بنيانهاي اقتصادي روستا 3

موسسات بسته‌بندی و تبدیل محصولات –  این موسسات یا افراد شکل محصولات را تغییر می‌دهند، تا آن را بهتر با شرایط فروش هماهنگ ساخته و مطابق با سلیقه مصرف کننده در ‌آورند. بدیهی است این کار مستلزم تهیه تأسیسات و ادوات لازم و همچنین اطلاعات فنی، تجربه و سرمایه لازم است تا تبدیل محصول به نحو احسن انجام گیرد.
حق العمل‌کاران –   اغلب تولیدکنندگان و عمده‌فروشان مایلند در بازارهایی که ظرفیت حضور در آنها را ندارند، کالاهای خویش را توسط نمایندگان به فروش برسانند. این نمایندگان به لحاظ تخصص در این امور، درصدی از خرید یا فروش را در قبال ارائه خدمات دریافت می‌کنند. این افراد در معاملات متحمل مخاطره‌ای نیستند و درهر حال درصدی از فروش محصول را به عنوان حق العمل کاری برداشت می‌کنند.
خرده فروشان –  وظیفه این عوامل برقراری تشکیلاتی به منظور نمایش و عرضه مواد تولیدی و تبدیلی مصرف کننده است. در روستاهای شمال خرده فروشان دوره‌گرد به روستاها مراجعه کرده و مقداری محصول را خریداری کرده و در بازارهای هفتگی شهرها به فروش می‌رسانند.
دلالان –  دلالان یا نمایندگان فروش به عواملی گفته می‌شود که کالایی در اختیار ندارند یا کار تبدیل و تغییر را انجام نمی‌دهند بلکه معاملات عملاً بین خریدار اصلی و فروشنده صورت می‌گیرد و نماینده فروش در برابر دریافت حق الزحمه نقش مشاور و واسطه را ایفا می‌کند. این افراد به جهت داشتن اطلاعات درباره موجودی کالا، نیازها و قیمت‌ها در بازارهای مختلف خدمات تخصصی و مشاوره‌ای ارائه می‌کنند. البته باید توجه داشت که عوامل بازار در محصولات مختلف متفاوت است. بعنوان مثال برخی از محصولات که تضمین خرید توسط دولت وجود دارد، محصولات توسط دولت و دستگاههای دولتی خریداری می‌شود. سازمان مرکزی تعاون روستایی از سوی دولت به عنوان یک واسطه، موظف به خرید گندم مازاد کشاورزان است. ضوابط خرید هر ساله توسط دولت قبل از فصل خرید تعیین و ابلاغ می‌شود. گندم خریداری شده تحویل سازمان غله کشور شده و این سازمان پس از انبار محصول، در موقع مناسب به کارخانجات آردسازی حمل کرده و محصول تبدیل به آرد می‌شود. آرد تولید شده برای رفع نیاز شهرها و روستاها به نانوایی‌ها تحویل می‌شود. دولت به منظور کوتاه کردن دست واسطه‌ها و کنترل نرخ محصولات صنایع غذایی و دامی با نظارت بر نحوه کار کارخانجات آردسازی به تأمین نیاز مصرف کنندگان می‌پردازد و سالانه هزاران میلیارد ریال یارانه به این امر اختصاص می‌دهد.
در سالهای اخیر محصول برنج نیز از جمله محصولات خرید تضمینی قرار گرفته است. اغلب زارعین محصولات خود را بخصوص محصولات از نوع واریته‌های بومی و محلی را روانه بازار کرده و عمدتاً محصولات پر مصرف که از کیفیت پایین‌تر برخوردارند را به دولت می‌فروشند.

