مناطق اقلیمی

تأثیر متقابل تابش آفتاب، جو و نیروهای گرانشی، توام با توزیع نامتعادل توده‌های خشکی و دریا تقریبا بی‌نهایت اقلیم مختلف ایجاد می‌کند. اما به هر حال مناطقی را می‌توان تشخیص داد که از نظر شرایط اقلیمی مشابه‌اند . آشنایی با چگونگی و محل این مناطق برای طرح اهمیت دارد چون این مناطق نشان دهنده مشکلاتی هستند که احتمالا طراح با آنها مواجه است.
حدود مرزی مناطق اقلیمی را نمی‌توان بطور دقیق ترسیم نمود چون یک منطقه اقلیمی به مرور تقریبا بطور نامحسوب به اقلیم بعدی منتهی می‌شود. تشخیص منطقه اقلیمی، یا محدوده انتقالی بین دو منطقه یک محیط مسکونی بخصوص آسان است.
بررسی حاضر به اقلیمهای گرم و مرطوب اختصاص دارد. تقسیم‌ اقلیمهای گرم و مرطوب به مناطق اقلیمی را بایست به عنوان یک وسیله ارتباط مورد نظر داشت. این تقسیم‌بندی «کدی» است که اطلاعات فراوانی را برای آنها که با آن آشنایی بیان می‌نماید. سودمندی این تقسیمات با افزایش تعداد افرادی که آن را قبول کرده و مورد استفاده قرار می‌دهند افزایش می‌یابد.
اقلیم گرم و مرطوب
اقلیمهای گرم و مرطوب در کمربندی نزدیک به خط استوا که از ۱۵ درجه عرض جغرافیایی شمالی تا ۱۵ درجه جنوبی وسعت دارد یافت می‌شوند. شهرهایی که در این منطقه اقلیمی قرار دارند عبارتند از لاگوش،‌ مامبوس ، کلمبو ، سنگاپور، جاکارتا، کیتو و پرنام بوکود، شکل /// نمودار اقلیمی مامبوس را نشان می‌دهد.
تغییرات فصلی شرایط اقلیمی در طول سال کم است مواقعی با باران کم یا زیاد و وقوع باد شدید و توفانهای توام با صاعقه تنها علایم تغییرات موجود هستند
دمای هوا یعنی دمای خشک در روز و در سایه بطور متوسط به ۲۷ با ۳۲ درجه سلسیوس می‌رسد اما گاهی از ۳۲ درجه هم تجاوز می‌کند. متوسط حداقل دمای هوا در شب بین ۲۱ و ۲۷ درجه سلسیوس متغیر است. دامنه نوسان روزانه و سالانه دمای هوا هر دو بسیار کم است . رطوبت یعنی رطوبت نسبی و در اکثر اوقات تقریبا ۷۵ درصد است اما ممکن است بین ۵۵ تا تقریبا ۱۰۰ درصد متغیر باشد فشار بخار بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ نیوتن بر متر مربع باقی می‌ماند بارندگی در تمام طول سال زیاد است و عموما در چند ماه پی در پی شدید‌تر می‌شود مقدار بارندگی سالانه ممکن است از ۲۰۰۰ تا ۵۰۰۰ میلیمتر تغییر نماید و ممکن است در مرطوب‌ترین ماه از ۵۰۰ میلیمتر هم تجاوز کند در هنگام وقوع طوفانهای شدید،‌ میزان بارندگی ممکن است برای مدت کوتاهی به ۱۰۰ میلیمتر در ساعت برسد وضعیت آسمان تقریبا در تمام سال ابری است پوشش ابر ۶۰ تا ۹۰ درصد میرسد آسمان می‌تواند پرنور باشد و روشنایی آن به cd/m2 7000 می‌رسد هنگامی که آسمان از ابر نازکی پوشیده است یا در مواقعی که خورشید بدون پنهان شدن ستون سفیدی از ابرهای متراکم را منور می‌سازد مقدار روشنایی آن بیشتر از این هم می‌شود وقتی آْسمان پوشیده از ابرهای ضخیم باشد هوا تاریک بوده، روشنایی آن به cd/m2 850 یا کمتر میرسد.
قسمتی از اشعه خورشید منعکس شده و جزئی به وسیله ابرها یا بخار آب موجود در جو پراکنده می‌شود بنابراین اشعه که به زمین می‌رسد اشعه پراکنده اما قوی است و ممکن است باعث درخشندگی ناراحت کننده‌ای بشود ابرها و بخار آب موجود در هوا در شب نیز از بازتاب اشعه از زمین و دریا به آسمان جلوگیری نمود یا مقدار آن را کاهش می‌دهند به همین دلیل اتلاف حرارت جمع شده به سادگی صورت نمی‌گیرد.
سرعت بادها معمولا کم و اما امکان وقوع بادهای شدید در هنگام بوران وجود دارد.
به دلیل وفور بارندگی و بالا بودن دمای هوا گیاهان به سرعت می‌رویند و کنترل آنها مشکل است. خاک قرمز عمدتا از نظر کشاورزی ضعیف است مواد آلی مورد نیاز گیاهان و نمکهای معدنی در آب حل شده از محل شسته می‌شوند آب زیرزمینی معمولا بالاست و زمین ممکن است خیس باشد نور بسیار کمی از سطح زمین منعکس می‌شود.
