تاریخ کشورها - پایگاه دانلود رایگان کتاب | دانلود کتاب

بخش اول – شرح وقایع انقلاب
۱- درباره نظام فرهنگی و معیشتی چین
در قرن ۱۹ ، دولت و ملت چین در یک هماهنگی دیرینه ای با یکدیگر همراه بودند. در آن زمان سه چهارم مردم چین کشاورز بودند و چهار پنجم درآمد ملی از محل محصولات کشاورزی تامین می شد.
در واقع اقتصاد چین سنتی مبتنی بر کشاورزی بود. بهمین لحاظ امپراطوریهای مختلف چین ، همواره اقداماتی را در جهت حفظ روابط نزدیک با روستائیان انجام می دادند و آن را برای بقای حکومت خود ضروری می دانستند. این حکومتها با آمادگی قبلی و مجهز بودن در مقابل خشکسالی و سیل ، سیستمهای آبیاری و کنترل آب سیاستهای عمده و اصلی خویش را اعمال می نمودند. این نظام کشاورزی و حمایت دولتی باعث یک نوع تعادل در نظام معیشتی چین می شده بود. از لحاظ فرهنگی نیز آموزش و فرهنگ در آن زمان بر اساس آئین کنفسیوس قرار داشت که بیش از هر چیز بر هماهنگی با طبیعت تاکید داشت. اما در قرن ۱۹ هجوم کشورهای خارجی این نظام هماهنگ را بر هم زد و اقتصاد کشاورزی چین را از هم پاشید.
۲- پیش زمینه های انقلاب (جنگ تریاک)

سالهای بین ۱۸۳۹ ، یعنی زمانی که هجوم کشورهای غربی به چین آغاز شد، تا سال ۱۹۴۹، زمانی که چین به یک جامعه ی سوسیالیستی تبدیل گردید، را می توان دوران از هم پاشیدگی نظام قدیم و شروع نظام جدید دانست.
اولین بار در اوایل قرن ۱۶ چین با کشورهای غربی ارتباط برقرار کرد. در آن زمان چینی ها، غربی ها را وحشی تلقی می نمودند و خود را « خواشیا » یعنی چینی و غربیها را « ائی دی » یعنی وحشی می نامیدند. چین یک جامعه ی مستقل بود و چه از لحاظ مادی و چه از لحاظ فرهنگی نیازی به کشورهای دیگر احساس نمی کرد و همین امر هم علت نفوذ ناپذیری چین از سوی غربیها بود چرا که آنها نسبت به کالاهای خارجی بی نیاز بودند. غربیها تنها از طریق صادرات کالاهای مورد نیاز چینی ها می توانستند به درون این کشور نفوذ کنند، و سرانجام راهی برای آن یافتند، یعنی کالایی که در کشور چین وجود نداشت و این کالا تریاک بود.
ورود تریاک به بنادر چین باعث رونق بسیار این تجارت در چین شده بود و بازرگانان غربی از تجارت این کالا سود فراوانی می بردند. دولت چین که به نوعی متوجه نفوذ بیگانگان از طریق این کالا شده بود ، در سال ۱۸۳۹ ماموری به نام «لین زشو» را گسیل داشت تا تجارت تریاک در بندر کانتون را متوقف کند. او تمام انبارهای تریاک را تصرف کرده و آنها را به آتش کشید. هم بازرگانان انگلیسی و هم آمریکایی از این اقدام ضرر بسیاری دیدند و در این میان انگلیسیها دست به اعتراض و عمل متقابل زدند و جنگ تریاک در سال ۱۸۳۹ آغاز شد و تا ۱۸۴۲ ادامه یافت و با پیروزی قاطع بریتانیا همراه شد. نتیجه ی این جنگ سه ساله امضای قرارداد دانکن میان چین و انگلستان بود که بر طبق آن بریتانیا پنج بندر اصلی یعنی کانتون ، فوچو ، نیکپو ، شانگهای و آموی را در اختیار گرفت.
در طی صد سال بعد کشور چین همینطور امتیاز به دولتهای غربی از جمله آمریکا ، فرانسه ، اتریش ، مجارستان ، بلژیک ، ژاپن ، هلند ، روسیه ، اسپانیا و حتی پرو می داد. می توان گفت که در سال ۱۸۸۹ قدرتهای جهانی تمامی سواحل چین را در اختیار داشتند و طبق قراردادهایی به مدت زمان ۲۵ الی ۹۰ سال این سواحل را از دولت چین رهن نمودند.
