محصولات چرمی (1)

تاریخچه استفاده از پوست، چرم و چرمسازی:
انسانهای نخستین به منظور بقاء نسل، اجباراً دست به شکار حیوانات می زدند. پوست نیز جایگاه ویژه ای داشته است. چراکه این فرآورده دامی بهترین وسیله پوشش انسانها برای جلوگیری از خطرات گوناگون بوده است. این نوع استفاده از پوست را می توان منصوب به عصر یخبندان (پانصد هزار سال قبل) دانست . در ابتدا بشراولیه از استخوان و سنگهای تیز به منظور از بین بردن گوشتهای اضافی و ضایعات پوست استفاده می کرد. ولی بزودی به فساد پذیری سریع این نوع پوستها در مقابل انواع میکروبها و باکتری ها پی برد. بعدها مبادرت به خشک کردن پوست در برابر آفتاب یا آتش کرد. …..

که بازهم پوستی شکننده و غیر قابل استفاده بدست می آورد. تا اینکه سرانجام متوجه فوائد عصاره های گیاهی برای جلوگیری از فساد پوست گردید.
مصریان قدیم از حدود ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد، از ترکیبات معدنی آرد شده مانند املاح آلومینیوم و دانه های مازو  برای ساخت چرم استفاده می کردند. یونانیان و رومیها، از پوست و برگ درختان کاج و صنوبر استفاده می کردند . با توجه به این نکته بسیار مهم که صنعت چرمسازی در طی زمانی بسیار طولانی به تکامل خود رسیده و تجربیات فراوانی را پشت سر گذارده است. از زمانهای قدیم پوست به عنوان یکی از صنایع دستی حاصل از مهارت بشر هم مورد استفاده و هم مورد توجه و ستایش بوده است.
مواد اولیه پوست برای افراد شکارچی آن زمین که هنوز دوره کشاورزی را آغاز نکرده بودند و از نظر شرایط محیطی نیازمند به اسب بودند، به راحتی قابل تهیه بود. احتیاجات شدید آنها باعث گردید تا پوست را به گونه ای نرم نمایند که علاوه بر خشکی، در مقابل فساد نیز پس از بارها خیس شدن از مقاومت کافی برخوردار باشد. اطلاعات باستانشناسان هنوز به درستی نتوانسته اند قدم های ابتدایی را که انسان های اولیه در تبدیل پوست برداشته اند، بجز شواهدی مبنی بر دود دادن همراه با مالیدن روغن و مغز حیوان به داخل پوست و ساخت چرمهای بسیار خام را ارائه دهند. البته عملیات و کارهای مختلفی که روی پوست به صورتهای مختلف انجام می گرفت و باعث اصلاح نرمی و کاربرد بهتر آن می گردید نیز می توانست از جنبه های تکمیلی محسوب شود. مردم غارنشین در رابطه با اعتقادات مذهبی خود برای حیوانات و پوست آنها و همچنین شکل نهایی محصول ساخته شده از پوست اهمیت خاصی قائل بودند.
قرنهای ۱۲-۱۰ میلادی را باید قرون تحولات چرم سازی دانست. زیرا در این دوره صنعت چرمسازی با توجه به پیشرفت تکنیک در کشورهای اروپائی (از جمله انگلستان) توانسته بود منابع تجاری بسیاری را به همراه داشته باشد، در قرون وسطی که بتدریج دستجات صنعتی تشکیل می گردید، جامعه دباغان نیز بوجود آمد و انواع چرم برای مصارف گوناگون طبقه بندی گردید. از قرن هفدهم میلادی بعلت احتیاج شدید مردم به فرآورده های چرمی، این صنعت به شکل نو و پراهمیت و گسترده به مردم شناسانده شد و عملیات فراوانی برای تسریع کار در صنعت چرمسازی پدید آمد و مواد شیمیایی کوناگون و کامل تر، ماشین آلات پیچیده تر و از همه مهمتر افراد باتجربه و مطلع پا به عرصه این صنعت گذاردند و امروزه دانشگاهها با فارغ التحصیلان در رشته صنعت چرم در اقصی نقاط جهان در پیشبرد این صنعت فعالیت دارند و اطلاعات و گزارش های متنوع از طرف سازمانها و مؤسسات مختلف جهت ارائه آخرین اطلاعات تکنیکی، آماری و … منتشر می شود که خود بیانگر اهمیت و پیشرفت این صنعت در قرون اخیر می باشد.
