ارزش هاي زيست محيطي جنگل

جنگلها به عنوان یکی از مهمترین سامانه های حیات بخش بشر جایگاه انکارناپذیری در تامین رفاه ، آسایش و سعادتمندی جوامع بشری دارند.
وجود ارزش های متعدد و متنوع اقتصادی و زیست محیطی در پیکره این منابع ارزشمند الهی ، تکیه گاه مطمئن و استواری برای تداوم و ارتقای زیست جانوران به ویژه انسان و متضمن شکوفایی حیات جوامع بشری و توسعه پایدار است.
متاسفانه همه ساله سطوح بسیار زیادی از جنگلهای دنیا بر اثر عوامل متعدد از جمله بهره برداری غیر اصولی و مفرط منهدم می شود. در میان علل وعوامل امحاء و نابودی جنگلها ، ناآگاهی از خواص و ارزش های زیست محیطی این منابع نیز به سهم خود تاثیرات زیانباری داشته و دارد.
بنابراین به منظور شفاف سازی و جلب توجه اذهان و افکار عمومی ، به مشارکت فعال در ایفای رسالت خطیر ملی و مذهبی برای حفظ ، احیاء و توسعه این منابع ارزشمند ، برخی اثرات زیست محیطی جنگلها را بر می شماریم تا روند فزایند تجاوز وتخریب جنگلها کاهش یابد و در نهایت متوقف شود ، چرا که متعقدیم حفاظت و توسعه جنگلها با عزم و اراده ملی و همکاری و همدلی هموطنان عزیز و همچنین تلاش مجدانه مسئولین و متخصصین که زمام امور را در دست دارند امکان پذیر است.
جنگلهای واقع در اراضی جلگه ای ، میان بند و ارتفاعات فوقانی حوضه های آبخیز با تنظیم جریانهای آبی ، جلوگیری از فرسایش آب، ، باد ،خاک و طغیان رودخانه ها ، افزایش عمر مفید مخازن آبی و سدها تعدیل آب و هوای محیط وتامین آب مورد نیاز اراضی کشاورزی ، پشتوانه ای مطمئن برای زمین های کشاورزی واقع در دشت های مشرف به حوضه های آبخیز به شمار می آیند و در افزایش تولید و ارتقای کیفی محصولات کشاورزی در واحد سطح تاثیر به سزایی دارند.
اراضی جنگلی به دلیل ریشه دواندن گیاهان و درختان و فعالیت میکروارگانسیم های موجود در جنگلها ، موجب نفوذ نزولات آسمانی درخاک و ذخیره این نزولات می شوند به طوری که هر هکتار جنگل قادر به ذخیره سازی ۵۰۰ تا ۲ هزار متر مکعب آب است. ضمن این که زمان نفوذ یک لیتر آب در جنگل حدود ۷ دقیقه و در اراضی کشاورزی ۴۶ دقیقه است در حالی که در مناطق غیر جنگلی این زمان به حدود ۴ ساعت افزایش می یابد.
به عبارتی توان نفوذ پذیری نزولات در خاک های جنگلی ۴۰ برابر بیشتر از اراضی غیر جنگلی است. پوشش های گیاهی به ویژه درختان در کاهش آلودگی هوای ناشی از سوخت واحدهای صنعتی ، خودروها ومنازل تاثیر به سزایی دارند. جنگلها از مصرف کنندگان عمده دی اکسید کربن ناشی از سوختهای یاد شده هستند.
جنگلها با انجام عمل فتوسنتزیکی از منابع مهم تولید اکسیژن مورد نیاز جانوران و انسان به شمار می آیند.
