همه چیز درباره ایران‌ایر (هما)

ایران‌ایر اولین و معروف‌ترین شرکت هواپیمایی ایران است. این شرکت پیشینه زیادی دارد و بیش از نیم‌قرن است که در ایران به فعالیت می‌پردازد. بسیاری از پدر و مادرهای ما نخستین پروازشان را با این شرکت هواپیمایی تجربه کرده‌اند و هنوز هم آن را به عنوان نوستالوژی پرواز خود می‌ستایند.
 
درباره هما
هواپیمایی ایران « ایرانین ایرویز» در اردیبهشت ماه سال ۱۳۲۵ تاسیس شد و اولین خدمات مسافرت هوایی خود را در مسیر تهران به مشهد مقدس و پس از جنگ جهانی دوم آغاز کرد. درطول ۱۷ سال (از سال۱۳۲۴ تا ۱۳۴۱) و به تدریج با دارا بودن تنها چند پرواز بین المللی به مهمترین خط هوایی داخلی تبدیل شد. در سال ۱۳۳۳ خط هوایی خصوصی دیگری تحت عنوان ” پرشین ایرویز”یا “پارس” تاسیس شد. در ابتدا، خط هوایی “پرشین ایرویز” فقط وظیفه حمل بار به اروپا را به عهده داشت.
 

وضعیت جغرافیایی کشور ایران و گسترش وسیع آن، دور بودن مراکز نسبتا پرجمعیت از یکدیگر، کمبود وسیله نقلیه اعم از جاده‌ای و ریلی، لزوم ارتباط سریع و مطمئن سازمان‌های علمی و دولتی و از همه مهمتر نبود یک شبکه منظم با قابلیت‌های بالا در راستای احیای حقوق متقابل هوایی با سایر کشورها و همچنین تامین رفاه و آسایش بیشتر ملت ایران، همه و همه شرایطی را فراهم ساخت تا هیات وزیران در تاریخ بیست و یکم بهمن سال ۱۳۴۰، پیشنهاد وزیر راه را مبنی بر تاسیس یک شرکت هواپیمایی متعلق به ملت، به تصویب برساند. در پی اتخاذ این تصمیم شرکت هواپیمایی ملی ایران در تاریخ پنجم اسفند ماه سال ۱۳۴۰ با ادغام دو شرکت هواپیمایی “ایرانین ایرویز” و ” پرشین ایرویز” و ایجاد خط هوایی جدیدی با نام “هواپیمایی ملی ایران” با علامت اختصاری و سمبل ” هما” تاسیس شد و از فروردین ماه سال ۱۳۴۱ فعالیت‌های خود را آغاز کرد.
 
 
اهداف تاسیس هما
از جمله اهداف اولیه تاسیس “هما”، پوشش احتیاجات حمل و نقل هوایی داخل کشور همراه با رعایت بیشتر اصول ایمنی پروازی و برقراری سرویس‌های حمل و نقل هوایی با کشورهای همجوار و دور دست، ضمن مراعات همزمان قراردادهای متقابل مبانی تجاری و مصالح کشور بود. شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران حدود نیم قرن است که به عنوان بازویی توانمند در اختیار مردم ایران بوده و می‌کوشد تا با جابجایی مسافر، بار صادراتی و وارداتی و پست در شبکه داخلی و بین المللی به نحو مطلوب انجام وظیفه کند. شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران”هما” ۵۱ سال سابقه فعالیت دارد و در این مدت میلیون‌ها مسافر ایرانی و خارجی را از طریق صدها پرواز ایمن به مقصد رسانده است.
 
 
تاریخچه هما
اگرچه تاریخچه پروازهای بازرگانی در ایران به سال‏های ۱۳۲۰و ۳۰ خورشیدی باز می‌گردد اما در ۵ اسفند سال ۱۳۴۰ بود که برای نخستین بار یک شرکت هواپیمایی بازرگانی ملی تاسیس گشت. این شرکت با نام بین المللی IRAN AIR و عنوان هواپیمایی ملی ایران با نام اختصاری “هما” امکانات سایر شرکت‏های خصوصی که تا پیش از آن تاریخ در ایران فعالیت می‌کردند را در اختیار گرفت و بدینسان تاریخ پر فراز و نشیب هما که تا امروز بیش از نیم قرن است ادامه دارد رقم خورد. “هما” پروازهای خود را با بهره‌گیری از هواپیماهای داگلاس دی سی ۳، دی سی ۶، ویکرز و آورویورک آغاز کرد و در سال ۱۹۶۴ به عضویت کامل یاتا در آمد.
 
