مدیریت تولید

مدیریتمدیریت تولید در هزاره سوم
این مقاله، به بررسی و تجزیه و تحلیل فضای اقتصادی حاکم بر پدیده جهانی‌سازی، جریان اطلاعاتی و ویژگی‌های تولید شبکه‌ای که صنایع تولیدی با آن روبه‌رو هستند، می‌پردازد. بررسی و تجزیه و تحلیل فوق‌الذکر بیانگر این مطلب است که تولید شبکه‌ای در فضای نوین اقتصادی می‌تواند به عنوان انقلابی در سازمان‌های تولیدی، مطرح شود.
بر این اساس، مفهوم نوینی بنام MICK4FI (یکپارچگی۱، جریان مواد۲، جریان اطلاعات۳، جریان سرمایه۴ و جریان دانش۵) در سطح سازمان و سطح تولید شبکه‌ای تعریف شده و به عنوان مدل نوینی برای تولید شبکه‌ای مطرح می‌شود. زیرا MICK4FI به منظور دستیابی برای شایستگی‌های محوری سازمان در فضای اقتصادی کنونی و یا به عبارتی، فضای اقتصاد شبکه‌ای، ضروری به نظر می‌رسد.
نتایج به دست آمده، بیانگر تفکری نوین پیرامون تدوین راهبردهای تولیدی سازمان و ارائه روشی پایدار برای حفظ یکپارچگی منابع تولید شبکه‌ای می‌باشد.
 
در فضای اقتصادی نوین، سیستم‌های تولیدی همراه با توسعه فناوری‌های شبکه‌ای می‌بایست به سمت تولید شبکه‌ای حرکت کنند. اگر سازمان‌ها تمایل به کسب شایستگی‌های محوری داشته باشند می‌بایست از اینترنت برای تأمین نیازهای بازار استفاده کنند و از حداکثر مزایای منابع موجود در اینترنت بهره‌مند شوند.
امروزه، سازمان‌ها نباید خود را در به کارگیری منابع نظیر: منابع اطلاعاتی، سرمایه، مواد خام و دانش، محدود کنند، بلکه باید زمینه لازم برای جریان‌ها و عوامل تسریع‌کننده جهانی را ایجاد کنند. زیرا رقابت در زنجیره ارزش صورت می‌گیرد و سازمان به تنهایی رقابت نمی‌کند. بنابراین اگر مشتریان اطلاعات مربوط به تقاضای خود را ارسال کنند، سازمان‌های همبسته در زنجیره ارزش می‌بایست بلافاصله به آن پاسخ دهند، محصول مورد نظر آنها را در کوتاه‌ترین زمان، طراحی و تولید کرده و از این طریق شایستگی کل زنجیره ارزش را توانمند کنند. همراه با توسعه اینترنت، نیازهای مشتریان نیز متفاوت شده است. به بیان دیگر، مشتریان خواهان محصولات منحصر بفرد، تحویل در کوتاه‌ترین زمان و ارائه خدمات در سطح بین‌المللی هستند. در شرایط کنونی، سازمان‌ها اقدام به کوتاه نمودن دوره طراحی و تولید محصولات