به طوری که هر هکتار جنگل قادر به تولید اکسیژن مورد نیاز دست کم ده نفر در طول سال خواهد بود.به دلیل تنوع ساختار افقی و عمودی درختان جنگلی ، به ویژه وجود درختانی با سرشت متفاوت و طبقات ارتفاعی مختلف ، جنگلها در مطلوبیت بهره مندی از اثرات فیزیکی، شیمیایی و حرارتی پرتو خورشید برای انسان ها تاثیر به سزایی دارند، ضمن این که وضعیت تابش نور خورشید در فضای جنگلی نقش موثری در آرامش روحی انسانها دارد. جنگلها موجب تعدیل آب و  هوای محیط می شوند ، در ساعات روز به این دلیل که شاخ و برگ درختان مانند حفاظی در برابر پرتو نورانی خورشید قرار می گیرند ، دمای هوای جنگل کمتر از دمای فضای غیر جنگلی است و در طول شب نیز به این دلیل که تغییر و انعکاس حرارتی دما در محیط وخاک جنگلی کمتر است ، هوای محیط جنگلی خنک تر از فضای باز است .در جنگل ، ترکیبی از آوای دلنواز پرندگان ، جریان آب دره ها و  رودخانه ها و به هم خوردن برگها و شاخه ها به روح و روان آدمی آرامش می بخشد.
از آنجا که محیط جنگلی فاقد انواع صداهای گوشخراش و مخرب است ، محیطی امن و آرامش بخش برای استراحت انسانهای خسته از فعالیت در مراکز صنعتی و شهری درایام فراغت است. شاخ و برگ درختان جنگلی گرد و غبار هوا را که توسط باد جابه جا می شوند ، جذب میکنند و آلودگی هوا را کاهش می دهند. سرب معلق در هوا حاصل فعالیت واحدهای صنعتی و وسایل نقلیه موتوری و یکی از مواد سمی وخطرناک برای انسان است که از طریق تنفس جذب می شود و عوارض و پیامدهای ناگواری بر سلامت انسان دارد. یکی از اثرات مفید جنگلها جذب مقدار زیادی از دوده سرب معلق درهوا است که از عوامل حفظ تندرستی انسان به شمار می آید .سیمای ظاهری درختان چشم انداز آرامش بخش ومطلوبی برای انسان به شمار می آید. درختان ودرختچه ها به دلیل دارا بودن رنگهای مختلف چشم اندازی طبیعی و دیدنی در برابر دیدگان آدمی قرار می دهند . به ویژه رنگ سبز برگ درختان که از نظر رواشناسی از جمله رنگهای آرامش بخش است. جنگل همچنین در زیبا سازی محیط زندگی جوامع بشری جایگاه ویژه ای دارد. مقاومت جنگل در مقابل ویرانگری های باد و طوفان ، نشانه و نمادی از دوستی طبیعت و بشر است . درختان جنگلی در کاهش سرعت باد و طوفان نقش بسزایی دارند وموجب کاهش اثرات تخریبی این عوامل می شوند . پوشش گیاهی درختان به دلیل حفاظت از خاک ، قدرت نگهداری وجذب نزولات وکاهش سرعت سقوط برف و باران بر زمین نقش انکار ناپذیری در جلوگیری از جاری شدن سیلاب و کاهش اثرات مخرب آن دارد. با توجه به این که کاهش درجه حرارت هوا سهمی در افزایش رطوبت نسبی هوا دارد، درختان جنگلی با جذب نزولات و ذخیره کردن آن در سفره های آب های زیر زمینی و تبخیر آن در ایام خشک ، موجب افزایش رطوبت نسبی هوا در فضای جنگل می شوند. افزون بر این که شاخ و برگ درختان با جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید و کاهش اثرات تخریبی پرتوهای خورشیدی ، مانع تبخیر سطحی رطوبت خاک می شوند.
