بودجه بندی سرمایه ای و نقدی

بودجه سرمایه اى
بودجه سرمایهاى ـ capital budgetعبارت است از مجموعه طرحهاى سرمایهگذارى که یک وجه مشترک دارند؛ یعنى بازده هریک از اینها در دورههاى بلندمدت بیش از یک سالبهدست مىآید؛ براى مثال طرحهاى سرمایهگذاى براى دورههاى ۵، ۱۰، ۱۵، یا حتى ۲۰ ساله امرى بسیار متداول است. چنین سرمایهگذاریهائى را سرمایه گذارى بلندمدت ـ term investment ـ long مىنامند.
تشخیص برخى سرمایهگذارىها چندان مشکل نیست؛ مانند تشخیص هزینههاى ساختمانى مربوط به ایجاد کارخانه تولیدی، یا خرید ماشینآلات جدید و جایگزین کردن وسایل قدیمى بهجاى آن و در نتیجه بالا بردن ظرفیت کارخانه. اما تشخیص برخى سرمایهگذارىها چندان ساده نیست؛ از جمله تشخیص هزینههاى سنگین تبلیغاتى و اجراء برنامههاى تحقیق و توسعه که احیاناً مستلزم سرمایهگذارىهاى چندین ساله خواهد بود. تعیین سودآورى این قبیل طرحها نیز نسبتاً مشکل است. متنوع ساختن فعالیت شرکت از راه خرید شرکتهاى گوناگون و ادغام آنها در یکدیگر بهمنظور کاهش خطرهاى احتمالى نیز نمونهاى از سرمایهگذارىها بلندمدت هستند. برخى شرکتها دامنه فعالیتهاى خود را چنان گسترش داده و آنها را متنوع ساختهاند که بهصورت نوعى مجتمع درآمدهاند. یکى از این مجتمعها، مجموعهاى از شرکتها است که تقریباً همه چیز (از قلم خودنویس تا هلیکوپتر) تولید و عرضه مىکند. صنعت بانکدارى نیز نمونه جالبى از این مقوله است. برخى شرکتها فعالیتهاى خود را صرف خرید سهام بانکهاى دیگر مىکنند و برخى نیز توجه خود را معطوف فعالیتهاى دیگر از قبیل: دادهپردازی، پرداخت وامهاى بلندمدت به شرکتها (براى خرید ماشینآلات سنگین) و خرید اسناد مربوط به حسابهاى دریافتنى یا حقالعملکارى ـ factoringمىکنند.
مراحل اجرائى بودجهبندى سرمایهاى
بودجهبندى سرمایهای فرآیندى است که مىتوان بدانوسیله طرحهاى توجیهپذیر را شناسائى کرد و به مورد اجراء گذاشت. مراحل اجرائى بودجهبندى سرمایهاى عبارتند از:
０.    تشخیص و شناسائى طرحهاى سرمایهگذارى
１.    ۲. ارزیابى و تعیین مطلوبیت هریک از طرحها
２.    ۳. گزینش یا انتخاب طرح مطلوب
３.    ۴. طبقهبندى طرحها و انتخاب بهترین آنها در صورتىکه وجوه موجود براى تأمین مالى مجموعهاى از سرمایهگذارىها کافى نباشد
４.    ۵. تجزیه و تحلیل نتایج تصمیمات گذشته که در مورد طرحها سرمایهگذارى گرفته
احتمال دارد برخى طرحهاى سرمایهگذارى در یکى از چهار مرحله یادشده فوق رد شوند. نتایج بهدست آمده از طرحهائى که پیش از این به اجراء درآمدهاند در مرحله پنجم موردتجزیه و تحلیل قرار مىگیرند و در این مرحله نسبت به ادامه یا توقف طرح، یا ایجاد تغییراتى در آن تصمیمگیرى مىشود. اجراء طرح هنگامى متوقف مىشود که مدیران شرکت اطمینان یابند که ادامه آن تأثیرى در افزایش ثروت سهامداران نخواهد داشت. مرورى بر تصمیمات گرفتهشده در گذشته موجب افزایش توانائىهاى مدیریت شرکت در ارزیابى سرمایهگذارىهاى آینده و قضاوت در مورد آنها خواهد شد
بودجهبندى سرمایهاى را غالباً فرآیندى پویا مىدانند؛ زیرا مىتوان طرحهاى مختلف را بهصورت مستمر شناسائى کرد. امکان دارد که تغییر محیط بیرونى شرکت باعث تغییر مطلوبیت طرحها سرمایهگذارى کنونى یا طرحهاى پیشنهادى شود. براى مثال اقدامات شرکتهاى رقیب، تحقیقات بازاریابی، چرخههاى تجاری، تورم غیرمنتظره، مقررات جدید وضعشده و به کارگیرى تکنولوژىهاى جدید ممکن است باعث تغییر مطلوبیت طرحهاى سرمایهگذارىهاى کنونى یا طرحهاى پیشنهادى شوند؛ بنابراین مراحل بودجهبندى سرمایهاى بهصورت نوعى فعالیت مستمر شرکت درمىآید
بودجهبندى سرمایهاى در شرکتها
