نماز خوب از دیدگاه امام صادق | کیفیت نماز امام صادق | رکوع نماز امام صادق | سجده نماز امام صادق

نماز خوب از دیدگاه امام صادق/

حدیث شریف امام صادق علیه السلام در تعلیم یک نماز کامل و نیکو ( از نظر ظاهر ) :
حمّاد بن عیسی می گوید:
روزی حضرت امام جعفر بن محمّد الصادق علیهما السلام فرمودند:
«ای حمّاد، می توانی نماز نیکویی بخوانی؟»
عرض کردم: ای آقای من، من کتاب حریز در باب نماز را حفظم.
حضرت امام صادق علیه السلام فرمودند:
«مانعی ندارد ای حمّاد، برخیز و نماز بخوان»
حمّاد می گوید:
رو به قبله در محضر امام علیه السلام ایستادم و نماز را شروع کردم و رکوع و سجود به جا آوردم.
امام جعفر بن محمّد الصادق علیهما السلام فرمودند:
«ای حمّاد، نماز نیکویی نخواندی، چقدر برای یکی از شما زشت است که شصت سال یا هفتاد سال از عمرش بگذرد و یک نماز با تمام حدودش نخواند».

حمّاد می گوید در دل خودم احساس حقارت کردم، عرض کردم:
ای آقای من فدایتان شوم، نماز نیکو را به من بیاموزید.

حضرت امام صادق علیه السلام رو به قبله با قامتی راست ایستادند،
دستهایشان را بر رانهایشان قرار دادند و انگشتانشان را به هم چسباندند،
و دو قدم پایشان را به هم نزدیک کردند به اندازه ای که بین دو قدمشان به مقدار سه انگشت باز بود،
همه انگشتان پایشان را رو به قبله گرفتند و آنها را از قبله منحرف نکردند.
سپس با خضوعی فرمودند: «الله أکبر» بعد از آن سوره حمد و قل هو الله أحد را با ترتیل قرائت کردند.
پس از آن در حالی که ایستاده بودند، مقداری اندک به اندازه زمان نفس کشیدن صبر کردند، پس از آن در همان حال قیام دستانشان را مقابل صورتشان بالا آورده و فرمودند: «الله أکبر».

نماز خوب از دیدگاه امام صادق
رکوع نماز حضرت امام صادق علیه السلام:

سپس به رکوع رفتند و در حالی انگشتان دستشان باز بود با کف دست کاسه زانو را گرفتند،
زانوهایشان را به عقب برده تا کمرشان صاف شود به گونه ای که اگر قطره ای آب یا روغن بر کمرشان قرار می دادی به خاطر صافی کمرشان آن قطره حرکت نمی کرد.
حضرت گردنشان را کشیده و چشمانشان را بستند، سپس سه مرتبه با ترتیل تسبیح گفتند و فرمودند: «سبحان ربی العظیم و بحمده».
آنگاه از رکوع برخواستند و بعد از آنکه بدنشان آرام گرفت فرمودند: «سمع الله لمن حمده»، سپس در حالی که هنوز ایستاده بودند تکبیر گفتند و دستانشان را مقابل صورتشان بالا آوردند.

نماز خوب از دیدگاه امام صادق
سجده نماز حضرت امام صادق علیه السلام:

آنگاه حضرت به سجده رفتند، (و ابتدا دستانشان را بر زمین گذاشتند و سپس زانوان خود را) دو کف دستشان را باز کرده و انگشتان دستشان را به هم چسباندند، و آنها را مقابل صورتشان و دو زانویشان قرار دادند و سه مرتبه فرمودند: «سبحان ربّی الأعلی و بحمده».
حضرت هیچ قسمت از بدنشان را بر قسمتی دیگر قرار ندادند.
ایشان بر هشت جای بدنشان سجده کردند: دو کف، دو زانو، دو انگشت ابهام پا، پیشانی و بینی؛ گفت: هفت مورد سجده بر آنها واجب است و آنها مواردی هستند که خداوند در کتابش فرموده: «و أنّ المساجد لله فلا تدعوا مع الله أحدا » [الجن:۱۸] و آن هفت مورد: پیشانی، دو کف، دو زانو، دو ابهام است، و قرار دادن بینی بر زمین سنتی است مستحب.
پس از آن حضرت سرشان را از سجده برداشتند و بعد از نشستن پس از آنکه بدنشان آرام گرفت فرمودند: «الله أکبر»
سپس بر ران چپ نشستند و ظاهر (بیرون) پای راستشان را بر باطن (پشت) پای چپشان قرار دادند و فرمودند: «أستغفر الله ربّی و أتوب إلیه» سپس در حالی که نشسته بودند تکبیر گفتند و سجده دوم را انجام دادند و همان اذکاری را که در سجده اول فرموده بودند تکرار کردند.