درختان با جذب ،نگهداری و افزایش زمان ذوب برفها بر روی شاخ و برگ خود از تجمع آنها جلوگیری کرده و مانع حرکت توده های عظیم برف به شکل بهمن می شوند.از آنجا که تولید دی اکسید کربن ناشی از سوختهای فسیلی انعکاس پرتوهای خورشیدی را از زمین ناممکن می سازد،  در نتیجه میانگین گرمای زمین افزایش یافته و پدیده موسوم به گلخانه ای ایجاد می شود که اختلال در محیط زیست انسانی را به دنبال دارد. بنابراین حفاظت وتوسعه جنگلها موجب جذب و رسوب دی اکسید کربن ومانع افزایش گرمای زمین و بروز پدیده گلخانه ای خواهد شد. جنگلها بعنوان  محیط زیست طبیعی ، مامن بسیاری از حیوانات وحشی و پرندگان هستند و نقش موثر آنان در بهسازی محیط زیست انکار ناپذیر است.
با توجه به رشد فزاینده جمعیت انسانی و توسعه بی حد و حصر تکنولوژی و قرارگرفتن در عصر فرا صنعتی که جوامع بشری از یک طرف با محدودیت منابع جنگلی و از سوی دیگر با آلودگی محیط زیست دست به گریبان هستند، نقش و جایگاه جنگلها به دلیل برخورداری از ارزش های فراوان و متنوع در جلوگیری از آلودگی ها اجتناب ناپذیر است. همان طور که می دانیم لایه ازن به مثابه سپری دفاعی در تقابل با اثرات تخریبی پرتو فرابنفش دارای اهمیت ویژه است . جنگلها با تثبیت لایه ازن موجب کاهش آثار زیانبار پرتوهای فرابنفش و بیماریهای ناشی از آن خواهند شد. کنترل آفات و امراض گیاهی و جلوگیری از هجوم گونه های مهاجم به محصولات کشاورزی، پدید آمدن ارزشهای زیبایی شناختی و هنری ، تولید انواع فراوردهای غیر چوبی ، امکان فعالیتهای جنبی مانند پرورش انواع آبزیان ، زنبورداری ، تولید قارچ ، فراهم ساختن زمینه های گردشگری و بسیاری از فواید ارزشمند دیگر دست آوردهای گرانبهایی هستند که به یمن حضور و حفاظت جنگلها در اختیار بشر قرار گرفته اند. اهمیت روز افزون نقش زیست محیطی جنگلها و تاثیر همه جانبه آن در توسعه پایدار ایجاب می کند برای ترویج فرهنگ حفاظت و حراست از جنگلها و به منظور برخورداری کامل از کلیه ارزشهای زیست محیطی دست در دست یکدیگر ،تلاشی مشترک را عینیت بخشیم تا جنگلها همچنان به عنوان ابزار آرامش و سعاتمندی نسلهای امروز و فردا پایدار بمانند.
ارزش های اقتصادی جنگل
امروزه فواید جنگل بدلیل گستردگی دامنه آن بعنوان بستر حیات و زیربنای حیات انسانی نام برده می شود . داشتن نقش اساسی در امور تفریجی و تفرجگاهی و ایفای نقش بعنوان پشتوانه اساسی و اصلی کشاورزی ، ایجاد درآمد برای دولت وملت و همچنین تولید محصول پر ارزشی به نام چوب که زمینه اشتغال تعداد کثیری از افراد جامعه را فراهم ساخته و موجب رونق و شکوفایی اقتصادی کشورهایی می شود که از این نعمت الهی برخوردارند و به نحوشایسته ومطلوبی هم از آن استفاده می کنند. برخی از ویژگی های منحصر به فرد، و برتری های این ماده پرارزش مورد بررسی اجمالی قرار می گیرد تا شاید با شناخت بیشتری که از آن صورت می گیرد قدر جنگلهای با ارزش کشورمان را که تولید چوب تنها یکی از صدها فواید آن را تشکیل می دهد خوب دانسته و در راه حفظ ، حراست و توسعه آن مجدانه و صادقانه بکوشیم . در این میان هر چند شناخت اصولی جامعه مان از این ماده پرارزش ، اندک است ولی در مقابل بسیاری از محافل علمی و مجامع معتبر دانشگاهی جهان در راه آشنایی آحاد ملت با اثرات ارزنده این ماده و نقش بنیادین آن در روند تداوم و تکامل زندگی انسانها گامهای موثر و بلندی برداشته ونقش اساسی آن را به خوبی مبرهن و آشکار ساخته اند.
