تقـوا

لغت تقوا
این کلمه از کلمات شایع و رایج دینی است، در قرآن کریم بصورت اسمی و یا بصورت فعلی زیاد آمده است، تقریباً به همان اندازه که از ایمان و عمل نام برده شده و یا نام نماز و زکوه آمده و بش از آن مقدار که مثلاً نام روزه ذکر شده از تقوا اسم برده شده است.
معنا و حقیقت تقوا
از آنچه در اطراف لغت تقوا گفته شد تا اندازه ای میتوان معنا و حقیقت تقوا را از نظر اسلام دانست ولی لازم است بموارد استعمال این کلمه در آثار دینی و اسلامی بیشتر توجه شود تا روشن گردد که تقوا یعنی چه؟ مقدمه ای ذکر می کنیم:
تقوا به معنای عام کلمه لازمه زندگی هر فردی است که میخواهد انسان باشد و تحت فرمان عقل زندگی کند و از اصول معینی پیروی نماید.

آثار تقوا
دو اثر بزرگ تقوا
تقوا و روشن بینی
اما راجع به اثر اول: باید بگوییم تنها این یک آیه قرآن نیست، این خود یک منطق مسلم است در اسلام، بعضی از آیات دیگر قرآن هم هست که اشعاری بر این مطلب دارد.
تقوا و حکمت عملی
این نکته را اول باید بگوییم که آن حکمتی که به اصطلاح مولود تقوا است و آن روشنی و فرقانی که در اثر تقوا پیدا می شود حکمت عملی است، نه خود حکمت نظری.
حکما اصطلاحی دارند که عقل را منقسم می کنند به دو قسم: عقل نظری و عقلی عملی، البته مقصود این نیست که در هر کسی دو قوه عاقله اندیشه دارد که از اساس با هم اختلاف دارند: افکار و اندیشه های نظری و افکار و اندیشه های عملی.
اصل امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر یکی از اصول عملی اسلام است، و چون اصلی است که در خود قرآن مجید با صراحت و تاکید آمده و بعدد در اخبار نبوی و ائمه طاهرین درباره آن سخن گفته شده و بعد هم بزرگان و علماء دین در همه قرنها، دوره به دوره و طبقه به طبقه درباره این اصل و اهمیت آن سخنها گفته و مطالبی نوشته اند، در میان علماء اسلامی زیاد مورد بحث قرار گرفته، و بیش از هر جا در کتب فقیه مورد بحث و گفتگو و تحقیق قرار گرفته است.
علت بی تفاوتی مردم در اصلاحات
و چون فکر امر به معروف و نهی از منکر در نظر مردم محدود شده و مردم از جنبه امر به معروف و نهی از منکر توجهی به اصلاحات امور زندگی اجتماعی خود ندارند نتیجه این شده که اگر احیاناً شهرداری مثلاً یک قدم اصلاحی در مورد نظافت شهر بخواهد بردارد، بخواهند جلو گران فروشی را بگیرد، و یا اینکه بخواهند مقررات خوبی برای عبور و مرور اتومبیلها معیین کنند مردم احساس نمی کنند که پای یک امر مذهبی در میان است.
اصل اجتهاد در اسلام
اجتهاد بطور سر بسته به معنای صاحب نظر شدن در امر دین است ولی صاحب نظر بودن و اعمال نظر کردن در امور دینی از نظر ما که شیعه هستیم دو جور است: مشروع و ممنوع . همانطوریکه تقلید بر دو قسم است: مشروع و ممنوع.

