عبادت _ بخش2

نماز برای صبر
قافله ای از حاجیان در صحرا به خیمه زنی رسیدند خواستند استراحت نمایند اجازه گرفتند در خیمه اش وارد شدند. زن گفت ای زائران خانه خدا خوش آمدید، شتران من به چرا رفته اند وقتی برگشتند از شما پذیرائی می کنم. زن بیرون شد از دورچوپان مویه کنان می آمد به زن گفت شترها نزدیک چاه آب که رسیدند هجمه کردند پسرت را به چاه افکندند. بدیهی است چاه هائی کذائی که عمق زیاد و آب فراوان دارد افتادن و مردن است امید نجاتی نیست.
زن جلو رفت تا چوپان را آرام کند گفت ما میهمان داریم صدا نده مبادا میهمانها ناراحت شوند، میهمان نوازی، لازمه مسلمانی است. فورا دستور داد گوسفندی کشتند و آماده برای پذیرائی شد.
وقتی زن وارد خیمه شد حاجیها باو گفتند ما خیلی متاسفیم که چنین جریانی رخ داده و در چنین موقعی مزاحم شدیم.
زن گفت آقایان حجاج من نمی خواستم شما بفهمید و متاثر شوید ولی حالا که دانستید پس اذان بدهید من دو رکعت نماز بخوانم، چرا؟ چون خدا در قرآن فرموده « واستعینوا بالصبر و الصلوه» بنماز طلب یاری کنید. من هم برای بردباری در این مصیبت نماز بخوانم. من و شما اسمی از اهل قرآن داریم،زن بیابانی بیک آیه قرآن عمل می کند. از نماز. بعد گفت که امتان قرآن می توانید بخوانید؟ یکی از حاجی ها شروع بخواندن آیات استرجاع کرد « ولنبلونهم بشی من الخوف و الجوع» زن گفت خدایا اگر بنا بود کسی در این دنیا بماند باید حبیبت محمد (ص) می ماند پرورگارا در قرآن مجیدت امر بصبر فرمودی و وعده آجر دادی، من در مصیبت جوانم صبر می کنم تو هم در عوض پاداشت را شامل حال من گردان این جوانم را بیامرز.

نماز مشکل گشاست
ابن خلکان در تاریخ خود می نویسد: چون بر بوعلی سینا مسئله مشکلی پیش می آمد    برمی خاست و وضو می ساخت و قصد مسجد جامع می کرد و نماز می گزارد و خدا را می خواند که آن مسئله مشکل را بر وی آسان کند و آن بسته و پوشیده را به رویش بگشاید.
انسان بر اثر اعراض از تعلیقات این نشانه و تصفیه خاطر و توجیه نفس ناطقه به ملکوت عالم بهتر و زودتر به حقیقت مطلوبش دست می یابد.
آرامش در نماز
در یکی از جنگها که پیامبر همراه لشکر بودند، در شبی که پاسبانی لشکر اسلام بر عهده عبادبن بشر و عمار یاسر بود، نصف اول شب نصیب، عباد گردید و نصف دوم نصیب عمار، پس عمار خوابید و تنها بشر بیدار بود و مشغول نماز گردید در آنحال یکی از کفار به قصد شبیخون زدن به لشکر اسلام برآمد بخیال اینکه پاسبانی نیست و همه خوابند از دور عباد را دید ایستاده و تشخیص نمی داد که انسانست یا حیوان یا درخت برای اینکه از طرف او نیز مطمئن شود تیری به سویش انداخت تیر بر پیکر عباد نشست و او ابدا اعتنائی نکرد، تیر دیگر باو زد و او را سخت مجروح و خونین نمود باز حرکت نکرد تیر سوم زد پس نماز را کوتاه نمود و تمام کرد و عمار را بیدار نمود عمار دید سه تیر بر بدن عباد نشسته و او را غرق در خون کرده گفت: چرا در تیر اول مرا بیدار نکردی عباد گفت: مشغول خواندن سوره کهف در نماز بودم و میل نداشتم آنرا ناتمام بگذارم و اگر نمی ترسیدم که دشمن بر سرم برسد و صدمه ای به پیغمبر برساند و کوتاهی در این نگهبانی که بمن واگذار شده کرده باشم هرگز نماز را کوتاه نمی کردم اگر چه جانم را از دست می دادم.