موزه آلتونا در هامبورگ آلمان و موزه علوم طبیعی لندن از جمله این محافل و مراکز علمی به شمار می آیند و توانسته اند با جمع آوری بسیاری از وسایل و لوازم چوبی مورد استفاده بشر در طول تاریخ که در عمده موارد در خور تحسین و اعجاب برانگیز است نقش حیاتی چوب و وجود جنگل ها را در روند تکامل زندگی انسان هابه خوبی تبیین کنند. البته ناگفته پیداست مصرف چوب در انجام کارهای بزرگ و با ارزش در کشور که مهد دانش معماری جهان به حساب می آید نیز مسبوق به سابقه طولانی است زیرا از دوران گذشته هنر ساختمان سازی با آثار جاودانه ای همراه بود و از دیرباز این سرزمین کانون اصلی استفاده بهینه و اصولی از چوب بوده است. بهترین شاهد این مدعا وجود ساختمان های بزرگ تخت جمشید ، چهل ستون ، عالی قاپو در اصفهان ، مسجد بایزید بسطامی و صدها آثار معماری دیگری است که هر یک در جای خود از جمله مفاخر ارزنده ملی ما به حساب می آیند.

این در حالی است که بر اثر حمله مهاجمان بیگانه بسیاری از صنایع مستظرفه چوبی به همراه انبوهی دیگر از آثار کشورمان از بین رفته است. تخت جمشید توسط اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد و فقط خرابه هایی از آن باقی ماند و دیگر مهاجمان نیز به نوعی نسبت به نابودی این صنایع اقدام کردند ولی با این همه در این بخش هنوز آثار هنری چوبی ارزنده و نفیسی وجود دارد که عمده آنها را در ساختمان مساجد، مزارها ، اماکن مقدسه ( نظیر در، منابر ، کنده کاری ها و شبکه بندی ها ) می توان یافت که تماماً با دست و ابزار دستی ساخته شده اند وتعدادی نیز جزء شاهکارهای هنری چوبی در سطح جهان به شمار می آیند.
در نظر آوریم اصولاً این ماده گرانبها پیوسته به زیبایی ساختمانها و ویلاها جلوه ای خاص می بخشد و اگر بهره برداری از منبع تولید آن ( یعنی جنگل ) به طریق علمی و اصولی انجام پذیرد می توان به طور مستمر آن را دراختیار مردم قرار داد.
ماده ای که به راحتی قابل استحصال است و استحصال آن برخلاف بسیاری از فراورده های طبیعی سوخت مستلزم صرف هزینه های هنگفت و استقرار سازمانهای وسیع وگسترده نیست و به راحتی و آسانی انجام می پذیرد. نعمتی که با اعمال روشهای علمی می توان در میزان رویش آن قبل از مصرف در کیفیت آن هنگام مصرف دخالت کرد. فراورده های که مواد استخراجی آن متعدد است و برخی از آنها نظیر تائن ، رزین و مواد رنگی به سهم خود از اهمیت اقتصادی در خور توجهی برخوردار است. از سوی دیگر فراوانی این مواد و مواد تخمیر شونده آن نیز موجب گسترش صنایع تقطیری و تخمیری زیادی شده است . ماده پرارزشی که در مصارف عادی نسبت به عوامل شیمیایی و فیزیکی و جو مقاوم است و مانند اکثریت فلزات بر اثر اکسیژن هوا اکسید نمی شود و مثل بعضی از سنگها ومصالح ساختمانی در مقابل گاز کربینک هوا تجزیه نمی شود ومانند بتن بر اثر یخبندان خرد و مانند پلاستیک به مرور پلیمریزه و شکننده نمی شود و بر همین اساس در ساختمان اسکله بنادر و احداث دیگر اماکنی که با تغییرات شدید جوی مواجه هستند و یا محل هایی که انواع گاز در آن پخش  می شود، می تواند به طور گسترده ای به کار برده شود.