با هدف تأمین نیازهای متفاوت مشتریان کرده‌اند. زیرا از طریق ارائه پاسخ سریع به نیازهای بازار می‌توانند از شایستگی‌های قوی‌تری برخوردار شوند. بنابراین، رقابت در زنجیره ارزش تحت شرایط نوین اقتصادی می‌تواند به سازمان‌ها در همکاری با یکدیگر کمک کند و روابط برنده- بازنده۶ سازمان‌ها را به روابط برنده- برنده۷ و در برخی موارد به برند‌گی چندگانه۸ تغییر دهد. این نوع روابط بین سازمان‌ها باعث دسترسی به منابع مناسب شامل سرمایه، فناوری، بازار و ارائه خدمات در سطح بین‌الملل با هدف تأمین نیازهای متفاوت مشتریان می‌شود. در صورتی که بتوان از طریق شبکه اینترنت، اطلاعات را سریع و صحیح منتقل کرد باعث کسب مزایایی نظیر: کاهش هزینه خرید، کاهش موجودی انبار، کوتاه کردن دوره تولید محصول، کاهش هزینه بازاریابی، ارائه خدمات به مشتری با کیفیت بالا، توسعه کانال‌های توزیع و غیره می‌شود.
استفاده گسترده از فناوری اطلاعات در سازمان‌ها باعث بهبود و تقویت مدیریت یکپارچگی جریان مواد۹، جریان سرمایه۱۰، جریان منابع انسانی۱۱ و جریان اطلاعات۱۲ و مدیریت شرکت باعث تقویت شایستگی‌های سازمان می‌شود.
نتیجه‌ای که براساس تجزیه و تحلیل فوق‌الذکر می‌توان ارائه کرد، حاکی از این مطلب است که سازمان‌های تولیدی می‌بایست با فضای نوین اقتصادی سازگار شوند. بر این اساس، دانش، ویژگی‌های تولید شبکه‌ای و جهت‌گیری‌های تولید در فضای نوین اقتصادی در مقاله حاضر معرفی و تجزیه و تحلیل می‌شوند.
تولید شبکه‌ای
تولید شبکه‌ای۱۳، بر تولید چابک۱۴ مبتنی است. به بیان دیگر، مفهوم به‌کارگیری فناوری‌های اینترنتی و متحدان استراتژیک پویا با حداکثر کارایی را در برمی‌گیرد. این امر، نیازمند ارائه ترکیب جدیدی از منابع تحقیقاتی، طراحی، تولید و توزیع محصول به صورت کارا می‌باشد که باعث تقویت توانایی سازمان در پاسخگویی به نیازهای بازار و شایستگی سازمان می‌شود. صنایع تولیدی می‌بایست از تولید شبکه‌ای به عنوان فناوری پیشرفته شبکه‌ای استفاده کنند و منابع اطلاعاتی، سرمایه، فناوری، دانش و غیره را تسهیم کنند. زیرا سازمان‌هایی که به نیازهای بازار به سرعت پاسخ می‌دهند، باعث ارتقای شایستگی‌های محوری خود در زمینه طراحی و تولید در کوتاه‌ترین زمان می‌شوند.