نماز شهید مطهری
در دانشکده الهیات واقع در سرچشمه نماز خانه کوچکی ساخته بودند که در قست جنوبی دانشکده قرار داشت. استاد بزرگوار ما مرحوم آیه الله علامه شهید مطهری احیانا نماز خود را فرادی در آنجا برگزار می کردند این نماز خانه، اوایل نماز خوان فراوانی نداشت ولی بتدریج بر مشتریان آن افزوده شد.
در روزهای غربت این نمازخانه روزی به مسجد درآمدم. استاد با اینکه هوا گرم بود- با عمامه و قبا و عبا در حال اقامه نماز بودند. واقعا نماز را اقامه می کردند. شاید به علت آنکه با تمرکزی عجیب و خضوع و خشوعی جالب توجه نماز می خواندند به هیچ وجه متوجه ورود من نشدند.
استاد نماز را به گونه ای آمیخته با توجه و خضوض برگزار می کردند که حالت ویژه ایشان مرا به خود مجذوب ساخت. به جای اینکه به ایشان اقتدا کنم مشغول تماشای نمازشان شدم تا از نماز فارغ شدند و ادعیه و تعقیبات و تسبیحات را ادامه دادند. حالتی که از پشت سر در نماز ایشان به وضوح احساس می کردم غیر قابل توصیف است. گویا قیامت و احوال آن را شهود می کردند و حالت خشیتی که ویژه علمای واقعی و خدا آشنا است، حتی از قفا در قد و بالای این سرو سهی انسان را مجذوب خود می ساخت.
بهره بردن مردگان از نماز
حاج ملاعلی تهرانی از والد ما جدش حاج میرزا خلیل نقل می کند درتهران در یکی از حمام ها در سر حمام آن خادمی بود که او را پادو می گفتند و از نماز و روزه بجا نمی آورد، روزی نزدیکی از معمارها آمد و گفت می خواهم برایم حمامی بنا کنی معمار گفت تو از کجا پول می آوری گفت تو چکار داری پول بگیر و حمام بساز پس آن معمار، حمامی برای او ساخت معروف باسم او و اسمش علی طالب بود.
مرحوم حاج میرزا خلیل فرمود وقتی که در نجف اشرف بودم در خواب دیدم که علی طالب به نجف اشراف در وادی السلام آمد پس من تعجب کردم و گفتم تو چگونه به این مکان شریف آمدی و حال آنکه تو نه نماز می کردی و نه روزه می گرفتی گفت ای فلانی من مردم و مرا گرفتند با غل و زنجیر ها که بسوی غذاب ببرند که حاج  ملا محمد کرمانشاهی (ایشان از علمای تهران بودند) جزاه الله خیرا فلانی را نایب گرفت برای من که حج بجا آورد و فلانی را اجیر کرد برای نماز و روزه من و از برای من زکوه  و مظالم داد بفلان و فلان چیزی بر ذمه من نگذاشت مگر اینکه ادا کرد و مرا از عذاب خلاص نمود خداوند جزای خیرش دهد پس من ترسان از خواب بیدار شدم و از آن خواب تعجب داشتم تا اینکه بعد از مدتی جماعتی از تهران آمدند احوال علی طالب را از ایشان پرسیدم پس مرا خبر دادند به همان نحو که در خواب دیده بودم حتی اشخاصی که نایب شده بودند برای حج و نماز و روزه او مطابق بودند آنچه در خواب بمن خبر داده بود پس از صدق رویای خود تعجب کردم.