           زنبورداری                                       شالیکاری

از جمله محصولاتی که به لحاظ موارد مصرف توسط دولت خریداری می‌شود محصول چغندرقند است. تولید چغندرقند همواره به منظور تأمین چغندر قند مورد نیاز کارخانجات قند صورت می‌گیرد. متأسفانه بسیاری از کارخانجات قند موجود در کشور از تکنولوژی بسیار کهنه برخوردار است. از طرف دیگر تولید این محصول در مناطق خشک و نیمه خشک که از محدودیت شدید منابع آب مواجه هستند، بسیار پر مساله می‌باشد، محصول چغندرقند از محصولات آب بر بوده و به میزان آب زیادی نیاز دارد، لذا تولید این محصول به منزله اتلاف شدید منابع آب و تهدید آینده این منبع تولیدی در مناطقی نظیر استان خراسان است.
علاوه بر محصولات گندم، جو، برنج و چغندرقند، محصول پنبه نیز یکی از عمده‌ترین محصولات کشاورزی است که وسیع‌ترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده است. محصول پنبه نه تنها به عنوان ماده اولیه صنایع نساجی و روغن‌کشی از اهمیت خاصی برخوردار است بلکه نقش مهمی را در ایجاد اشتغال در بخش‌‌های کشاورزی و صنعت نیز ایفا می‌کند.
مزرعه پنبه

شیوه بررسی اقتصاد روستا
در بررسی اقتصاد روستا ، ابتدا باید به شناخت فعالیتهای روستا پرداخت. پس از تعیین فعالیتهای روستا ، هزینه و درآمد هر کدام از فعالیتها باید محاسبه شود.
فعالیتهای روستا شامل؛ زراعت ، باغداری، دامداری و دامپروری، صیادی و پرورش ماهی و طیور ، صنایع دستی و روستایی اعم از قالی بافی، جاجیم بافی، سبد و انواع محصولات چوبی ، صنایع کارگاهی نظیر آهنگری، آجر پزی،
فعالیتهای خدماتی نظیر ؛ آرایشگری ، تعمیر ماشین الات کشاورزی،حمل و نقل، فروشندگی محصولات کشاورزی یا مصرفی دیگر …
پس از آنکه همه فعالیتهای روستا شناسایی شد ، باید وضعیت تولید ، حجم تولید ، هزینه تولید، نحوه و میزان فروش و … مشخص شود. به عنوان مثال اگر یکی از فعالیتهای روستا زراعت است باید مشخص شود که چه نوع محصولات زراعی کشت می شود . سطح زیر کشت هر کدام از محصولات چقدر است.  میانگین تولید در هر هکتار در هر محصول چقدر است. قیمت فروش هر کیلو گرم از محصولات چقدر بوده است.  هزینه کشت در مراحل مختلف تولید اعم از شخم ،بذر پاشی، وجین و کندن علفهای هرز، سمپاشی، برداشت ، حمل و نقل و … در هر محصول چقدر بوده است. بدین ترتیب می توان درآمد روستا حاصل از کشت محصولالت مختلف زراعی را بدست آورد. سایر فعالیتها نیز به همین ترتیب باید بررسی شوند تا درآمد کل روستا و یا خانوار روستایی را به دست آورد. در ادامه برخی از مهمترین اطلاعاتی که برای محاسبه اقتصاد روستایی باید تهیه شود ، ارائه می گردد.

 بخش زراعت: بخش زراعت یکی از مهمترین بخشهای تولیدی اغلب روستاهای کشور محسوب می گردد. به عبارتی بخش وسیعی از منابع تولیدی مناطق روستایی به محصولات مختلف زراعی اختصاص دارد. این محصولات در فصول مختلف و به شیوه های مختلف (آبی، دیم) کشت می شود. بررسی میزان تولید، درآمد و هزینه این محصولات در محاسبه درآمد روستا ضروری است . درجدول زیر محصولات زراعی یک روستا به صورت فرضی ذکر شده است. در بررسی هر روستا باید این جدول در مورد همه محصولات زراعی تکمیل گردد.
جدول( ) سطح زیرکشت، میزان برداشت محصول و درآمد روستای …… از طریق زراعت
کل قیمت محصول (میلیون ریال)    قیمت واحد (ریال)    کل برداشت محصول (کیلوگرم)    برداشت محصول از هر هکتار (کیلوگرم)    سطح زیرکشت (هکتار)    نام محصول
                    آبی    گندم

                    دیم   
                    آبی    جو
                    دیم   
                        چغندر قند
                        پنبه
                        سیب زمینی
                        پیاز
                        نخود
                        گوجه فرنگی
                        خیار
                        سایر
                        جمع کل

 جدول( ) سطح زیرکشت، میزان برداشت محصول و هزینه محصولات زراعی در روستا (ریال)
کل هزینه    هزینه کشت  درهر هکتار    سطح زیرکشت (هکتار)    نام محصول
    کل    برداشت    داشت    مراحل کاشت       
                        آبی    گندم

                        دیم   
                        آبی    جو
                        دیم   
                        چغندر قند
                        پنبه
                        سیب زمینی
                        پیاز
                        نخود
                        گوجه فرنگی
                        خیار
                        سایر
                        جمع کل

باغداری :
 در جدول زیر محصولات باغی یک روستا به صورت فرضی ذکر شده است.در بررسی هر روستا باید این جدول در مورد همه محصولات باغی روستا تکمیل گردد.

