با دو مثال زیبای قرآنی آشنا شوید!!

کارهاى خالص، همچون مزرعه‏اى در نقطه‏اى مرتفع است که از خرابى سیل محفوظ است.

انفاق خالص نیز، همانند مزرعه ا‏ى در دامنه کوه و زمین مرتفع است که همه مردم آن را مى‏بینند و از آن لذّت مى‏برند و منّت و آزار بعد از انفاق، همچون باد سوزانى است بر باغى سرسبز و آتشى بر بوستانى خرّم.

وَ مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ تَثْبِیتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّهٍ بِرَبْوَهٍ أَصابَها وابِلٌ فَآتَتْ أُکُلَها ضِعْفَیْنِ فَإِنْ لَمْ یُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌّ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (بقره ـ ۲۶۵)

و مَثل کسانى که اموال خود را در طلب رضاى خداوند و استوارى روح خود انفاق مى‏کنند، همچون مَثل باغى است که در نقطه‏اى بلند باشد (و از هواى آزاد به حدّ کافى بهره بگیرد) و باران‏هاى درشت به آن برسد و میوه‏ى خود را دو چندان بدهد. و اگر باران درشتى نبارد، باران‏هاى ریز و شبنم (ببارد تا همیشه این باغ، شاداب و پر طراوت باشد.) و خداوند به آنچه انجام مى‏دهید بیناست.

نکات آیه

۱ـ جمله ” ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ تَثْبِیتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ” انگیزه‏هاى انفاق صحیح و الهى را بیان مى‏کند و آن دو چیز است: “طلب خشنودى خدا” و “تقویت روح ایمان و ایجاد آرامش در دل و جان”

این جمله مى‏گوید: انفاق کنندگان واقعى کسانى هستند که تنها به خاطر خشنودى خدا و پرورش فضائل انسانى و تثبیت این صفات در درون جان خود و همچنین پایان دادن به اضطراب و ناراحتی هایى که بر اثر احساس مسئولیت در برابر محرومان در وجدان آنها پیدا مى‏شود، اقدام به انفاق مى‏کنند. (بنابراین “من” در آیه به معنى “فى” خواهد بود).

۲ـ جمله “وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ” که در آخر آیه ذکر شده، هشدارى است به همه کسانى که مى‏خواهند عمل نیکى انجام دهند که مراقب باشند کوچک‏ترین آلودگى از نظر نیت یا طرز کار پیدا نکنند؛ زیرا خداوند کاملاً مراقب اعمال آنها است.
پیامبر اکرم صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر کس «لا اله الا الله» بگوید به واسطه آن کار، درختى در بهشت براى او کاشته مى‏شود و همچنین است هر کس «الله اکبر» بگوید. شخصى به پیامبر گفت: پس درختان ما در بهشت بسیار است! حضرت فرمودند: آرى، به شرط آنکه آتشى به دنبال آن نفرستید و آن را نسوزانید
پیام‏های این آیه

۱ـ اگر هدف، تحصیل رضاى خداوند و رشد و کمال روحى باشد، کارها بارور مى‏شود. «ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ»، «فَآتَتْ أُکُلَها ضِعْفَیْنِ»

۲ـ اخلاص، ساده به دست نمى‏آید، باید به سراغ آن رفت. «ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ»

۳ـ کارهاى خالص، همچون مزرعه‏اى در نقطه‏اى مرتفع است که از خرابى سیل محفوظ است. «بِرَبْوَهٍ أَصابَها»

۴ـ اگر هدف خدا باشد، از جلوه‏ها و جمال‏ها هم محروم نمى‏شویم.

مخلصین در جامعه محبوب‏تر از ریاکارانند. «جَنَّهٍ بِرَبْوَهٍ» انفاق خالص، همانند مزرعه‏ اى در دامنه کوه و زمین مرتفع است که همه مردم آن را مى‏بینند و از آن لذّت مى‏برند.

۵ـ مهم‏تر از امکانات، بهره‏گیرى از امکانات است. بارانِ ریز یا درشت مهم نیست، مهم آن است که زمین بتواند آن را جذب کند. «فَإِنْ لَمْ یُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌّ»
یک مثال جالب دیگر براى انفاق هاى آلوده به ریا و منت‏

أَ یَوَدُّ أَحَدُکُمْ أَنْ تَکُونَ لَهُ جَنَّهٌ مِنْ نَخِیلٍ وَ أَعْنابٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ لَهُ فِیها مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ وَ أَصابَهُ الْکِبَرُ وَ لَهُ ذُرِّیَّهٌ ضُعَفاءُ فَأَصابَها إِعْصارٌ فِیهِ نارٌ فَاحْتَرَقَتْ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ (بقره ـ ۲۶۶)
آیا کسى از شما دوست دارد که باغى از درختان خرما و انگور داشته که از زیر درختان آن نهرها در جریان و براى او در آن (باغ) از هرگونه میوه‏اى وجود داشته باشد و در حالى که به سن پیرى رسیده و فرزندانى (کوچک و) ضعیف دارد، گردبادى همراه با آتش سوزان به آن باغ بوزد و باغ را یکسره بسوزاند. این چنین خداوند آیات را براى شما بیان مى‏کند تا شاید اندیشه کنید.

