کرامات انسان

حفظ تعادل شخصیت در دارائی و تنگدستی:
دیدگاه اسلامی با تآکید بر عوامل حفظ کرامت انسانی با رهنمودهای خود انسان را در جهت فراهم شدن تعادل شخصیت هدایت نموده است، بگونه ای که نه ثروت و نه تهیدستی نتواند انسان را دچار سرکشی و از هم گسیختگی شخصیتی نماید. امام علی (ع) در این باره می فرمایند: “به ثروت و رفاه دل شاد مکن و از تهیدستی و گرفتاری اندوه به دل راه مده؛ زیرا طلا با آتش گداخته و ناب شود و مؤمن با بلا و گرفتاری.”

شخصیّت و کرامت انسانی
زندگی و دنیا:
دنیا دارای ابعاد متفاوتی باشد، یک روز خوب است وبه نفع انسان و یک روز هم آنطور که انسان می خواهد نیست. این نوع تجربه و نگرش از ابعاد دنیا می تواند انسان را واقع بین و صبور نماید، زیرا همیشه منتظر این نیست که به نفعش باشد، می داند که دنیا صورت دیگری هم دارد، و این مسئله موجب می شود که او نسبت به ناملایمات زندگی مقاومت بیشتری از خود نشان دهد زیرا او فقط نیست که وجه ضرر دیگران را می بیند، بلکه دنیا چنین است که همبشه آنطور که انسان انتظار دارد و به نفع اوست رقم نمی خورد، وجه دیگر این نگاه و تجربه وجه اجتکاعی آن هست که انسانها خود را با روشهای مختلف برای مقابله برای روزی که امکان دارد متضرر شوند آماده می نمایند، بیمه ها، خیریه ها، برخورداری انسانها از پشتوانه معنوی و مادی و همچنین تعاون و یاری و برادری و توکل به خداوند و تمسک جستن ازیاری خدا و استفاده بهینه از فرصتها و سپاسگزاری نیز از جمله مواردی و راهبردهائیست که انسان با درایت با کیاست و تدبیر خود از آن بهره مند می شود، و این موجب می شود که انسان معتدل و میانه رو در وقت دارائی به خود قره نگردد و وقت ضرر خود را نبازد و روحیه خود را از دست ندهد، در این رابطه امیر مؤمنان حضرت علی (ع) می فرماید:
“دنیا برای تودو روز است. یک روز به نفع تو و طبق تمایلات تو است ویک روز به ضرر تو و بر خلاف خواهشهای تو است. روزی که به نفع تو است و نعم الهی را در اختیار داری طغیان و سر کشی منما، و روزی که به ضرر تو است و گرفتار ناملائماتی، صابر و برد بار باش.”
نهج البلاغه، کلمه ۳۹۰

توصیه های بزرگان دین در رابطه با شخصیت
حضرت علی ( ع ) :
نفس خویش را عزیز شمار و به هیچ پستی و دنائتی تن مده گر چه عمل پست، تو را به تمنییاتت برساند زیرا هیچ چیز با شرافت نفس برابری نمی کند و هرگز به جای عزت از دست داده، عوضی همانند آن نصیبت نخواهد شد. فرزند عزیز آزادگی را از کف مده و بنده و برده دگران مباش که خداوند تو را آزاد قرار داده است.
نهج البلاغه، نامه ۳۱
حضرت علی (‌ ع ):
هیچ کس حیا نکند وقتی از او بپرسند چیزی را که نمی داند صریحاً بگوید نمی دانم. اولیاء اسلام در موارد بسیاری مردم را از حیاء احمقانه و خجالت کشیدنهای بی مورد بر حذر داشته اند.
نهج البلاغه ، فیض ، ص ۱۱۱۳
حضرت علی ( ع ) فرمودند :
امور نا چیز و پست را نادیده انگارید و بدین وسیله قدر و منزلت خود را در جامعه، بزرگ و پر ارزش کنید.
تحف العقول، ص ۳۶۶
حضرت علی ( ع ) :
کسانی که خود گرفتار عیوبی هستند دوست دارند معایب دگران شایع شود و زبان زد مردم گردد تا برای آنها میدان عذرآوردن، وسعت پیدا کند.
((نهج البلاغه ، ملا فتح الله ، ص ۱۰۵ ))
حضرت علی ( ع ) فرمودند :
صفت ناپسند از خود رضائی، وسیله آشکار شدن زشتیها و عیوب آدمی است.
غرر الحکم، ص ۳۳۸
حضرت علی ( ع ) فرمودند :
تمنّای تمجید نابجا
از مردم داشتن ابلهی و حماقت است.
غرر الحکم ، ص ۴۷۰
امام حسن ( ع ) :
عادات، در وجود آدمیان با قهر وغلبه حکومت می کنند. کسی که در پنهانیبه چیزی عادت کند آشکارا و در محضر مردم مفتضحش خواهد ساخت.
مجموعه ورام، ج ۲ ، ص ۱۱۳

