زير ساخت‌هاي آموزش مجازي

۱- زیر ساختهای “مخابراتی” که هر چند در ایران امکانات مخابراتی مطلوب نیست ولی با ورود تکنولوژیهای نوین در آینده نزدیک این ضعف برطرف خواهد شد و به احتمال قوی این بخش جلوتر از سایر بخشهای آموزش مجازی خواهد بود ولی متاسفانه در حال حاظر اساس کار آموزش مجازی را بر همین نکته یعنی تهیه سخت افزار و ایجاد ارتباطات مخابراتی گذاشته اند.
۲- دومین مسئله ” فنون همکاری” و یکی از مهمترین زیر ساختها است. این مبحثی است که اروپائیها خود حتی بیشتر از مفاد آموزشی روی آن تاکید دارند. به عنوان مثال فردی که پشت کامپیوتر نشسته و از طریق اینترنت در رشته ای دکترا گرفته است یعنی فردی که ارتباطات اجتماعی نداشته چگونه میتواند فردا مدیر موسسه یا سازمانی شود که ۳۰ یا ۴۰ نفر کارمند دارد و آن را هدایت و رهبری کند. “فنون همکاری” حتی در بخش مطالعات دسته جمعی و همکاری روی متون در درسها هم مطرح است.
۳- نکته بعدی ” مفاد آموزشی” است. مفاد آموزشی در آموزش مجازی با آموزش سنتی کاملا متفاوت است و با همین مفاد اگر بخواهیم آموزش مجازی راه بیندازیم اشتباه محض خواهد بود. مفهوم آموزش مجازی، تنها تبدیل متون درسی سنتی به متون کامپیوتری نیست، در آموزش مجازی ۴۰ یا ۵۰ درصد متن آموزشی از طریق استاد ارائه میشود و بقیه درس از طریق همکاری و ارتباط دانشجویان تعیین و تدوین میشود یعنی موضوع اصلی را استاد میگوید و بقیه موارد از طریق ایده ها، کارها، پژوهشها و تحقیقهای خود دانشجویان تکمیل میشود. بر همین اساس اینجا بار دیگر بحث “فنون همکاری” مطرح میشود. اگر دانشجویان با یکدیگر همکاری نداشته باشند آموزش مجازی موفق نخواهد بود. در حال حاظر یکی از مشکلات ما در دانشگاهها همین است که کارهای پژوهشی بسیار کم صورت میگیرد و موفقیتهایی هم که صورت گرفته، بیشتر صورت گرفته است. در آموزش مجازی بخش اصلی مبحث مطرح شده در کلاس را دانشجویان تعیین میکنند به طوری که به عنوان مثال مباحث صورت گرفته یا تحقیقها و پروژه های انجام شده روی یک واحد درسی در ترمهای بعدی متفاوت است.

به روز آوری اطلاعات
اطلاعات و مباحث انجام شده کاملا به روز و بر اساس ابداعات واکتشافات صورت گرفته است یا پیشرفتهایی که در آن زمینه به وجود آمده خواهد بود. بدین ترتیب گروههای تحصیلی با هم متفاوت خواهند بود، به عنوان مثال در درسی مثل کامپیوتر شاید گروهی علا قمند به کار در زمینه نرم افزار، عده ای سخت افزار و عده ای در زمینه “دادهها” باشند. بنابر این مفاد آموزشی نیز کاملا متفاوت خواهد بود.
هدف آموزش مجازی، تبدیل آموزش سنتی به مجازی نیست بلکه آموزشهای تخصصی با شیوه های مدرن است. شعار آموزش مجازی آموزش برای همه کس و برای همه سنین است. ما باید ببینیم امکان ارائه چه چیزهایی از طریق آموزش سنتی وجود ندارد که آنها را از طریق آموزش مجازی ارائه کنیم. ما باید از امکانات در جهت بهبود، نه جایگزین کردن آنها استفاده کنیم.
بعضی از کشورها که مشکل کمبود دانشجو دارند آموزش مجازی را جایگزین آموزش سنتی کرده اند، چون مقرون به صرفه نخواهد بود برای درسی با دو نفر در یک منطقه کلاس دایر کنند و استاد بفرستند، اما در ایران ما مشکل تراکم دانشجو داریم و با اعزام یک استاد پروازی به دورترین نقطه، امکان تشکیل کلاس با ظرفیت کامل هست. پس ما نباید آموزش مجازی در ایران را از روی آموزش مجازی کشورهای غربی کپی برداری کنیم، چون هدف ما متفاوت از هدف آنهاست.
هدف آموزش مجازی در ایران باید روی دروس و رشته هایی متمرکز شود که امکاناتمان کمتر است و یا سیستم آموزش سنتی ما جوابگو نیست.

سایر کاربردها
در خصوص سایر کاربردهای آموزش مجازی ما حتی میتوانیم برای افزایش مهارت کارمندان و کارگران از این شیوه استفاده کنیم و آموزشهای خاصی را برای شاغلین در سازمانها، برای به روز کردن اطلاعات و مهارتهایشان ارائه دهیم. الان تلاش میشود ارتباط از طریق کامپیوتر افزایش یابد یعنی کتابی که قیمتش ۲۰۰۰ تومان است روی کامپیوتر گذاشته اند و دانشجو مجبور است برای Download کردن آن از طریق اینترنت ۴۰۰۰ تومان پول بدهد. آموزش سنتی باید ادامه یابد، آموزش مجازی هرگز جایگزین آموزش سنتی نخواهد شد. به همین دلیل برای آموزش مجازی یا باید وزارتخانه جداگانه ای داشته باشیم یا این که آن را مستقیما در یک زیرشاخه مستقل زیر نظر “آموزش عالی” یا “IT” قرار دهیم، مثل دانشگاه پیام نور که مستقلا زیر نظر وزارت آموزش عالی کار میکند.

