راهنمای برخورد با شب ادراری کودک

به ‌طور معمول گرچه در سن ۳ تا ۴ سالگی، کودکان می ‌آموزند که شب‌ها ادارار خود را کنترل کنند، اما شب ادراری تا سن ۶ و حتی گاهی تا ۷ سالگی امری طبیعی است.

در ۵ سالگی ۱۵ درصد کودکان و در ۶ سالگی ۱۰ درصد مبتلا به شب‌ادراری‌اند که ۶۰ درصد آنها را نیز پسرها تشکیل می ‌دهند.

دلایل پزشکی نادر است

بعضی کودکان از ابتدای تولد تا سن خاصی قادر به کنترل ادرار و مدفوع خود نیستند و به ویژه شب‌ها مدام رختخواب‌شان را کثیف می ‌کنند. این کودکان مبتلا به “شب ادراری ابتدایی”‌هستند. 

از جمله دلایل پزشکی رایج شب ادراری، ناقصی و نابالغی مثانه و مشکلات مربوط به خواب است.

در نمونه اول، مثانه بدون هیچ دلیلی حتی زمان‌هایی که کاملاً پر نیست، منقبض می‌ شود و در طول روز، مدام کودک را به دستشویی می ‌کشاند و در طول شب نیز موجب شب ‌ادراری می ‌شود.

در مورد دوم، خواب به قدری عمیق است که شخص متوجه فرمان مغز برای دستشویی رفتن نمی‌ شود. در این افراد، تقریباً خواب سبک وجود ندارد و خواب عمیق جای آن را گرفته است.

برای دارو دادن هنوز خیلی زود است

شما مخالف دارو دادن به کودکتان هستید؟ حق دارید.
دادن دارو به کودک کمتر از ۶ یا ۷ سال کار بیهوده‌ و اشتباهی است. شب ادراری یک نوع بیماری نیست در نتیجه نیازی به دارو ندارد، اما اگر کودکتان از مرز ۷ سالگی گذشت و باز هم دچار شب ‌ادراری بود، توصیه می ‌کنیم روش‌های دارویی را با مشاوره با پزشک به کار گیرید.

برای کودکانی که دچار مثانه‌ ناقص هستند، داروهایی وجود دارد که در کامل شدن مثانه به آنها کمک می‌ کند، اما در مورد کودکانی که دچار مشکلات خوابند، درمان‌ها کاملاً رفتاری است.

به هر حال درمان زمانی جواب می ‌دهد که کودک، خود برای “مداوا شدن”، هیجان داشته باشد. وقتی خود او تصمیم گرفت باید بازی را شروع کنید!

روان کودک را جدی بگیرید

به طور معمول شب ‌ادراری در پی یک واقعه یا ناراحتی درونی حل نشده رخ می‌ دهد. تولد یک خواهر یا برادر، طلاق، رفتن به مدرسه، اسباب کشی و… همگی از دلایل شب ادراری کودکانی هستند که تا مدت‌ها شب‌ها رختخوابشان تمیز بوده، ولی ناگهان همه چیز عوض می‌ شود. متخصصان بیماری‌های کودکان، به این نوع شب ‌ادراری، “شب ادراری ثانوی”می ‌گویند.

توصیه های کاربردی برای والدین

*برای یک مدت کوتاه شما می‌ توانید از روش‌های کلاسیک استفاده کنید. برای مثال از ساعت ۱۸ به بعد به او نوشیدنی ندهید. فرمول همیشگی “دستشویی ، مسواک، بوس، لالا” را به او یادآوری کنید.

*به او یاد دهید که باید در طول شب دستشویی‌اش را نگه دارد، نه اینکه او را تهدید به تنبیه کردن کنید و نه تحقیرش کنید.

*شما باید حس مسئولیت را به او القا کنید. باید کاری کنید که این موضوع نه تنها دغدغه ذهنی شما، بلکه دغدغه ذهنی او شود.

*یک چراغ خواب روشن کنید تا او شب‌ها بدون ترس بتواند به دستشویی برود و شما را بیدار نکند.

*روی یک تقویم، شب‌هایی را که دچار شب ادراری شده و شب‌هایی را که تمیز بوده با خود او علامت بزنید و او را تشویق کنید که این موضوع را خود حل کند.

*مبادا روزها “فرزند دلبندم” خطابش کنید و شب‌ها “احمق کودن” به او بگویید!‌

شب ادراری کودک
بعضی عوامل از جمله کمبود هورمون آنتی‌دیورتیک یا کاهش ظرفیت مثانه، عفونت‌های ادراری، عوامل روانی و استرس‌ها می‌توانند موجب شب ادراری کودکان شوند.

 شب اداری دو نوع است:
شب ادراری اولیه بیشتر جنبه ارثی دارد و از ابتدا بوده و قطع نشده است.
 
شب ادراری ثانویه بعدها در اثر یک عامل به وجود می آید. درباره شب ادراری ثانویه حتما باید علت اصلی درمان شود، مانند درمان عفونت ادراری، رفع سندرم‌های خودایمنی و بیماری‌های آلرژیک، درمان بیماری‌های متابولیک مثل دیابت و… .
 
برای اصلاح این مشکل، قبل از هرگونه دارودرمانی، باید اقدام به رفتاردرمانی کرد و این امر مستلزم همکاری والدین و کودک، هر دو است.
 