شخصیّت و کرامت انسانی ۲
از جمله عواملی که موجب بزرگ نمودن شخصیّت و حفظ کرامت انسانی انسان می گردد، خویشتن داری از انجام گناه می باشد، آنقدر این مسئله در بزرگ نمودن انسان مؤثر است که می توان گفت، توجّه به این مسئله می تواند انسان را از اسفل سافلین به اعلی علیین برساند و مانع این است که مرتبه بزرگی انسان به پست ترین درجه برسد و موجب بزرگی انسان در دنیا و آخرت است ، حتی به گونه ای که با وجود نداشتن ثروت و اقوام و مقام اجتماعی ؛
با عظمت و ابهت زندگی خود را سپری نمایند. این موضوع می تواند تأکید به این مسئله حیاتی داشته باشد که عوامل دیگری غیر از خویشاوند و ثروت و پست و مقام نیز با عث بزرگی انسانها و جامعه انسانی شود که توجّه به آنها
می تواند افراد و جامعه را از ذلت و خواری به عزت و بزرگی برساند. در این مورد حضرت امام جعفر صادق(ع) می فرماید:
“کسی که می خواهد با نداشتن اقوام، عزیز و محترم باشد، با نداشتن ثروت، غنی و بی نیاز باشد، با نداشتن مقام شامخ اجتماعی دارای ابهت و عظمت باشد، باید خویشتن را از ذلت گناه و ناپاکی به محیط با عزت اطاعت الهی منتقل نماید.”
بحار ۱۵، قسمت ۲، ص ۱۶۴
شخصیّت و کرامت انسانی۱
دوری جستن از عادات بد در پنهان موجب حفظ شخصیّت انسان در آشکاراست.
از عوامل دیگر خودسازی انسان در رابطه با عادات، رفتار بدی است که بی اهمیّتی به آن او را دچار مشکل می نماید،
حتّی اگر پنهانی آن عادات را انجام دهد. در این باره امام حسن ( ع ) می فرماید: عادات، در وجود آدمیان با قهر وغلبه حکومت می کنند. کسی که در پنهانی به چیزی عادت کند آشکارا و در محضر مردم مفتضحش خواهد ساخت.
مجموعه ورام، ج ۲ ، ص ۱۱۳
وبلاگ شخصیت و کرامت انسانی فرا رسیدن ماه محرم را تسلیت می گوید.
امام حسین ( ع ):
خدایا! تو می دانی آن چه اتفاق افتاد، برای مسابقه در قدرت یا خواستن چیزی از متاع فانی این جهان نبود، بلکه همه بدان جهت بود که نشانه های دینت را بنمایانیم و در شهرهای تو دست به اصلاحات زنیم، تا بندگان ستمدیده ات ایمن شوند و احکام متروک دین تو دوباره به جریان افتد.

تعریف انسان شناسی
هر منظومه معرفتی را که به بررسی انسان یا بعد یا ابعادی از وجود او، یا گروه و قشر خاصی از انسان ها می پردازد می توان انسان شناسی نامید .
انسان شناسی و انواع مختلف و متنوعی دارد که به لحاظ روش یا نوع نگرش از یکدیگر متمایز می شوند.

انواع انسان شناسی
این مقوله را می توان بر اساس روش به انسان شناسی تجربی ،عرفانی ،فلسفی و دینی تقسیم نمود.
اما با توجه به نوع نگرش به انسان شناسی کلان یا کل نگر و انسان شناسی خرد یا جزء نگر تقسیم کرد.
اندیشمندان برای حل معماها و پرسش های مطرح شده درباره انسان در طول تاریخ بشر راههای مختلفی را در پیش گرفته اند. و انسان شناسی در مکاتب نتیجه بررسیهای آنان می باشد.

برخی به بررسی مسأله با روش تجربی پرداخته و انسان شناسی تجربی را بنیان نهاده اند که دربرگیرنده همه رشته های علوم انسانی است .
گروهی راه درست شناخت انسان را سیر وسلوک عرفانی و دریافت شهودی دانسته و با تلاش هایی که از طریق انجام داده اند به نوعی شناخت از انسان که می توان آن را انسان شناسی عرفانی نامید دست یافته اند.
جمعی دیگر از راه تعقل و اندیشه فلسفی به بررسی زوایای وجود انسان دست یازیده و او را از این منظر مورد تحقیق قرار داده و نتیجه تلاش فکری خود را انسان شناسی فلسفی نامیده اند .
سرانجام گروهی با استمداد از متون دینی و روش نقلی درصدد شناخت انسان برآمده و انسان شناسی دینی را پایه گذاری کرده اند .

انسان در اسلام
انسان در جهان بینی اسلامی داستانی شگفت دارد . انسان اسلام تنها یک‏ حیوان مستقیم القامه که ناخنی پهن دارد و با دو پا راه می‏رود و سخن‏ می‏گوید نیست . انسان و حیوان یکی نیستند.
این موجود از نظر قرآن ژرف‏تر و مرموزتر از این است که‏ بتوان آن را با این چند کلمه تعریف کرد .

قرآن انسان را مدحها و ستایشها کرده و هم مذمتها و نکوهشها نموده است‏ .
عالی‏ترین مدحها و بزرگترین مذمتهای قرآن درباره‏ء انسان است ، او را از آسمان و زمین و از فرشته برتر و در همان حال از دیو و جار پایان پست‏تر شمرده است . از نظر قرآن انسان موجودی است که توانایی دارد جهان را مسخر خویش سازد و فرشتگان را به خدمت خویش بگمارد ، و هم می‏تواند به‏ ” اسفل سافلین ” سقوط کند . این خود انسان است که باید در باره‏ء خود تصمیم بگیرد و سرنوشت نهایی خویش را تعیین نماید .
سخن خویش را از ستایشهای انسان در قرآن تحت عنوان ” ارزشهای انسان‏ ” آغاز می‏کنیم .