خصوصیات ویژه : رطوبت بالا باعث رشد سریع علف و خاکهای گیاه دار (کپک) و زنگ زدگی و فرسودگی می‌شود. مصالح ساختمانی آلی به سرعت پوشیده می‌شوند پشه و سایر حشرات فراوانند توفانهای رعد و برق اغلب با تخلیه بار الکتریکی هوا با هوا توام هستند.
سرپناه برای اقلیمهای گرم و مرطوب
طبیعت اقلیم
اهداف فیزیولوژیکی
فرم و پلان
فضاهای خارجی
بامها و دیوارها
جریان هوا و بازشوها
تهویه
سرپناه سنتی
اقلیم جزایر گرم و مرطوب
سرپناه برای اقلیم‌های گرم و مرطوب
طبیعت اقلیم
برجسته‌ترین ویژگیهای این اقلیم شرایط گرم و چسبنده و وجود رطوبت دائمی است. دمای هوا بطور متوسط بالا و بین ۲۱ تا ۳۲ درجه سلسیوس و نوسان آن در شب و روز کم است. این دما به ندرت از دمای پوست در حالت عادی تجاوز می‌کند.
رطوبت هوا در طول تمام فصول سال بالاست. ابر غلیظ و بخار آب موجود در هوا چون فیلتری در مقابل تابش مستقیم آفتاب عمل می‌کنند. در نتیجه تابش مستقیم آفتاب تقلیل می‌یابد و بیشتر آن بصورت پراکنده تابیده می‌شود. اما در عین حال ابرها در شب از بازتاب حرارت زمین جلوگیری می‌کند.
اهداف فیزیولوژیکی
چون دمای هوا دایما به دمای پوست خیلی نزدیک است اتلاف حرارت از بدن به هوا، از طریق همرفت و هدایت جزئی است.
برای رسیدن به آسایش فیزیکی لازم است مقداری حرارت (حداقل به اندازه سوخت و ساز بدن) از بدن به محیط اطراف دفع شود. در هوا خیلی مرطوب، تبخیر مقدار کمی از عرق بدن لایه‌ای از هوا اشباع شده در اطراف بدن ایجاد می‌نماید که بطور موثری از ادامه تبخیر جلوگیری می‌کند و در نتیجه مانع از آخرین وهله دفع حرارت بدن می‌شود. این لایه از هوای اشباع شده را می‌توان با جریان هوا از اطراف بدن دور نمود. بنابراین با ایجاد جریان هوا نه تنها در داخل ساختمان بلکه در اطراف بدن ساکنین می‌توان تا حدودی آسایش ایجاد نمود این امر در واقع تنها راه بوبد بخشیدن شرایط حرارتی است.
چون در شب هوا به مقدار قابل توجهی خنک نمی شود. دمای سطح دیوارها و بام‌ با هم مساوی و به اندازه دمای هوا می‌شوند جریان یافتن هوای خارج به داخل ساختمان نیز این یکسان‌سازی دما را تسریع می‌نماید. چون دمای سطوح به دمای پوست نزدیک است اتلاف حرارت بدن از طریق تابش قابل چشم‌پوشی خواهد بود. ا ما در هر صورت لازم است از کسب حرارت از خورشید و از آسمان جلوگیری به عمل آید.
فرم و پلان
از آنجا که جریان هوا تنها راه بهبود بخشیدن شرایط حاد اقلیمی است ایجاد آن برای تامین آسایش در فضاهای داخلی حیاتی است لذا می‌بایست ساختمان رو به نسیمها باز شود و جهت استقرار آن طوری باشد که از کلیه نسیمهای موجود استفاده نماید کوتاهی در انجام چنین امری باعث می‌شود فضاهای داخلی ساختمان همیشه گرم‌تر از فضاهای سایه‌دار خارجی که در معرض جریان هوا هستند، شوند. در این نوع اقلیم پلان ساختمانها شکلی کشیده و باز دارد و شامل اتاقهایی تنها در یک ردیف است تا امکان کوران در فضای داخلی را بوجود آورد. این اتاقها می‌توانند از ایوانهای سرپوشیده یا راهروهایی که در عین حال سایه هم ایجاد می‌نمایند قابل دسترسی باشند بازشو درها و پنجره‌ها تا آنجا که ممکن است بزرگ هستند و یا می‌بایست این چنین باشند تا مسیر ازادی برای جریان هوا ایجاد نمایند. گروههای ساختمانی نیز از هم جدا هستند پلانهای گسترش یافته در جهت محوری عمود بر جهت بادهای غالب مقاومت اندکی در مقابل جریان هوا ایجاد می‌نمایند و در نتیجه راه حل مناسبی هستند.
اگر ردیفهایی از ساختمان سر هم قرار گیرند، جریان هوا در داخل ساختمانهای پشت به باد بطور قابل توجهی به وسیله ردیف اول ساختمانها کاسته می‌شود.