برای درمان این مشکل در کودکان به توصیه های زیر عمل کنید:
۱- مراجعه به پزشک متخصص ارولوژی برای انجام معاینات جسمی و انجام آزمایش های پزشکی (انگل، کلیه، اسفنکترها، مثانه، اوره و…) .

۲- مراجعه به روان پزشک کودک

 3- استفاده از تشک هشداردهنده (زنگ دار) برای بیدار شدن کودک هنگام تخلیه ادرار (این تشک ها را می توانید از داروخانه تهیه کنید).

۴- خوراندن مایعات زیاد مثل آب، چای، آب میوه، دوغ و… به کودک طی روز برای افزایش حجم مثانه.
 
۵- فاصله بین مراحل ادرار کردن: کودک نباید با فاصله کوتاهی پس از مصرف مایعات ادرار کند و این زمان باید به مرور افزایش یابد.
 
۶- رعایت رژیم غذایی خاص: کودک نباید از مواد تحریک کننده مثل ادویه جات، فلفل، سرکه، نوشیدنی های گازدار و افزودنی های خوراکی به مقدار زیاد استفاده کند. از خوردن نوشابه‌های دارای کافئین هم جدا خودداری شود.

۷- آموزش آداب توالت: در این زمینه پشتکار و حوصله والدین شرط اول است و باید با روش های شکل دهی رفتار همراه با تشویق و تقویت، این آموزش ها داده شود. تغییر محیط و فضای توالت برای کاهش استرس کودکانی که از رفتن به دستشویی امتناع می کند توصیه می شود. در این ارتباط استفاده از تکنیک های تشویقی ضروری است.
 
۸- ورزش: در ورزش، بیشتر تحریک و تقویت عضلات مثانه مد نظر است. چند نوع ورزش پیشنهاد می شود:

الف : ورزش دراز و نشست

ب : کودک می ایستد دست هایش را جلو می برد و ده بار می نشیند و بلند می شود (تکرار ۴ بار در روز).

ج : کودک ورزش شنا را ده بار انجام می دهد (حداقل ۴ بار در روز تکرار شود).
 
۹- چند ساعت پس از آن که کودک خوابید، حتما او را بیدار کنید تا به دستشویی برود. این کار بهتر است ۳ ساعت پس از خواب انجام شود. مراجعه به مشاور روان درمان برای استفاده از تکنیک های تغییر رفتار و شرطی سازی کمک زیادی به کاهش شب ادراری کودک می کند.
 
۱۰- استرس های روانی، اجتماعی و عوامل اضطراب زا می تواند نقش مهمی در بروز شب ادراری داشته باشد. باید این عوامل به حداقل ممکن کاهش یابد. برای این منظور ترس های کودک را شناسایی کنید و برای رفع آن ها با مشاور در تماس باشید. ایجاد آرامش برای کودک به منظور کاهش تنش و استرس یکی از گام های مثبت برای رفع مشکل کودک است. گفتن داستان، حرف زدن با کودکان، بازی با او، تفریح و قرار دادن او در محیط های شاد از عوامل ایجاد آرامش در کودک است.
 
۱۱- خجالت، کم رویی، گوشه گیری و احساس افسردگی از جمله عوارض روانی شب ادراری است که موجب افزایش اضطراب کودک و در نتیجه تاخیر در درمان او می شود. سعی کنید مشکل کودک را به رویش نیاورید و به او اطمینان دهید که مشکلش قابل درمان است.
 
۱۲- کودک را در صورت شب ادراری توبیخ نکنید.

۱۳- کاهش و یا مصرف نکردن مایعات پس از ساعت هفت عصر توصیه می شود.
 
۱۴ ـ قبل از رفتن به رختخواب، حتما کودک را به دستشویی ببرید تا مثانه اش را کاملا تخلیه کند.
 
۱۵ ـ تشک او را با رویه ضد آب پوشانده و در اتاق از بوگیرها یا خوشبوکننده‌های هوا استفاده کنید تا اگر شب ادراری اتفاق افتاد باعث آزار بیشتر کودکتان نشود.
 
۱۶ ـ باید به کودک آموزش داد تا به میزان دریافت مایعاتش در شب توجه کند و به هنگام تخلیه ادرار، مثانه را کاملا خالی کند.
 
۱۷- باید به کودک آموزش داد تا به هنگام تخلیه ادرار، مثانه را کاملا خالی کند.
 
۱۸ ـ کودک باید در طول روز مثانه را منقبض کند تا بتواند زمان بیشتری ادرار خود را نگه دارد.
 
۱۹- کودک را متوجه کنید که پس از شام مصرف مایعات را به حداقل برساند تا ادرار کمتری تولید شود. برای این منظور بهتر است که شام کودک بدون نمک باشد.
 
۲۰- از تنبیه کودک و به کار بردن روش های سخت گیرانه جدا خودداری کنید.
 
پس از اقدامات فوق در صورت عدم موفقیت برای کنترل شب ادراری می‌توان درمان دارویی را زیر نظر پزشک متخصص شروع کرد، اما باید توجه داشت که آموزش مهارت کنترل ادرار از درمان دارویی مهم‌تر است، زیرا معمولا با قطع دارو، شب ادراری مجددا عود می‌کند.