ارزشهای انسان
. ۱ انسان خلیفه‏ء خدا در زمین است .
” روزی که خواست او را بیافریند ، اراده خویش را به فرشتگان اعلام‏ کرد . آنها گفتند :
آیا موجودی می‏آفرینی که در زمین تباهی خواهد کرد و خون خواهد ریخت ؟
او گفت : من چیزی می‏دانم که شما نمی‏دانید ” بقره / . ۳۰ ) .
” اوست که شما انسانها را جانشینهای خود در زمین قرار داده تا شما را در مورد سرمایه‏هایی که داده است در معرض آزمایش قرار دهد ” انعام / . ۱۶۵ .
. ۲ ظرفیت علمی انسان بزرگترین ظرفیتهایی است که یک مخلوق ممکن است‏ داشته باشد .
” تمام اسماء را به آدم آموخت ( او را به همه‏ء حقایق آشنا ساخت ) .
آنگاه از فرشتگان ( موجودات ملکوتی ) پرسید : نامهای اینها را بگویید چیست .
گفتند : ما جز آنچه تو مستقیما به ما آموخته‏ای نمی‏دانیم ( آنچه‏ را تو مستقیما به ما نیاموخته باشی ما از راه کسب نتوانیم آموخت ) .
خدا به آدم گفت : ای آدم ! تو به اینها بیاموز و اینها را آگاهی ده .

همینکه آدم فرشتگان را آموزانید و آگاهی داد ، خدا به فرشتگان گفت :
نگفتم که من از نهانهای آسمانها و زمین آگاهم ( می‏دانم چیزی را که حتمانمی‏دانید ) و هم می‏دانم آنچه را شما اظهار می‏کنید و آنچه را پنهان‏ می‏دارید ؟ ” (بقره / ۳۱ – . ۳۳ ) . ۳ او فطرتی خدا آشنا دارد .
به خدای خویش در عمق وجدان خویش آگاهی‏ دارد . همه‏ء انکارها و تردیدها ، بیماریها و انحرافهایی است از سرشت‏ اصلی انسان یا همان فطرت انسان .
” هنوز که فرزندان آدم در پشت پدران خویش بوده ( و هستند و خواهند بود ) خداوند ( با زبان آفرینش ) آنها را بر وجود خودش گواه گرفت و آنها گواهی دادند ” (اعراف / . ۱۷۲ ).

” چهره‏ء خود را به سوی دین نگه‏دار ، همان که سرشت خدایی است و همه‏ء مردم را بر آن سرشته است ” (روم / . ۴۳ ).
. ۴ در سرشت انسان علاوه بر عناصر مادی که در جماد و گیاه و حیوان وجود دارد ، عنصری ملکوتی و الهی وجود دارد .
انسان ترکیبی است از طبیعت و ماورای طبیعت ، ماده و معنی ، جسم و جان . به عبارت دیگر روح بعد غیر مادی انسان انسان است.
” آن که هر چه را آفرید نیکو آفرید و آفرینش انسان را از گل آغاز کرد ، سپس نسل او را از شیره‏ء کشیده‏ای که آبی پست است قرارداد ، آنگاه او را بیاراست و از روح خویش در او دمید ” (سجده / ۷ – . ۹ ) .
. ۵ آفرینش انسان، آفرینشی حساب شده است ، تصادفی نیست . انسان‏ موجودی انتخاب شده و برگزیده است .
” خداوند آدم را بر گزید و توبه‏اش را پذیرفت و او را هدایت کرد ” (طه / . ۱۲۱ ) .
. ۶ او شخصیتی مستقل و آزاد دارد ، امانتدار خداست ، رسالت و مسؤولیت دارد ، از او خواسته شده است با کار و ابتکار خود زمین را آباد سازد و با انتخاب خود یکی از دو راه سعادت و شقاوت را اختیار کند .