این ماده میخ و پیچ را به خوبی در خود نگه می دارد و امکان اتصال قطعات آن نیز به وسیله چسب به خوبی میسر است .کار با انواع وسایل دستی و لوازم ماشینی با آن به سهولت انجام می پذیرد و به دلیل داشتن خاصیت عایق نسبی در مقابل حرارت در ، ایزولاسیون های حرارتی و ساخت دسته ی افزارها کاربرد گسترده دارد و به دلیل داشتن ضریب هدایتی حرارتی بسیار زیاد داغ نمی شود ضمن این که در دمای اندک نیز یخ نمی بندد و به خاطر همین خاصیت ، کبریت از چوب ساخته می شود. از قابلیت رنگ پذیری و پرداخت بسیار خوبی برخوردار است. ماده ای است الاستیک و مقاوم به ضربه که می تواند براحتی در برابر نیروهای مقاوم مکانیکی انعطاف نشان دهد و در شرایط عادی با مواد شیمیایی مانند اسیدها و قلیایی های رقیق ترکیب نمی شود . هنگام شکستن یکباره مقاومت خود را از دست نمی دهد بلکه الیاف آن به تدریج با ایجاد صدا از هم جدا می شوند ، این خاصیت ، از دلایل استفاده از چوب در معادن و داربست ها است. در ضمن در بیشتر موارد فاقد بو و طعم خاص است و بو و طعم اشیای مجاور را تغییر نمی دهد . دارای حداقل انبساط وکمترین میزان انقباض در مقابل تغییرات درجه حرارت و دارای ده ها امتیاز و ویژگی های منحصر بفرد دیگر است .
چنین وضعیتی ایجاب می کند آحاد ملت در سایه عزم و اراده ملی وهمراهی وهمکاری بی دریغ با مسئولین واحدهای مربوط بعنوان متولیان امور منابع طبیعی کشور، موجبات حفظ ، حراست وتوسعه وگسترش بیش از پیش جنگلها را که پیوسته اشتغال زایی هم وطنان و رونق اقتصادی کشور عزیزمان را به دنبال دارد فراهم سازند و سبب ساز خرمی و سرسبزی و آبادانی خاک پاک ایران زمین باشند.
ای که می بینی جهان را برقرار                  شد جهان از سبزه زاران برقرار
 
مساحت جنگلهای شمال کشور طی ۳ دهه اخیر ۵۹۰ هزار هکتار (بیش از ۲۲ درصد) کاهش یافت
به گزارش خبرنگار «محیط زیست» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ، بر اساس عکسهای ماهواره‌ای مساحت جنگلهای شمال کشور در سالهای ۱۹۷۴- ۱۹۷۵، ۲ میلیون و ۶۴۰ هزار هکتار بوده است که این رقم بین سالهای ۱۹۸۸-۱۹۸۹ به حدود ۲ میلیون و ۴۸۰ هزار هکتار و در سالهای ۲۰۰۱-۲۰۰۲ به حدود ۲ میلیون و ۵۰ هزار هکتار رسیده است که به این ترتیب از ۲۲ درصد کاهش مساحت این جنگلها طی ۳ دهه اخیر بیش از ۱۷ درصد متعلق به ۲۰ سال قبل بوده است.
بر اساس آخرین مستندات سازمان حفاظت محیط زیست، در این مدت استانهای گلستان با ۲۷ درصد، گیلان، ۲۲ درصد و مازندران ۲۱ درصد کاهش مساحت جنگل روبه‌رو بوده‌اند. همچنین بر اساس عکسهای ماهواره‌ای مساحت جنگلهای استان گلستان در سالهای ۱۹۷۴-۱۹۷۵ حدود ۴۹۰ هزار هکتار بوده که این رقم در سالهای ۱۹۸۸-۱۹۸۹ به ۴۵۴ هزار هکتار و در بین سالهای ۲۰۰۱-۲۰۰۲ به ۳۵۹ هزار هکتار رسیده است.
