تاريخ موسيقي_بخش2

«توسکانی‌نی»
آرتور توسکانی‌نی سال ۱۸۶۸ در پارما بدنیا آمد پدرش خیاط بود. در سالهای ۱۸۹۸ تا ۱۹۰۷ او بکار رهبری ارکستر در اپرای مرکزی اسکالای میلان اشتغال داشت و لئوپولو استاکونسکی او را استاد همه رهبران نامید در سال ۱۹۳۷ ارکستر معروف () را ایجاد کرد. توسکانی‌نی در آوریل ۱۹۵۴ در ۸۷ سالگی پس از ۷۰۰ سال رهبری پی در پی دست از کار کشید و در سال ۱۹۵۷ درگذشت.
«والتر»
برونو والتر که نام حقیقی‌اش شکزینگر میباشد در ۱۵ اوت ۱۸۷۶ در برلین متولد شد. تحصیلاتش را در کنسرواتور برلین به اتمام رساند و در سال ۱۸۹۴ در سن ۱۸ سالگی در کوبونی ارکستری را رهبری می‌کرد و در سال ۱۹۲۳ رهبر اپراهای بزرگ مونیخ شد و سال ۱۹۳۳ رهبر ارکستر سنفنیک لاپنیویک بود. والتر متخصص اجرای آثار گوستاومابر است وی یکی از بزرگترین اجرا کنندگان آثار موسیقیدانان رمانتیک بخصوص موستارت می‌باشد. مرگ او در سال ۱۹۶۲ بود.
«هایفتز»
یاشا هایفتز ویولونیست معروف امریکایی در سال ۱۹۰۱ در روسیه متولد شد برای اولین بار در ۷ سالگی روی سن رفت. و تحصیلات موسیقی‌اش را در کنسرواتور پاریس به پایان رساند. کنسرتهایی که در روسیه – آلمان – آمریکا – اجرا می‌کرد. او یکی از بزرگترین ویولونیست‌های جهان معرفی شد.
وی به عنوان نیابت ریاست انجمن مارک تواین و ریاست صندوق موسیقیدانان آمریکا بود.

 

فصل سوم
موسیقی جاز
جاز:موسیقی سیاهان امریکائی است که ابتدا سال ۱۹۱۲ در اورلئان جدید جنوب ایالات متحده امریکا بوجود آمد و بعد از جنگ بین‌الملل در سراسر امریکا و اروپا بسط یافت. پیدایش لغت جاز بین موسیقی‌شناسان اختلاف نظر است. بعضی آنرا به معنی تحریک کننده می‌دانند و عده‌ای ریشه آن را در نام چند تن از نوازندگان و خوانندگان سیاه می‌دانند مانند: جس – جاسبو – چارلز می جویند. (این‌ها در سال ۱۸۱۲ در نخستین ارکسترهای جاز شرکت کردند.)
انواع جاز:
شامل: بلوز:این موسیقی با توجه به وضع اجتماعی بومیان آمریکائی بوجود آمده و زائیده افکار و خصوصیات زندگی آنها است.
جاز کلاسیک – سوئینگ – بیوپ – کول جاز – پروگرسیو جاز – وست کاست جاز – ایست کاست جاز و سول از دیگر جازها هستند.
اصطلاحات موسیقی جاز:
بیت: به معنی ضربان موسیقی است که هیجان دارد و هیچگونه رابطه‌ای با «سنل بیت» ندارد.
باپ، بیباپ: روشی در نوازندگی است که در حدود ۱۹۴۰ بوجود آمد. این مکتب نخستین طریقه از شیوه‌های مدرن جاز را ارائه داد.
باسانوا: لغتی برزیلی به معنی «لذت نوین»، «چرخش جدید» یا «شهوت تازه می‌باشد».
کت: موسیقیدانان امریکا این لغت به معنی «شخص» و گاهی به عنوان «موسیقیدان جاز» یا «کسی که به جاز علاقمند است» بکار می‌برند.
چارتز: الف – ترتیبات – ب: فهرستهای مختلف صفحات پرفروش.
کروس: به معنی ارکستر و یک دسته خوانندگان.
فرونت لاین – گس: به معنی موفقیت – گیگ – گاسپل سانگ – هیپ – هورن – جایو – مین‌ستریم – میدل ایت – آفبیت – پیک‌آپ گروپ – ریتم اندبلوز – ریدز – رزید سنی – سکویر – تراد – ویلینگ می‌باشد.