عوامل شکست چین در جنگ تریاک
از جمله عواملی که باعث شکست چین در برابر انگلستان در جنگ تریاک بود، عبارتند بودند از:
اول این که علت شکست امپراطوری « دانگ گوانگ » در جنگ تریاک، عقب ماندگی آنها از لحاظ فکری و تسلیحاتی بود. پیروی این حکومت از سنتهای دست و پاگیر و عدم اتخاذ سیاستهای اصلاح طلبانه و قبول تغییرات لازم در کشور باعث شکست نظام منچو گردید، در حالیکه غربیها اسلحه و ماشین آلات و تفکرات جدیدی داشتند، فرمانروایان چینی همچنان بر سنت ها دیرین خود تاکید داشتند.
دوم وجود بوروکراسی عظیمی در چین بود که بر محوریت امپراطور قرار داشت. قدرت بیش از حد امپراطوران منچو که نمایندگان دولتی را خود شخصا انتخاب می کردند، و آنها را نوزای به معنی برده می خواندند، باعث بوجود آمدن ساختاری بسته گردید.
و عامل سوم را می توان در نظام آموزشی چین جستجو نمود که بر مبنای آموزه های کنفسیوس قرار داشت و با دانش و بینش مدرن همخوانی نداشت.
۳- شورش تایپینگها
در دو دهه پس از جنگ تریاک، ۶ شورش همزمان در سراسر کشور به وقوع پیوست. اولین شورش و مهمترین آنها در جنوب به وقوع پیوست و شورش تایپینگها بود که بین سالهای ۶۴-۱۸۵۰ به وقوع پیوست و منجر به ایجاد حکومت تایپینگها شد. در همین سالها شورش دیگری در شمال کشور توسط «نین» ها بین سالها ۹۸-۱۸۵۳ برپا شد و چهار شورش هم از سوی مسلمانان چین در شمال غربی بین سالهای ۷۲ – 1855، جنوب غربی از سال ۱۸۶۲ تا ۱۸۷۳، آسیای مرکزی بین سالهای ۷۶ – 1862 و مجددا در آسیای غربی بین سالهای ۸۷ – 1866 رخ داد.
شورش تایپینگها بر علیه نظام منچو، ریشه در فقر مردم داشت. رهبری این شورش بر عهده « خونگ شی چوان » قرار داشت. او تحت تاثیر میسیونرهای پروتستان قرار گرفته بود و ادعا داشت که طبق فرمان الهی بر ضد حکومت امپراطوری قیام کرده است. در سال ۱۸۴۸ او جامعه ای به نام « جامعه ی خداپرستان » را تشکیل داد و از طریق آن می خواست حکومت منچو را براندازد.
این جنبش پیشرفته ترین جنبش سیاسی و مذهبی قرن نوزدهم در چین بود. جنبش تایپنگها با شعارهای تقسیم عادلانه زمین ، مالکیت اشتراکی ، برادری و برابری زن و مرد آغاز گردید و توانست اکثریت مردم چین را با خود همراه سازد و در سراسر کشور توسعه یابد. این جنبش در سال ۱۸۵۳ نانکن و قسمت اعظم جنوب چین را تصرف کرد و برای مدت کوتاهی به نظر می رسید که پیروز خواهد شد چرا که آنها همه ی عوامل موفقیت را داشتند: ایدئولوژی پیشرفته ی مذهبی ، افکار ملی گرایی سنتی، خلق استثمار شده ، و حمایت کامل آنها از شورش ، رهبری قدرتمند و اندیشمند ، و بالاخره برنامه اصلاحی پیشرفته.
در برنامه های اصلاحی آنها ، عقاید مذهبی مسیحی و ایدئولوژی سنتی در هم آمیخته بود. تلاشهای زیادی برای مالکیت عمومی ، تقلیل مالیات بر کشاورزان ، ممنوعیت تریاک و رشوه خواری و ایجاد تقویم جدید و حمایت از ادبیات محلی (سنتی) در دوران قدرت تایپینگ انجام گرفت. برای مثال در برنامه ارائه شده توسط کادر رهبری شورش تایپینگ مقرر شده بود که تا استقرار کامل « حکومت آسمانی » ، ازدواج و کشیدن تریاک به کلی در سراسر حوزه حکومتی تایپینگ ممنوع باشد.