بنا بر اعلام این سازمان، مساحت جنگلهای گیلان در سالهای ۱۹۷۴-۱۹۷۵ حدود ۸۱۸ هزار هکتار بوده و در سالهای ۱۹۸۸-۱۹۸۹ به حدود ۷۷۰ هزار هکتار و در سالهای ۲۰۰۱-۲۰۰۲ به حدود ۶۳۶ هزار هکتار رسیده است.
بر پایه این گزارش، مساحت جنگلهای استان مازندران نیز در سالهای ۱۹۷۴-۱۹۷۵ حدود یک میلیون و ۳۳۰ هزار هکتار بوده که این رقم در سالهای ۱۹۸۸-۱۹۸۹ به حدود یک میلیون و ۲۵۶ هزار هکتار و در سالهای ۲۰۰۱-۲۰۰۲ به یک میلیون و ۵۵ هزار هکتار رسیده است.
آمارهای موجود نشان می‌دهد استانهای گلستان با ۲۱ درصد، مازندران ۱۶ درصد و گیلان ۵/۴ درصد کاهش مساحت جنگلهای خود طی ۲ دهه اخیر مواجه بوده‌اند که در این مدت بیشترین کاهش مساحت جنگلهای شمال کشور به ترتیب در استانهای مازندران با ۲۰۱ هزار هکتار، گیلان ۱۳۴ هزار هکتار و گلستان ۹۵ هزار هکتار صورت گرفته است.
به گزارش ایسنا، طی ۳ دهه اخیر نیز به ترتیب استانهای مازندران با ۲۷۵ هزار هکتار، گیلان، ۱۸۲ هزار هکتار و گلستان ۱۳۱ هزار هکتار کاهش مساحت جنگلهای خود رو به رو بوده‌اند.
عدم توجه به ارزشهای زیست‌محیطی و تنوع‌زیستی، عدم ساماندهی صحیح مراکز جمعیتی و مشاغل داخل و حاشیه جنگل، بهره‌برداری‌های مجاز ولی بی‌رویه، غیراصولی و کم‌بازده، بهره‌برداری‌های غیرمجاز و قاچاق، نبود هماهنگی و نظارت کافی در مدیریت، بهره‌برداری خارج از ضوابط زیست‌محیطی از معادن داخل جنگل، جاده‌سازی بدون رعایت ملاحظات زیست محیطی (بیش از ۶ هزار کیلومتر)، واگذاری‌های بدون برنامه در داخل جنگل و تغییر کاربری اراضی جنگلی به دلیل بورس‌بازی و …، بنا بر اعلام سازمان حفاظت محیط زیست از عوامل اصلی کاهش مساحت جنگلهای کشور طی سالهای اخیر بوده است.

ثروتی به نام جنگل
«اهمیت دامداری در ایران آنقدر زیاد بود که تا قبل از ملی شدن جنگلها فقط ۳ درصد از جنگلهای کشور به نام جنگل و ۷۵% به عنوان مراتع مشجر بنام افراد ثبت شده بود.(دکتر یخشکی )»و جنگل به عنوان یک منبع تولید اهمیتی نداشت و از دوران قاجاریه که جنگلهای شمال برای بهره داری به مقاطعه کاران خارجی اجاره داده شد ، جنگل اهمیت اقصادی پیدا کرد.
نظر به اینکه چوب جنگلی به علت عدم دسترسی نواحی جنوبی به جنگلهای شمال مورد مصرف قرار نمیگرفت از این رو در قدیم شرکتهای خارجی که قصد بهره برداری از جنگلهای ذیقیمت شمال کشور را داشته بیشتر منظورشان صدور چوب از طریق دریای خزر بوده است .