ایشان در رکوع و سجود هیچ قسمت از بدنشان را بر قسمتی دیگر قرار ندادند و (در سجده) دستهایشان را به صورت بال از بدنش جدا گرفتند و آرنجشان را بر زمین قرار ندادند.
نماز خوب از دیدگاه امام صادق
تشهد و سلام نماز حضرت امام صادق علیه السلام
حضرت دو رکعت را به این صورت خواندند و برای تشهد نشستند در حالی که انگشتان دو دستشان به هم چسبیده بود پس از تمام کردن تشهد، سلام دادند.

حضرت امام صادق علیه السلام فرمودند:
«ای حمّاد، این چنین نماز بگذار و در نماز به هیچ سویی التفات مکن و با دستها و انگشتانت بازی مکن و آب دهان به راست و چپ یا پیش رویت مینداز.».

متن عربی روایت:
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى قَالَ:
قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ الله علیه السلام یَوْماً:
«یَا حَمَّادُ تُحْسِنُ أَنْ تُصَلِّیَ»
قَالَ: فَقُلْتُ یَا سَیِّدِی أَنَا أَحْفَظُ کِتَابَ حَرِیزٍ فِی الصَّلَاهِ.
فَقَالَ: «لَا عَلَیْکَ یَا حَمَّادُ، قُمْ فَصَلِّ».
قَالَ: فَقُمْتُ بَیْنَ یَدَیْهِ مُتَوَجِّهاً إِلَى الْقِبْلَهِ فَاسْتَفْتَحْتُ الصَّلَاهَ فَرَکَعْتُ وَ سَجَدْتُ.
فَقَالَ: «یَا حَمَّادُ لَا تُحْسِنُ أَنْ تُصَلِّیَ مَا أَقْبَحَ بِالرَّجُلِ مِنْکُمْ یَأْتِی عَلَیْهِ سِتُّونَ سَنَهً أَوْ سَبْعُونَ سَنَهً فَلَا یُقِیمُ صَلَاهً وَاحِدَهً بِحُدُودِهَا تَامَّهً».
قَالَ حَمَّادٌ: فَأَصَابَنِی فِی نَفْسِی الذُّلُّ فَقُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ فَعَلِّمْنِی الصَّلَاهَ
فَقَامَ أَبُو عَبْدِ الله علیه السلام مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَهِ مُنْتَصِباً فَأَرْسَلَ یَدَیْهِ جَمِیعاً عَلَى فَخِذَیْهِ قَدْ ضَمَّ أَصَابِعَهُ وَ قَرَّبَ بَیْنَ قَدَمَیْهِ حَتَّى کَانَ بَیْنَهُمَا قَدْرُ ثَلَاثِ أَصَابِعَ مُنْفَرِجَاتٍ وَ اسْتَقْبَلَ بِأَصَابِعِ رِجْلَیْهِ جَمِیعاً الْقِبْلَهَ لَمْ یُحَرِّفْهُمَا عَنِ الْقِبْلَهِ وَ قَالَ بِخُشُوعٍ «الله أَکْبَرُ»
ثُمَّ قَرَأَ الْحَمْدَ بِتَرْتِیلٍ، وَ قُلْ هُوَ الله أَحَدٌ ثُمَّ صَبَرَ هُنَیَّهً بِقَدْرِ مَا یَتَنَفَّسُ وَ هُوَ قَائِمٌ ثُمَّ رَفَعَ یَدَیْهِ حِیَالَ وَجْهِهِ وَ قَالَ «الله أَکْبَرُ» وَ هُوَ قَائِمٌ
ثُمَّ رَکَعَ وَ مَلَأَ کَفَّیْهِ مِنْ رُکْبَتَیْهِ مُنْفَرِجَاتٍ وَ رَدَّ رُکْبَتَیْهِ إِلَى خَلْفِهِ حَتَّى اسْتَوَى ظَهْرُهُ حَتَّى لَوْ صُبَّ عَلَیْهِ قَطْرَهٌ مِنْ مَاءٍ أَوْ دُهْنٍ لَمْ تَزُلْ لِاسْتِوَاءِ ظَهْرِهِ وَ مَدَّ عُنُقَهُ وَ غَمَّضَ عَیْنَیْهِ ثُمَّ سَبَّحَ ثَلَاثاً بِتَرْتِیلٍ فَقَالَ «سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ»
ثُمَّ اسْتَوَى قَائِماً فَلَمَّا اسْتَمْکَنَ مِنَ الْقِیَامِ قَالَ «سَمِعَ الله لِمَنْ حَمِدَهُ» ثُمَّ کَبَّرَ وَ هُوَ قَائِمٌ وَ رَفَعَ یَدَیْهِ حِیَالَ وَجْهِهِ
ثُمَّ سَجَدَ وَ بَسَطَ کَفَّیْهِ مَضْمُومَتَیِ الْأَصَابِعِ بَیْنَ یَدَیْ رُکْبَتَیْهِ حِیَالَ وَجْهِهِ فَقَالَ«سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَى وَ بِحَمْدِهِ» ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ لَمْ یَضَعْ شَیْئاً مِنْ جَسَدِهِ عَلَى شَیْ‏ءٍ مِنْهُ وَ سَجَدَ عَلَى ثَمَانِیَهِ أَعْظُمٍ الْکَفَّیْنِ وَ الرُّکْبَتَیْنِ وَ أَنَامِلِ إِبْهَامَیِ الرِّجْلَیْنِ وَ الْجَبْهَهِ وَ الْأَنْفِ وَ قَالَ سَبْعَهٌ مِنْهَا فَرْضٌ یُسْجَدُ عَلَیْهَا وَ هِیَ الَّتِی ذَکَرَهَا الله فِی کِتَابِهِ فَقَالَ «وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِله فَلا تَدْعُوا مَعَ اللهِ أَحَداً» وَ هِیَ الْجَبْهَهُ وَ الْکَفَّانِ وَ الرُّکْبَتَانِ وَ الْإِبْهَامَانِ وَ وَضْعُ الْأَنْفِ عَلَى الْأَرْضِ سُنَّهٌ؛ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ السُّجُودِ فَلَمَّا اسْتَوَى جَالِساً قَالَ «الله أَکْبَرُ» ثُمَّ قَعَدَ عَلَى فَخِذِهِ الْأَیْسَرِ وَ قَدْ وَضَعَ ظَاهِرَ قَدَمِهِ الْأَیْمَنِ عَلَى بَطْنِ قَدَمِهِ الْأَیْسَرِ وَ قَالَ «أَسْتَغْفِرُ الله رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» ثُمَّ کَبَّرَ وَ هُوَ جَالِسٌ وَ سَجَدَ السَّجْدَهَ الثَّانِیَهَ وَ قَالَ کَمَا قَالَ فِی الْأُولَى وَ لَمْ یَضَعْ شَیْئاً مِنْ بَدَنِهِ عَلَى شَیْ‏ءٍ مِنْهُ فِی رُکُوعٍ وَ لَا سُجُودٍ وَ کَانَ مُجَّنِّحاً وَ لَمْ یَضَعْ ذِرَاعَیْهِ عَلَى الْأَرْضِ فَصَلَّى رَکْعَتَیْنِ عَلَى هَذَا وَ یَدَاهُ مَضْمُومَتَا الْأَصَابِعِ وَ هُوَ جَالِسٌ فِی التَّشَهُّدِ فَلَمَّا فَرَغَ مِنَ التَّشَهُّدِ سَلَّمَ فَقَالَ: « یَا حَمَّادُ هَکَذَا صَلِّ».