آزادی و اختیار انسان لازمه مسئولیت اوست.
” همانا امانت خویش را بر آسمان و زمین و کوه‏ها عرضه کردیم ، همه از پذیرش آن امتناع ورزیدند و از قبول آن ترسیدند ، اما انسان بار امانت‏ را به دوش کشید و آن را پذیرفت . همانا او ستمگر و نادان بود ” (احزاب / . ۷۲ ) .
” ما انسان را از نطفه‏ای مرکب و ممزوج آفریدیم تا او را مورد آزمایش‏ قرار دهیم ، پس او را شنوا و بینا قرار دادیم . همانا راه را به او نمودیم ، او خود یا سپاسگزار است و یا کافر نعمت . ( یا راه راست را که نمودیم خواهد رفت و به سعادت خواهد رسید و یا کفران نعمت کرده ، منحرف می‏گردد ” (دهر / . ۳ ) .
. ۷ او ازیک کرامت ذاتی و شرافت ذاتی بر خوردار است ، خدا او را بر بسیاری از مخلوقات خویش برتری داده است .
او آنگاه خویشتن واقعی خود را درک و احساس‏می‏کند و به خودشناسی میرسد که این کرامت و شرافت را در خود درک کند و خود را برتر از پستیها و دنائتها و اسارتها و شهوترانیها بشمارد . ارزش واقعی انسان درمکتب اسلام متبلور می شود.
” همانا ما بنی آدم را کرامت بخشیدیم و آنان را بر صحرا و دریا ( خشک و تر ) مسلط کردیم و بر بسیاری از مخلوقات خویش برتری دادیم( اسراء / . ۷۰ )
. ۸ او از وجدانی اخلاقی برخوردار است ، به حکم الهامی فطری زشت و زیبا را درک می‏کند .
” سوگند به نفس انسان و اعتدال آن ، که ناپاکیها و پاکیها را به او الهام کرد( شمس / ۸ و . ۹ ” ) .
. ۹ او جز با یاد خدا با چیز دیگر آرام نمی‏گیرد . خواستهای او بی‏ نهایت است ، به هر چه برسد از آن سیر و دلزده می‏شود مگر آنکه به ذات‏ بی حد و نهایت خدا بپیوندد .
” هماناتنها بایاد او دلها آرام می‏گیرد ” (رعد / . ۲۸ )
” ای انسان ! توبه سوی پرورد گار خویش بسیار کوشنده هستی و عاقبت او را دیدار خواهی کرد ” (انشقاق / . ۶ ).
. ۱۰ نعمتهای زمین برای انسان آفریده شده است . رابطه انسان و دنیا دراسلام به درستی تعریف شده است.
” همانا اوست که آنچه در زمین است برای شما آفرید ” (جاثیه / . ۱۳ ) .
” آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است مسخر او قرار داده است ( پس‏ او حق بهره‏گیری مشروع همه‏ء اینها را دارد ” .
. ۱۱ او را برای این آفرید که تنها خدای خویش را پرستش کند و فرمان‏ او را بپذیرد . پس او وظیفه‏اش اطاعت امر خداست .
” همانا جن و انس را نیافریدیم مگر برای اینکه مرا پرستش کنند ” ( ذاریات / . ۵۶ )
. ۱۲ او جز در راه پرستش خدای خویش و جزبا یاد او خود را نمی‏یابد ،و اگر خدای خویش را فراموش کند خود را فراموش می‏کند و نمی‏داند که‏ کیست و برای چیست و چه باید کند و کجا باید برود .
” همانا از آنان مباشید که خدا را فراموش کردند و خداوند خودشان را ازیاد خودشان برد ” (حشر / . ۱۸ ).
. ۱۳ او همینکه از این جهان برود و پرده‏ء تن که حجاب چهره‏ء جان است‏ دور افکنده شود ، بسی حقایق پوشیده که امروز بر او نهان است بروی آشکار گردد .
” همانا پرده را کنار زدیم ، اکنون دیده‏ات تیز است ” (ق / . ۲۲ ) .
. ۱۴ او تنها برای مسائل مادی کار نمی‏کند ، یگانه محرک او حوایج مادی‏ زندگی نیست .
او احیانا برای هدفها و آرمانهایی بس علی می‏جنبد و می‏جوشد . او ممکن است که از حرکت و تلاش خود جز رضای آفریننده ، مطلوبی دیگر نداشته باشد . نیازهای مادی و معنوی انسان مجموعاً موجب حرکت انسانها می شوند .
” ای نفس آرامش یافته ! همانا به سوی پرورد گارت باز گرد با خشنودی‏ متقابل : تو از او و او از تو خشنود ” فجر / . ۲۸ .
” خداوند به مردان و زنان با ایمان باغها وعده کرده است که در آنها نهرها جاری است ، جاویدان در آنجا خواهند بود و هم مسکنهای پاکیزه ، اما خشنودی خدا از همه‏ء اینها برتر و بالاتر است . آن است رستگاری بزرگ ” توبه / . ۷۲ .
بنابر آنچه گفته شد از نظر قرآن انسان موجودی است برگزیده از طرف‏ خداوند ، خلیفه و جانشین او در زمین ، نیمه ملکوتی و نیمه مادی ، دارای فطرتی خدا آشنا ، آزاد ، مستقل ، امانتدار خدا و مسؤول خویشتن و جهان ، مسلط بر طبیعت و زمین و آسمان ، ملهم به خیر و شر ، و جودش از ضعف و ناتوانی آغاز می‏شود و به سوی قوت و کمال سیر می‏کند و بالا می‏رود اما جز در بارگاه الهی و جز با یاد او آرام نمی‏گیرد ، ظرفیت‏ علمی و عملی‏اش نا محدود است ، از شرافت و کرامتی ذاتی بر خوردار است‏ ، احیانا انگیزه هایش هیچ گونه رنگ مادی و طبیعی ندارد ، حق بهره گیری‏ مشروع از نعمتهای خدا به او داده شده است ولی در برابر خدای خودش و ظیفه دار است .

ضد ارزشها
در عین حال ، همین موجود در قرآن مورد بزرگترین نکوهشها و ملامتها قرار گرفته است .
” او بسیار ستمگر و بسیار نادان است ” احزاب / . ۷۲ .
” او نسبت به پروردگارش بسیار ناسپاس است ” حج / ۶۶
” او آنگاه که خود را مستغنی می‏بیند طغیان می‏کند ” علق / . ۷ .
” او عجول و شتابگر است ” اسراء / . ۱۱ .
” او هرگاه به سختی بیفتد و خود را گرفتار ببیند ، ما را در هر حال ( به یک پهلو افتاده و یا نشسته و یا ایستاده ) می‏خواند . همینکه گرفتاری‏ را از او بر طرف کنیم گویی چنین حادثه‏ای پیش نیامده است ” یونس / . ۱۲ .