 اولین قرار دادی که برای بهره برداری از جنگلهای ایران منعقد شد امتیازی است که در سال ۱۲۵۱ (ه.ش ) به بارون ژولیوس رویترداده شد .طبق قرارداد دولت ایران فقط ۱۵ %‌به عنوان بهره مالکانه میتوانست دریافت کند و در جائیکه کمپانی درختها را قطع نموده .و دولت قصد فروش اراضی را داشته باشد کمپانی مذکوربرای خرید حق اولویت داشت . این قرار داد دراثریک بحران سیاسی ملغی شد.
در سال ۱۲۶۵ جنگلهای دولتی استان گیلان جهت بهره برداری به مدت دو سال به مبلغ ۵۰۰ هزارریال به یک مقاطعه کار روسی اجاره داده شد.
از سال ۱۳۰۲ جنگلهای دولتی آستارا به مدت ۵ سال به یک مقاطعه کار روسی اجاره داده شد . از سال ۱۳۰۷ پیمانکار مذکور جنگلهای شمشاد بندر گز را قطع و مورد بهره برداری قرار داد.
در سال ۱۳۰۲ پیمانکاران فرانسوی و سوئدی جنگلهای دولتی طوالش و آستارا را اجاره نمودند .
علاوه برمقاطعه کاران خارجی از سال ۱۳۰۴ برخی از پیمانکاران ایرانی و یا مالکان خصوصی از جنگل بهره برداری میکردند
از سال ۱۳۰۹ با شروع احداث راه آهن سراسری کشور و احتیاج به تراورس فعالیت مالکان جنگل زیاد شد و از این تاریخ عمل بهره برداری منحصراً بوسیله ایرانیان انجام گرفت. قراردادهاییکه با مقاطعه کاران خارجی و یا ایرانی منعقد میشد ظابطه مند نبود. مقدار قطع در هکتار و سال مشخص نبودو نظارتی وجود نداشت و سطح زیادی از جنگل بویژه دراطراف راههای اصلی که هزینه حمل کمتری داشت از بین رفت.بمنظور جلوگیری از تخریب و بهره برداری بی رویه و جهت حفظ و نگهداری جنگلها اداره ، بنگاه و بعد سازمان جنگلها و مراتع به وجود آمد و قوانینی تدوین شد. اقداماتی که از ابتدا تاکنون جهت حفاظت و احیاء جنگل بعمل آمد ازاین قرارند:
در ۲۹ اسفند ۱۲۸۴ نخستین کابینه قانونی پس از اعلام مشروطیت در زمان محمد علی شاه قاجار به مجلس معرفی شده . وزیر فوائدعامه آقای مهندس الممالک و یکی از ادارات وزارت فوائد عامه اداره شوسه و راه آهن و جنگلها نام داشت و در کابینه بعدی که پس از به توپ بستن مجلس وموافقت مجدد ،مشروطه تعیین و روز ۲۱ اردیبهشت ۱۲۸۸ به محمد علی قاجار معرفی شد باز آقای مهندس الممالک به سمت وزیر طرق و شوارع و معادن و جنگلهامعرفی گردید.و معلوم میشود از طرف دولت توجه بیشتری به جنگلها شده بود.
در دوره اول قانونگذاری در قانون تشکیلات ایالات و ولایات و دستورالعمل حکام مصوب ۱۲۸۴ شمسی در ماده ۳۰ تصریح شده است «حکام باید سعی نمایند که همیشه اطلاعات صحیحه کافیه از وضع ولایتی که قلمرو ماموریت آنهاست داشته باشند یعنی از عده نفوس و وسعت خاک ولایت و ثروت طبیعی آن و مقدار زراعت و چمنها و جنگلها و از چگونگی شغل و … و کلیه اطلاعاتیکه اوضاع و احوال ولایت و اهالی را نشان میدهد.»