ویژگی‌های تولید شبکه‌ای
چالاکی و انعطاف‌پذیری را می‌توان از ویژگی‌های تولید شبکه‌ای دانست. سازمان‌هایی که در یک زنجیره ارزش هستند، در عین حال که در بازارهای مختلفی کالای خود را توزیع می‌کنند، سفارشات را در یک زمان از طریق تولید شبکه‌ای دریافت می‌کنند و می‌توانند بلافاصله پس از دریافت سفارش به آن پاسخ داده و برای طراحی و تولید محصول مورد نظر مشتریان، آن را به سازمان دیگری در زنجیره ارزش ارائه دهند.
تمامی سازمان‌های موجود در زنجیره ارزش قادرند کسب و کار را با استفاده از تولید شبکه‌ای انجام دهند. زیرا مشتریان خواهان محصولاتی هستند که متنوع و منحصر بفرد باشند. در نتیجه، سازمان‌ها می‌بایست منعطف باشند و با تغییرات بازار سازگار شوند. تصور کنید یکی از مشتریان، رایانه‌ای با ویژگی‌های خاص سفارش دهد که متناسب با رایانه‌های تولیدی شرکت نباشد. در این شرایط، شرکت باید از انعطاف بالایی برخوردار باشد و نیازهای ویژه مشتریان را به سرعت پاسخ دهد. شرکت به منظور برخورداری از این انعطاف باید هزینه بالایی را پرداخت کند و این هزینه می‌بایست در رایانه‌هایی که مشتریان سفارش می‌دهند لحاظ شود. این امر باعث افزایش قیمت رایانه در مقایسه با رایانه‌های معمولی می‌شود. با استفاده از تولید شبکه‌ای، شرکت قادر خواهد بود از مزایای اینترنت (از جمله فناوری، منابع انسانی، موقعیت جغرافیایی و غیره) در مکان‌های مختلف به نحو شایسته‌ای استفاده کند و تولید کننده در زمانی واحد به عناصر و امکانات اصلی و فرعی مختلف و دیگر تولیدکنندگان پویا دسترسی خواهد داشت، از این طریق باعث تقویت شایستگی‌های خود می‌شود و از انعطاف بالایی برخوردار شده و هزینه خود را کاهش می‌دهد. به بیان دیگر، سازمان با استفاده از توانایی‌های دیگر تولیدکنندگان، محصول مورد نظر مشتری را با کیفیت بالا تولید می‌کند.
جهت‌گیری صنایع تولیدی و تولید شبکه‌ای تجزیه و تحلیل فوق حاکی از این مطلب است که تولید شبکه‌ای به واسطه جابه‌جایی سریع و صحیح اطلاعات در بین عناصر موجود در اینترنت (شرکاء)، منابع بین‌المللی را بین تولیدکنندگان توزیع می‌کند و به سازمان‌ها اجازه می‌دهد از شرکای پویا و همراستا با تغییرات بازار برخوردار شوند و از این طریق، شایستگی‌ها و توانایی ارائه پاسخ به بازار را در خود ارتقاء دهند.
امروزه، بسیاری از محققان معتقدند که تولید شبکه‌ای با استفاده از متحدان پویا و یا تولیدکنندگان مجازی قابل اجرا می‌باشد. متحدان پویا، سازمان‌های مجازی موقت هستند و به سازمان در تأمین تغییرات بازار و بهینه‌سازی منابع متغیر کمک می‌کنند و از این طریق می‌توانند باعث ارتقای شایستگی‌ها و توانایی‌های سازمان‌های متحد شوند.
متحدان پویا با استفاده از تولید شبکه‌ای قادرند اطلاعات، فناوری، دانش و غیره را تسهیم کنند و از منابع مختلف به منظور طراحی، تولید و فروش محصول، حداکثر استفاده را به عمل آورند. همچنین از این طریق هزینه‌ها و ریسک موجود را کاهش می‌دهند.
تولید مجازی مبتنی‌بر فناوری تولید، فناوری مدل‌سازی و فناوری شبیه‌سازی می‌باشد. به بیان بهتر، ترکیب فنون پیشرفته تولید، دانش طراحی رایانه، هوش مصنوعی، فناوری شبیه‌سازی، فناوری چند رسانه‌ای و غیره است که در یک سخن، ترکیبی از دانش‌های متعدد را در برمی‌گیرد و منعکس‌کننده تمامی عملیات و فرایندهای تولید محصول به صورت شبیه‌سازی فضای تولید است. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت که تولید شبکه‌ای همراستا با توسعه فناوری اطلاعات و فضای نوین اقتصادی صنایع تولیدی حرکت می‌کند و در صورتی که تولیدکننده تمایل به استفاده از تولید شبکه‌ای داشته باشد باید جریان مواد، اطلاعات، سرمایه و دانش را یکپارچه کند. این شیوه تولید عبارت است از تولید شبکه‌ای مبتنی‌بر MICK-4FI.
تولید شبکه‌ای مبتنی‌بر MICK-4FI
MICK-4FI بیانگر حروف اختصاری یکپارچگی۱۵ جریان مواد۱۶، جریان اطلاعات۱۷، جریان سرمایه۱۸ و جریان دانش۱۹ است و تولید شبکه‌ای مبتنی‌بر MICK-4FI شامل دو سطح سازمان و سطح شبکه می‌شود.
تولید شبکه‌ای مبتنی‌بر MICK-4FI از سازمان‌های موجود در زنجیره ارزش می‌خواهد تا به تغییرات بازار به سرعت پاسخ دهند و چهار جریان (۴F)ا۲۰ فوق‌الذکر را سریعاً یکپارچه کنند (شکل ۱).