انسان زشت است یا زیبا ؟
چگونه است ؟ آیا انسان از نظر قرآن یک موجود زشت و زیباست ، آن هم‏ زشت زشت و زیبای زیبا ؟
آیا انسان یک موجود دو سرشتی است : نیمی از سرشتش نور است و نیمی‏ ظلمت ؟ چگونه است که قرآن ، هم او را منتها درجه مدح می‏کند و هم منتها درجه مذمت ؟ !
حقیقت این است که این مدح و ذم ، از آن نیست که انسان یک موجود دو سرشتی است : نیمی از سرشتش ستودنی است و نیم دیگر نکوهیدنی ، نظر قرآن‏ به این است که انسان همه‏ء کمالات را بالقوه دارد و باید آنها را به‏ فعلیت برساند ، و این خود اوست که باید سازنده و معمار خویشتن باشد .
شرط اصلی وصول انسان به کمالاتی که بالقوه دارد ” ایمان ” است . از ایمان ، تقوا و عمل صالح و کوشش در راه خدا بر می‏خیزد ، به وسیله‏ء ایمان‏ است که علم از صورت یک ابزار ناروا در دست نفس اماره خارج می‏شود و به صورت یک ابزار مفید در می‏آید . و علم و ایمان لازم و ملزوم یکدیگرند.
پس انسان حقیقی که خلیفه الله است ، مسجود ملائکه است ، همه چیز برای‏ اوست و بالاخرش دارنده‏ء همه‏ء کمالات انسانی است ، انسان بعلاوه‏ء ایمان‏ است ، نه انسان منهای ایمان . انسان منهای ایمان ، کاستی گرفته و ناقص‏ است . چنین انسانی حریص است ، خونریز است ، بخیل و ممسک است ، کافر است ، از حیوان پست‏تر است .

در قرآن آیاتی آمده است که روشن می‏کند انسان ممدوح چه انسانی است و انسان مذموم چه انسانی است . از این آیات استنباط می‏شود که انسان فاقد ایمان وجدا از خدا انسان واقعی نیست .
انسان اگر به یگانه حقیقتی که با ایمان به او ویاد او آرام می‏گیرد بپیوندد ، دارنده‏ء همه‏ء کمالات است و اگر از آن حقیقت – یعنی خدا – جدا بماند ، درختی را ماند که از ریشه‏ء خویشتن جدا شده است . ما به عنوان نمونه دو آیه را ذکر می‏کنیم :
« و العصر إن الانسان لفی خسر إلا الذین آمنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر » (سوره‏ء عصر) .
سوگند به عصر ، همانا انسان در زیان است ، مگر آنان که ایمان آورده و شایسته عمل کرده و یکدیگر را به حق و صبر و مقاومت توصیه کرده‏اند .
²ولقد ذرأنا لجهنم کثیرا من الجن و الانس ، لهم قلوب لا یفقهون بها و لهم‏ أعین لا یبصرون بها و لهم آذان لا یسمعون بها أولئک کالانعام بل هم أضل اعراف / . ۱۷۹ .
” همانا بسیاری از جنیان و آدمیان را برای جهنم آفریده‏ایم ( پایان‏ کارشان جهنم است ) ، زیرا دلها دارند و با آنها فهم نمی‏کنند ، چشمها دارند و با آنها نمی‏بینند ، گوشها دارند و با آنها نمی‏شنوند . اینها مانند چهار پایان بلکه راه گم کرده‏ترند ” .

گستره ی رسالت پیامبر(ص)
۱- با یک استدلال ثابت کنید که چرا ولایت و رهبری جامعه (ولایت ظاهری) از پایه های دین اسلام است .
۲- این سخن امام علی (ع) که فرمودند”رسول خدا بابی از علم به روی من گشود که از آن هزار باب دیگر گشوده می شد.”، بیان گر کدام قلمرو رسالت پیامبر اکرم است؟ چگونه؟
۳- بنابر سخن امام باقر (ع) که برای اسلام پنج پایه برشمرد ، کدام پایه را مهم- ترین برشمردند؟
۴- این جمله ی امام خمینی (ره) که می فرماید” مجموعه ی قانون برای اصلاح جامعه کافی نیست. برای این که قانون مایه ی اصلاح بشر بشود، به قوه ی اجرائیه و مجری احتیاج دارد.”چگونه ضرورت حکومت اسلامی را ثابت می کند؟
۵- مطابق با کدام ولایت وجود پیامبر اکرم(ص)واسطه ی همه ی خیرات و برکات مادی ومعنوی انسان هاست؟
۶- به ترجمه ی آیات زیر دقت کنید و توضیح دهید که این آیات بر کدام یک از قلمرو های رسالت پیامبر اکرم (ص)دلالت دارد؟
  1- بدین گونه تو را در میان امتی که پیش از ایشان مردمان
دیگری بودند فرستادیم تا آنچه را به تو وحی  می کردیم بر آنان
بخوانی … (رعد،۱۳)
۲- بگو از خدا و رسول اطاعت کنید, پس اگر روی بگردانید،
      همانا که خداوند کافران را دوست ندارد. (آل عمران،۳۲)
۳- به یقین خدا بر مؤمنان منت نهاد که رسولی از خودشان در
       میانشان بر انگیخت تا آیات خود را برایشان بخواند و پاکشان
       گرداند و کتاب وحکمت به آنان بیاموزد،قطعاً پیش از آن دو
      گمراهی آشکار ی بودند (آل عمران ،۱۶۴)
۷- چگونه می توان از “ضرورت پذیرش ولایت الهی و دوری از حکومت طاغوت” برای اثبات ولایت وسرپرستی پیامبر اکرم(ص) استفاده کرد ؟
۸- “طاغوت” چه کسی است ؟ چرا پذیرش ولایت طاغوت در اسلام منع شده است؟
۹- دلایل ضرورت تشکیل حکومت اسلامی را بنویسید.