در ایران نیز از دیرباز استفاده از انواع مختلف پوست و چرم مرسوم بوده و برای مصارف مختلف مورد استفاده قرار می گرفته است. در کشور ما نیز بتدریج روشهای ابتدائی برای تبدیل پوست به ماده ای که مقاومت بیشتری را در برابر عوامل مختلف دارا باشد کشف و از این طریق ماده ای مقاومتر از پوست معمولی بدست آمد. از جمله روشهای ابتدایی در این مورد می توان دود دادن پوست، روغن مالیدن و استفاده از زاج  و نظایر اینها را نام برد. پس از اینکه امکان تبدیل پوست به چرم حاصل گردید مورد استفاده آن نیز گسترش یافت و چرم علاوه بر مصارف قبلی نظیر پوشش بدن، زیرانداز، تهیه چادر، حمل و نقل آب و مایعات دیگری نظیر شیر و دو در مشکهایی که از پوست حیوانات تهیه می شد، برای تهیه انواع کتیبه ها، پرچم، لوازم و البسه رزمی مورد استفاده قرار گرفت.
پیدا شدن روشهای تبدیل پوست به چرم در واقع تحولی عظیم بود که از این طریق امکان استفاده از پوست بعنوان ماده ای غیر قابل فساد و تجزیه ناپذیر بوجود آمد و با توجه به مصارف مختلفی که در مورد پوست وجود داشته و روزبروز نیز میزان این مصارف افزایش می یافت پوست بعنوان ماده ای ارزشمند خرید و فروش گردید. و از زمان صفویه صدور پوست به کشورهایی نظیر روسیه و عثمانی در سطح وسیعی شروع شده و همه ساله پوست درصد قابل توجهی از اجناس صادراتی کشورمان را تشکیل می داده است .
چند سال پس از سقوط سلسله قاجاریه شهر تبریز شاهد نمایش پیشرفت تکنولوژی غرب در زمینه چرمسازی بود. اولین کارخانه بصورت ماشینی با روشهای نو و بکارگیری علوم مختلف در سال ۱۳۰۸ هجری شمسی در تبریز بنام «چرمسازی ایران» تاسیس و بعداً «چرم خسروی» بصورت واحدی مدرن در سال ۱۳۱۰ ه.ش در تبریز با ۶۰۰ نفر کارگر شروع به کار نمود. و با تاسیس چرم سازی «اردشیر یگانگی» در همدان و شرکت سهامی میشن در تهران، سایر کارخانجات صنعتی در تهران و تبریز شروع به کار نمودند .
اولین کارخانه سالامبور سازی ایران در تبریز با نام کارخانه «سالامبور سازی وهاب زاده» در سال ۱۳۱۵ (قبل از جنگ جهانی) توسط آقای «وهاب زاده» و با کارشناسی یک متخصص یونانی با نام «گالیف رولی» تاسیس شد . عدم نیاز به دستگاههای پیچیده و گران قیمت و فراوانی و ارزانی مهمترین ماده اولیه سالامبور سازی یعنی پوست سبک باعث پیدایش کارخانه های سالامبور سازی بیشماری گردید. هرکس قطعه زمینی می یافت و یک چهاردیواری می ساخت، با کندن یک حوضچه و بکارگیری یک درام  شروع به ساخت سالامبور می نمود. به مرور زمان و طی سالهای ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ کارخانجات متعدد دیگری در ایران ساخته شد که اکثراً سنتی و بدون تخصص کافی و فقط بر اساس یادداشتها و دستورالعمل های خارجی و با استفاده از تجربه موروثی بکار ادامه می دادند و فکر ایجاد کارخانجات چرم سبک بدلیل پوشش نوینی که در سال ۱۳۱۵ به پوست سبک داده شده بود (سالامبور) در افکار عمومی بوجود نمی آمد و شکل نمی گرفت تا اینکه در سال ۱۳۵۰ اولین کارخانه مستقل چرم سبک به نام چرم ملی ایجاد و شروع به کار نمود.