اهمیت نماز در پاسخ مرحوم آیه الله العظمی اراکی
در جواب سئوالی که درباره مستجاب الدعوه بودن مرحوم سید محمد تقی خوانساری از محضر حضرت آیه العظمی اراکی پرسیده شده بود، ایشان فرمودند: آنچه من فهمیدم این بود که وقتی از ایشان پرسیدند، گفتند: در نماز که می ایستم، مثل اینکه با خدا شفاهی دارم صحبت     می کنم، کانه رخ برخ هستم. این طور حالی دست می دهد، با خدا شفاهی دارم حرف می زنم، به خلاف ماها که با گفتن الله اکبر، توی کار بازار می رویم، هر کس بازاری است توی بازار می رود، هر کس طلبه است توی درسش می رود، اهل حرفه توی حرفه خودش می رود. «السلام علیک» که گفت دیگر تمام می شود، این جنگ و نزاعها همه توی نماز است، از نماز که فارغ شد دیگر راحت است، هر کس چیزی گم کرده توی نماز پیدا می کند، در جای دیگر حواسش جمع نیست. توی نماز که می روند حواسشان جمع می شود، آن چه گم کرده پیدا می کند، اما او آن جور نبوده، سر و کارش با خالق بود، با پروردگار آسمان و زمین بوده است، می دانسته که این نماز چه معنی دارد، معنای نماز چیست؟
نماز امام خمینی (ره) و رهبری
قال رسول الله (ص): علم الاسلام الصلاه            «نماز پرچم اسلام است»
نماز اول وقت امام خمینی(ره)
روز اولی که شاه رفت، ما نوفل لوشاتو بودیم، نزدیک به سیصد الی چهار صد خبرنگار، اطراف منزل امام جمع شده بودند تختی گذاشتند و امام روی آن ایستاد. تمام دروبینها کار می کرد، قرار بود هر چند نفر خبرنگار، یک سئوال بکنند. دو سه سئوال از امام شد که صدای اذان ظهر شنیده شد. بلافاصه امام آنجا را ترک کردند و فرمودند: وقت فضیلت نماز ظهر می گذرد. تمام حاضرین از اینکه بدون جهت صحنه را ترک کردند متعجب شدند. کسی از امام خواهش کرد که چند دقیقه ای صبر کنید تا حداقل چهار پنج سئوال دیگر بکنند امام با عصبانیت فرمودند به هیچ وجه نمی شود و رفتند.

نماز شب امام هرگز ترک نشد
پنجاه سال است که نماز شب امام خمینی ترک نشده امام دربیماری، در صحت در زندان در خلاصی، در تبعید، حتی در روی تحت بیمارستان قلب هم نماز شب می خواند امام در قم بیمار شدند بدستور اطباء امام به تهران می بایست منتقل شوند هوا بسیار سرد بود و برف می بارید، یخبندان عجیبی در جاده ها وجود داشت امام چندین ساعت در آمبولانس بودند و پس از انتقال به بیمارستا قلب باز نماز شب خواندند. اما شبی که از پاریس بسوی ایران می آمدند تمام افراد درهواپیما خوابیده بودند و تنها امام در طبقه بالای هواپیما نماز شب می خواندند و شما اگر از نزدیک دیده باشید آثار اشک بر گونه های مبارک امام حکایت از شب زنده داری و گریه های نیمه شب وی دارد.
جالب این است که امام همیشه موقع نماز عطر و بوی خوش مصرف می کنند و شاید بودن بوی خوش بسر نماز نایستاده باشند، حتی در نجف هم که نماز شب را پشت بام می خواندند در همان پشت بام نیز یک شیشه عطر داشتند.
نماز شب از زبان حضرت آیه الله خامنه ای
الان موقع جمع آوری است، بخوانید، مطالعه کنید، خوب کار کنید، دعا بخوانید، ورزش کنید، ورزش روحی که عبادت است بیشتر انجام دهید که ثمره اش هم زیادتر است، نماز شب بخوانید و آن هم نماز شب با توجه، نماز شبی که می فهمید چه می کنید، نه نمازی که در آن توجه نباشد، نماز شب باید با توجه و با عنایت باشد و اثر نماز شب در شما که جوان هستید بسیار زیادتر از نماز شبی است که من می خوانم، است. این اثرات را حفظ کنید و چیزهائی که برای هدفتان و تکاملتان لازم است قرار بگیرید و ایام را از دست ندهید که این ایام و این فرصتها قابل بازگشت نیست.
خاطره رهبر انقلاب از نماز شب شهید مطهری
حضرت آیه الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی ایران چنین می فرماید: مرحوم مطهری یک مرد اهل عبادت و اهل توسیه و تزکیه اخلاق و روح بود. من فراموش نمی کنم، ایشان وقتی به مشهد می آمد خیلی از اوقات به منزل ما وارد می شد گاهی هم ورودشان در منزل خویشاوندان همسرشان بود.
