ریشه های افت تحصیلی دانش آموزان

پیش ترها باور معلمان مقطع ابتدایی این بود که که دانش آموزان وقتی به کلاس چهارم دبستان می رسند، دچار افت تحصیلی می شوند؛ چون در این پایه به حجم درس ها افزوده و درک مفاهیم ریاضی دشوارتر می شود…

اما چندی پیش، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد بیشترین افت تحصیلی در این دوران مربوط به پایه اول ابتدایی است! علت این امر، ناآشنایی دانش آموزان با فضای مدرسه و کلاس درس عنوان شده و تاکید شده است کودکانی که پیش از کلاس اول، دوره پیش دبستانی را گذرانده اند، افت تحصیلی کمتری دارند. دکتر میترا حکیم شوشتری اما نظر دیگری در این زمینه دارد. برای آشنایی بیشتر با مفهوم افت تحصیلی در دانش آموزان و علل و راه حل آن با او که فوق تخصص روان پزشکی کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران است، گفتگو کرده ایم.

▪ خانم دکتر! افت تحصیلی یک دانش آموز را در مقایسه با خودش باید سنجید یا در مقایسه با سایر همکلاسی هایش؟

ـ قطعا هر دانش آموزی باید با خودش سنجیده شود، نه با سایر دانش آموزان. به عنوان نمونه اگر دانش آموزی معدل ۱۸ داشته و حالا معدل او ۱۶ شده است، این را افت تحصیلی می نامیم. چون هر چه سن کودک بیشتر می شود، قاعدتا باید توانایی بیشتری کسب کند و مهارت های درس خواندنش بیشتر شود. به همین دلیل با وجود پیچیده تر شدن درس ها، دانش آموز نباید نمرات کمتری کسب کند.

▪ چه علت هایی برای افت تحصیلی وجود دارند؟

ـ این امر به علل و عوامل مختلفی بستگی دارد. اما در مجموع ضریب هوشی کودک، میزان یادگیری او را تعیین می کند. عوامل مهم دیگری مانند محیط خانوادگی، نظارت در مدرسه، توانایی معلم، تعداد دانش آموزان کلاس و علل روانی هم می توانند سبب بروز افت تحصیلی در دانش آموز شوند. به عنوان نمونه، زیاد بودن تعداد دانش آموزان در کلاس سبب می شود معلم نتواند به همه دانش آموزان توجه کافی نشان دهد. در نتیجه، دانش آموز نمی تواند توانایی خود را نشان دهد و همین امر منجر به افت تحصیلی او می شود.

▪ علل روانی موثر در افت تحصیلی شامل چه مواردی است؟

ـ علل روانی از مهم ترین علت های بروز افت تحصیلی در دانش آموزان است. به عنوان نمونه اضطراب سبب می شود دانش آموز درس را خوب فرا بگیرد اما به علت اضطراب تمرکز کمی داشته باشد و در نتیجه بازدهی اش کم شود. گاهی هم اختلال در یادگیری به خصوص اختلال در خواندن و نوشتن باعث می شود که کودک دچار افت تحصیلی شود. اگر به چنین کودکی زود رسیدگی نشود، احتمال دارد باعث ایجاد ترس از مدرسه و مشکلات بعدی شود.

▪ آیا مشکلات خانوادگی هم می تواند سبب بروز افت تحصیلی شود؟

ـ بله؛ آشفتگی در خانه، بروز تضادها و درگیری در خانواده سبب می شود که کودک آرامش ذهنی نداشته باشد و افت تحصیلی رخ دهد. گاهی هم افسردگی (به خصوص در نوجوانان) اتفاق می افتد که باید هرچه سریع تر به آن رسیدگی شود و درغیر این صورت به افت تحصیلی شدید در دانش آموز می انجامد.

▪ اینکه اخیرا از سوی برخی مقام های رسمی آموزش و پروش اعلام شده افت تحصیلی در کلاس اول ابتدایی بیشتر است به نظر شما صحیح است؟

ـ نه چندان! در این مقطع، افت تحصیلی چندان مشخص نمی شود چون افت تحصیلی یک دانش آموز را باید در مقایسه با مقاطع پیشین سنجید. البته احتمال دارد که این افت را در مقایسه با مقطع پیش دبستانی اعلام کرده باشند. اما معمولا کودکانی که پیش دبستانی می روند در کلاس اول هم خوب هستند و در این سطح نمی توان تصور کرد که افت تحصیلی زیادی وجود داشته باشد. اما در پایه چهارم دبستان بسیاری از دانش آموزان به خصوص در درس ریاضی دچار افت تحصیلی می شوند. حجم آموخته های ریاضی در این پایه زیاد است و البته مشکل گاهی به روش تدریس بعضی معلم ها برمی گردد.

عده ای از معلمان هنوز از روش های جدید در تدریس درس ریاضی استفاده نمی کنند و همین امر سبب می شود آموختن این درس برای دانش آموزان به خصوص در پایه چهارم دشوار باشد.

▪ به جز ابتدایی، افت تحصیلی در چه مقطعی بیشتر دیده می شود؟

ـ در مجموع، افت تحصیلی با تغییر مقطع بیشتر دیده می شود. چه تغییر مقطع از دوره ابتدایی به راهنمایی و چه از مقطع راهنمایی به دبیرستان. البته طرح جدیدی که در دبستان ها اجرا می شود این است که در کلاس های چهارم و پنجم، ۳ یا ۴ معلم در کلاس تدریس می کنند. از این طرح به عنوان طرح «شناور شدن معلم» نام برده می شود که سبب می شود دانش آموزان برای مقطع راهنمایی (که تعداد معلم ها زیاد می شود) آماده شوند. به این ترتیب، دانش آموزان یاد می گیرند خود را با خلق وخوها و روش های تدریس مختلف تطبیق دهند و تا حدی افت تحصیلی آنها در مقطع راهنمایی کم شود.

▪ آیا خانواده ها می توانند با نظارت بر فرزندان خود، این افت را کاهش دهند؟

ـ دانش آموزان از حدود پایه دوم و سوم دبستان به تدریج خودکفا می شوند و نیاز چندانی ندارند که والدین مدام و از نزدیک روی تکالیف آنها نظارت کنند. اما در بعضی کودکان به خصوص کودکان بیش فعال، لازم است که حتی تا سنین بالاتر و در مقطع راهنمایی هم والدین از راه دور روی انجام تکالیف دانش آموز نظارت داشته باشند. اگر والدین گمان می کنند که این کودکان بزرگ شده اند و دیگر نیازی به نظارت ندارند، در اشتباه هستند.

▪ گاهی دیده می شود که برخی دانش آموزان در مقطع دبیرستان یا حتی در دانشگاه تحصیل را رها می کنند؛ چرا؟

ـ این امر معمولا به علت نگرشی است که پدر و مادر ایجاد کرده اند (البته به صورت غیرمستقیم.) گفت وگوهای ضمنی پدر و مادر (مثلا بحث اینکه فلانی با ۲ کلاس سواد سوار چه ماشینی شده است!) سبب می شود به تدریج فرزندشان خط مشی فکری آنها را بگیرد و به جای تحصیل به دنبال پول و درآمد باشد. این اتفاق به خصوص در پسران بیشتر از دختران رخ می دهد.
        
    
    
            دکتر آیدا روشن ضمیر     
            روزنامه سلامت ( www.salamat.ir )
به نقل ار : آفتاب