اما با این حال آنها نتوانستند در رویکرد انقلابی شان موفق شوند چرا که آنها افراد کاردان و توانایی را برای ایجاد حکومت اداری در مناطق تحت اشغال و … در اختیار نداشتند.
عامل دیگر ارتباط دولت منچو با کشورهای غربی بود که پس از آنها پس از چند قرارداد استعماری و استثماری بین دربار منچو قدرتهای بزرگ غربی، بین سال ۶۰-۱۸۵۸ ، دولت منچو توانست حمایت دولتهای غربی را جلب کند و با کمک آن کشورها ، این جنبش مردمی را سرکوب نماید.
۴- رفورم صد روزه
پس از شکست چین از ژاپن در سال ۱۸۹۴ – ۱۸۹۵ برنامه رفورم صدروزه به اجرا گذاشته شد. که طی آن اصلاح طلبی به نام « کانگ یوی » که در راس یک گروه هزار و دویست نفری از روشنفکران چینی که همگی کاندیدای ماندارین یعنی امتحان دولتی بودند، خواستار انتقال پایتخت به منطقه ای امن تر در مرکز چین، عدم اجرای قرارداد چین و ژاپن و اصلاح کلی حکومت شد. او در واقع خواستار یک حکومت مشروطه شبیه حکومت « میجی » در ژاپن بود و در ضمن از امپراطور تقاضا کرد که نظام امتحانی برای کارمندان دولت را که بر پایه نظام سنتی استوار بود، از میان بردارد و یک نظام پیشرفته متکی بر علوم غربی و تجربی را در چین جایگزین آن کند و مواد امتحانی نیز بر پایه علم جدید استوار گردد. او خواستار استفاده از معابد بودایی به عنوان مدارس جدید شد و می خواست یک سازمان ترجمه آثار غربی را نیز ایجاد کند.
برنامه های اقتصادی کانگ شامل تشویق تجارت و توسعه خطوط راه آهن و ایجاد کارخانه های متعدد در چین بود. علاوه بر آن برنامه هایی نیز برای توسعه صنایع معدنی و کشاورزی ارائه داد. همچنین او سعی داشت که نظام حکومتی را تغییر داده و دربار را از بین ببرد.
اما برنامه های اصلاح طلبانه ی کانگ با مخالفت شدید درباریان و کسانی که به نظام قدیم متکی بودند ، روبرو شد که در راس آنها ملکه داوگار قرار داشت. ملکه جلوی این برنامه های اصلاحی را گرفت و کانگ نیز پس از این ماجرا به خارج از کشور گریخت. در واقع نظام سنتی چین نتوانست این اصلاحات گسترده را در درون خود هضم نماید. در ادامه ی راه او دکتر « سون یات سن » توانست این جنبش رفورمیستی را تبدیل به انقلاب ملی کند.
۵- سون یات سن و انقلاب بورژوایی سال ۱۹۱۱
سون یات سن در مقایسه با کانگ یوی، نه تنها جمهوریخواهی انقلابی به شمار می آمد بلکه دارای شخصیتی مقتدر ، سیاستمدار ، انقلابی و مبارز بود و از طرفی تحت تاثیر دموکراسی غربی قرار داشت. او از اوایل زندگی خود به سیاست عشق می ورزید و سرنگونی نظام فاسد منچو به وسیله جنبش انقلابی را در راس کارهای خود قرار داده بود. پس از شکست چین در جنگ با ژاپن سو نیات سن، انجمن جدید چین را با عنوان « شین جونگ خوئی » تشکیل داد و در سال ۱۸۹۴ به طور علنی خواستار سرنگونی امپراطوری منچو شد.
او اصولی را مطرح کرد که بعدها با عنوان سه اصل خلق از آنها یاد شد.
۱- مین جو: اخراج منچوها از چین و استقرار حاکمیت مردم .   
۲- مین چوان: ایجاد جمهوری در چین با عنوان اصل حاکمیت مردم.    
۳- مین شنگ: تقسیم عادلانه زمین و ملی کردن مالکیت در چین با عنوان اصل بهزیستی مردم.