دو سال بعد یعنی در سال ۱۳۵۲ سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران مأموریت یافت تا طرحهایی را در زمینه چرم سبک در نقاط مختلف کشور پیاده نماید. سازمان مذکور با ایجاد شرکتی بنام شرکت صنایع پوست و چرم ایران و با همکاری گروهی از مهندسین مشاور مبادرت به احداث چند کارخانه در نواحی مختلف کشور از جمله خراسان و لرستان نمود و در حالیکه تلاش داشت طرحهای دیگری را در این زمینه پیاده نماید از حرکت بازماند. همچنین بعد از سال ۱۳۵۲ و به توسط بانک توسعه کشاورزی دو طرح چرم سبک در شیراز (چرمینه) و اردبیل (چرم مغان) اجرا گردید و نیز در جوار همین طرحها کارخانه ویژه ای برای ساخت خز و پوشاک حاصله از آن در استان مازندران به نام خزرخز بوجود آمد که توانستند مقداری از پوست های داخلی را به چرم تبدیل نمایند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و از سال ۱۳۵۸ تاکنون فکر ایجاد کارخانجات چرم از پوست سبک بیشتر شکل گرفت و طرحهای زیادی توسط وزارت صنایع مورد بررسی قرار گرفت. شایان ذکر است با پیشرفت صنعت چرم، نحوه تبدیل پوست به چرم نیز در ایران تغییر کرده و چرم سازی در قالبی پیشرفته و صنعتی مطرح گردید و کارخانه های مدرنیزه و پیشرفته نیز در این زمینه احداث گردید. اما شکل دهی به کارخانه های مدرن و تازه تاسیس شده اکثراً بر اساس استفاده از پوست های سنگین به عنوان ماده اولیه و تهیه چرمهای رویه گاوی و زیره طرح ریزی شده است که با توجه به چنین طرح ریزی هایی امروزه ماده خام اکثر کارخانه های چرم سازی کشور را پوست های سنگین تشکیل داده و این کارخانه ها در تولید چرمهای سنگین فعالیت داشته و در این طرح ریزی ها توجه بسیار کمی به پوست های موجود کشور بوده و به ویژه میزان پوستهای سبک کشور اصلاً مدنظر نبوده است. باید توجه داشت که تعداد دامهای سبک کشور به مراتب بیشتر از دامهای سنگین بوده و نهایتاً تعداد پوست های سبک حاصل از کشتار سالانه خیلی بیشتر از پوست های سنگین داخلی بوده و پوست های سبک نسبت به پوست های سنگین از رقم بالایی برخوردار می باشند.
پوست سبک در بسیاری از کشورها تولید می شود ولی آنچه که در کشورهای مختلف با یکدیگر متفاوت است مرغوبیت پوست است و همین امر یعنی بالا بودن مرغوبیت پوست گوسفندی کشورمان یکی از دلایل شهرت آن در سطح جهانی می‌باشد. چرم بدست آمده از پوست گوسفندی در ایران از کیفیت بسیار بالایی برخوردار می باشد و دارای انسجام و استحکام بالایی است. این نوع پوست عمدتاً در زمینه تهیه چرم لباس مورد استفاده قرار می گیرد. ولی فقط مراحل اولیه لش گیری آن یعنی کثیف ترین و پرزحمت ترین مرحله آن در ایران انجام می شود و پس از این مرحله سالامبور (سالانبور) حاصل می گردد که از نظر مرغوبیت توسط متخصصین (سورت چی) درجه بندی می گردد و به خارج از کشور صادر می شود.
لازم به ذکر است که بعلت آب و هوای نیمه خشک و شرایط اقلیمی ایران پوست گوسفند و بز کشور ما از مرغوبیت بالایی برخوردار است ولی متأسفانه دامداران ایران به دلیل کم ارزش بودن پوست و پشم و اینکه نوع تغذیه در ایران بیشتر به گوشت گوسفند و بز اختصاص دارد و همچنین بعلت نداشتن انگیزه و آگاهی لازم در حفظ و حراست این ثروت ملی توجه کافی نمی نمایند و نیز لازم است که بدانیم از لحاظ آگاهی لحاظ نرخ بازده پوست به دام در جهان، نرخ بازده پوست به دام در ایران برای پوست گوسفندی و بره ای برابر ۸۸ درصد و برای پوست بزی و بزغاله برابر ۷۴ درصد می باشد که بالاترین نرخ بازده در جهان است. باید یادآور شد که نرخ بازده پوست به دام در جهان برای پوست گوسفندی و بره ای ۴۰ درصد و برای پوست بزی و بزغاله ای ۴۱ درصد می باشد که در این زمینه می توان به آمار منتشره از طریق FAO به جداول (۱) و (۲) مراجعه نمود.