در این آیه مثال گویاى دیگرى، براى مسأله انفاق آمیخته با ریاکارى و منت و آزار و اینکه چگونه این کارهاى نکوهیده آثار آن را از بین مى‏برد، بیان شده است.
نکته‏ها

۱- این مثال هاى پى در پى که هر کدام از دیگرى گویاتر و ظریف‏تر است، همه در ارتباط با مسائل زراعى است، چرا که نه تنها براى مردم مدینه که این آیات در آنجا نازل شد و مردمى زراعت پیشه بودند، بلکه براى تمام مردم دنیا که به هر حال بخشى از زندگى آنان را مسائل زراعى تشکیل مى‏دهد، آموزنده بوده و هست.

۲- از جمله ” وَ أَصابَهُ الْکِبَرُ وَ لَهُ ذُرِّیَّهٌ ضُعَفاءُ” (صاحب آن باغ، پیر و سالخورده باشد و فرزندانى کوچک و ناتوان داشته باشد) استفاده مى‏شود که؛ انفاق و بخشش در راه خدا و کمک به نیازمندان، همچون باغ خرمى است که هم خود انسان از ثمرات آن بهره‏مند مى‏شود و هم فرزندان او، در حالى که ریاکارى و منت و آزار، هم سبب محرومیت خود او مى‏شود و هم نسل هاى آینده که باید از ثمرات و برکات اعمال نیک او بهره‏مند گردند، محروم خواهند شد و این خود دلیل بر آن است که نسل هاى آینده در نتایج اعمال نیک نسل هاى گذشته سهیم هستند.

از نظر اجتماعى نیز چنین است؛ زیرا محبوبیت و اعتمادى که پدران بر اثر کار نیک در افکار عمومى پیدا مى‏کنند، سرمایه بزرگى براى فرزندان آنها خواهد بود.

۳- جمله ” إِعْصارٌ فِیهِ نارٌ” (گردبادى که در آن آتشى باشد) ممکن است اشاره به گردبادهاى ناشى از بادهاى “سموم” و سوزان و خشک کننده باشد و یا گردبادى که از روى خرمن آتشى بگذرد و طبق معمول که گردباد هرچه را بر سر راه خود بیابد با خود همراه مى‏برد، آن را از زمین برداشته و به نقطه دیگرى بپاشد.

ممکن است اشاره به گردبادى باشد که به همراه صاعقه به نقطه‏اى اصابت کند و همه چیز را تبدیل به خاکستر نماید.

در هر حال اشاره به نابودى سریع و مطلق است. (” اعصار” در لغت به معنى گردباد است که به هنگام وزش باد، از دو سوى مخالف تشکیل مى‏گردد و به شکل عمودى است که یک سر آن به زمین چسبیده و سر دیگر آن در آسمان است و گاه بسیارى از اشیاء را با خود مى‏برد.)
جمله” وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ” که در آخر آیه ذکر شده، هشدارى است به همه کسانى که مى‏خواهند عمل نیکى انجام دهند که مراقب باشند کوچک‏ترین آلودگى از نظر نیت یا طرز کار پیدا نکنند زیرا خداوند کاملا مراقب اعمال آنها است
یک مسئله قابل توجه در این آیه

انسان هنگامى که پیر و عیالمند شد، توان تولیدش از بین مى‏رود، ولى نیاز و مصرفش شدید مى‏شود. حال اگر منبع درآمدش نیز نابود شود، به ذلّت کشیده مى‏شود.

انسان در قیامت، از یک‏سو توان عمل صالح ندارد و از سوى دیگر نیازش شدید است. در این حال اگر کارهاى صالحش با منّت و ریا محو شده باشد، به چه ذلّتى مى‏رسد؟!!
یک تذکر

پیامبر اکرم صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر کس «لا اله الا الله» بگوید به واسطه آن کار، درختى در بهشت براى او کاشته مى‏شود و همچنین است هر کس «الله اکبر» بگوید.

شخصى به پیامبر گفت: پس درختان ما در بهشت بسیار است! حضرت فرمودند: آرى، به شرط آنکه آتشى به دنبال آن نفرستید و آن را نسوزانید. (بحارالانوار، ج ۸، ص ۱۸۶)
پیام‏های این آیه

۱ـ خودت را به جاى دیگران بگذار تا مسائل را خوب درک کنى. «أَ یَوَدُّ أَحَدُکُمْ»

۲ـ از مثال‏هاى طبیعى که زمان و مکان و عصر و نسل در آن اثر نمى‏گذارد، استفاده کنیم. «جَنَّهٌ مِنْ نَخِیلٍ وَ أَعْنابٍ»

۳ـ منّت و آزار بعد از انفاق، همچون باد سوزانى است بر باغى سرسبز و آتشى بر بوستانى خرّم. «فَاحْتَرَقَتْ»

۴ـ رشد یافتن، تدریجى است، ولى تخریب و حبط عمل در یک لحظه است. «فَأَصابَها إِعْصارٌ فِیهِ نارٌ فَاحْتَرَقَتْ»

۵ـ مثال‏هاى قرآن، براى فکر کردن است. «لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ»