کوچک آب داشته باشید.
•    با رعایت مسائل بهداشتی، از سرویس‌های دستشویی هتل و مساجد که عموماً توالت فرنگی هستند استفاده کنید.
•    معمولاً هتل‌ها سرویس‌های حمل و نقل درون شهری برای حرم پیامبر و مسجدالحرام دارند، از ساعات رفت و برگشت سرویس‌های هتل خودتان خبر بگیرید و مکان سوار و پیاده شدن در جلوی حرم را به خاطر بسپارید.
•    بابت رفت و آمد با سرویس‌های هتل، لازم نیست وجهی را پرداخت کنید.
•    به دلیل ازدحام، آرامش خودتان را حفظ کنید.
•    در زیارت‌های دوره‌ای، کیف دستی‌تان را سنگین نکنید.
هنگام اقامت در هتل
•    وقتی در مدینه هستید، لوازم احرام را که به آن نیاز ندارید در ساک خود در هتل نگهداری کنید، نیازی به حمل آن در  این مدت نیست.
•    حتماً کارت هتل را از پذیرش هتل بخواهید تا در صورتی که در شهر گم شدید، از آدرس و شماره تلفن کارت استفاده کنید.
•    برای تماس با ایران می‌توانید با کارت‌های تلفن بین‌المللی که در فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌های بزرگ می‌فروشند، استفاده کنید. از تلفن‌های عمومی در سراسر شهر برای برقراری ارتباط می‌توان بهره گرفت.
•    نام دربی از مسجدالنبی (و مسجد الحرام) را که از آن برای اولین بار وارد حرم می‌شوید به خاطر بسپارید. حرم، درب‌های زیادی با نام‌های مختلف دارد که ممکن است در صورت فراموش کردن نام درب حرم، گم شوید.
•    در صورت گم کردن هتل، از افراد غریبه یا اعراب ساکن شهر کمک نخواهید و دنبال پلیس یا یک فرد مورد اعتماد بگردید.
•    آدرس درمان‌گاه‌ها و مراکز امداد شهر را از مدیر یا روحانی کاروان بپرسید تا در مواقع اظطرار، مراجعه شما به سهولت انجام شود.
•    از آسانسورهای هتل با توجه به ظرفیت آنها استفاده کنید و سالمندان و افراد ناتوان را مقدم بدارید. در صورت پر بودن آسانسور منتظر برگشت مجدد آن بمانید.
•    در جلساتی که کاروان در محل هتل برگزار می‌کند، فعالانه شرکت کنید و سوالات خود را در هر زمینه‌ای که باشد، از مدیر یا روحانی کاروان بپرسید.
•    کلید اتاقتان را هرگز به خدمتکارهای هتل نسپارید.
•    یک برنامه منظم استراحت در هتل برای خودتان ترتیب دهید که با مشکلات کم‌خوابی و بی‌خوابی، بعدها رو به رو نشویدو توجه داشته باشید که در هنگام شرکت در مراسم و حضور در اماکن مقدس، با انرژی و با نشاط باشید تا حال دعا را از خودتان و دیگران نگیرید.
•    غذاهای مانده را به هتل نیاورید.
•    با پزشک کاروان مستقر در هتل آشنا شوید و داروهای مورد نیاز را از او بخواهید.
•    برنامه‌ی صبحانه، ناهار، و شام هتل را دقیقاً جویا شوید و فقط در ساعت‌های اعلام شده به رستوران هتل مراجعه کنید.
•    در صورتی که برای روزه‌‌ی مستحبی در مدینه به وعده‌ی سحری نیاز دارید، شب قبل با مسوول رستوران هتل درمیان بگذارید.
•    از میوه‌هایی که سر سفره در اختیارتان قرار می‌دهند حتماً استفاده کنید. بدن شما در طول این سفر به ویتامین‌ها و مواد غذایی متنوعی نیاز دارد که برایتان تدارک می‌بینند.
•    با کارکنان رستوران همکاری لازم را داشته باشید و سر جای نشستن در رستوران، بحث نکنید.
•    مطالعات خود را در طول سفر داشته باشید و احکام مربوط به اعمال عمره را برای خوددتان یادآوری کنید.
•    به محض ورود به اتاق‌ با بدن عرق کرده، فوراً کولر را روشن نکنید و آب یخ ننوشید. تجربه نشان داده که بیشتر سرماخوردگی‌های زائران به خاطر همین مسأله است.
•    بطری‌های آب آشامیدنی را از رستوران هتل که برایتان تدارک دیده‌اند بخواهید.
•    در راهروهای هتل سر و صدا نکنید. شاید دیگر زائران در حال استراحت و تجدید قوا باشند. لوازم گرانقیمت خود را جلوی چشم، در اتاق رها نکنید و حتماً درر جای مطمئنی آنها را قرار دهید.
•    در و پنجره‌های اتاق را هنگام خروج، قفل کنید و کلید در اتاق را به مسوول هتل ( در قبال ارائه‌ی کارت شناسایی) بسپارید.
عربی در سفر
وسایل نقلیه : سیارات = با صات
پارکینگ: موقف السیارات
ایستگاه: موقف
راننده: سائق
پمپ بنزین: محطه بنزین
چراغ راهنما: اشاره المرور
انعام کارگر: اکرامیه العامل
نگهبان هتل: حارس الفندق
سفر هوایی
گذرنامه (پاسپورت) جواز السفر
مرزهای بین‌المللی: الحدود الدولیه
فرودگاه: مطار
فرودگاه بین‌المللی: مطار دولی
بلیط: تذکره
ویزا: تاشیره دخول
مسافرت، جهانگردی: سیاحه
اثاثیه یا بار مسافر: امتعه المسافر
ایام هفته و روزها
روز: یوم
شب: لیل
بامداد: سباح
پس‌فردا: بعد غد
فردا شب: لیله غد
دیشب: لیله امس البارحه
دیروز:أمس
امروز:الیوم
امسال: هذا العام
سال گذشته: العام الماضی
شنبه: السبت
یکشنبه: الاحد
دوشنبه: الاثنین
سه‌شنبه: الثلاثاء
چهارشنبه: الاربعاء
پنج‌شنبه: الخمیس
جمعه: جمعه
هفته: السبوع
گفت‌و گوهای اجتماعی
ظهر بخیر: نهارک سعید
ببخشید: عفواً – عذرا
عصر بخیر: طاب مساءکم
اشکالی ندارد: لا مانع
شب بخیر: طابت لیلتکم
بالا بردن نرخ‌ها: رفع السعار
سفر بخیر: سفرک سعیده
خسارت، زیان: خساره
خوبم: بخیر
چه فرمایشی دارید؟ ماذا تامرون
از دیدن شما خوشحالم: انا مسرور لرویتکم
ارزانی: رخص
درود بر شما: مرحبا بکم
پول: نقود
خداحافظ:فی اَمانِ الله
صبح بخیر: صَباحَ الخیر
به امید دیدار: اِلی اِللّقاء
گرانی سر سام آور: غَلاءَهُ فاحِش
به سلامت: مَعَ السّلامه
خیلی متشکرم: شُکراً جزیلاً
اسم شما چیست؟ مَا اسْمُک
خوش آمدید: أهلاً و سّهلاً
من خیلی خسته هستم: اَنّا مُتْعِب جدّاً
بفرمایید: تَفَضِّلُوا
حال شما چطور است؟ کَیف حالُکم
نام اماکن
آرایشگاه: صالون حَلاّقه
خیابان: شَارِع
حمام: حَمام
پیاده رو : رَصیف.