 
 
 
 
 
شکل ۱: زنجیره ارزش مبتنی‌بر MICK-4FI
MICK-4FI با هدف کسب شایستگی، برای سازمان‌های تولیدی ضروری است. زیرا صنایع تولیدی می‌بایست روشی برای دستیابی به شایستگی‌های محوری مطابق با شرایط نوین اقتصادی در محیط متغیر امروزی بیابند.
با توجه به اینکه بسیاری از سازمان‌های تولیدی یا متحدان استراتژیک آنها توانایی دستیابی به شایستگی‌های محوری مطابق با فناوری پیشرفته اطلاعاتی را ندارند، می‌بایست هزینه بالایی را به منظور دستیابی به این فناوری‌ها بپردازند.
براساس تئوری سازمان‌های صنعتی، هر سازمانی در زنجیره ارزش خاص قرار دارد و به صورت پویا و موقت در جهت تأمین نیازهای بازار و سازگاری با محیط اطلاعاتی و جهانی فعالیت می‌کند. سود حاصله برای سازمان‌ها صرفاً براساس ارزش افزوده نیست، بلکه بر مبنای قدرت چانه‌زنی در زنجیره ارزش می‌باشد و سازمان‌هایی که دارای قدرت چانه‌زنی بالاتری هستند از سود بیشتری بهره می‌برند.
در شکل ۲، تمامی عملیات انجام شده در زنجیره ارزش، ارائه شده است. هر یک از نودها۲۱، نشان‌دهنده سازمان موجود در زنجیره ارزش می‌باشد و هر یک از خطوط بین نودها بیانگر جریان منابع مختلف شامل جریان مواد، جریان اطلاعات، جریان سرمایه و جریان دانش بین آنهاست. نودی که به صورت خطوط منقطع احاطه شده، نمایانگر سازمان اصلی در تعاملات است و تمامی عملیات صورت گرفته در سازمان‌ها، حول سازمان اصلی و به صورت همکاری انجام می‌شود.

 
 
 
 
 
 
شکل ۲: عملیات انجام شده در زنجیره ارزش
زنجیره ارزش از مزایای شبکه، برای دستیابی به تغییرات صورت گرفته در نیازهای بازار و تقاضای مشتریان بهره‌برداری می‌کنند و از این طریق، به اطلاعات دست می‌یابد و از آنها برای تغییر میزان سرمایه خود در شبکه، جستجوی تأمین‌کنندگان شایسته برای دستیابی به دانش پیشرفته، فناوری اطلاعات، سرمایه لازم برای طراحی و تولید محصول مورد نیاز در بازار و همکاری با توزیع‌کنندگان توانمند استفاده می‌کنند. در هر حال، سازمان اصلی در زنجیره ارزش دارای بیشترین سهم بازار، بیشترین سود و کمترین زمان لازم برای توزیع محصول بوده و به بیان بهتر، دارای قدرتمندترین شایستگی‌ها است.
سازمانی که از مدل MICK-4FI استفاده می‌کند به سادگی قابل کپی کردن نیست و قادر است به شایستگی‌های محوری تجهیز شود. زیرا این مدل، سازمان را به منابع مختلفی نظیر سرمایه‌های راکد موجود در جامعه مجهز کرده و از عناصر موجود در زنجیره ارزش استفاده می‌کند. سازمان که از سیستم تولید شبکه‌ای مبتنی‌بر MICK-4FI استفاده می‌کند (شکل ۳) تنها به تولیدکنندگان یا تأمین‌کنندگان، محدود نیست و از فروشندگان نیز استفاده می‌کند.

 
 
 
 
 
 