اجتهاد ممنوع:
اما اجتهادیکه از نظر ما ممنوع است به معنای تقنین و تشریع قانون است، یعنی مجتهد حکمی را که در کتاب و سنت نیست و با فکر خودش و رای خودش وضع کند، این را در اصطلاح «اجتهاد رای» می گویند. اینگونه اجتهاد از نظر شیعه ممنوع است.
اجتهاد مشروع
کلمه اجتهاد تا قرن پنجم به همین معنای بالخصوص یعنی به معنای قیاس و اجتهاد رای که از نظر شیعه اجتهاد ممنوع است استعمال می شد، علمای شیعه تا آنوقت در کتب خود باب الاجتهاد را می نوشتند برای اینکه آنرا رد کنند و باطل شمارند و آنرا ممنوع اعلام نمایند.
احیا فکر دینی
موضوع سخن احیاء فکر دینی است، ممکن است در ذهن ها بیاید که این معنی ندارد، مگر ما وظیفه داریم و یا حق داریم که بخواهیم دین را احیا کنیم؟ کار بعکس است دین باید ما را احیا کند، ما نمی توانیم دین را احیا کنیم.
خدا و دعوت پیغمبر را بپذیرد، پیغمبری که شما را دعوت می کند بچیزی یعنی بدین که آن دین شما را زنده می کند.

اهمیت شیعه از مرجئه
طائفه ای در میان متکلمین بودند بنام مرجئه- که بحمدالله منسوخ شدند- اینها می گفتند که ایمان اگر درست شد عمل هیچ اثری ندارد اینهم البته ریشه سیاسی داشت، اینها در زمان بنی امیه بودند و بنی امیه اینها را تایید می کردند، اینها بدینوسیله می خواستند اعمال سائسین بین امیه و سلاطین بنی امیه را تصحیح کنند. فریضه علم
طلب العلم فریضه علی کل مسلم یعنی جستجو و تحصیل علم بر هر مسلمانی فرض و واجب است. این طریق حدیث از جمله احادیث اسلامی است که شیعه و سنی هر یک به طریق و سند های خود از آن را از رسول اکرم نقل کرده اند، اگر چند حدیث مسلم داشته باشیم که فریقین آن را از رسول اکرم (ص) نقل کرده باشند یکی همین حدیث است.
علم پایه عزتها و استقلالها
اصل دیگر اینکه در دنیا تحولی به وجود آمده که همه کارها بر پاشنه علم می چرخد و چرخ زندگی بر محور علم قرار گرفته است، همه شئون حیات بشر به علم وابستگی پیدا کرده به طوریکه هیچ کاری و هیچ شأنی از شئونی حیاتی بشر را جز با کلید علم نمی توان انجام داد.
رهبری نسل جوان
مسئله ای که امشب تحت عنوان «رهبری نسل جوان» مطرح است در حقیقت یک مسئولیت عمومی است که متوجه عموم مسلمانان است و بالاخص متوجه طبقه ایست که سمت رسمی رهبری دینی اجتماع را دارند. این اصل را همه می دانیم که در دیانت مقدسه اسلام مسئولیتها مشترک است، یعنی افراد مسئول یکدیگرند و در مسئولیتها یکدیگر شریکند.
خطابه و منبر
خطابه یعنی سخنرانی، بنابراین موضوع سخنرانی، سخنرانی است، یعنی خودش موضوع خودش است، و سخنرانی همان است که از لحاظ فنی و علمی در منطق، خطابه می گویند. خطابه یکی از فنون پنج گانه سخن و کلام است.
مشکل اساسی در سازمان روحانیت
علاقه و مسئولیت
کسانی که آرزوی اعتلاء آئین مبین اسلام را در سر دارند و درباره علل ترقی و انحطاط مسلمین در گذشته دور و نزدیک میاندیشند، نمی توانند درباره دستگاه رهبری آن یعنی سازمان مقدس روحانیت نیندیشند و آرزوی ترقی و اعتلاء آ نرا در سر نداشته باشند و از مشکلات و نابسمانیهای آن رنج نبرند.

سازمان و نظام صالح
ابتدا چنین به نظر می رسد که صلاح و فساد اجتماع بزرگ یا کوچک تنها به یک چیز بستگی دارد صلاح و عدم صلاح افراد آن اجتماع و بالاخص زعماء آنها یعنی فقط افراد که همه مسئولیتها متوجه آنها است، بسیاری از افراد این چنین فکر می کنند و بر این پایه نظر می دهند.