بودجهبندى سرمایه فرآیند مستمرى است که از آن در اجراء وظایف مختلف مدیریت در سطوح مختلف شرکت استفاده مىشود. مدیران بازاریابى و تولیدى و مهندسى و مالى در شکل دادن به بودجههاى سرمایهاى (که شرکت در آن خصوص تصمیم مىگیرد( نقش اساسى دارند؛ بهعلاوه اعضاء سایر دوایر نیز در فرآیند بودجهبندى سرمایهاى نقشهاى مهمى بر عهده دارند و در مواقع ضرورى و لحظات بحرانى از هیچ کمکى فروگذارى نمىکنند
نقش مدیریت مالى در بودجهبندى سرمایهاى
ارزیابى مالى طرحهاى سرمایهگذارى بر عهده مدیران مالى است. به دو نوع سرمایهگذارى باید توجه کرد:
０.    سرمایهگذارىهائى که هدف آنها مستقیماً افزایش فروش و سود شرکت است
１.    ۲. سرمایهگذارىهائى که هدف آنها کاهش هزینهها و در نتیجه افزایش سود شرکت است
２.    ماهیت این نوع سرمایهگذارىها ـ که اصولاً بلندمدت هستند ـ بهگونهاى است که پس از تصمیمگیرى سودآورى شرکت را براى چندین سال تحت تأثیر قرار مىدهد. از دیدگاه مدیریت مالی، هدف بودجهبندى سرمایهاى عبارت است از گزینش آن دسته از طرحهاى سرمایهگذارى بلندمدت که انتظار مىرود با اجراء آن طرحها، ثروت صاحبان سهام به حداکثر برسد
دادههاى لازم براى ارزیابى طرحهاى سرمایهگذارى
ارزیابى مطلوبیت طرحهاى مختلف سرمایهگذارى مستلزم بررسى چند مرحله است. مدیر مالى مسئول اجراء سه مرحله اصلى است:
تعیین میزان خالص سرمایهگذارى و جریانهاى نقدى ورودى مورد انتظار
۲. در نظر گرفتن ارزش زمانى پول از راه محاسبه ارزش فعلى جریانهاى نقدی
۳. استفاده از معیارهاى بودجهبندى سرمایهاى به این منظور که آیا طرح مزبور بازده موردنظر را عاید شرکت خواهد کرد یا خیر.
تعدیلاتى که در سرمایه در گردش رخ مىدهد
اگر اجراء طرح مربوط به بودجهبندى سرمایهاى بهگونهاى باشد که باعث افزایش دارائىهاى جارى )مانند موجودى کالا و حسابهاى دریافتنی( شود، باید سرمایه در گردش مربوط به طرح را در محاسبه میزان خالص سرمایهگذارى و جریانهاى نقدى منظور کرد. انتظار مىرود که سرمایه در گردش در پایان عمر مفید آن طرح بهصورت کامل بازیافت شود. بر این اساس باید دو نوع تعدیل در سرمایه در جریانهاى نقدى ایجاد کرد:
نخست در زمان محاسبه میزان خالص سرمایهگذاری. بههنگام تعیین خالص سرمایهگذاری، آن مقدار از سرمایه در گردش که مورد تعهد شرکت است بهعنوان جریان خروجى اضافى (مازاد بر جریان خروجی) به حساب مىآید و باید آن مقدار را بر میزان سرمایهگذارى اضافه کرد، ولى این رقم اضافى به حساب سرمایه منظور نمىشود و مستهلک نمىگردد.
دوم با توجه به تغییراتى که در مقدار سرمایه در گردش رخ مىدهد (افزایش سرمایه در گردش) باید جریانهاى نقدى را تعدیل کرد. افزایش در سرمایه در گردش بهعنوان جریان نقدى خروجی، از جریان نقدى کسر مىشود. کاهش در سرمایه در گردش بهعنوان جریان نقدى ورودی، به جریان نقدى اضافه مىشود. در هریک از این حالات جریان نقدى را باید براساس رقم پس از کسر مالیات تعدیل کرد.
محاسبه جریان نقدى
عبارت جریان نقدى ـ cash flowبراى بیان میزان بازده نقدى طرحهاى مختلف سرمایهگذارى بهکار مىرود. امکان دارد میزان وجه نقد را نتوان بهطور دقیق تعیین کرد، با وجود این مىتوان با استفاده از دادههاى حسابدارى ارقامى بسیار نزدیک به مقادیر واقعى را محاسبه کرد. بازدهى سالانه هر طرح سرمایهگذارى عبارت است از سود قبل از کسر استهلاک و مالیات. پس جریان نقدى را مىتوان بهصورت معادله ذیل نشان داد
جریان نقدى = سود قبل از کسر استهلاک و مالیات
جریان نقدى را بهصورت سود پس از کسر مالیات بهاضافه استهلاک (profit after taxes plus depreciation) نیز مىتوان تعریف کرد. از آنجا که استهلاک، هزینهاى غیرنقدى است، باعث بهوجود آمدن سپر مالیاتى (صرفهجوئى مالیاتی ) مىشود و مالیات شرکت را کاهش مىدهد. به هر حال، سود سالانه شرکت (پس از کسر مالیات) باعث مىشود که جریان نقدى به مبلغى معادل هزینه مالیات کاهش یابد. بنابراین براى برآورد و تعیین جریان نقدى یک طرح باید هزینه استهلاک را به رقم سود پس از کسر مالیات اضافه کرد.