پوشش گیاهی زمین باعث می‌شود افت وزش باد در این سطوح بیشتر از افت باد در زمین باز شود. یعنی پوشش گیاهی مانع از حرکت هوا در نزدیکی زمین می‌شود و اغلب لازم است ساختمان بر روی پیلوتی قرار بگیرد تا بدین طریق ساختمان از هوای راکد یا آرام سطح زمین دور باشد و جریان هوای شدید‌تری کسب نماید. ( شکل ۱۵۳) خود زمین هم دمای مساوی دمای هوا به دست می‌آورد بنابراین در هر صورت هدایت حرارت از ساختمان به زمین غیر قابل توجه است.
تابش آفتاب در این اقلیم گرچه نسبت به اقلیم گرم و خشک شدت کمتری دارد اما به هر صورت منبع قابل توجهی از حرارت به حساب می‌یاد و باید از ورود آن به ساختمان جلوگیری نمو. در اقلیم گرم و خشک ، تابش آفتاب غالبا بطور مستقیم صورت می‌گیرد و زاویه سایه را می‌توان به طور دقیق تعیین نمود.  اما در اینجا بیشتر تابش به صورت پراکنده است و از تمام جهات آسمان می‌تابد بنابراین در مناطق گرم و مرطوب سایه بانها باید پوشش بیشتری ایجاد نمایند تا آنکه نه تنها خورشید بلکه قسمت بیشتری از آسمان را بپوشانند از طرف دیگر، بازشوها در این اقلیم‌ خیلی بزرگتر از بازشوها در اقلیم گرم و خشک هستند. پس به هر دو دلیل سایه بانها در این اقلیم باید بزرگتر باشند. خصوصیات عمده ساختمان در اقلیم گرم و مرطوب باز بودن و در سایه بودن است.
در سایه قراردادن کلیه سطوح عمودی چه بازشوها و چه دیوارهای یکپارچه هر دو مفید خواهد بود. در صورتی که ارتفاع ساختمان کوتاه در نظر گرفته شود انجام چنین کاری بسیار ساده‌تر خواهد بود در اکثر موارد بام ساختمان از دیوارها جلوتر آمده و پیش آمدگی وسیعی ایجاد می‌نماید. چنین پیش‌آمدگیهایی سایه مورد نیاز جهت سطح بازشو و دیوارها را تامین می‌کند.
از نقطه نظر کسب حرارت خورشید بهترین جهت استقرار ساختمان آن است که محور طولی ساختمان در جهت شرقی – غربی قرار گیرد. اغلب ممکن است این ترتیب قرار گیری با جهت مورد نیاز در رابطه با وزش باد مغیر باشد چنین مغایرتی را می‌بایست در هر مورد خاص بطور جداگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. زیرا هیچ قانون کلی که تمام موارد را در برگیرد وجود ندارد. لازم به یادآوری است که در هر صورت وضعیت هندسی خورشید را نمی‌توان تغییر داد اما کاربرد ماهرانه عناصر ساخته شده در خارج ساختمان مثل شبکه‌هایی از دیوار یا حتی پیش آمدگی بام ساختمان می‌تواند جهت حرکت باد را تغییر دهد.
در مورد ساختمانهای کوتاه که دیوارهای آن زیاد آفتابگیر نیستند تعیین جهت استقرار ساختمان در رابطه با وزش باد اهمیت بیشتری دارد اما در مورد ساختمانهای مرتفع عکس قضیه صادق است و اجتناب از تابش عامل تعیین کننده به شمار می‌آید.
فضاهای خارجی
اصولی که در طراحی فضاهای خارجی به کار گرفته می‌شوند همان اصولی هستند که در طراحی ساختمان به کار می‌روند. ایجاد سایه و تأمین عبور آزادانه جریان هوا دو ضابطه اساسی هستند.
چون در این اقلیم گیاهان در تمام طول سال شاخ و برگ کامل دارند بنابراین در ایجاد سایه می‌توان به گیاهان و درختکاری اتکا نمود. به ندرت اتفاق می‌افتد که بنایی را صرفا برای ایجاد سایه در فضای باز اجرا نمود اما می‌توان با هزینه کم، آلاچیقها و دابستهای سبکی که با گیاهان بالا رونده پوشیده می‌شوند ایجاد نمود که بسیار موثر هستند فضای آزاد زیر ساختمانهایی که بر روی پیلوتی قرار دارند. نیز می‌تواند به عنوان فضای خارجی سایه دار مورد استفاده قرار گیرد.
به دلایل زیر همیشه در مناطق گرم و مرطوب تراکم توسعه نسبت به مناطق گرم و خشک به مراتب کمتر است.
۱-به منظور برقراری جریان هوا در ساختمان و در فضای بین ساختمانهای
۲-به منظور فراهم ساختن فضاهای خصوصی با استفاده از فاصله چون در این مورد نمی‌توان از دیوارها و شبکه استفاده نمود
۳-بسیاری از فعالیتها فضای خارج ساختمان صورت می‌گیرد.