 تداوم رسالت
۱- کدام یک از قلمروهای رسالت پیامبراکرم(ص) پس از ایشان ادامه  نمی یابد ؟ چرا؟
۲- نکات مهمی را که از آیه ی تطهیر به دست می آید,بنویسید. (۳مورد)
۳- با استفاده از حدیث غدیر  ولایت و جانشینی حضرت علی (ع) را ثابت کنید.
۴- چرا انتخاب پیامبر بر عهده مردم نیست و از جانب خدا انجام می شود؟
۵- تداوم کدام یک از قلمروهای مربوط به رسالت پیامبر اکرم(ص) ضروری است ؟ این تداوم در چه شکلی انجام می گیرد؟
۶- چرا تعیین امام باید از جانب خداوند و با اعلام پیامبرصورت گیرد و مردم نمی توانند امام را تعیین کنند؟
۷- چگونه از آیه ولایت برای تعیین امامت حضرت علی (ع) استفاده می شود؟
۸-  پیامبر اکرم (ص) در اولین دعوت خویشان به اسلام جانشین خود را معین فرمود. انجام این کار در ابتدای دعوت در بردارنده ی چه پیامی است؟
۹- ترجمه حدیث ثقلین را بنویسید و سه پیام درباره قران وعترت ازآن استخراج کنید.
۱۰- الف: این سخن پیامبر را تکمیل کنید و ترجمه آن را در مقابل آن بنویسید:                 
                  من کنت مولاه                           …………………………..
                  …………………………                       ……………………..
   ب: پیامبر اکرم (ص) این عبارت را در چه واقعه ای بیان کرد؟
   ج: آیا می توان گفت کلمه “مولا” در این عبارت به معنی دوست است؟ چرا؟
**************************************************************************************** درس هفتم : مبارزه ی مستمر (قسمت اول)

۱- چه عاملی باعث شد که احادیث پیامبر اکرم (ص) پس از رحلت ایشان به درستی حفظ و نگهداری نشود ؟ آیااین مشکل برای پیروان ائمه (ع) نیز پیش آمد؟
۲- چگونه حکومت عدل نبوی به سلطنت کسرایی تبدیل شد ؟
۳- ترجمه ی آیه ۱۴۴ سوره آل عمران چنین است :
 ” ومحمد (ص) نیست مگر رسولی که بیش ازاو رسولان دیگـری بودند. پس اگر او بمـیرد یا کشته شود ، آیا شـما به عـقب برخواهید گشت ؟  هرکس به عقب باز گردد به خدا هیچ گزندی  نرساند وخداوند به زودی پاداش سپاسگزاران را می دهد .”   

با توجه به این آیه تو ضیح دهید :
الف- مهم ترین خطری که پس از رحلت رسول خدا (ص) مسلمانا ن را تهدید می کرد چه بود؟
   ب-سپا سگزاران واقعی نعمت وجود رسول خدا (ص) پس از رحلت ایشان چه کسانی هستند؟
۴-مهم ترین مسا یل و مشکلات اجتماعی و فرهنگی  عصر پس از پیا مبر چه چیز-هایی بود؟
۵-چرا قر ان کریم مردم رابه مطا لعه ی سر گذشت ملتها دعوت کرده است؟
۶-تفا وت اساسی حکو مت بنی امیه  و بنی عباس و با رهبری رسول خدا (ص) در چه چیزی بود؟

مبارزه ی مستمر (قسمت دوم)
۱- الف- ترجمه آیات را تکمیل کنید.
ذلک الذی یبشر الله                   این است آنچه خداوند مژده می دهد
عباده الذین امنوا                      بندگان خود را که ایمان آورد ند
و عملوا الصا لحا ت                 …………………………………………
قل لا اسا لکم علیه اجرا            بگو برای این از شما مزدی نمی خوا هم
الا المودّه فی القربی                 …………………………………………..
              