محاسبه مبلغ خالص سرمایه گذارى
هنگامىکه طرحى پذیرفته مىشود، خالص وجوه نقدى را که از این بابت خرج مىشود خالص سرمایهگذارى ـ N.NET investment و زمانى را که سرمایهگذارى اولیه در آنصورت مىگیرد زمان صفر مىنامند. چگونگى محاسبه مبلغ خالص سرمایهگذارى در معادله ذیل نشان داده شده است:
هزینه طرح = مبلغ خالص سرمایهگذارى
هزینههاى طرح و نصب دستگاهها
هزینه طرح ـ project cost مساوى است با پولى که براى احداث یا خرید یک دارائى به مصرف مىرسد. زمانىکه اجراء طراحى مستلزم حمل و نقل یا نصب دستگاهها و ماشینآلات مىشود، یا نیاز به افزایش سرمایه در گردش پیدا مىکند. هزینه این اقلام نیز بخشى از مبلغ خالص سرمایهگذارى است. هنگام محاسبه مبلغ خالص سرمایهگذاری، هزینههاى مالى )بهره(و ارزش اسقاط دارائىهاى جدید )که مربوط به چند سال بعد مىشود( به حساب نمىآیند و این بدان مفهوم است که مبلغ خالص سرمایهگذارىها نشاندهنده خالص وجوهى است که در آغاز طرح بهصورت نقد پرداخت مىشود.
فروش دارائىها
گاهى یک طرح سرمایهگذارى مستلزم جایگزینى ماشینآلات جدید بهجاى ماشینآلات موجود در کارخانه مىشود. احتمالاً ماشینآلات موجود ارزش روز یا ارزش اسقاط دارند و امکان دارد این اقلام کاملاً مستهلک نشده باشند. فروش این دارائىها احیاناً باعث افزایش یا کاهش مالیاتهاى شرکت مىشود و آثار مالیاتى این اقلام در محاسبه میزان خالص سرمایهگذارى باید منظور شود.