بامها و دیوارها
چون دمای هوا در طول روز و شب تقریبا یکسان باقی می‌ماند ساختمان نمی‌تواند به اندازه کافی در شب خنک شود تا امکان ذخیره سازی حرارت در روز فراهم آید. بنا بر این در این اقلیم نمی‌توان به اصول استفاده از انبارش حرارت اتکاء نمود. درواقع توصیه می‌شود که ساختمان از مصالح با ظرفیت حرارتی کم ساخته شود یعنی ساختارهای سبک مورد استفاده قرار گیرند.
با باز کردن ساختمان به طرف جریان هوا و در نتیجه به شرایط خارجی تأثیر بنا در شرایط داخلی بطور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد عملا بام تنها عنصری است که اهمیت خیلی زیادی دارد گرچه بام نمی‌تواند به اصول استفاده از انباش حرارت اتکا نمود در واقع توصیه می‌شود که ساختمان از مصالح با ظرفیت حرارتی کم ساخته شود یعنی ساختارهای سبک مورد استفاده قرار گیرند.

با بازکردن ساختمان به طرف جریان هوا و در نتیجه به شرایط خارجی تاثیر بنا در شرایط داخلی بطور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد عملا بام تنها عنصری است که اهمیت خیلی زیادی دارد گرچه بام نمی‌تواند شرایط را بهبود بخشد ، یعنی دمای خنکتری نسبت به هوای خارج ایجاد نماید اما در صورتی که صحیح طراحی شود حداقل خواهد توانست از افزایش دمای هوای داخل نسبت به خارج جلوگیری کند و دمای سقف را در حد  دمای بقیه سطوح حفظ نماید.
این نتیجه را می‌توان با استفاده از سطوح فوقانی منعکس کننده بام دو جداره با فضای قابل تهویه، سقفی با سطح فوقانی کاملا منعکس کننده و استفاده از عایق حرارتی مناسب به دست آورد. البته لازم است که بام و سقف هر دو ظرفیت حرارتی  کمی داشته باشند.
چون در این مناطق بارندگی نسبتا زیاد است اغلب از سقف شیبداری که جنس آنها از ورق آهن موجدار،‌آزبست و سیمان یا ورق آلومینیوم براق است استفاده می‌شود . استفاده از چنین بامهایی به تنهایی باعث ایجاد شرایط غیر قابل تحملی در داخل می‌شود در این حالت دمای سطح بام تا ۳۰ درجه سلسیوس نسبت به هوای خارج افزایش می‌یابد.
به عنوان معیاری اجرایی دمای سقف بیش از ۴ درجه سلسیوس گرمتر از دمای هوا نشود. با استفاده از انواع تخته عایق با ضریب انتقال حدود ۵/۱ وات بر متر مربع بر درجه سلسیوس (یعنی کل ضریب انتقال حرارت بام و سقف حدود ۸/۰ وات بر متر مربع بر درجه سلسیوس باشد) می‌توان به چنین نتیجه‌ای دست یافت.
متأسفانه عایقی با چنین کیفیتی هنوز گران است و هزینه آن از محدودیت بعضی از طرحهای خانه‌‌های ارزان قیمت تجاوز می‌کند به هر حال حتی ارزان‌ترین نوع سقف بهبود قابل توجهی ایجاد می‌کند گزارشهای ارائه شده در مورد دو ساختمان مشابه که بام هر دو از آزبست و سیمان موجدار بوده است دمایی حدود ۱۴ درجه سلسیوس نشان می‌دهند که در مورد ساختمان بدون سقف دمای زیر بام ۴۸ درجه سلسیوس اندازه‌گیری شد اما در مورد ساختمان دیگر با سقفی از کاغذ مخصوص منصب شده در زیر خرپا (سطح فوقانی کاغذ با فویل آلومینیوم پوشیده شده است) دمای زیر سقف ۳۴ درجه سلسیوس بوده است (دمای هوای خارج ۲۲ درجه سلسیوس گزارش شده است.)
استفاده از عایق حرارتی در مورد دیوارهای عمودی در صورتی که این دیوارها در سایه قرار داشته باشند ضرورتی ندارد اما اگر دیوارها مشرف به آفتاب باشند. (مثل دیوارهای دو طرف ساختمان) استفاده از عایق حرارتی از گرمتر شدن دمای سطوح داخلی نسبت به دمای هوا جلوگیری خواهد نمود. استفاده از سطوح منعکس کننده میز در مورد چنین دیوارهای آفتابگیری مفید خواهد بود.
جریان هوا و بازشوها
بازشوها می‌بایست به شکل مفیدی در رابطه با وزش نسیمهای غالب قرار داده شوند تا هوا را بطور طبیعی در فضاهای داخلی و در ارتفاع بدن یعنی در منطقه زندگی (تا ارتفاع ۲ متر) به جریان در آورند. چنین بازشوهایی باید به اندازه کافی بزرگ بوده کاملا باز شوند. در این اقلیم هیچ دلیلی برای وجود پنجره‌های با قابهای شیشه‌ای ثابت وجود ندارد. خصوصیات توپوگرافی زمین، جهت ساختمان و موقعیت ساختمانهای اطراف و موانع دیگر، عواملی هستند که می‌توانند جریان هوا را تحت تأثیر هیچ‌گونه‌ مانع خارجی قرار گیرند پس لازم است کلیه عوامل فوق را به دقت مورد توجه قرار داد. علاوه بر این باید دقت نمود تا جریان هوا تا قبل از رسیدن به ساختمان از روی سطوح گرم (مثل آسفالت) عبور نکند.