 
هما، پیش از انقلاب اسلامی
اولین پرواز “هما” با هواپیماهای «جت» در سال ۱۹۶۵ (۱۳۴۴) با استفاده از یک فروند بویینگ ۷۲۷-۱۰۰ در مسیر تهران-بیروت انجام شد. پس از آن شرکت تصمیم به تبدیل تمام ناوگان خود به هواپیماهای «جت» گرفت. با شروع دهه ۱۹۷۰(از سال ۱۳۴۹ به بعد) عصر طلایی “هما” نیز آغاز گشت. در سال ۱۹۷۱ (۱۳۵۰) تعدادی بویینگ ۷۳۷-۱۰۰ و در سال ۱۹۷۴ (۱۳۵۳) تعدادی بویینگ ۷۲۷-۲۰۰ وارد ناوگان شرکت شد. همچنین تحویل هواپیماهای گران قیمت بویینگ ۷۴۷ از نوع ۱۰۰ و ۲۰۰ و SP از سال ۱۹۷۵ (۱۳۵۴) آغاز گشت.
در میانه دهه هفتاد میلادی، “هما” پروازهای بدون توقف بسیاری را به طور روزانه به قاره اروپا داشت. در این دوره هواپیمایی ملی ایران تنها در مسیر تهران-لندن بیش از ۳۰ پرواز هفتگی انجام می‌داد. خط هوایی تهران به فرودگاه جان اف کندی نیویورک در سال ۱۹۷۵(۱۳۵۴) با بهره‌گیری از بویینگ ۷۰۷ و با یک توقف در فرودگاه “هیث‌رو” لندن آغاز شد. با خرید بویینگ‌های ۷۴۷ اس پی، هما این هواپیماهای دوربرد را در مسیر تهران-نیویورک به کار گرفت و به این ترتیب طولانی‌ترین خط هوایی بدون توقف جهان را راه‌اندازی کرد.
در اکتبر سال ۱۹۷۲ (مهر ماه ۱۳۵۱)، “هما” قرارداد خرید دو فروند هواپیمای مافوق صوت کنکورد را با کنسرسیوم انگلیسی-فرانسوی آن به امضا رساند. البته این هواپیماها هرگز به ناوگان هما وارد نشدند، چرا که در آوریل ۱۹۸۰ (فروردین ۱۳۵۹)با توجه به پیروزی انقلاب اسلامی ایران و دگرگون شدن سیاست‌ها ، این قرارداد فسخ شد.
 

در سال ۱۹۷۸ (۱۳۵۶)، “هما” ۶ فروند ایرباس مدل A۳۰۰ را برای به کارگیری در مسیرهای محلی از شرکت اروپایی ایرباس خریداری کرد و نخستین بهره‌بردار هواپیماهای ایرباس در خاورمیانه لقب گرفت. در پایان این سال “هما” به بیش از ۳۱ مقصد در داخل و خارج از ایران، از پکن و توکیو تا نیویورک به طور روزانه پرواز می‌کرد و در حال راه‌اندازی خطوط هوایی جدیدی به مقاصد لس آنجلس و سیدنی بود.
 
 
در سال‌های پایانی دهه هفتاد، هواپیمایی ملی ایران به عنوان رو به رشدترین شرکت هواپیمایی جهان شناخته می‌شد و در عین حال یکی از ایمن‌ترین، مدرن‌ترین و پردرآمدترین شرکت‌های هواپیمایی دنیا نیز به شمار می‌رفت. در سال ۱۹۷۶ (۱۳۵۵) “هما” پس از شرکت استرالیایی “کوانتاس” ایمن‌ترین شرکت هوایی جهان لقب گرفت.
هما، پس از انقلاب اسلامی
پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ملت ایران، با دگرگون شدن سیاست‌ها ، انجام برخی پروازهای بین‌المللی “هما” تغییر نمود و از فوریه ۱۹۷۹(اسفند۱۳۵۸) تعدادی از آنها به کلی تعطیل شد.
 
 
آخرین فرود “هما” در فرودگاه جان اف کندی نیویورک در روز ۷ نوامبر سال ۱۹۷۹ (۱۶ آبان ۱۳۵۸)اتفاق افتاد. دولت آمریکا پرواز روز بعد “هما” را درحالی که برای فرود آماده می‌شد به فرودگاه مونترال تغییر مسیر داد و اعلام کرد به دلیل تنش‌های ایجاد شده در روابط دو کشور در جریان تسخیر لانه جاسوسی در تهران، هواپیماهای ایرانی حق فرود در هیچ یک از فرودگاه‌های ایالات متحده را ندارند. با تعطیلی خط هوایی نیوِیورک هواپیماهای بویینگ ۷۴۷ اس پی هما به طور گسترده در مسیرهای آسیایی و اروپایی به کار گرفته شدند.
نام رسمی شرکت در سال ۱۳۶۰به «هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران» ،”هما” تغییر یافت. در این سال “هما” ۷/۱ میلیون نفرمسافر را جابه جا کرد.
 