دو تن از شخصیتهای موسیقی جاز
«آرمسترانگ»
لوئی آرمسترانگ نوازنده ترومپت و خواننده جاز آمریکائی سال ۱۹۰۰ در نیوارلئان متولد شد. وی مشهورترین شخصیت موسیقی جاز است در سال ۱۹۲۲ وارد گروه الیور شد. و بعلت تمرینهای مکرر بزرگترین ترومپیست دنیا شد در سالهای ۳۰ گروه او شهرت جهانی داشت. او باعث پیدایش مکتب جدید بومی ملی شد.
«پارکر»
چارلی پارکر نوازنده آلتوروتنور ساکسوفون در سال ۱۹۲۰ متولد شد وی بطور قریحی ایده‌های نو در هارمونی و بداهه‌نوازی به وجود آورد. او شخصیتی استثنائی بود و براحتی بزرگ در موسیقی جاز است که بسیاری از سنتهای منسوخ راز زیرگرد فراموشی درآورد و آنها را برای همیشه جاودانی ساخت در سال ۱۹۵۵ درگذشت.

فصل چهارم
موسیقی ایران
قبل از اسلام
از موسیقی ایران در دوره هخامنشی اطلاع صحیحی در دست نیست. ولی از آثاری که از تمدن ملل قدیم بیادگار مانده می‌توان گفت که ایران در موسیقی از کشور معاصر خود مانند سومر، بابل، مصر و یونان عقب‌تر بوده است.
شاید علت اصلی آنست، که در ایران برخلاف کشورهای دیگر موسیقی در مراسم مذهبی وجود نداشته است.
هرودت مورخ یونانی می‌نویسد که: «تشریفات مذهبی در ایران بدون موسیقی صورت می‌گرفته.» بعد از حمله اسکندر در زمان سلوکیان و اشکانیان ایران تحت تأثیر تمدن یونان واقع شد و در موسیقی ایران تحول عظیمی صورت گرفت.
و در دوره ساسانیان پایه و اساس موسیقی ملی ایران ریخته شد.
معروفترین آهنگسازان دوره خسروپرویز سرکش – باربد – نکیسا بود.
اختراع دستگاههای موسیقی را به باربد نسبت می‌دهند.
دستگاههای موسیقی مرکب از هفت خسروانی بوده و اختراع آنها را به نکیسا خواننده معروف خسروپرویز نسبت می‌دهند.
یکی از آوازها (راست) است که در زمان خسروپرویز ایجاد شد.
از سازهای دوره ساسانیان بربط، چنگ، نای و شیپور را باید نام برد.

بعد از اسلام
عربستان قبل از پیدایش اسلام کشوری عاری از تمدن بود و بجز ادبیات که در حدود یک قرن پیش از اسلام در آن کشور اهمیت یافت، اعراب از هنرهای زیبا بهره‌ای نداشتند. پس از حمله اعراب، به ایران، مصر و سوریه اعراب با دنیای متمدن آشنا شدند و موسیقی تحت تأثیر هنر رومی و به ویژه ایرانی قرار گرفتند.
با وجود تحریم موسیقی از بدو پیدایش اسلام وارد شد و در وهله اول برای اذان و تلاوت کتاب آسمانی بصورت خوش و آواز مطبوع توجه کردند. اولین مؤذن اسلام بلال بن وباح از بردگان سیاه صدای جذابی داشت و خوب آواز می‌خواند که بعدها برای سوگواری و مراثی معمول شد.
در دوره بنی‌امیه نیز موسیقی در دربار رواج داشت و آهنگهای ضربی معمول بود. از موسیقی‌دانان این دوره عیسی‌بن عبدالله معروف به طویس است و دیگری ابوعثمان سعیدبن مسیح است.
از قرن دوم هجری تقریباً کلیه موسیقی‌شناسان و آهنگسازان بزرگ اهل کشور ایران بودند.
همچنین موسیقی شرقی در کشورهای غربی به نام موسیقی عرب است و در درجه دوم است.