کتابخانه: مکتبه
کوچه: زَقاق
سالن استراحت: صاله الاستراحه
میدان: سَاحَه
بیمارستان: مُسْتَشْفی
پل: جِسْر
توالت، مستراح: مِرْحَاض
مهمانخانه: دارُاِستراحه
آشپزخانه: مَطْبخ
رستوران: مَطْعَم
دستشویی، روشویی: مَغْسله
اتاق: غُرْفه
پنجره: نافذه، شُباک
هتل و مسافر خانه: فُنْدُق
پشت بام: سَطح
دفتر…: مَکْتب…
خانه منزل: بَیْت، دار
دستشویی، توالت: دَوْره مِیَاه
برق: کَهرُباء
بازار: سوُق
در خانه، در منزل: بابُ الْبیت
بازار زرگرها: سُوق الصَّاغه
سلمانی: حَلاّق
بازار پارچه فروش‌ها: سوقُ القُماش، سوقُ البزازین
در خانه، در منزل: بابُ البیت
خوراکی‌ها و میوه‌ها
نان: خُبز
چای: شایْ
شیر: حَلیب(لبن)
میوه: فاکهه
پنیر: جُبُن
سیب: تُفّاح
کره: زَبّد
گلابی: عَرْموط
سرشیر: قَشْطه
ماست: لَبن
انگور: عَنِب
آب:ماء
هندوانه: بِطّیخ
تخم مرغ: بیض
خربزه: بِطیخَ اَصْفَر
مرغ: دَجّاج
نمک: مِلْح
پیاز: بَصّل
گرسنگی: جُوع
سیر: ثَوم
خوراک: طَعام
سیب زمینی: بِطاطَه
ترش: حامِض
سبزی فروش: بائع الخضر
تلخ: مُرّ
کاهو: خَسْ
قیمت: ثَمَن
هویج: جُزر
مواد بسته بندی شده: المُعَلبات
خرما: تَمر
برخی از لولزم منزل
تسبیح: مِسْبَحه
شیر آب: حَنْفیه
فنجان، لیوان:کُوب
دستمال: مِنْدیل
قاشق: مِلْعَقه
ماهی تابه: مِفْلاه
آینه: مِرآه
پنکه،باد بزن: مِزوَحَه
جارو: مِکْنسه
قوری: اِبرْق الشّای
فندک: قِداحه
رادیو: مِذْیاع(رادیو)
 تیغ: مُوسی
ضبط صوت: مُسَجلب صوت
شانه: مُشّط
پتو: بِطانیه= مَلْحَفه
نوار: شّریط
لیوان: قَدَح
مبل: أریکه
چتر: شَمْسیه- مطله
سوزن: اِبْره
ساعت دیواری: ساعه جِدارِیَه
چاقو: سِکّین
گوشی تلفن: سَماعه الهاتِف
چنگال: شّوْکه
خمیر دندان: مَعْجُون الأسنان
اتو: مِکْواه
دوربین: کامیرا- مِنْظار- ناظور
نخ: خِیط
اعضای بدن
دهان: فَم
لب: شَفَه
دندان: سِنّ
زبان: لِسان
بینی: اَنَف
چشم: عَین
ابرو: حاجِب
گوش: اُذُن
بدن: جِسْم
پوست: جِلد
استخوان: عَظْم
روده‌ها: اَمْعاء
شکم: بَطْن
جگر: کَبِد
سر: رَأس
مو: شَعْر
کاسه سر: جُمْجُمه
صورت: وُجْه
سینه: صَدْر
پهلو: جَنْب
دنده: ضِلْع
شانه: کَتِف
بازو: عَضُد
آرنج: مِرْفَق
انگشت: اِصْبَع
ناخن: ظُفَر
زانو: رَکْبه
ران: فَخَذ
پا: قَدم
برخی امراض و ناراحتی‌ها
درم: اَلَم
آفتاب زدگی: ضَرْبه  شَمس
سر کیجه: دَوّار
دل درد: اَلمُ المِعده
زخم: جَرْح
بیمارستان: مُسْتَشفی
در مانگاه: مُسْتَوصف
چشم درد: وَجَعُ العین
داروخانه: صَیْدلیه
سرماخوردگی: اِصَابه بَرْد
سرفه: سُعال
تب: حَراره- حمی
بیهوشی: تَخْدیر
سردرد: صُداع
بیهوش شد: اَعْمی عَلیه