با توجه به مطالب مطروحه ملاحظه می شود که بی توجهی به تولید چرمهای سبک از پوستهای سبک داخلی موجب شده تا این پوست ها همه ساله در سطح وسیعی به کشورهایی چون ایتالیا، آلمان، فرانسه، ترکیه و اسپانیا صادر گردد و با توجه به کمبود وسیعی که در زمینه پوستهای سنگین داخلی در مقایسه با ظرفیت واحد های تولید چرم سنگین وجود دارد همه ساله مقادیر قابل توجهی پوست سنگین از کشورهای افریقایی خریداری و به کشورمان وارد می گردد.
بدین منظور سالانه حدود یک میلیون جلد پوست سنگین از کشورهای کنیا، بتسوانا، زیمباوه به ایران وارد می شود. به عبارتی سالیانه با فرآوری حدود ۶/۲ میلیون جلد پوست سنگین در کارخانجات و کارگاههای چرم سازی که به چرم تبدیل می شود، تنها قریب به ۶۰ درصد آن از تولید پوست داخلی است  .
امروزه مشکل تهیه پوست خام سنگین برای واحدهای تولید چرم سنگین به حدی است که مشکلات زیادی برای واحدهای مصرف کننده این پوست ها بوجود آورده است. البته مشکل تهیه پوست خام سنگین بصورت موقتی و مقطعی نبوده و روزبروز بیشتر می شود و در صورتی که اقدامی اساسی در این مورد صورت نگیرد براحتی می توان پیش بینی نمود که چنین حالتی در آینده ای نزدیک موجب نیمه فعال و تعطیل شدن واحد های تولیدی چرم سنگین و رکود این صنعت خواهد شد.
تکنولوژی (فن آوری) در صنعت چرم
توسعه جامعه تنها با ارتقای سطح تکنولوژی امکان پذیر است. تکنولوژی مجموعه ای از عوامل سخت افزاری یا تجهیزات، توانایی ها و مهارتهای انسانی، دانش فنی و توانایی های مدیریتی و سازماندهی است.
افزایش سطح تکنولوژی مستلزم رشد و ارتقای هماهنگ و سازگار تمام اجزای آن است که از طریق انتقال و توسعه داخلی تکنولوژی اتفاق می افتد.
در ادبیات مدیریت، تکنولوژی را مجموعه ای از ابزار روشها، مهارت و دانش فنی می دانند که برای تولید و عرضه محصول یا خدمت خاصی به بازار مورد استفاده قرار می گیرد. مثلاً در یکی از مراجع، تکنولوژی به این صورت تعریف شده است که تکنولوژی ابزار، مکانیزم، دانش یا فرایندی است که برای تبدیل ورودی ها به خروجی ها به منظور ارتقای توان افراد، گروههای کاری و سازمانها به کار می رود  .
آقایان نوری و رادفر تکنولوژی را متشکل از حداقل سه جزء ذیل تعریف می کنند:
–    سخت افزار (Hard ware) شامل ماشین آلات و توالی آنها برای تولید کالا و خدمات می باشد.
–    نرم افزار (Soft ware) شامل مجموعه دستور العمل ها، قواعد و رویه ها برای بکارگیری ماشین الات، دانش فنی و چگونگی انجام وظایف برای تحقق یک هدف است.
–    مغز افزار (Brain ware) شامل هدفها، کاربرد و توجیه به کارگیری سخت افزار و نرم افزار و یا چگونه، چرا و چه وقت بکارگیری تکنولوژی می باشد.
پس بطور ساده تر می توان گفت که در زمینه تکنولوژی یا فن آوری توسط صاحبنظران تقسیم بندی های گوناگونی از جمله تقسیم بندی به شکل زیر صورت گرفته است  .
