کودتاهای نظامی مشهور جهان

کودتاهای نظامی مشهور جهان

از ادوار کهن تا به امروز، کودتا راهی موثر برای قبضه ی قدرت بوده است؛ خصوصاً برای کسانی که از پیشینه ی اشرافی بی بهره بوده و یا اعتقادی به روش های دموکراتیک کسب قدرت نداشته اند. کودتا در تقابل با مفهوم انقلاب قرار می گیرد؛ انقلاب از طریق حضور چشمگیر آحاد مردم جامعه به وقوع می پیوندد، در حالیکه کودتا مخلوق شورش گروهی کوچک از درجه داران نظامی و افسران بلندپایه ی ارتش می باشد. اینک پنج کودتای مهم تاریخ را که غالباً بر روند تاریخ عالم یا منطقه ی خاصی از آن، تاثیر گذارده اند، بررسی می کنیم.

کودتاهای نظامی مشهور جهان
۱- ناپلئون بناپارت

ناپلئون که در سال ۱۷۹۹ از لشکرکشی به مصر بازگشته بود، به عنوان یکی از برجسته ترین فرماندهان نظامی فرانسه شناخته می شد و جایگاهی ممتاز در عرصه سیاسی این کشور داشت. به دنبال جنگ های انقلابی فرانسه در دهه پایانی قرن ۱۸، جایگاه ارتش این کشور به طرز قابل توجهی ارتقا یافته بود؛ هم در عرصه ملی و محبوبیت فزاینده میان مردم فرانسه و هم در عرصه سیاسی این کشور. ناپلئون با بهره گیری از نفوذ فراگیر ارتش، در پی سرنگونی حکومت وقت فرانسه برآمد که به دیرکتوار (هیئت مدیره) متشکل از پنج نفر مشهور بود. ناپلئون در نیل به این هدف، از پشتیبانی دو نفر از اعضای دیرکتوار بهره می برد. ناپلئون در ۱۰ نوامبر ۱۷۹۹ جلسه ای متشکل از نمایندگان پارلمان وقت را ترتیب داد و تلاش کرد که از طریق تبلیغات و پروپاگاندا و دادن رشوه به اعضای حاضر در جلسه، آنها را ترغیب کند که دیرکتوار را بی اعتبار اعلام نموده و او را در راس حکومت به رسمیت شناسند اما گروهی از اعضای پارلمان، از پذیرش این خواسته سر باز زدند. ناپلئون که تلاش هایش برای کسب قدرت به طریق مسالمت آمیز با شکست مواجه شده بود، با کمک نیروهای نظامی تحت فرمانش، نمایندگان مخالف را از جلسه بیرون راند و گروهی دست چین شده از نمایندگان را فراخواند. آنها رسماً انحلال دیرکتوار را اعلام کرده و ناپلئون را به همراه دو مقام دیگر (که جایگاه آنها بی شک تشریفاتی بود) به سمت کنسولی گماردند. ناپلئون تا سال ۱۸۰۴ در مقام کنسول اول باقی ماند و سپس در همان سال، به عنوان امپراتور فرانسه تاجگذاری نمود.
۲- فرانسیسکو فرانکو

هنگامی که یک ائتلاف چپ گرای مخالف نظام سلطنتی در فوریه سال ۱۹۳۶ قدرت را در اسپانیا بدست گرفت فرانکو که مخالف جدی جمهوری خواهان بود، به جزایر قناری فرستاده شد تا حضور او در خاک اسپانیا، موجب اخلال امنیت کشور نباشد. فرانکو در ابتدای امر به هیچ وجه با کودتا موافق نبود اما پس از آنکه همکارانش گروه گروه به جرگه ی مخالفان دولت پیوستند، فرانکو نیز تغییر عقیده داد. در ۱۸ ژوئیه ۱۹۳۶ اعلامیه ای توسط فرانکو قرائت شد که تلاش مصرانه ی او برای سرنگونی نظام جمهوری وقت را اعلام می داشت. دولت اسپانیا سربازانی را برای دستگیری وی به جزایر قناری فرستاد. فرانکو مخفیانه این منطقه را ترک کرده و به مراکش رفت (مراکش از ابتدای قرن بیستم تحت الحمایه مشترک فرانسه و اسپانیا بود). متحدان فرانکو قدرت را در مراکش بدست گرفتند. فرانکو پس از تسلط بر مراکش، نیروهای مسلح تحت فرمان خود را وارد خاک  اسپانیا کرد و طی کودتایی موفقیت آمیز، ناحیه گالیسیا را تسخیر کرد. این کودتا نقطه ی شروع جنگ داخلی خونینی بود که تا ۳ سال بعد به طول انجامید و سرانجام به پیروزی فرانکو منجر شد. او که تا سال ۱۹۷۵ بر اریکه ی قدرت باقی ماند، این پیروزی را بیش از هر چیز مدیون حمایت آلمان نازی، دولت فاشیست ایتالیا، احزاب و گروه های مسلح سلطنت طلب و کلیسای کاتولیک اسپانیا بود.