هر شبی که ما با مرحوم مطهری بودیم، این مرد نیمه شب تهجد با آه و ناله داشت. یعنی نماز شب  می خواند و گریه می کرد بطوری که صدای گریه و مناجات او افراد را از خواب بیدار     می کرد یک شب ایشان منزل ما بودند، نصف شب از صدای گریه ایشان خانواده ما از خواب پریده بودند. البته اول ملتفت نشده بودند صدای کیست، اما فهمیدند که صدای آقای مطهری است. بله ایشان نصف شب نماز شب می خواند، همراه با گریه، با صدائی که از آن اطاق می شد آن را شنید.
راز نیایش
هر چند نماز یک عبادت تعبدی است و از وجدان و فطرت پاک آدمی، سرچشمه گرفته است و باید آن را از روی تعبد و برای اجرای فرمان معبود و خشنودی او بپذیریم، لکن نسل امروز بویژه قشر تحصیل کرده، به دلیل ترقی فکر و اندیشه و پیشرفت علوم، گه گاهی سئوالاتی در زمینه احکام به ذهن کنجکاو و جستجو گرش حطور می کند که بسیار مایل است برای آنها پاسخی منطقی و روشن بیابد. سئوالاتی از قبیل:
–    چرا نماز بخوانیم؟
–    چرا بعضی از نمازگزاران بسوی گناه می روند؟!
–    نماز خواندن و حرکات آن چه فایده ای برای انسان دارد؟
–    آیا نمی شود نماز نخوانیم، ولی بجای آن کارهای نیک انجام بدهیم؟
–    چرا باید نماز را در اوقات معین (در پنج وقت) ادا نماییم؟
–    چرا باید به رکعت معینی نماز بخوانیم؟
–    چرا باید نماز را به عربی بخوانیم؟
–    چرا باید برای نماز وضو ساخت و غسل انجام داد؟
–     آیا تیمم برای نماز غیر بهداشتی نیست؟
و چرا های بسیار دیگر.
واضح است که اسلام دینی نیست که حکمی از احکام دینی را بی دلیل و بطوری که فاقد حکمت و یا مصلحتی برای انسان باشد، صادر نماید. بطور یقین بر هر کدام از احکام شرع، فلسفه و فایده ای روانی، معنوی و بهداشتی مترتب است که بر حسب نیاز به فلسفه و فواید اخلاقی و روانی برخی از آنها در آیات و روایات اشاره شده است.
اما رضا (ع) در این باره می فرماید:
ما می بینیم که خدای متعال چیزهایی را حلال کرده است که مردم در زندگی و ادامه آن، یه آن چیزهای نیازمند هستند و برای آنها مصلحت و فایده دارد و چیزهایی را حرام کرده است که علاوه بر اینکه مورد نیاز بشر نیست، موجب فساد، فنا و نیستی او می باشد.
دین مبین اسلام نیز این حق و اجازه را به مسلمانان داده تا از اسرار نماز و دیگر احکام دینی آگاهی یابند. این بدین معنا نیست که اگر فردی فلسفه یا فایده یکی از احکام و قوانین الهی را نیافت، آن حکم را ترک نماید و یا … .
چقدر زیبا، امام علی (ع) می فرماید:
چیزی که همه آن درک نمی شود، نباید همه آن ترک شود.
چنانکه امروزه با پیشرفت علوم، روز به روز پرده از اسرار و فواید طبی و اخلاقی و روانی احکام و قوانین الهی برداشته می شود.
ناگفته نماند که ما نیز ادعا نمی کنیم که در این نوشتار، فلسفه و اسرار اعمال نماز را کاملا بیان داشته ایم، چرا که دانش محدود بشر در برابر علم بیکران و نامحدود خداوندی مانند قطره ای است در برابر دریا.
عباد و پرستش، ریشه در اعماق جان و فطرت انسان دارد و (فطری بودن پرستش) پاسخی است درمان بخش به نیاز و خواست بشر، زیرا که در یک بررسی کوتاه در می یابیم که میان دستگاه تکوین و تشریع، هماهنگی ویژه ای وجود دارد و این دو مکمل یکدیگرند.