در ماده ۵۶ تصریح شده است که:
«حکام باید مراقبت مخصوص نسبت به جنگلهای دولتی داشته و آنها را حفظ نمایند و هر گاه بر خلاف قواعدی که برای حفظ جنگلها ایجاد شده است اقدامی ملاحظه نمایند باید بدون فوت وقت ممانعت نموده را به وزارت مالیه اطلاع دهند.»
در بند دهم ماده ۲۲۱ قید گردیده: « مساعدت با اداره اطفائیه و جلوگیری از حریق در بیابانها, جنگلها و غیره. »
در ماده ۳۸۰ در باب کدخداها و امور راجعه به قراء تصریح شده کدخدا باید در مورد اینکه مزارع را خراب ننمایند و جنگل را موافق قواعد موجود حفظ کنند و اقدامات لازمه بر ضد حریق را مستقلاً انجام دهند. ضمناً شرحی در مقدمه ماده ۶۲ ذکر شد که دال بر تشکیل اداره جنگلها می باشد.
به طور کلی می توان گفت که تا سال ۱۲۹۷ دولت اساساً توجه خاصی به جنگلها نداشت. طی سالهای ۱۲۹۹-۱۲۸۸ تعدادی از بازرگانان و شرکتها ی خارجی به شکل فزاینده ای شروع به بهره برداری از درختان شمشماد , گردو و بلوط جنگلهای شمال نموده و مواد مستحصله را با پرداخت عوارض ناچیز به گمرک از کشور خارج میکردند.
ملاحظه آمار گمرکی ، دولت را به اهمیت جنگلها و لزوم حراست از آن متوجه ساخت چون حدود اغلب جنگلهای اربابی از جنگلهای دولتی تا آن زمان به طور کلی مشخص نبود و این عمل باعث میشد که صاحبان جنگلهای خصوصی اکثراً بهره مالکانه دولتی را تملک کرده و از این راه به در آمد دولت لطمه وارد می آورند. لذا مقـــارن سال ۱۲۹۷ شمسی وزارت فلاحت و فواید عامه ماموری را که اطلاعاتی در امر نقشه برداری و مساحی داشت به همراه دو نفر به شمال اعزام داشت تا حدود جنگلهای دولتی را از جنگلهای خصوصی معلوم نماید. عملیات هیأت با وجود مشکلات فراوان مدتی ادامه داشت تا این که با قیام میررزا کوچک خان مصادف گردید، که نا گزیر شدند بدون اخذ نتیجه قطعی مراجعت نمایند.
قبل از سال ۱۲۹۷ ضمن یک تجدید سازمان ،اداره امور خالصجات از وزارت خالصجات و زراعت و فلاحت جدا و به وزارت مالیه (دارائی) ملحق گردید. این الحاق البته کلیه امور حقوقی و مالی و دعاوی راجع به جنگلها و مراتع را شامل میشد ، اما وزارت فواید عامه و فلاحت و تجارت،امور جنگلها را از لحاظ فنی در سازمان خود منظور نمود. بدین ترتیب وضعیت جنگلها و مراتع دولتی از سال ۱۲۹۷ شمسی در دو شاخه جداگانه جریان پیدا کرد.
شاخه اول:
 جنگلها و مراتع در حوزه خالصجات (وزارت دارائی) ،که در این شاخه هدف از اداره امور جنگلها و مراتع به عنوان خالصجات اقتصادی و مالی است. این شاخه تا سال ۱۳۳۳ در وزارت دارائی وجود داشت و سپس خالصجات دولتی به وزارت کشاورزی منتقل شد. در قوانین و مقرراتی که تا این تاریخ در مورد فروش خالصجات وضع شده است جنگلها و مراتع همیشه از موضوع فروش و انتقال مستثنی بودند.
شاخه دوم:
 سازمان اقتصادی و مدیریت فنی است. در سال ۱۲۹۶ به موجب تصویبنامه هیأت وزیران در تشکیلات وزارت فواید عامه و تجارت و فلاحت شعبه جنگلها دایر شد.