کودتاهای نظامی مشهور جهان
۳ – معمر القذاقی

قذافی که در خانواده ای عادی و از طبقات پایین جامعه متولد شده بود، فردی جاه طلب به حساب می آمد که در اوان جوانی، کودتایی حیرت آور را در کشورش لیبی به انجام رسانید. در یکم سپتامبر ۱۹۶۹ زمانیکه شاه وقت لیبی -ملک ادریس- به خارج از کشور سفر کرده بود، قذافی به اتفاق ۷۰ نفر از افسران همدستش، کودتایی را در شهرهای طرابلس و بنغازی طراحی نمود. ساختمان های اصلی دولتی در یک چشم به هم زدن بدست کودتاگران افتاد و تنها ظرف دو ساعت، نظام پادشاهی لیبی سقوط کرد. قذافی طی نطقی رادیویی، رژیم پیشین را “مرتجع” و “فاسد” خواند و خودش را رهبر جدید لیبی نامید. او در آن زمان تنها ۲۷ سال داشت. قذافی به مدت ۴۲ سال بر مسند قدرت باقی ماند تا آنکه در جریان تحولات موسوم به “بهار عربی” سرنگون گردید.
۴ – عیدی امین

عیدی امین به عنوان یک نظامی بااستعداد، مراتب و درجات نظامی را به سرعت پیموده بود. او که در اواسط دهه ۱۹۶۰ به بالاترین مقام نظامی اوگاندا رسیده بود، روابط خوبی با رئیس جمهور میلتون اوبوته داشت. اوبوته همان کسی بود که در سال ۱۹۶۲ مقدمات استقلال کشورش از بریتانیا را فراهم آورده بود. این روابط مسالمت آمیز دیری نپایید؛ به زودی این دو تن نسبت به یکدیگر بی اعتماد شدند. اوبوته در ژانویه ۱۹۷۱ برای شرکت در کنفرانسی به سنگاپور رفت. او پیش از ترک کشور، مخفیانه فرمان دستگیری عیدی امین را صادر نمود. امین بی درنگ بر این نقشه واقف شد و در ۲۵ ژانویه ۱۹۷۱ نیروهای تحت فرمان خویش را به سوی پایتخت اوگاندا -شهر کامپالا- هدایت کرد. نیروهای امین در مدت زمانی اندک، ادارات و موسسات مهم دولتی از جمله سازمان رادیو و تلویزیون و فرودگاه را به تصرف درآورده و پیروزی خود را از طریق رادیو به اطلاع عموم رساندند. عیدی امین با وجود اینکه وعده داده بود دموکراسی را به کشور بازگرداند، به مدت هشت سال با مشت آهنین بر کشور حکومت کرد. دیکتاتوری او به مرگ ۳۰۰ هزار نفر از مخالفین منجر شد. عیدی امین سرانجام توسط تبعیدی های مخالف حکومت او و سربازان تانزانیایی، از مقام حکومت خلع گردید. او باقی عمر خویش را در عربستان سعودی به سر برد؛ بی آنکه بابت جنایاتش، ذره ای کیفر ببیند.

کودتاهای نظامی مشهور جهان
۵ – آگوستو پینوشه

فرمانده کل قوای مسلح شیلی بود که درگیر زد و بندهای سیاسی با سازمان اطلاعات و امنیت ایالات متحده آمریکا (سیا) گردید. همکاری با سیا، او را به سوی طرح ریزی کودتایی علیه رئیس جمهور وقت کشور -سالوادور آلنده- کشاند. در ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳ نیروی دریایی شیلی شهر بندری والپارایسو را تحت کنترل خود گرفت. همزمان تانک های ارتش این کشور، کاخ ریاست جمهوری را در مرکز شهر سانتیاگو هدف گرفتند. پینوشه به دو جنگنده نیروی هوایی شیلی دستور داد کاخ ریاست جمهوری را بمباران کنند. ساعتی بعد سربازان به درون کاخ حمله ور شدند. آلنده خودکشی کرد (البته آن طور که منابع رسمی اعلام نمودند). سالوادور آلنده که از طریق انتخاباتی دموکراتیک به قدرت رسیده بود، تمایلات مارکسیستی داشت و همین امر موجبات نگرانی ایالات متحده آمریکا را فراهم آورده بود و سرانجام به بروز کودتای پینوشه منجر گردید. طی روزهای بعد از کودتا، بسیاری از هواداران آلنده دستگیر و حتی عده ای از آنها بدون محاکمه اعدام شدند. دیکتاتور تمام عیار شیلی تا ۱۷ سال بعد بر این کشور حکومت کرد. اسنادی که بعدها از سازمان اطلاعات و امنیت ایالات متحده به بیرون درز کرد، نشان داد که در زمان ریاست جمهور ریچارد نیکسون، ایالات متحده از طریق تبلیغات ضد آلنده، اعمال تحریم های اقتصادی و تماس های مکرر با کودتاگران، در به قدرت رسیدن پینوشه نقش مهمی ایفا نمود.
منبع : تاریخ جهان