 
 شکل ۳: طرح تولید شبکه‌ای مبتنی‌بر MICK-4FI
سطح تولید شبکه‌ای
سطح تولید شبکه‌ای MICK-4FI (شکل ۴) بیانگر کل زنجیره ارزش می‌باشد. همانگونه که رقبا در زنجیره ارزش رقابت می‌کنند، ارتباطات بین سازمان‌ها در زنجیره ارزش از حالت رقابت به اتحاد و مشارکت تغییر کرده است.
تمامی سازمان‌ها می‌بایست به مزایای حاصل از زنجیره ارزش، توجه کنند. زیرا دستیابی به این مزایا بر بهینه‌سازی کل زنجیره ارزش، مبتنی است. در شکل شماره ۴ هر یک از نودها بیانگر عناصر موجود در شبکه می‌باشد و همگی آنها در این زنجیره، ارائه خدمت می‌کنند. خطوط جهت‌دار، بیانگر جریان منابع بین سازمان ها و تولید شبکه‌ای MICK-4FI است.
در صورتی که اطلاعات مربوط به تقاضای بازار در زنجیره ارزش دریافت شود، می‌بایست منابع را در کوتاه‌ترین زمان از زنجیره ارزش خارج و یا وارد کرده و جریان مواد، اطلاعات، سرمایه و دانش را به سرعت یکپارچه کرد. همچنین باید توجه داشت که زمان لازم برای وارد نمودن محصول به بازار و دستیابی به سهم بیشتری از بازار، متفاوت است و از این طریق می‌توان به شایستگی‌های اصلی
 دست یافت.

 
شکل ۴: سطح تولید شبکه‌ای MICK-4FI
مقایسه سطح تولید شبکه‌ای با سطح سازمان
همان‌طور که در شکل ۵ و جدول شماره ۱ ارائه شده، سطح سازمان از نظر اثرات اجرایی MICK-4FI با سطح شبکه تأمین، متفاوت است. سازمان اصلی، توانایی یکپارچه‌سازی چهار جریان فوق‌الذکر را دارد، به‌گونه‌ای که در مقایسه با سازمان‌هایی که از MICK-4FI استفاده نمی‌کنند از قدرت چانه‌زنی بیشتری برخوردار بوده و از سهم بیشتری از بازار بهره می‌برند. همان‌گونه که در زنجیره ارزش مطرح می‌باشد، با استفاده از MICK-4FI می‌توان به مزایای بیشتری از جمله سهم و قدرت چانه‌زنی بالاتر در مقایسه با پیش از استفاده دست یافت.

 
 
 
 
شکل ۵: تأثیر MICK-4FI بر اتحاد سازمان‌ها و شبکه تأمین
جدول ۱: تفاوت تولید سنتی و تولید شبکه‌ای

 نتیجه‌گیری
محیط اقتصاد جهانی و اطلاعاتی نوین، باعث شده است سازمان‌ها و عناصر موجود در زنجیره ارزش برای دستیابی به سهم بیشتری از بازار و سود از روش‌های کارامد تولید شبکه‌ای استفاده کنند. درصورتی که سازمان‌ها و متحدان آنها از تولید شبکه‌ای استفاده کنند می‌بایست به سرعت به یکپارچه‌سازی جریان‌‌های مواد اولیه، اطلاعات، سرمایه و دانش بپردازند. از این طریق می‌توانند به شایستگی‌هایی در زمینه سهم منابع، فناوری، منابع انسانی و غیره که قابل کپی‌برداری نیست دست یابند و باعث ایجاد بهبود و توسعه زنجیره ارزش شوند.

پانوشت‌ها:
۱٫ Integrating
2. Material Flow
3. Information flow
4. Capital flow
5. Knowledge flow
6. Win- lose
7. Win- win
8. Multi- win
9. Material flow
10. Capital flow
11. Human Resource flow
12. Information flow
13. Network Manufacturing
14. Agility manufacturing
15. Integrating
16. Material flow
17. Information flow
18. Capital flow
19. Knowledge flow
20. Four flow
21. Node
منابع:
۱٫ ووماک- جیمز، جونز- دانیل، روس- دانیل، ۱۳۸۲، تولید ناب، آزاد هرادنژاد، انتشارات آموزه.
۲٫ توری- حمید، رادفورد- راسل، ۱۳۷۹، مدیریت تولید و عملیات، دوردانه داوری، انتشارات سازمان مدیریت صنعتی

۳٫ “Create Enterprise Value Chain and Promote Core Competence”, http://www.ittimes.com.cn/
4. “Informatization in Enterprise- a key to open the century door” http://www.chinabyte.com/
5. “Enterprises Information and Enterprise Competence”, http://www.chinabyte.com/