سازهای موسیقی ایران
در دوره اسلام سازهای زهی و مضرابی بیش از سازهای دیگر اهمیت یافت. علاوه بر چنگ، بربط که نوع ساز مضرابی در ایران معمول بود. ابن‌مسیح از روی بربط عود را اختراع کرد. تنبور، قانون که به سنتور امروزی شبیه بود که بعد از روی آن در اروپا بصورت ویولون تکمیل شد از سازهای روستائی ایران: کرنا، سرنا، نای، فلوت، در جشنهای روستائی مورد استفاده قرار می‌گرفت. از سازهای ضربی دف، و دیگری سازی به نام بالابال که نوعی ساز بادی است.
دستگاههای موسیقی ایران
موسیقی امروز ایران عبارت است از هفت دستگاه: شور، ماهور، همایون، سه‌گاه، چهارگاه، نوا و راست پنجگاه.
دستگاه – نغمه – گوشه – بیات اصفهان – دستگاه ماهور – همایون – دستگاه سه‌گاه – دستگاه چهارگاه – نوا – راست پنجگاه – راست می‌باشد که برخی از آنان را نام بردیم.

شخصیتهای موسیقی ایران
«آقا حسین‌قلی»
آقای حسین‌قلی فرزند آقا علی‌اکبر تارزن ناصرالدین شاه، بین سالهای ۱۲۲۴ تا ۱۲۳۴ خورشیدی متولد شده، برادرش میرزا عبدالله استاد سه‌تار و هر دو نوازنده دربار ناصرالدین شاه بوده‌اند و استاد علی‌اکبر شهبازی از استادان بنام تار ایران است.

«ابن‌سینا»
ابوعلی‌سینا طبیب و فیلسوف بزرگ ایرانی از موسیقی اطلاعات فنی نداشت ولی چون در حکمت قدیم، موسیقی فلسفه بود، او در کتاب «شفا» بخشی برای موسیقی اختصاص داده است. تحقیقات ابن‌سینا در این زمینه بیشتر در بیان قواعدی است که در کتاب فارابی آمده. بخصوص از‌ آثار اسحق موصلی نیز استفاده کرده است مهمترین قسمت رساله ابن‌سینا در زیبائی‌شناسی و هم‌آهنگی است.
«رودکی»
ابوجعفر رودکی شاعر بزرگ ایران آواز خوش داشت و چنگ می‌نواخت. رودکی قصیده معروف به مطلع «بوی جوی مولیان آید همی» با چنگ در حضور نصر‌بن‌احمد سامانی اجرا کرد.
«خالقی»
روح‌الله خالقی در سال ۱۲۸۵ بدنیا آمد او از شاگردان وزیری بود و از ترانه‌های محلی در موسیقی خود استفاده کرده است از کارهای خالقی: می‌ناب، آه‌سحر، است. یکی از شاگردانش حسین تهرانی بود که او نیز در محضر استاد ابوالحسن صبا بوده است. و کتابی بنام «نظری به موسیقی» نوشته که ارزش بسیاری دارد و در سال ۱۳۴۴ درگذشت.
«شهردار»
مشیرهمایون شهردار در سال ۱۲۶۴ متولد شد. او نخستین پیانیست بزرگ ایرانی است که اکردهای پیانو را در موسیقی ایرانی وارد کرد. او نیز چهار مضرابهائی بسبک سنتور تکنیک پیانو ایرانی را به وجود آورد. بعلاوه چند پیش‌درآمد برای دشتی، شور، اصفهان و همایون تصنیف کرده است.
«صبا»
ابوالحسن صبا، فرزند کمال‌السلطنه، به سال ۱۲۸۱ خورشیدی متولد شد. پدرش اولین مشوق وی به فرا گرفتن موسیقی بود. نخستین استاد صبا مرحوم میرزا‌عبدالله برادر آقا حسینعلی، بود که تار را بوی آموخت. اما صبا بعدها نواختن این ساز را در مکتب درویش‌خان تکمیل کرد. سپس سنتور را از علی‌اکبر شامی، ضرب را از حاجی‌خان، کمانچه را از حسین اسماعیل‌زاده ویولون را از حسین هنگ آفرین فرا گرفت و در سال ۱۳۰۲ به مدرسه موسیقی علینقی وزیری رفت و از آن جا فارغ‌التحصیل شد. صبا تألیفات زیادی در موسیقی دارد، که مورد استفاده هنرجویان موسیقی قرار می‌گیرد. وی در شب ۲۹ آذر سال ۱۳۳۶ در اثر پاره شدن یکی از شریانهای اصلی قلب درگذشت.
«فارابی»
ابونصر فارابی به سال ۲۵۹ در خراسان بدنیا آمد. علاوه بر فلسفه در موسیقی نیز تحقیق کرده است. اختراع سنتور را به وی نسبت داده‌اند. کتابی بنام «کتاب‌الموسیقی‌الکبیر» نوشت که بزرگترین رساله‌ایست که تاکنون در شرق زمین راجع به موسیقی نوشته‌اند.
«معروفی»
جواد معروفی یکی از پیانیست‌های بزرگ ایرانی است. او با استفاده از تکنیک موسیقی غربی جلوه تازه‌ای به موسیقی ایرانی داد و از آخرین کارهای معروفی کنسرتوی پیانو در چهارگاه است.