این بخش در نهایت به انقلاب بورژوا دموکراتیک ۱۹۱۱ چین مبدل شد و نظا امپراطوری ۵ هزارساله چین را برای همیشه از میان برداشت. در سالهای بعد سون یات سن انجمن « اتحاد مشترک » خود را تجدید سازمان کرد و آن را حزب ملی « گومین دانگ » نامید. حزب ملی، یک حزب دموکراتیک با عضویت آزاد بود. هدف سو نیات سن از تشکیل این حزب فراهم آوردن زمینه هایی برای انجام برنامه سیاسی خود، تحت عنوان « سه اصل خلق » بود و معتقد بودکه اجرای این اصول چین را از منجلاب فساد سیاسی نجات خواهد داد و مردم را به « حاکمیت بر خود » خواهد رساند.
از طرفی دیگر سون یات سن بسیار کوشید که با قدرتهای غربی ارتباط برقرار کند و با اتکاء بر اصول همزیستی مسالمت آمیز با این کشورها روابط حسنه داشته باشد، اما به دلیل این که قدرتهای غربی هر کدام از یکی از قدرت طلبان و نظامیان چین حمایت می کردند سیاست سو نیات سن در این مورد شکست خورد. در نتیجه او به سوی شرق و شوروی تمایل یافت. سو نیات سن در سال ۱۹۲۳ از مستشاران شوروی دعوت کرد که به حزب گومین دانگ سازمانی جدید داده و کادرهای آن را آموزش دهند. پس از مدت یک سال ، « گومین دانگ جدید » به پیروی از نمونه شوروی سازمان یافت و یک اکادمی نظامی در « وامپائو » برای آموزش نظامی به وسیله مستشاران نظامی شوروی ایجاد شد که چیان کای شک به عنوان اولین رئیس و چوان لای رئیس اداره ی سیاسی آن بودند.
۶- حزب کمونیست چین و انقلاب
حزب کمونیست چین یک حزب سیاسی پرولتری بود که در آن دوران برپایه تئوری انقلابی و سبک کار مارکسیستی ـ لنینیستی بنا شده بود. از نظر آنها‏ پرولتاریا عظیم ترین طبقه تاریخ بشری است، که از نظر ایدئولوژیک و سیاسی، نیرومندترین طبقه انقلابی به شمار می آید. کمونیستها چنین اذعان داشتند که در جامعه کهن، این پرولتاریا بود که از ظالمانه ترین بهره کشی و ددمنشانه ترین ستم ها رنج می برد، آه در بساط نداشت، مالک وسائل تولید نبود و صرفاً از قبل فروش نیروی کار خود زنده بود. بدین جهت پرولتاریا بنا به موقعیت اقتصادی و سیاسی خود، عمیقترین نفرت ها را از طبقات استثمارگر به دل دارد و دارای وسیع ترین دید از موقعیت تاریخی خود می باشد.
در آن زمان آنها معتقد بودند که پرولتاریای چین از یک ستم سه گانه رنج می برد: ستم امپریالیسم، ستم سرمایه داری و ستم فئودالیسم.
اما این طبقه که بر سرنوشت جمعی خویش آگاه است در قالب حزب کمونیست منافع مشترک خویش را دنبال می کند. همچنان مائو در این رابطه اشاره دارد که “حزب کمونیست، حزبی سیاسی است که در جهت منافع ملت و خلق عمل نموده و مطلقاً هیچ هدف خصوصی را تعقیب نمی کند.”
در سال ۱۹۲۱ زمانی که حزب کمونیست چین تشکیل شد، چین با بحرانهای شدیدی روبرو بود. اضمحلال نظام امپراطوری چین در سال ۱۹۱۱، دخالت و تجاوز خارجی ( از سوی ژاپن، بریتانیا، فرانسه و ایالات متحده)، اثرات جنگ اول جهانی و انقلاب روسیه، و نیز فعالیت قدرتمندان محلی و فئودالها و نیز اثرات جنگ جهانی اول که باعث ویرانی و اضمحلال مراکز صنعتی چین در شهرهای بزرگ شده بود باعث وخامت و نابسامانی شدیدی در اوضاع کشور گردیده بود. در چنین شرایطی حزب کمونیست و جنبش های کارگری فعالیت خویش را آغاز کردند.