در برخى کشورها شرکتها باید ۴۰ درصد سود مشمول مالیات خود را بابت مالیات بپردازند. شرکتهاى مزبور براساس قوانین مالیاتى باید معادل ۴۰ درصد سود حاصل از فروش دارائىها را نیز بابت مالیات بپردازند. مقرراتى که بهموجب آنها مالیات سود حاصل از فروش دارائىها محاسبه مىشود به این شرح است
    الگو یک قلم دارائى به قیمتى کمتر از ارزش دفترى آن به فروش برسد، آن شرکت مىتواند معادل ۴۰ درصد تفاوت بین قیمت فروش و ارزش دفترى آن قلم دارائى )زیان حاصله) را از مالیات آن دوره کسر کند (زیان ناشى از فروش دارائى باعث صرفهجوئى مالیاتى مىشود
اگر دارائى به قیمتى معادل ارزش دفترى آن به فروش برسد، فروش دارائى هیچ اثرى در مالیات شرکت نخواهد داشت.
اگر دارائى به مبلغى بیش از ارزش دفترى دارائى به فروش برسد، معادل ۴۰ درصد تفاوت قیمت فروش و ارزش دفترى دارائى )سود حاصله( بر مالیات آن دوره شرکت افزوده مىشود
بودجهبندى نقدى
بودجه نقدى ـ cash budget یعنى جریانهاى ورودى و خروجى وجوه نقد در شرکت در یک دوره زمانى معین، با استفاده از بودجه نقدی، دورههائى که شرکت با مازاد وجوه نقد روبهرو و نیز دورههائى که با کمبود این وجوه روبهرو مىشود و ناچار به تأمین آن است مشخص مىشود. بنابراین مدیران مالى با استفاده از بودجههاى نقدی، مقدار کسر وجوه نقد و مدت زمانى را که با این کمبود روبهرو مىشوند مشخص مىکنند و اگر قرار باشد این وجوه را از راه دریافت وام تأمین شود یک جدول زمانبندىشده براى بازپرداخت وجوه استقراضى تهیه مىکنند. از آنجا که در دورههاى عملیاتى نیازهاى نقدى یک سازمان تغییر مىیابد بودجهبندى نقدى اهمیت زیادى دارد. معمولاً شرکت هنگامى نیازمند وجه نقد مىشود که فروش افزایش یابد و به احتمال قوى هنگامى با مازاد وجوه نقد روبهرو مىشود که فروش تقریباً ثابت بماند یا حتى کاهش یابد؛ زیرا شرکت باید همزمان با افزایش فروش، بر مقدار اقلام دارائىهاى خود )مانند موجودى کالا و حسابهاى دریافتنی( بیفزاید. براى افزایش این دارائىها باید پول تهیه کرد و مدیران مالى براى اینکه اینگونه نیازها را از بازار سرمایه تأمین کنند باید از پیش آماده باشند
گفتهاند که با افزایش فروش، برخى دارائىها مانند حسابهاى دریافتنى خودبهخود افزایش مىیابد؛ زیرا بخشى از فروش بهصورت نسیه انجام مىشود. برخى اقلام بدهىها نیز خودبهخود افزایش مىیابد و این افزایش بدهىها نوعى تأمین مالى خودبهخود (اتوماتیک) انگاشته مىشود. حسابهاى پرداختنى نمونهاى از اقلام بدهى است که خودبهخود افزایش مىیابد. نه تنها افزایش خودبهخودى برخى اقلام بدهی، مشخص شدن برخى منابع وجوه را بهدنبال دارد بلکه افزایش فروش گاهى مستلزم افزایش وجوه نقد مىگردد. شرکتها قسمتى از وجوه موردنیاز خود را غالباً باید از منابع خارجى تأمین کنند؛ براى مثال، ممکن است شرکت قراردادى را با بانک خودش منعقد کند و براى یک دوره کوتاهمدت اعتبار بگیرد.
پس از تهیه بودجه نقدى و آغاز دوره برنامهریزىشده، انحراف بین جریانهاى نقدى پیشبینى مىشود و مقادیر واقعى بهصورت یکى از مکانیسمهاى کنترل درمىآید. شاید این انحرافها بهگونهاى باشد که شرکت ناچار شود شود تغییرات اندکى در قرارداد وامهاى کوتاهمدت یا چگونگى بازپرداخت آنها بدهد. از طرف دیگر ممکن است انحرافها بهقدرى زیاد باشد که مسئله گرفتن وامهاى کوتاهمدت منتفى شود یا باعث شود که شرکت نتواند طبق قرارداد، وام یا اقساط آن را بازپرداخت کند و وضع شرکت به خطر بیفتد. باید هر نوع انحراف اعم از مساعد یا نامساعدرا بررسى کرد و پس از تعیین جهت، دست به اقدامات اصلاحى زد. این انحراف ممکن است شرکت را وادار کند یکبار دیگر در بودجههاى نقدى کنونى و آینده خود تجدیدنظر کند
بودجه نقدى بهصورت کامل
در جدول بودجه نقدى شرکت سهامى نمونه )خرداد تا آخر اسفند( بودجه نقدى کامل متعلق به شرکت سهامى نمونه براى یک دوره دهماهه نشان داده شده است
در مورد سایر اقلام این بودجه نقدى توضیحاتى داده شده است
ماندهنقدى و بانک شرکت در اول خرداد ۶،۰۰۰،۰۰۰ ریال است. مبلغ ۳۸،۵۰۰،۰۰۰ ریال که در این ماه به شرکت وارد شده است به آن عدد اضافه مىشود تا مقدار وجوه نقد موردنظر )یعنى ۱،۰۰۰،۰۰۰ ریال( است، مسئله تأمین مالى منتفى است و نیازى به گرفتن وام نیست
مجموع وام و بهره در ماه خرداد صفر است؛ در نتیجه مبلغ بازپرداخت وام و بهرهٔ آن در پایان خرداد صفر مىشود.
جدول بودجه نقدى شرکت سهامى نمونه خرداد تا آخر اسفند
                خرداد             تیر             مرداد             شهریور             مهر