 
هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران در سال‏های جنگ تحمیلی با وجود فشارها و تهدیدهای موجود خدمات خود را به بهترین نحو ممکن به انجام می‌رساند و اگرچه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با مساله تحریم‌های بین‌المللی به ویژه از سوی امریکا و خروج پرسنل خارجی و متخصص خود دست به گریبان بود اما به مدد نیروهای توانمند و متعهدش توانست با جایگزینی نیروهای بومی و آموزش نیروی جوان و تحصیلکرده نیازهای خود را برطرف نماید و دانش تعمیرات هواپیما را که زمانی تنها در اختیار متخصصان خارجی بود بومی سازد. امروز هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران با توانمندی کامل امکانات انجام انواع تعمیرات اساسی و نیمه اساسی بر روی هواپیماهای خود و سایر شرکت‏های هواپیمایی داخلی را در اختیار دارد. خدمات فرودگاهی “هما” نیز با توجه به تعهد جدی و پایبندی “هما” به اصول مورد پذیرش جهانی و تطابق با استانداردهای مورد پذیرش بین المللی به بیش از ۲۰ شرکت هواپیمایی خارجی سرویس می‏دهد.
در سال‏های پس از پیروزی انقلاب تعدادی هواپیمای فوکر ۱۰۰، ایرباس و بویینگ نیز به شرکت “هما” اضافه شدند و در حال حاضر تعداد ناوگان عملیاتی “هما”( هواپیماهای موجود در خط پروازی) به ۵۱ فروند رسیده است.
“هما” همچنین برای نخستین بار از آغاز تحریم‌ها، موفق شد ۳ فروند هواپیمایی باری به ناوگان خود اضافه و آنها را جایگزین ناوگان فرسوده‌ای نماید که سال‌ها بود از خط پروازی “هما” خارج شده و کاهش سهم “هما” در بازار بین‌المللی حمل و نقل بار را موجب شده بودند.
 
 
درباره لوگوی هما
نشان آشنای «مرغ هما» که برگرفته از سازه موجود از این پرنده افسانه‌ای در تخت جمشید باستانی بود را جوانی به نام «ادوارد زهرابیان» در سال ۱۳۴۱ طراحی کرد که از آن زمان تاکنون یکی از زیباترین نشانه‏های طراحی شده و از برترین برندهای بین‌المللی به شمار می رود.
 
تاریخچه حوادث شرکت هواپیمایی هما
– در۵ دسامبر سال ۱۹۵۲ یک فروند داگلاس دی سی ۳ هما در نزدیکی تهران سقوط کرد، در اثر این حادثه ۲۷ نفر جان باختند و تنها دو نفر از سرنشینان نجات یافتند.
– در ۲۱ ژانویه ۱۹۸۰ یک فروند بویینگ ۷۲۷-۱۰۰ هما در حالی که در آستانه فرود در فرودگاه مهرآباد تهران قرارداشت بر اثر گرفتار شدن در طوفان با ارتفاعات پوشیده از برف البرز برخورد کرد. در اثر این حادثه هر هشت خدمه و تمام ۱۲۰ مسافر پرواز جان سپردند.
– در ۳ ژوئیه ۱۹۸۸ پرواز شماره ۶۵۵ هما که از بندرعباس راهی دبی بود توسط ناو آمریکایی وینسز بر فراز خلیج فارس سرنگون شد. بر اثر این حادثه همه ۲۷۴ مسافر و ۱۶ خدمه پرواز جان باختند. مقامات نیروی دریایی آمریکا ادعا کردند که خدمه ناو، ایرباس پهن‌پیکر هما را با یک فروند هواپیمای جنگنده اف۱۴ نیروی هوایی ایران اشتباه گرفته‌اند.
– در تاریخ ۲ ژانویه سال ۲۰۰۸ یک فروند هواپیمای فوکر ۱۰۰ هما با شناسه EP-IDB که با ۱۰۰ مسافر در صدد برخاستن از فرودگاه مهرآباد برای انجام یک پرواز داخلی به مقصد شیراز بود، پس از آتش گرفتن موتور و بالش از باند خارج شد. در جریان این حادثه که زیر بارش سنگین برف رخ داد به هیچ کس آسیبی وارد نشد.
– در ۱۳۸۸/۷/۱۳ پروازی از تهران به مدینه بعد از ۲۰ دقیقه پرواز به فرودگاه بین‌المللی مهرآباد برگشت. این برگشت به علّت منفجر شدن موتور سمت راست بود.
– در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۸۹ ساعت ۱۹:۴۵ یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۲۷ این شرکت با شناسه EP-IRP به شماره پرواز ۲۷۷ در مسیر پروازی تهران ارومیه به علت شرایط نا مساعد جوی و هوای برفی شدید، در ۵ مایلی فرودگاه ارومیه دچار سانحه شد و ۷۷ نفر از ۱۰۵ سرنشین آن از جمله ۱۰ خدمه پرواز کشته و بقیه مصدوم شدند.
– در تاریخ سه شنبه ۲۶ مهر ۱۳۹۰ یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۲۷ ایران ایر در مسیر بازگشت از مسکو به تهران به دلیل نقص فنی در ارابه چرخ جلو وادار به فرود اضطراری در فرودگاه مهرآباد تهران شد. این حادثه به دلیل مهارت بالای خلبان هوشنگ شهبازی در فرود، آسیب جانی در پی نداشت.