یکی از مشکل‌ترین مسائلی که طراح می‌بایست در حل آن کوشش نماید عبارت است از ایجاد بازشوهای بزرگی که در مقابل ریزش باران، حشرات، بو و سر و صدا محافظت شده در عین حال این محافظت کاهش قابل توجهی در جریان هوا بوجود نیاورد.
در مواقعی که جریان هوا کم یا جریانی وجود نداشته باشد می‌توان از بادبزنهای سقفی یا از انواع دیگر بادبزنهای الکتریکی استفاده نمود اما این بادبزنها فقط هوا ندارند.
تهویه
تهویه ، یعنی تعویض هوا نیز ضروری است در صورتی که هوای داخلی تعویض نشود،‌به لحاظ حرارت و رطوبت ناشی از بدن افراد و فعالیت مختلف آنها (مثل شستشو و پخت و پز) دما و رطوبت این هوا نسبت به هوای خارج افزایش خواهد یافت لذا در این اقلیم هم به تعویض پی در پی هوای داخل و هم جریان هوا در اطراف بدن نیاز خواهد بود.
تهویه هوا بین بام و سقف نیز ضروری است و می‌بایست بازشوهای مناسبی در این رابطه در نظر گرفته شوند. تهویه فضای بین بام و سقف بدون نیاز به هیچ گونه تغییری در ساختار بام می‌تواند ۲ درجه سلسیوس از دمای سقف بکاهد هوایی که از بین سقف و بام می‌گذرد خیلی گرمتر از هوای خارج ساختمان می‌شود پس باید دقت نمود تا این هوا به منطقه زندگی وارد نشود . (یعنی به ایوانها تخلیه نشود).
سرپناه سنتی
در مناطق گرم و مرطوب، اساساً دو نوع سرپناه سنتی وجود دارد. در مناطقی که چوب کمیاب است خانه‌های یک طبقه با دیوارهای گلی معمول هستند. با این خانه‌ها شامل الوار، نی یا ساقه و برگ خرما و پوشش کاه اندود هستند و پیش‌آمدگی‌های عریضی دارند. که بر روی دیوارها سایه می‌اندازند . این نوع سرپناه می‌اندازند. این نوع سرپناه معایب متعددی دارد که اولین آن شرایط غیرقابل تحملی است که در نتیجه فقدان یا کم بودن جریان هوا در داخل ساختمان ایجاد می‌شود. دوم آنکه حیاط‌های محصور شده با دیوار یا حصار، اغلب مانع از همان استفاده اندکی هم که می‌توان از نسیمها نمود می‌شوند. باران شدید و سنگین باعث فرسایش پایه‌ها و سطوح دیوارهای گلی شده و در نتیجه تعمیرات سالانه را اجتناب ناپذیر می‌نماید. فضاهای بدون تهویه داخلی، اغلب به طور دایم نمناک و مرطوب باقی می‌مانند.
در مناطقی که چوب به فور یافت می‌شود یا در جاهایی که زمین برای ساختمان مناسب نیست، سرپناه سنتی معمولا بر بالای پایه‌هایی قرار داده شده است. این ساختمان‌ها از الوارهای محلی یا قابهای ساخته شده از نی و حصیرهای بافته شده دیوارهای چوبی یا ساخته شده از نی‌های نصف شده و کف‌ها، درها و شبکه‌های پشت در یک شکل گرفته‌اند.
بامها متشکل از قابهایی از الوار یا نی هستند که با کاه اندود یا لایه‌های ساخته شده از برگها پوشیده شده‌اند. این بامها معمولا پیش ‌آمدگی‌های عریضی دارند.
این ساختار‌های چوبی سبک حرارت کمی را در خود نگاه داشته و در شب به خوبی خنک می‌شوند. جایگاه مرتفع این ساختمانها، از نظر ایمنی و جریان هوا شرایط مناسب‌تری نسبت به سرپناه‌های یک طبقه ایجاد نموده است. کاه اندود عایق حرارتی بسیار مناسبی است، هرچند که کاه اندود تازه نمی‌تواند ضد آب باشد. پیش‌آمدگی‌های عریض بام سایه‌بان مناسبی بر روی بازشو و دیوارها ایجاد نموده بازشوها را در مقابل باران و درخشندگی آسمان محافظت و امکان بازماندن آنها در بیشتر ساعات را فراهم می‌نمایند. یک عیب این ساختمانها این است که اندوه محیط مناسبی برای حشرات است و این ساختمان یک پارچه چوبی و گیاه،‌غذای مناسب و گذر سهل العبوری برای موریانه به شمار می‌آید.