«نایب‌اسدالله»
نایب اسداله… استاد مسلم‌نی، با این ساز ساده، تمام اصواتی را که اراده می‌کرد بیرون می‌آورد. او گذشته از دستگاهها و نغمات ایرانی بعضی آهنگهای فرنگی را با نی مینواخت. او یکی از استادان بزرگ چون سماع حضور و آقاحسین‌قلی هم طراز دانسته‌اند. و در مقاوی همین بس که گفته بود:
«من نی را از آغل گوسفندان به دربار پادشاهان بردم.»
«وزیری»
بانو قمرالملوک وزیری فرزند موسی‌خان میرپنج در ۱۲۸۴ خورشیدی در کاشان متولد شد. بزرگترین و معروفترین خواننده آوازهای ایرانی در سال ۱۲۸۴ در کاشان بدنیا آمد. در سال ۱۳۳۸ به علت کسالت قلبی که داشت در ۱۴ مرداد درگذشت.

فصل پنجم
موسیقی کلاسیک در ایران
قبل از انقلاب اسلامی
تأسیس موسیقی نظام در ایران اولین وسیله آشنائی به موسیقی شرقی بود و اعزام محصل به کشورهای غربی سبب آشنائی بیشتر با موسیقی غرب شد. رضاشاه کبیر در دوران سلطنت خود به آشنائی مردم به موسیقی غربی کمک کرد. بدستور رضاشاه در ۱۳۱۵ بنای بزرگی برای اپرای تهران طرح‌ریزی شد و پیش از آنکه به پایان برسد نقص بزرگی در آن پیدا شد و ساختمان اپرا ناتمام ماند.
تأسیس هنرستان موسیقی و رادیو و تلویزیون تهران در ترویج موسیقی کلاسیک نقش بسیار مهمی بازی کرد. هنرستان موسیقی (کنسرواتور) تهران کمک مؤثری به پرورش ذوق هنری کرد. از سال ۱۹۱۸ با استخدام معلمین چکسلواکی پایه موسیقی کلاسیک ایران گذاشته شد ولی متأسفانه بعد از وقایع شهریور ۱۳۲۰ وضع استخدامی آنها منحل شد و ناگزیر همه ایران را ترک کردند. با این حال هنر موسیقی متوقف نشد و موسیقی علمی همچنان سیرتکامل خود را پیمود.
کلاسیک‌سازان ایران
کلاسیک‌سازان ایرانی: هوشنگ استوار، ثمین باغچه‌بان، امین‌الله حسین، مرتضی حنانه، روبیک گریگوریان، پرویز محمود، حسین ناصحی، می‌باشند.

«حنانه»
مرتضی حنانه در سال ۱۳۰۱ متولد شد. از محمود کمپوزسیون یاد گرفت. پس از پایان تحصیلات متوسطه در موسیقی ایرانی مطالعه کرد و در این زمینه قطعاتی مانند سرناد برای ویولون و پیانو، منوئه به فرم کلاسیک و «سویت شهرمرجان» را برای ارکستر نوشت. از کارهای حنانه سه آهنگ شلیل، دستبند لعل و آهنگ بختیاری است که برای فیلم ایرانی تهیه شده. حنانه بعد از مرگ محمود وگریگوریان در سال ۱۳۳۱ به رهبری ارکستر سنفنیک تهران انتخاب شد.
«باغچه‌بان»
ثمین باغچه‌بان در موسیقی ایرانی صاحب مکتبی نواست. او مقدمات موسیقی تهران فرا گرفت و در سال ۱۳۲۱ به کنسرواتور آنکارا رفت و پس از ۶ سال به ایران بازگشت باغچه‌بان قطعاتی مانند «یکی بود یکی نبود» برای پیانو آواز «لالائی صلح»، «کشته شد یک رفیق خوزستانی» رباعی دوبیتیهای باباطاهر و «سویت مردم» را برای ارکستر ساخته است.
«حسین»
امین‌الله حسین، در سال ۱۲۸۲ متولد شد. موسیقی را نزد مادرش فرا گرفت برای تحصیل طب به آلمان رفت و ذوق موسیقی او را از این رشته منحرف کرد.
در پاریس در کنسرواتور به تحصیل پرداخت و نخستین ایرانی بود که تحصیلاتش را در آنجا گذراند در سال ۱۳۲۶ حسین یک پوئم سنفنیک بنام «خرابه‌‌های تخت جمشید» در لندن مورد اجرا گذاشت. از آثار دیگر او «رباعیات حکیم عمرخیام» است. وی در سال ۱۳۳۰ آن را در پاریس به اجرا گذاشت.