تذکر : آنچه ذکر شد نحوه نماز خواندن یک مرد است اما برای زن نحوه نماز خواندن از لحاظ شکلی تا حدودی متفاوت است که از روایات ائمه استفاده می شود . ۱ ـ زن هنگام ایستادن و قرائت باید دو پایش را به هم کاملا بچسباند اما برای مرد بهتر است بین انگشتان دو پا ۳ انگشت و حداکثر یک وجب فاصله باشد. ۲ ـ برای مرد بهتر است هنگام ایستادن دست ها را روی رانها از جلو بگذارد درحالیکه برای زن اینطور لازم نیست و مستحب است دستها را طوری قراردهد که پستانها را به سینه بچسباند ۳ ـ موقع رکوع مرد باید دستها را روی زانو بگذارد و زانوها را کاملا به عقب براند درحالیکه زن بهتر است دستها را بالای زانو بگذارد ( در روایت آمده است این حالت موجب می شود باسن زن مرتفع نشود و این برای زن بهتر است ) ۴ ـ بهتر است زن موقع سجده ابتدا زانوها را بر زمین بگذارد برخلاف مرد که بهتر است اول دستها را روی زمین بگذارد . ۵ ـ هنگام سجده بهتر است مرد آرنجها را بر زمین فرش نکند اما برای زن بهتر است فرش کند و شکم را هم به زمین بچسباند ۶ – مرد بهتر است موقع برخاستن از سجده اول زانوها را بردارد و سپس دستها را اما زن اول دستها را به آرامی برمیدارد موقع نشستن هم مرد بهتر است بر روی ران سمت چپ بنشیند اما زن روی دو ران می نشیند .
سند روایت
محمّد بن یعقوب کلینی از علی بن إبراهیم از پدرشان ابراهیم بن هاشم از حمّاد بن عیسی رحمهم الله تعالی.
اعتبار سند
سند این روایت در نهایت صحت است.
منبع
الکافی: جلد ۳، صفحه ۳۱۱، حدیث ۸