                                           (شوری . ۲۳)
قل ما سالتکم من اجر                   بگو هر مزدی که از شما خواستم
فهو لکم                                     برای خود شماست
ان اجری الا علی الله                      مزد من نیست .مگر بر خدا
و هو علی کل شئ شهید                   و او بر هر چیزی گواه هست
                                                         

                                      (سبا ء.۴۷)                                            
ب-۳پیام در ارتباط با مزد رسالت رسول خدا (ص) که از این ایات به دست می اید. بنویسید.
۲-ائمه اطهار (ع ) در حوزه مرجعیت علمی خود چه اقداماتی را انجام می دادند؟
۳-چرا ائمه اطهار (ع ) در حوزه ی زندگی سیاسی و اجتماعی خود از برخی روشهای متفاوت بهره می برند؟
۴-ائمه ی اطهاردرمبارزه علیه حاکمان جورچه اصولی رامراعات می کردند؟
۵- ائمه ی اطهارازدوجهت مبارزه ی باحاکمان جور رابرخوردلازم می دانستند.آن دوجهت راتوضیح دهید.
۶-اصل تقیه چیست وچرا ائمه اطهار(ع)ازاین اصل بهره می برند؟
۷- یکی ازدرسهای مهّمی که می توان ازروشهای متفاوت ایمه اطهار(ع)درمواجهه ی بامسایل گرفت،چیست؟آن راتوضیح دهید.
۸-کدامیک ازقلمروهای مربوط به رسالت پیامبراکرم(ص)نیازمندبه پیگیری پس ازایشان است؟چرا؟

خورشید پنهان
۱- آیا تحقق انتظاردرجامعه،بدون حضورانسانهای منتظرامکان پذیراست؟چرا؟
۲- چه کسانی می تواننددرهنگام ظهورامام عصر(عج)ویژگی های لازم برای یاری وهمراهی آن حضرت راداشته باشند؟
۳- بنابرسخن امام صادق(ع)یکی ازویژگیهای یاران حضرت مهدی(عج)محکم ترازصخره هابودن است.چه کسی می توانداین خصوصیت رادرهنگام ظهورداشته باشد؟
۴- آیاکسی که درنبردحق وباطل زمان خود درعرصه ی حق علیه باطل حضورفعال نداشته باشد،می تواند دررکاب امام عصر(عج)باشدواورا یاری کند؟چرا؟
۵- علت غیبت امام عصر(عج)چیست؟
۶- چراامام عصر(عج)بهره مندی مردم ازایشان درعصرغیبت رابه بهره مندی ازخورشیدپشت ابرتشبیه کرده اند؟ سه موردازاین شباهتها راذکرکنید.
۷- دوران غیبت درچه زمانی پایان می یابد؟
۸- غیبت درمقابل ظهوراست یا حضور؟ تفاوت این دودرچیست؟
۹- چه تفاوتی میان انتظار مثبت وسازنده با انتظارمنفی ومخرب وجود دارد؟
۱۰- بنابرآیه ی۱۱سوره ی رعدکه می فرماید”خداوندوضع هیچ گروهی راتغییرنمی دهد،مگرآن که آنها خودوضع خویش رادگرگون سازند”علت اصلی غیبت امام زمان(عج)چیست؟
۱۱- چگونگی رهبری وامامت حضرت ولیعصر(عج)درقلمرو ولایت معنوی راتوضیح دهید.
: در انتظار طلوع
۱- آیا می توان گفت که آینده ی تاریخ انسان به چه سرنوشتی خواهد انجامید؟ چگونه؟
۲- خداوند در آیه ی۱۷ سوره ی رعد می فرماید “همو از آسمان آبی فرو فرستاد. پس رودخانه هایی به اندازه ی گنجایش خودشان روان شدند, و سیل, کفی بلند روی خود برداشت، و از آنچه برای به دست آوردن زینتی یا کالایی، در آتش گدازند هم نظیر آن کفی برآید . خداوند حق و باطل را چنین مثل می زند.اما کف, بیرون افتاده از میان می رود.ولی آنچه به مردم سود می رساند در زمین باقی می ماند. خداوند مثل ها را چنین می زند.”
الف – چه شباهت هایی میان آب رودخانه و کف با حق و باطل وجود دارد؟
ب- آیا می توان از این مثال, آینده ی تاریخ انسان ها را مشخص کرد؟
۳- آیا موضوع موعود و منجی, خاص دین اسلام است؟ توضیح دهید.
۴- امتیاز دیدگاه شیعه درباره ی موعود با دیگران در چیست؟(ذکر دو مورد)
۵- جواب مبنایی درباره ی مسأله ی طول عمر امام زمان چیست؟
۶- انتظار ظهور امام زمان (عج) چه تأثیری در شخص منتظر می گذارد؟
۷- پویایی جامعه ی شیعه ناشی از چه عامل هایی است؟
۸- معنای آیه ی زیر را تکمیل کنیدو پیام آن درباره ی آینده ی تاریخ را بنویسید.
و لقد کتبنا فی الزبور                      همانا در زبور نوشتیم
من بعد الذکر                               پس از ذکر(تورات)
ان الارض یرثهما                          …………………………..
عبادی الصالحون                          ……………………………..