فصل ششم
آهنگسازان معاصر
انقلاب، پایان ابتذال، آغاز موسیقی ملی
بعد از پیروزی انقلاب جهت حرکت موسیقی به طور کلی تغییر کرد. و تمامی جنبه‌های مبتذل و بازاری گذشته از بین رفت و موسیقی آکادمیک با توجه به ویژگیهای فرهنگ ایرانی جان گرفت و از هنرمندان این دوره می‌توان مجید انتظامی، تورج زاهدی، فریدون ناصری، کامبیز روشن، بابک بیات، فریدون شهبازیان، محمدرضا علیقلی، ناصر چشم‌آذر، حمید نعمت‌الله، حسین بتهوفن می‌باشند.
حسن بتهوفن: مردی که در مغازه‌ای کوچک در خیابان فردوسی به کار تعمیرات ساعت می‌پرداخت گهگاه در ارکستر آذربایجانیها با ته صدائی می‌خواند در سال ۱۳۴۹ موسیقی فیلم کوچه مردها را ساخت که شاید به همین دلیل به این لغت بنام شده (بتهوفن).
حسین واثقی قادر به نواختن یک ساز حتی در حد ضعیف هم نبود اما ذهنی سرشار از ملودی داشت آهنگهای او را برادرش اسماعیل واثقی تنظیم می‌کرد که نوازنده سنتور بود و تحصیلات موسیقی داشت.

فصل هفتم
در خاتمه:
یادی از استاد «بنان»
«استاد بنان»
غلامحسین بنان فرزند میرزا کریم‌خان بنان‌الدوله و از خانواده‌ای بود که شرق موسیقی در آنها عمومیت داشت. پدرش صدائی خوب و مادرش ارگ می‌نواخت. تا بعد از دوره جوانی یعنی حدود ۳۰ سالگی به بعد و حوادثی که در این بوقوع پیوست مثل: واقعه سوم شهریور ۱۳۲۰ و سقوط رضاشاه و ورود سربازان متفقین به ایران گروه دوستداران علینقی وزیری نیز تجدید فعالیتی کردند و شخص وزیر از طرف دکتر صدیق اعلم به ریاست اداره موسیقی کشور برگزیده شد. وزیری با خانواده بنان آشنایی داشت و خواهر او- خانم مریم وزیری – به همسری بنان در آمده بود. بنان توسط استاد وزیری به روح‌الله خالقی معرفی شد و بین این دو علاقه و صمیمیت به وجود آمد. روح‌الله خالقی سرود معروف ای ایران را ساخت. و استاد بنان با صدای دلنشین اجرا کرد. دوستی او با سایر هنرمندان بزرگ از قبیل، مرتضی محجوبی، ابوالحسن صبا، حسین یاحقی، نصراله زرین‌پنجه و حسین تهرانی نیز از همین جلسات شروع شد و بازدهی هنری خود را در سلسله برنامه‌های گلها در سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۴۴ نشان داد.
او مردی تربیت شده و آداب‌دان و متشخص بود چهره نیکو و اندام استوار و کلامی دلنشین داشت او هرچه از اوضاع موسیقی قبل از انقلاب شکایت داشت ولی به آینده موسیقی ایران امیدوار بود.
از شاگردان او احمد ابراهیمی، کاوه دیلمی، بنان در سال ۱۳۳۶ در حادثه تصادف از یک چشم نابینا شد و مرگ او در ۱۸ اسفند ۱۳۶۴ بود.