۱-بعد سخت افزاری فن آوری ۲- بعد نرم افزاری فن آوری ۳-بعد مغز افزاری فن آوری.
سخت افزار، شامل ماشین آلات و ابزار و وسایلی می باشد که در جهت بهبود و تسهیل انجام کارها استفاده می شود.
نرم افزار، شامل دانش و اطلاعات استفاده از ماشین آلات و ابزار و وسایل می باشد و برای همین ویژگی است که گفته می شود:
صرف داشتن سخت افزار کافی نمی باشد بلکه بایستی نحوه استفاده مطلوب و بهینه از تجهیزات را نیز یاد داشته باشیم.
مغزافزار، شامل مدیریت صحیح و نحوه اداره مطلوب امکانات نظیر ماشین آلات و نیروی انسانی سازمان می باشد. به عبارت دیگر بیانگر مدیریت تکنولوژی و دانش مربوط به آن است. بنابراین برای بهبود و بالابردن سطح کیفی صنعت به طور اعم و صنعت چرم بطور اخص بایستی مغز افزار مورد توجه قرار گیرد. بعبارت دیگر تحقق اهداف یک مؤسسه اعم از تولیدی-خدماتی زمانی میسر می باشد که هر سه بعد به طور سیستمی و همراه با یکپارچگی مورد توجه قرار گیرد.
در واقع شکل سوم فن آوری یا تکنولوژی راهنما و هدایت کننده دو شکل قبلی فن آوری می باشد و این مطلب اهمیت و حساسیت بعد سوم تکنولوژی که همان مدیریت یا مغز افزار می باشد را نشان می دهد. نمونه عملی این مطلب حداقل به عنوان یک فرضیه اولیه وضعیت فعلی صنعت چرم کشور ما می باشد که بدلیل عدم برنامه ریزی صحیح و تخصیص بهینه امکانات و مدیریت مؤثر به سمت تولید و سرمایه گذاری چرم سنگین هدایت شده است. در حالی که در این زمینه با توجه به مطالب ارائه شده قبلی دارای نقطه ضعف هستیم و سرمایه گذاری و برنامه ریزی در خصوص چرم سبک بیشتر با امکانات ما هماهنگی دارد.
حال چنانچه به تاریخچه فن آوری در صنعت چرم مراجعه شود مراحلی را که جهت مدرنیزه کردن این صنعت طی شده است می توان پی گیری نمود.
در طلیعه قرن اخیر، تحولاتی که از ابتدا بی سابقه بود در صنعت دباغی به تجربه گذاشته شد. صنعت جوان و نوپای آمریکا از آداب و رسوم سنتی میراث کهن نداشت و ماشین آلات در همه جا باعث تحولاتی تازه می شدند. بعلاوه گروه جدیدی از مواد دباغی که خود از فرآورده های جنبی حاصل از پیشرفت های سایر رشته های علمی دیگر محسوب می شدند آماده کاربرد شدند. این مواد نمک های کرمی بودند که مواد معدنی دباغی را تشکیل می دادند، بدون آنکه ایجاد مشکلات کم دوامی که از مشخصات روش قدیمی دباغی با آلومینیوم بود را ایجاد نمایند، این مواد توانستند به زودی رقیبی برای مواد دباغی گیاهی محسوب شده و تولید چرم سبک را به میزان قابل توجهی تغییر دهند.