ولایت فقیه
۱- جدول زیر را تکمیل کنید:
    مرجع تقلید    ولی فقیه
نوع انتخاب    شخصی    عمومی
تعداد اشخاص       
شرایط عمومی       

۲- فقیهی می تواند رهبری جامعه اسلامی را بر عهده گیرد که مشروعیت و مقبولیت داشته باشد. این دو اصطلاح را تعریف کنید.
۳- تفاوت اساسی نظام اسلامی با سایر حکومت های دمکراتیک چیست؟
۴- آیا مسئولیت مردم در نظام اسلامی با انتخاب رهبر و سایر مسئولان جامعه خاتمه می یابد؟
۵- نقش زمینه سازی حکومت اسلامی برای حکومت جهانی حضرت مهدی (عج) را توضیح دهید.
۶- انتخاب ولی فقیه، بنا بر قانون اساسی، در کشور ما به چه صورت انجام می گیرد؟
۷- با توجه به نامه ی حضرت علی (ع) به مالک اشتر توضیح دهید که :
الف- چرا نباید سخن افراد سخن چین را با شتاب پذیرفت؟
ب- چرا نباید با افراد ترسو مشورت کرد؟
ج- چرا نباید افراد نیکوکار و بد کار در نظر رهبر یکسان باشد؟
د- چه کسی در حکومت اسلامی بیش از دیگران به عدالت نیازمندند؟
ه- چرا مهربانی و محبت رهبر باید شامل حال همه ی افراد جامعه باشد؟
و- چرا رهبر باید عیب جویان را از خود دور کند؟

کرامت نفس
۱- برخی شرایط اجتماعی یا اقتصادی را عامل گناه و خطای خود معرفی می کنند. چنین نظری تا چه اندازه می تواند درست باشد؟
۲- چرا انسان کریم از انجام گناه پروا دارد؟
۳- عامل اصلی ناتوانی برخی انسانها در کنترل شهوت و تحریکات بیرونی چیست؟
۴- برخی از آثار کرامت نفس را توضیح دهید (سه مورد) .
۵-جملات زیر را تکمیل کنید :
کسی که در بیرون تن به ذلت میدهد ، ابتدا  …………
قدر و منزلت هر کس به میزان   ……………..
۶- چگونه میتوان کرامت نفس  را پرورش داد و تقویت کرد ؟
۷- الف) ترجمه ی آیه شریفه زیر را کامل کنید :
ولله العزه جمیعاً      …………….
و لرسوله                ……..……..
وللمومنین               ……………
ولکن المنافقین لایعلمون …………
ب) از اینکه عزت را ابتدا برای خدا و سپس برای رسول و بعد از آن برای مؤمنین اعلام می کند
چه نتیجه ای می توان گرفت؟
ج) آیا منافقین میتوانند به میزانی هرچند اندک ، بهره مند از عزت باشند ؟
۸- بنا بر سخن حضرت علی (ع) اگر خداوند در نظر کسی بزرگ شد ، ثمره و نتیجه ی آن چیست؟
۹- بنا بر سخن امام  سجاد (ع) ،از همه ی مردم گرامی تر چه کسی  است؟
۱۰- بنا بر سخن امام علی (ع) در چه صورتی شهوت ها نزد انسان پست و حقیر می  شود؟
۱۱- امام صادق (ع) قیمت و بهای نفس خود را چه چیزی میدانند؟
۱۲- خود عالی و اصیل با خود دانی و غیر اصیل چه تفاوتی دارد؟
۱۳-سه مثال از تقابل و رویارویی میان خودعالی و خود دانی ذکر کنید .
۱۴- چرا انسان صاحب کرامت اهل پیمان شکنی نیست؟

کرامت نفس
۱- برخی شرایط اجتماعی یا اقتصادی را عامل گناه و خطای خود معرفی می کنند. چنین نظری تا چه اندازه می تواند درست باشد؟
۲- چرا انسان کریم از انجام گناه پروا دارد؟
۳- عامل اصلی ناتوانی برخی انسانها در کنترل شهوت و تحریکات بیرونی چیست؟
۴- برخی از آثار کرامت نفس را توضیح دهید (سه مورد) .
۵-جملات زیر را تکمیل کنید :
کسی که در بیرون تن به ذلت میدهد ، ابتدا  …………
قدر و منزلت هر کس به میزان   ……………..
۶- چگونه میتوان کرامت نفس  را پرورش داد و تقویت کرد ؟
۷- الف) ترجمه ی آیه شریفه زیر را کامل کنید :
ولله العزه جمیعاً      …………….
و لرسوله                ……..……..
وللمومنین               ……………
ولکن المنافقین لایعلمون …………
ب) از اینکه عزت را ابتدا برای خدا و سپس برای رسول و بعد از آن برای مؤمنین اعلام می کند
 چه نتیجه ای می توان گرفت؟
ج) آیا منافقین میتوانند به میزانی هرچند اندک ، بهره مند از عزت باشند ؟
۸- بنا بر سخن حضرت علی (ع) اگر خداوند در نظر کسی بزرگ شد ، ثمره و نتیجه ی آن چیست؟
۹- بنا بر سخن امام  سجاد (ع) ،از همه ی مردم گرامی تر چه کسی  است؟
۱۰- بنا بر سخن امام علی (ع) در چه صورتی شهوت ها نزد انسان پست و حقیر می  شود؟
۱۱- امام صادق (ع) قیمت و بهای نفس خود را چه چیزی میدانند؟
۱۲- خود عالی و اصیل با خود دانی و غیر اصیل چه تفاوتی دارد؟
۱۳-سه مثال از تقابل و رویارویی میان خودعالی و خود دانی ذکر کنید .
۱۴- چرا انسان صاحب کرامت اهل پیمان شکنی نیست؟