حزب کمونیست چین در آغاز به منظور دست یافتن به پیروزی و جایگاه مردمی، اعلام کرد که گومین دانگ باید از قدرت ساقط شود ولی هرگونه امیدواری به توطئه نظامی برای دستیابی به استقلال را امری واهی تلقی کرد. این حزب با وجود داشتن برنامه های مشخص، از گروه کوچکی از روشنفکران تشکیل شده بود و پایگاه توده ای (کارگری) نداشت. این حزب می کوشید هر چه زودتر با استفاده از هرج ومرج داخلی، موجودیت سیاسی خود را به دست آورد. در سال ۱۹۲۱ آنها دارای ۵۷ عضو و در سال ۱۹۲۳ دارای ۴۳۲ عضو بودند.
با وجود محدود بودن اعضا این حزب در اعتصابات کارگری در اوایل دهه ۱۹۲۰ نقش فعالی داشت و باعث ایجاد اعتصاب بزرگ هنگ کنگ در سال ۱۹۲۱ شد. اما آنها در سال ۱۹۲۳ از کارفرمایان چینی شکست خوردند چرا که بدون تجربه کافی، امنیت نظامی و تضمین حقوق کارگران امکان پیروزی جنبش کارگری ممکن نبود.
همچنین آنها در مبارزاتشان بر علیه کارفرمایان ( چه چینی و چه خارجی ) رقیبی همچون گومین دانگ را نیز پیش رو داشتند.
دولت شوروی که تا آن زمان حامی فعالیتهای گومین دانگ در چین بود می کوشید حزب کمونیست چین را به اتحاد با گومین دانگ ترغیب نماید. آنها به وضوح در بیانیه هایشان از گومین دانگ حمایت می کردند: « برای حزب ما این موفقیت فراهم شد که بتوانیم رهبری اولین انقلاب پرولتاریایی جهان را به عهده بگیریم … ما ایمان داریم که گومین دانگ موفق خواهد شد همین نقش را در شرق ایفا کند ». (انقلاب چین، بهزاد شاهنده، ص ۳۰)
بدین ترتیب در اواخر سال ۱۹۲۴ که جنبش بزرگ دهقانی سراسر چین را در بر گرفته بود، گومین دانگ که تحت حمایت دولت شوروی قرار داشت از حزبی متشکل از چند سیاست مدار قدرت طلب به حزبی که مدعی قدرت در ساسر چین بود، تبدیل شده بود. در این زمان جناح راست حزب که متشکل از برخی از مالکین و سرمایه داران بودند، رو به افزایش نهاد و قدرت بیشتری گرفت. همین رشد جناح راست حزب گومین دانگ بود که در ادامه باعث اختلافات و تنش های بیشتر آنها با حزب کمونیست که پیرو حقوق کارگران و ضعفا بود، شد.
۷- جنبش سیم ماه مه
جنبش سیم ماه مه با تظاهرات کارگران چینی بر علیه کارفرمایان ژاپنی آغاز گردید و ریشه آن در این بود که یک کارفرمای ژاپنی یک کارگر چینی را به قتل رسانده بود. در مراسم سوگواری اینک کارگر ، ۵ هزار نفر در شانگهای شرکت کردند و در سیم ماه مه در تظاهرات دیگری با حمله ی پلیس ده نفر کشته شدند و پنجاه نفر مجروح گشتند. این جنبش بعدها به تشکیل کمیته ی ۱۳ نفری منجر شد که اعتصابات بعدی ای همچون اعتصاب هنگ کنگ را مدیریت کرد. اعتصاب و تحریمی که ۱۵ ماه به طول انجامید و ضربه مهلکی بر اقتصاد هنگ کنگ وارد کرد. اعتصاب توسط کمیته ی ۱۳ نفره ای هدایت می شد و به مسائلی چون غذا ، مسکن ، پوشاک کارگران و خانواده هایشان رسیدگی می کرد و از مراکز قمار و تریاکخانه ها به منظور خوابگاه برای کارگران استفاده می کرد. این کمیته ی اعتصاب با عنوان « دولت شماره ۲ » لقب گرفت. آنها دشمن تجار بزرگ شهر کانتون به شمار می رفتند و به همراه گومین دانگ اداره ی شهر کانتون را بدست داشتند. این کمیته در حقیقت اولین شورای کارگری چین یا بهتر بگوییم اولین « حکومت شورایی کارگری » در چین بود.