آنچه در شرع آمده و شارع مقدس آن را بیان نموده، حتما ریشه در فطرت انسانها دارد. به عبارت دیگر با توجه به اینکه از خدای حکیم کار عبث و بیهوده سر نمی زند، فرمانی که برای انسان صادر می کند این طور نیست که که مثلا در فرمان تکوینی بگوید: انجام بده و در فرمان تشریعی بگوید انجام نده. لذا می بینیم بنا به فرموده قرآن و احادیث متعدد، در زمینه فطری بودن دین و پرستش و مطابق تحقیق و بررسی دانشمندان روان شناس، در نهاد آدمی نیروی بسیار مرموزی وجود دارد که ناخود آگاه او را به سوی خداجویی و پرستش سوق می دهد.
مکانیسم سرشت آدمی به مصداق آیه «نفخت فیه من روحی» چنان ساخته و پرداخته شده است که اگر انسانی دارای فطرتی پاک و سالم و دست نخورده باشد، ناخود آگاه به سوی خدا حرکت می کند و در برابر عظمت کبریایی اش سرتعظیم فرود می آورد.
فطرت پرستش، چیزی آموختنی و اکتسابی نیست، زیرا هر یک از انسانها (حتی اگر خدای یکتا را نیز پرستشگر نباشند) بطور ناخواسته بالاخره به نوعی پرستش و مذهب روی آورده و سعادت خود را در سایه آن جستجو کرده اند. هر چند که این گونه پرستش انحراف از فطرت پاک آدمیان است. مرحوم استاد علامه طباطبایی در تفسیر مشهور خود، المیزان ، ج،۱ در این باره می فرماید:
«وقتی که فطرت از سیطره عوامل انحرافی سالم بماند، خود به خود، بر نیازمندی خود به هدایت نوع سوم (وحی-قرآن) گواهی می دهد و نفس انسان از طریق فطرت، وجود غایبی که سلسله علل به او ختم می شود، اذعان دارد و همانگونه که هیچ یک از اجزا پیکر انسان، بدون فایده آفریده نشده اند، فطرت آدمی نیز بی جهت در ادمی اعاده نگشته است و این فطرت همان است که ما را به سه، خود از اصول دینند که انسان از طریق فطرت بدانها اذعان دارد.»
بنابر این، با توجه به مطالب فوق و اینکه ریشه همه اعتقادات و برنامه های عملی اسلام در درون انسانها نهفته است، نماز نیز که در تعالیم اسلامی از آن به عنوان ستون دین یاد شده است، نماز نیز که در تعالیم اسلامی از آن به عنوان ستون دین یاد شده است، در نهاد پاک هر انسانی وجود داشته و از فطرت پاک او سرچشمه می گیرد.
فطری بودن پرستش در آیات و روایات
درباره فطری بودن عبارت و پرستش خدا، آیات و روایات فراوانی در قرآن و کتب اسلامی آمده است که ما در اینجا تنها به ذکر دو نمونه از آنها بسنده می نماییم.
قرآن کریم می فرماید:
« فاقم وجهک للدین حنیفا فطره الله التی فطره الله التی فطر الناس علیها لا تبدیل لخلق الله ذلک الدین القیم و کن الناس لا یعلمون»
روی خود را متوجه آیین خالص پروردگار کن. این فطرتی است که خداوند انسانها را برآن آفریده، دگرگونی در آفرینش خدا نیست، این است دین و آیین محکم و استوار. ولی اکثر مردم   نمی دانند. در حدیث مشهوری است که پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند:
«کل مولود یولد علی الفطره»
هر نوزادی روی فطرت خداجویی (پرستش خدا) متولد می شود.
نیز امام صادق (ع) ذیل آیه:«فاقم وجهک للدین حنیفا» می فرماید:
« یقیم الصلوه و لایلتفت یمینا و شمالا»
سرشت آدمی بر این، خلقت یافته است که (نماز را بر پا دارد و به راست و چپ روی نگرداند»
نتیجه ای که از آیات و احادیث فوق به دست می آید، این است که عبادت و پرستش از خصایص فطری بشری است و یک احساس درونی که بطور ناخودآگاه در نهاد بشر وجود دارد و او را در واماندگی ها، گرفتاریها و اضطرابها و ناامیدیها و … بی اختیار وادار به نیانش و کرنش محصول می کنند.