این دو نوع سرپناه، هر دو در چارچوب سنتی و روستایی خود نسبتا به خوبی کار می‌کنند. خصوصا این که مصالح و نیروی کار مورد نیاز جهت اجرا و نگاهداری پی‌درپی‌ آنها کاملا فراهم است . اما در مناطقی با تراکم ساختمانی زیاد، مثل شهر‌ها حتی نوع دوم هم مزایای اقلیمی خود را از دست می‌دهد و بامهای  کاه اندودی خطری جدی در رابطه با آتش‌سوزی محسوب می‌شوند در نتیجه به کارگیری هر یک از این دو سرپناه در شهرها متشکل است.
گرم و مرطوب
این اقلیم نوعی اقلیم گرم و مرطوب است دما کمی پایین تر است اما باد شدیدی با سرعت ۶ تا ۷ متر بر ثانیه وجهتی تقریبا ثابت وجود دارد که می‌توان برای خنک کردن به آن اتکاء نمود. در این اقلیم جهت و بنای ساختمان در رابطه با استفاده هرچه بیشتر از جریان باد اهمیت به مراتب بیشتری نسبت به اقلیم گرم و مرطوب دارد. بیشتر این جزایر در کمربند بادهای موسمی استوایی قرار گرفته‌اند. ساختمان و اسکلت بنا می‌بایست به گونه‌ای طرح شوند که تاب تحمل در برابر بادهایی با سرعت ۷۰ متر بر ثانیه را داشته باشند.

عایق حرارتی
در ساختمانهایی که بصورت مکانیکی گرم یا تهویه می‌شود تعیین بهینه مقدار عایق حرارتی،‌ از طریق بهینه سازی هزینه‌ها و سودها ، موضوع ساده‌ای است.
هزینه عایق،‌ که تابعی از ضخامت آن است را می‌توان بصورت یک خط مستقیم نشان داد. آنگاه کاهش اتلاف (یا کسب) حرارت ناشی از این عایق را می‌توان محاسبات می‌توانند در تصمیم‌گیری‌هایی که بر اساس ملاحظات تکیفی استوارند مفید واقع شوند.
در مناطق گرم و مرطوب با جریان هوای کافی دمای هوای داخل و خارج یکسان خواهد شد. تنها وظیفه عایق حرارتی در اینجا کاهش انتقال حرارت ناشی از تابش آفتاب بر سطوح خارجی است. بامها خیلی بیشتر از دیوارها انرژی خورشیدی دریافت می‌کنند. دیوارها، معمولا در سایه خواهند بود . بنابراین این بام تنها عنصری است که باید عایق شود. اما چه مقدار عایق حرارتی برای بامها مناسب است.
مقدار افزایش دمای آفتاب (Tse) (یعنی معادل دمای کسب شده بصورت تشعشع) را می‌توان محاسبه نمود.
 
به پدیده فوق وارونگی دما نسبت داده شده است. همانطور که وضعیت روزانه که با افزایش ارتفاع، دما کاهش می‌یابد، به عنوان وضعیت عادی انتخاب شده است. وضعیت وارونگی خیلی بیشتر از وضعیت عادی و طبقه‌ای دما در روز پایدار است. در این حالت هیچ نیروی حرارتی که باعث به هم خوردن وضعیت هوا یا ایجاد گردبادهای بالا رونده شود وجود ندارد.
هوای سرد بماندن در عمیق‌ترین گودیها تمایل داشته و مانند مایعات عمل می‌کند. البته هوای سرد کاملا بسادگی آب جریان نمی‌یابد، بلکه بیشتر شبیه به مایعی غلیظ است. اگر به پایین تپه و در طول یک دره طویل و شیب‌دار حرکت نماید،‌ می‌تواند به سوز یعنی یک جریان متمرکز تند شونده از هوای سرد تبدیل شود. بنابراین،‌ توپوگرافی می‌تواند بشدت، دمای هوا را تحت تأثیر قرار دهد. در صورتی که هوا آرام باشد، اختلاف ارتفاعی بین ۷ تا ۸ متر ممکن است. باعث ۵ و ۶ درجه سلسیوس اختلاف دما شود.
رطوبت
رطوبت نسبی به همان اندازه که به مقدار واقعی بخار آب موجود در هوا مرتبط است، به دمای هوا نیز بستگی دارد.
در روز، با گرم شدن پایین‌ترین لایه هوا به وسیله سطح زمین، رطوبت نسبی آن بسرعت کاهش می‌یابد. در صورتی که آب برای تبخیر شدن وجود داشته باشد، در رطوبت نسبی پایین‌تر،‌ میزان تبخیر افزایش می‌یابد.
یک بستر آبی آزاد یا یک پوشش گیاهی غنی، منبع فراوانی از آب را تامین می‌نماید – در چنین حالتی تبخیر شدید باعث افزایش رطوبت مطلق لایه پایینی هوا می‌شود. در صورتی که هوا آرام باشد، احتمال بروز وضعیت زیر وجود دارد:
 

در سطح زمین    در ارتفاع ۲ متری
دما    بالا    پایین‌تر
رطوبت نسبی    پایین     بالاتر
رطوبت مطلق    بالا    پایین‌تر

با حرکت هوا، میزان تبخیر افزایش می‌یابد، اما با اختلاط هوا،‌اختلاف دما و رطوبت لایه‌های هوا از بین می‌رود.
در شب، بخصوص در شب‌هایی که آسمان صاف و هوا آرام است، وضعیت بر عکس می‌شود. با خنک شدن پایین‌ترین لایه (که بالاترین رطوبت مطلق را دارد) رطوبت نسبی آن افزایش یافته، بزودی به نقطه شبنم می‌رسد و با سرد‌تر شدن رطوبت اضافی آن به شکل شبنم متراکم می‌شود (دلیل واژه نقطه شبنم)
وقتی دمای هوا به نقطه شبنم می‌رسد، تشکیل مه آغاز می‌شود، و چنانچه هوا به سرعت خنکتر نشود و جریان هوایی هم وجود نداشته باشد، یک لایه ضخیم (تا ۴۰ یا ۵۰) مه در نزدیکی زمین تشکیل می‌شود.
ویژگیهای معماری بومی مناطق گرم و مرطوب
اصولی که در معماری این مناطق رعایت شده به طور خلاصه عبارتند از:
۱-    استفاده از مصالح ساختمانی با ظرفیت حرارتی کم
۲-    قراردادن ساختمان در سایه کامل در اینجا نیز ایوان‌های عریض و سرپوشیده‌ایکه هم از نفوذ باران با داخل جلوگیری می‌کنند و هم سایه کاملی بر روی اتاقها می‌اندازند، مورد استفاده قرار گرفته است.
۳-    در مناطق نزدیک به دریا برای استفاده از نسیم‌های خنک دریا از بادگیر‌های بزرگ استفاده شده است. بیشتر ساختمانهای این مناطق دارای بادگیر هستند. ولی در مناطق دور از دریا که کمتر تحت تأثیر نسیم دریا قرار دارند. بادگیرها بسیار کوچک و کوتاه است و در بسیاری از مناطق ساختمان حذف شده است.
۴-     در این مناطق به دلیل گرما و رطوبت زیاد هوا، میزان تهویه طبیعی اهمیت چندانی ندارد و به همین دلیل،‌ پیش‌بینی‌های لازم در مورد ایجاد کوران در داخل ساختمان به عمل نیامده است
اقلیم گرم و مرطوب
به طور کلی مهم‌ترین عامل ناراحتی انسان در مناطق گرم و مرطوب، خیس ماندن پوست بدن انسان است که خود ناشی از رطوبت زیاد هوای این منطق است بنابراین در منطق گرم و مرطوب رعایت اصولی الزامی است که عبارتند از : ایجاد تهویه موثر و مداوم، حفاظت دیوارها و پنجره‌ها در برابر تابش آفتاب و نفوذ باران و جلوگیری از گرم شدن هوای داخلی هنگام روز و به حداقل رساندن دمای آن هنگام شب.
دما و رطوبت زیاد هوا در این مناطق، ایجاد منطقه آسایش در شرایط بحرانی از طریق تهویه طبیعی یا استفاده از ویژگی مصالح ساختمانی امکان‌پذیر نیست و برای کنترل هوای داخلی باید از دستگاه تهویه مطبوع استفاده شود. بدیهی است در این شرایط باید از ورود هوای گرم خارج به فضای داخلی جلوگیری کرد.
در هر صورت اگر شرایط حرارتی هوا به گونه‌ای باشد که بتوان از تهویه طبیعی در کنترل و کاهش دما داخلی استفاده کرد بهتر است نکات زیر رعایت شود.
۱- رورت ایجاد کوران موثر در منطقه‌ای که افراد حضور دارند. ایجاب می‌کند که تمام اتاق‌های ساختمان دارای قسمت‌های بازشو، در یا پنجره در منطقه فشار و مکش باشند یا اتاق‌هایی که فقط در قسمت‌های پشت به باد یا رو به باد پنجره دارند، به وسیله‌ی بازشوهای بزرگ فقط به اتاق‌هایی راه داشته باشند که در منطقه‌ی عکس فشار خود هستند.
۲- پلان‌های باز و فضاهای عریض و آزاد بین ساختمان‌ها، در ایجاد کوران موثر در ساختمان‌ها نقش عمده‌ای دارد . همچنین در این مناطق بهتر است ساختمان‌ها بر روی پیلوتی قرار گیرد.
زیرا هم شرایط مناسب‌تری از نظر تهویه فرار می‌سازد و هم باعث خنک شدن کف ساختمان که بویژه هنگام شب بسیار مطلوب است در اتاق‌هایی که معمولا قسمت باریکی از آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. (مانند اتاق‌های خواب)‌با انتخاب پنجره کوچک‌تر برای قسمت رو به باد می‌توان جریان هوا را در منطقه‌ی مورد نظر متمرکز ساخت. ولی در اتاق‌هایی که معمولا تمام نقاط آن مورد استفاده ساکنین است (مانند اتاق نشیمن) بهتر است پنجره‌‌های رو به باد و پشت به باد هم اندازه باشد.
در این مناطق استفاده از درها و پنجره‌های بزرگ بسیار سودمند است البته در صورتی که در برابر تابش آفتاب نفوذ باران و ورود حشرات محافظت شود. زیرا این بازشوها نه تنها میزان تهویه طبیعی را افزایش می‌دهد بلکه باعث کاهش دمای هوای داخلی هنگام عصر و شب نیز می‌شود.
مناسب‌ترین ارتفاع کف پنجره ، ۵/۰ تا ۵/۱ متر از کف اتاق است و اگر به دلایلی پنجره باید در ارتفاع بالاتری قرار گیرد. بهتر است از پنجره‌های افقی که بازشوی آنها لولایی و به طرف بالاست استفاده شود تا باد را به طرف پایین و منطقه مورد استفاده هدایت کند.
در مناطق گرم و مرطوب نصب توری جلوی پنجره برای جلوگیری از ورود حشرات به داخل اتاق‌ها تقریبا ضروری است ولی این توری‌ها میزان تهویه طبیعی و سرعت جریان هوای داخل را کاهش می‌دهند به منظور کاهش این تأثیر بهتر است توری‌ها با کمی فاصله نسبت به سطح پنجره و در سطحی بیش از مساحت پنجره نصب شوند نه به صورت چسبیده به آن . اگر جلوی درها یا پنجره‌های یک ساختمان ایوانک قرار داشته باشد برای جلوگیری از ورود حشرات بهتر است در اطراف ایوانک توری نصب شود تا امکان ورود باد از فضاهای آزاد و عریض‌تری را فراهم سازد.
در مناطق گرم و مرطوب باید پنجره‌ها و بازشوهای بزرگ به طور موثری در برابر تابش آفتاب فضای داخلی را هم در برابر نفوذ پرتو مستقیم و هم در برابر پرتو پراکنش یافته‌ که میزان آن در مناطق گرم و مرطوب به حداکثر می‌رسد محافظت کند در بیشتر موارد با گسترش بام در سطحی بیش از سطح زیربنا می‌توان از امکان حفاظت پنجره‌ها و دیوارها در برابر تابش آفتاب و ریزش باران – هر دو – برخوردار شد. این مسئله بویژه در مناطقی که باران‌های شدید با وزش باد همراه است و باد باعث ریزش باران تقریبا به صورت افقی به دیوار و نفوذ باران در ترک‌ها و درز دیوارها می‌شود بسیار ضروری است زیرا دیوارهای بدون حفاظ ممکن است اشبع شوند و در اثر جذب رطوبت و خشک شدن مصالح بویژه سطح خارجی دیوارها به سرعت از بین بروند.
اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبی)
سواحل جنوبی ایران به وسیله رشته‌ کوه‌های زاگرس از فلات مرکزی جدا شده‌اند اقلیم گرم و مرطوب کشور را تشکیل می‌دهند از ویژگیهای این اقلیم تابستان‌های بسیار گرم و مرطوب و زمستان‌های معتدل است. در این مناطق حداکثر دمای هوا در تابستان به ۳۵ تا ۴۰ درجه سانتیگراد و حداکثر رطوبت نسبی آن به ۷۰ درصد می‌رسد در این اقلیم رطوبت هوا در تمام فصل‌های سال زیاد است و به همین دلیل، اختلاف درجه حرارت هوا در شب و روز و در فصل‌های مختلف کم است.
در این مناطق، تفاوت‌ دمای هوای سطح خشکی و سطح دریا باعث بوجود آمدن نسیم‌های دریا و خشکی می‌شود ولی این نسیم‌ها به نوار باریک ساحلی محدود می‌شود و هوا در مناطق داخلی آرام و سرعت باد در صورتی که وجود داشته باشد بسیار کم است.
از دیگر ویژگی‌های این اقلیم شدت زیاد تابش آفتاب است که در هوای مرطوب این ناحیه باعث خیرگی و ناراحتی چشم می‌شود. البته شدت پرتوهای خورشیدی مستقیم و پراکنده دریافت شده به وضعیت هوا بستگی دارد. وقتی آسمان ابری و شیری رنگ است شدت تابش پرتو پراکنش یافته و به حداکثر میزان می‌رسد و روشنایی بسیار زیاد آن چشم را آزار می‌دهد. مقدار پرتو منعکس شده از زمین نیز به وضعیت ابری بودن آسمان و نوع پوشش زمین بستگی دارد وقتی آسمان ابری یا سطح زمین پوشیده از گیاه باشد این مقدار به حداقل می‌رسد ولی اگر هوا صاف یا زمین بایر باشد مقدار پرتو منعکس شده از زمین به حداکثر میزان ممکن خواهد رسید.
شهرهای بندرعباس، جاسک، آبادان، و اهواز از جمله شهرهای این اقلیم است که به نسبت قرار گرفتن در سواحل مختلف و فاصله‌ای که از دریا دارند، از نظر گرما و رطوبت هوا و میزان بارندگی با هم متفاوت‌اند به طوری کلی میزان بارندگی در سواحل خلیج فارس بیشتر و منظم‌تر است. در حالی که در سواحل دریای عمان که تحت تأثیر بادهای موسمی اقیانوس هند قرار دارد، دارای باران‌های نامنظم و خشک سالی‌های فراوان است.