    ماندهحساب نقدى و بانک در ابتداى ماه            ۶،۰۰۰            ۱۰،۳۷۵            ۲،۵۰۵            ۱،۰۰۰            ۱،۰۰۰

    دریافتهاى نقدى             ۳۸۵۰۰            ۲۹۹۰۰            ۲۵۳۵۰            ۲۳۶۵۰            ۳۲۰۰

    وجوه نقد موجود             ۴۴۵۰۰            ۴۰۲۷۵            ۲۷۸۵۵            ۲۴۶۵۰            ۳۳۰۰۰

    پرداختهاى نقدى             ۳۴۱۲۵            ۳۷۷۷۰            ۳۰۳۵۳            ۳۱۳۸۶            ۲۴۳۱۸

    ماندهوجه نقد در پایان ماه             ۱۰۳۷۵            ۲۵۰۵            ۲۴۹۸-            ۶۷۶۳-            ۸۶۸۲

    مبلغ وام             ۰            ۰            ۳۴۹۸            ۷۷۳۶            ۰

    بهرهٔ وام             ۰            ۰            ۰            ۲۸            ۹۱

    حداکثر وام             ۰            ۰            ۳۴۹۸            ۱۱۲۶۲            ۱۱۳۵۳

    بازپرداخت وام             ۰            ۰            ۰            ۰            ۷۶۸۲

    ماندهوام در پایان ماه             ۰            ۰            ۳۴۹۸            ۱۱۲۶۲            ۳۶۷۱

    ماندهنقدى و بانک در پایان ماه             ۱۰۳۷۵            ۲۵۰۵            ۱۰۰۰            ۱۰۰۰            ۱۰۰۰

                آبان            آذر            دى             بهمن             اسفند

    ماندهحساب نقدى و بانک در ابتداى ماه             ۱،۰۰۰            ۱،۰۰۰            ۱،۰۰۰            ۱،۰۰۰            ۱،۰۰۰

    دریافتهاى نقدى             ۲۵،۹۰۰            ۲۸،۴۰۰            ۳۲،۵۵۰            ۴۵،۲۵۰            ۵۷،۲۰۰

    وجوه نقد موجود             ۲۶،۹۰۰            ۲۹،۴۰۰            ۳۳،۵۵۰            ۴۶،۲۵۰            ۵۸،۲۰۰

    پرداختهاى نقدى             ۲۷،۴۹۵            ۳۴،۰۱۵            ۳۸،۶۴۸            ۴۵،۹۴۶            ۶۰،۸۸۸

    ماندهوجه نقد در پایان ماه             ۵۹۵-            ۴،۶۱۵-            ۵،۰۹۸-            ۳۰۴            ۲،۶۸۸-

    مبلغ وام             ۱،۵۹۵            ۵،۶۱۵            ۶،۰۹۸            ۶۹۶            ۳،۶۸۸

    بهرهٔ وام             ۳۰            ۴۳            ۸۸            ۱۳۸            ۱۴۴

    حداکثر وام             ۵،۲۹۶            ۱۰،۹۵۴            ۱۷،۱۴۰            ۱۷،۹۷۴            ۲۱،۸۰۶

    بازپرداخت وام             ۰            ۰            ۰            ۰            ۰

    ماندهوام در پایان ماه            ۵،۲۹۶            ۱۰،۹۵۴            ۱۷،۱۴۰            ۱۷،۹۷۴            ۲۱،۸۰۶