جدول( ) سطح زیرکشت، میزان برداشت محصول و درآمد روستای …… از طریق باغداری
درآمد خالص(میلیون ریال)    هزینه کل    هزینه هر هکتار
    قیمت کل (میلیون ریال)    قیمت هر کیلو(ریال)
    کل برداشت
کیلوگرم    برداشت محصول (کیلوگرم)    سطح زیرکشت (هکتار)    نوع درخت
                                گلابی
                                سیب
                                آلبالو
                                گیلاس
                                هلو
                                بادام
                                انار
                                پسته
                                آلو
                                سایر
                                کل

دام و طیور: برخی از روستاهای کشور دارای فعالیت دامداری  بوده و یا  در کنار سایر فعالیتهای زراعی و باغی ، دامداری و پرورش طیور هم وجود دارد که محاسبه هزینه و درآمد و تعیین نقش آن در اقتصاد روستایی ضروری است. هزینه و درآمد دامداری روستا از طریق جدول زیر محاسبه شود.
جدول ( ) نوع، تعداد ، هزینه و درآمد فعالیت دامداری در روستا (ریال)
جمع کل درآمد
‌    درآمد سالانه هر راس    هزینه کل
    هزینه سالانه
هر راس     تعداد
راس    نوع دام
                    گاو و گوساله
                    گوسفند و بره
                    بز و بزغاله
                    سایر
                    جمع کل
                    طیور(قطعه)

جدول( ) میزان فرآورده‌های دامی و درآمد روستا
جمع کل
‌(میلیون ریال)    قیمت واحد (ریال)    میزان تولید‌(کیلوگرم)    نام ‌‌فرآورده
            شیر
            روغن حیوانی
            پنیر
            کشک
            پشم و مو
            سایر
صنایع دستی و روستایی: در بسیاری از روستاهای کشور در کنار سایر فعالیتهای کشاورزی، فعالیتهای صنایع دستی و یا روستایی وجود دارد. برخی از کشاورزان و دامداران، یک یا چند دار قالی در اختیار داشته و یا به سایر فعالیتهای صنایع دستی می پردازند. بنابراین، شناخت نوع فعالیتها و محاسبه هزینه و درآمد این فعالیتها و نقش آن در اقتصاد روستایی ضروری است.
جدول ( ) نوع، میزان ، هزینه و درآمد فعالیت های صنایع دستی و خانگی (ریال)

درآمد کل   
درآمد هر واحد (ریال)    هزینه کل
‌(میلیون ریال)    هزینه واحد (ریال)    میزان تولید‌(متر)    نام فعالیت
                    فرش (قالی،قالیچه و….)
                    گلیم ، جاجیم و..
                    سایر
                    کل
بخش خدمات
درآمد کل سالانه (میلیون ریال)    درآمد ماهانه ( ریال)    تعداد    نام فعالیت
            مغازه داری
            آرایشگری
            تعمیر ماشین آلات کشاورزی
            کارمند
            حمل و نقل عمومی
            کل
محاسبه درآمد کل روستا
 با استفاده از نتایج جداول قبل جدول زیر تکمیل گردد تا درآمد و هزینه کل روستا و درآمد خالص روستا بدست آید.

درآمد خالص
‌(میلیون ریال)    هزینه
(میلیون ریال)    درآمد
(میلیون ریال)    نوع فعالیت

            زراعت
            باغداری
            دامداری
            صنایع دستی و روستایی
            خدمات
            سایر
            جمع کل

پس از بدست آوردن درآمد کل روستا می توان با تقسیم آن به تعداد جمعیت روستا، درآمد سرانه روستا را به دست آورد. درآمد سرانه یکی از شاخص های مهم ارزیابی و مقایسه سطح درآمدی و اقتصاد روستا تلقی می گردد.