شیوه های جذب دانشجو
در مورد شیوه های جذب دانشجو در دانشگاههای مجازی باید از پایه شروع کرد، یعنی دانشجویانی جذب شوند که آمادگی برای آموزش مجازی را دارند. الان دانشگاههای کشور سعی میکنند با ورود تکنولوژی و کامپیوتر به سمت آموزش مجازی حرکت کنند، در حالی که این اشتباه است، چون آمادگی لازم را در دانشجویان ایجاد نکرده اند، مثل دانشجویانی که داوطلب تحصیل در دانشگاه پیام نور شده اند و از هر جهت خود را برای این نوع آموزش آماده نموده و شرایط آن را پذیرفته اند. ما نمیتوانیم دانشجو برای دانشگاه سنتی بگیریم و بعد بخواهیم بخشی از آنها را به شیوه آموزش مجازی تربیت کنیم. برای آموزش مجازی باید مدیریت واحد، دانشگاه واحد و دروس واحد داشته باشیم.
یکی از نکات مهم در آموزش مجازی و Online بحث امنیت است ولی هنوز تقلب در دانشگاه ما وجود دارد. چگونه میتوان امنیت را در آموزش مجازی برقرار کرد؟ امنیت همچنین به مسائل شبکه بر میگردد. یعنی آیا تضمینی هست که سئوال استاد صحیح و کامل به دست دانشجو برسد و یا جواب دانشجو به استاد برسد و در شبکه کامپیوتری تغییر داده نشود یا حتی از بین نرود؟
باید مسئله صفر تا بیست حل شود و روحیه عدم تقلب در افراد به وجود آید. علاوه بر این، امکانت مخابراتی ما هنوز در حدی نیست که بتوان به طور کامل از آموزش مجازی در همه شهرها استفاده کرد. هر چند همانطور که قبلا گفتم با ورود تکنولوژی جدید این مسئله قابل حل است. در حال حاضر اکثر دانشگاههای بزرگ دنیا در ایران نمایندگی تاسیس کرده اند. گر چه وزارت علوم آنها را قبول ندارد و به رسمیت نمیشناسد ولی آنها این کار، یعنی آموزش مجازی را با گرفتن دانشجو شروع کرده اند. در شهرهای بزرگ چند مرکز آموزش مجازی وجود دارد که مردم هم جذب آنها شده اند. درحال حاضر نمیتوان مانع افراد شد که در دانشگاه مجازی کمبریج، آکسفورد یا استرالیا درس نخوانند. اگر ما میخواهیم موفق باشیم باید هر چه سریعتر برنامه ریزی و زیر ساختها را پی ریزی کنیم تا بتوانیم نتیجه قطعی بگیریم.

عقب ماندگی از زمان
اگر بخواهیم ابتدا زیر ساختها را پی ریزی کنیم و بعد وارد مرحله بعدی شویم عقب هستیم، ولی باید از تجربیات دانشگاههای بزرگ دنیا استفاده کنیم. آنها به موازات فعالیتشان، امکانات محدود آموزش مجازی را به وجود آورده اند. در کشورهای غربی، همزمان تحقیقاتی در مورد “فنون همکاری” و “مفاد آموزشی” صورت میگیرد.
ما هم میتوانیم همزمان مراحل بعدی را شروع کنیم، اما اگر الان بدون این تحقیقات، بلافاصله آموزش مجازی را راه اندازی کنیم، کار را ناقص شروع کرده ایم و این نوع آموزش مجازی، در واقع نشر الکترونیکی همان کتب آموزش سنتی است. در اروپا سالها روی این بخشها کار شده و بیشتر تحقیقاتشان روی فنون همکاری و ستون آموزشی بوده است، نه مسائل فنی مربوط به آن.
مسائل فنی ۲۵% بحث آموزش مجازی را تشکیل میدهند. در بحث آموزش مجازی حتی مسئله انتشار عمومی تحقیقات مطرح است. یعنی یک متن تحقیقی حتما نباید در اختیار افراد و نهادهای خاص قرار گیرد، بلکه باید انتشار عمومی پیدا کند تا همه بتوانند از آن استفاده کنند و در باره آن اظهار نظر کنند. حتی با ورود به آموزش مجازی باید بودجه های تحقیقاتی را دگرگون کنیم.

آخرین تحولات در این زمینه
در خصوص تازه ترین خبر در زمینه آموزش مجازی در ایران، شنیده شده است که مسئولان آموزش عالی و برخی مقامات ذیربط جلسه ای تشکیل داده اند و میخواهند دانشگاه پیام نور را مجازی کنند که این غلط است، چون همان کتابهایی را آموزش میدهد که دانشگاههای سنتی آموزش میدهند منتهی هدفش دسترسی یک سری افراد به این مراکز و آموزشهای آن بوده که بسیار چیز خوبی است، اما نباید آن را تبدیل به آموزش مجازی کنیم، چرا که پیام نور آموزش از راه دور است که باید بماند و نیاز به آن هم زیاد است. در حالی که آموزش مجازی برای هدف دیگری است و نحوه پیاده سازی آن متفاوت است.