    ماندهنقدى و بانک در پایان ماه             ۱،۰۰۰            ۱،۰۰۰            ۱،۰۰۰            ۱،۰۰۰            ۱،۰۰۰

ماندهنقد در ابتداى هرماه برابر است با ماندهنقد پایان ماه قبل؛ بنابراین ۲،۵۰۵،۰۰۰ مانده صندوق در اول مردادماه با مانده پایان تیرماه برابر است. مبلغ ۲،۴۹۸،۰۰۰- ریال خالص وجوه نقد در مردادماه نشاندهندهٔ این است که شرکت در این ماه براى پرداختهاى نقدى خود به مقدارى پول نیاز دارد. اگر شرکت مبلغ ۲،۴۹۸،۰۰۰ ریال قرض بگیرد، ماندهنقدى و بانک در پایان این ماه صفر مىشود. از آنجا که قرار است حداقل ماندهنقدى و بانک در پایان هر ماه ۱،۰۰۰،۰۰۰۰ ریال شود، شرکت باید ۳،۴۹۸،۰۰۰ ریال قرض بگیرد. ماندهحساب بهره وام در مردادماه صفر است و این بدان معنى است که در این پولى بابت هزینه پرداخت نشده است
مقدار وام (حداکثر این مبلغ) در هرماه بر مبناى عوامل ذیل محاسبه مىشود
وامى که در آن ماه گرفته شده است
بهره وام
ماندهوام ماه قبل
بنابراین ماندهحساب بدهى بابت وام در مردادماه برابر است با:
۳،۴۹۸،۰۰۰ ریال    =    ۰ + ۰ + ۳،۴۹۸،۰۰۰

در مردادماه پولى بابت بازپرداخت وام پراخت نشده است؛ بنابراین ماندهحساب وام در پایان مردادماه نشاندهندهٔ حداکثر وام یعنى ۳،۴۹۸،۰۰۰ ریال در این تاریخ است. در آخر مردادماه ماندهنقدى و بانک شرکت ۱،۰۰۰،۰۰۰ ریال و ماندهوام پرداختنی، ۳،۴۹۸،۰۰۰ ریال است
شرکت براى اینکه بتواند در شهریورماه مانند گذشته، ماندهحساب نقدى و بانک را ۱،۰۰۰،۰۰۰ ریال نگه دارد، باید مبلغ ۷،۷۳۶،۰۰۰ ریال (یعنى ۱،۰۰۰،۰۰۰ + ۶،۷۳۶،۰۰۰ ریال) قرض بگیرد. بهره وام بابت وام گرفته شده در مردادماه برابر است با:
۲۸۰۰ ریال    =     ( ۳،۴۹۸،۰۰۰ ) ( ۰/۰۰۸ )
مقدار وام (حداکثر این مبلغ) در شهریورماه برابر است با:
ریال ۱۱،۲۶۲،۰۰۰    =    ۳،۴۹۸،۰۰۰    +    ۲۸،۰۰۰     +     ۷،۷۳۶،۰۰۰
خالص جریان نقدى در مهرماه به ۸،۶۸۲،۰۰۰ ریال مىرسد و شرکت مىتواند مقدارى از وامهاى خود را بپردازد. ابتدا مبلغ ۱،۰۰۰،۰۰۰ ریال ـ که حداقل مانده موردنظر است ـ کنار گذاشته مىشود و با بقیه آن ـ که ۷،۶۸۲،۰۰۰ ریال است ـ بخشى از بدهىهاى شهریورماه پرداخت مىشود. ماندهوامها (حداکثر ماندهوام) در این ماه برابر است با
ریال ۱۱،۳۵۳،۰۰۰    =     ۹۱،۰۰۰     +     ۱۱،۲۶۲،۰۰۰
ماندهحساب وام شرکت برابر است با:
ریال ۳،۶۷۱،۰۰۰    =    ۷،۷۶۲،۰۰۰    –     ۱۱،۳۵۳،۰۰۰
بقیه بودجه نقدى نیز به همین روش محاسبه مىشود. با پیشرفت امور در پایان اسفندماه ماندهٔ وامها به ۲۱،۸۰۶،۰۰۰ ریال مىرسد. البته این شرکت فروشهاى فصلى دارد و در نتیجه با کاهش فروش در اوایل سال بعد روبهرو است؛ اما انتظار مىرود که کاهش هزینههاى جارى و وصول مطالبات، باعث ایجاد جریان نقدى به داخل شرکت شود و مانده وامها کاهش یابد.