پیشرفت های بیشتر در چرمسازی ناشی از استفاده از فرآورده های صنایع شیمیائی بود، رنگینه ها، پلی مرهای فیلم سازی به عنوان تکمیل کننده سطح روی چرم، مواد دباغی مصنوعی، تهیه آنزیم برای آنزیم دادن پوست و مواد دیگری که در برگرفته می شدند. عمدتاً تحقیقات ابتدائی و اندکی که زیربنایی باشد بر روی چرم در آزمایشگاه های کارخانه های شیمیائی تولید و عرضه کننده مواد مورد نیاز صنایع چرمسازی صورت می گرفت که البته این آزمایشات تنها برروی محصولات صنعتی خود آنها و به منظور رسیدن به اهداف مشخص انجام می پذیرفت. صرف نظر از معرفی مواد جدید، دستاوردهای مهم علم در صنعت چرم سازی، کنترل هایی بود که روی مواد خام اولیه، روش ساخت و اندکی نیز روی محصول نهایی اعمال می گردید، تحولات ذکر شده خارج از محدوده تجربیات قبلی یک چرمساز تجربی (سنتی) بود. به همین جهت کمکهای ارائه شده از سوی علم شیمی در بیشتر چرمسازی های پیشرفته و در حال توسعه با استقبال فراوانی مواجه شد. بعلاوه کارهای پرزحمت و نامطلوب در چرمسازیها عمدتاً توسط دست انجام می گرفت احتمالاً تنوع زیاد کارها کاربرد ماشین را غیر عملی می ساخت. همچنین این صنعت آنچنان در سراسر کشورها پراکنده بود که هیچگونه تمایلی را در مهندسین و ماشین سازان در جهت کمک و رفع نیازهای آن بوجود نمی آورد. حتی زمانی که در پایان قرن ۱۹ ماشین برای صنایع مختلف شروع به ساختن شد، برای این رشته عمدتاً ماشین های دستی طراحی گردید. البته به غیر از نفع اقتصادی ناشی از کاربرد ماشین، عدم علاقمندی کارگران دباغخانه‌ها و چرمسازی ها در انجام بعضی از کارهای دستی باعث تسریع در تغییر و استفاده از ماشین گردید. ورود ماشین آلات به داخل چرمسازی ها باعث یکنواختی بیشتری در نحوه کار و امر تولید گردیده و کاهشی را در انواع مختلف چرم تولید شده توسط دباغ خانه های متعدد در نقاط مختلف بوجود آورد و به راستی بدون نفوذ ماشین آلات بداخل چرمسازیها قدمهای مهم اولیه علم برای تغییرات اساسی و علمی نمودن این رشته از صنعت بسیار سخت و شاید غیر ممکن بود.
در اینجا برای نمونه نام برخی ماشین آلات که جهت تولید محصولات چرمی سبک از مرحله پوست تا مرحله محصول ساخته شده و نهایی در شرکت چرم مشهد مورد استفاده قرار می گیرد ذکر می گردد.
۱-    لیست ماشین آلات ساخت داخل کشور
درام معمولی         دستگاه مژرینگ کامپیوتری    دستگاه کمپرسور
درام دسشاژ        دستگاه مژرینگ الکترونیکی    تهویه حرارت مرکزی
درام میلینگ        دستگاه فلشینگ        پدل چوبی
دستگاه پشم زنی    دستگاه لایمینگ        دستگاه آب گیر
پدل فایبر گلاس    دستگاه اطوی غلطکی        دستگاه ریلایمینگ
درام آزمایشگاهی     دستگاه اطوی پرسی        دستگاه پرس
دستگاه کانوایر هوایی    دستگاه نم زنی            دستگاه گیره زنی
دستگاه سختی گیر    دسگ بخار            مشعل
۲-    لیست ماشین آلات چرم سازی ساخت خارج کشور
ماشین دراشیوینگ        ماشین استیکینگ
ماشین پولیش            ماشین فنی فلکس
ماشین آبگیر            ماشین بافینگ
ماشین اسپیرینگ        ماشین چروک گیر
۳-    لیست ماشین‌آلات شرلینگ
ماشین شانه زنی        ماشین پرداخت خام
ماشین فنی فلکس برقی    ماشین پرداخت خشک
ماشین فنی فلکس هیدرولیک    ماشین نرم کننده عمودی
ماشین بافینگ خشک        ماشین چربی گیری چرم و خز
ماشین بافینگ تر        ماشین خاشاک گیر         ماشین آبگیر
۴-    لیست ماشین‌آلات دوزندگی چرم
ماشین‌آلات راسته دوزی    ماشین‌آلات زیگزاگ
ماشین دو سوزنه         ماشین زیر برش
ماشین زیگزال دوزی        ماشین قیچی برقی برش
ماشین نوار دوزی        ماشین اطو بخار
ماشین پایه بطر یک سوزنه    ماشین مارک زنی
ماشین نازک کن لبه         ماشین یک سوزنه
امروزه نیز در زمینه های مختلف این صنعت فن آوری تأثیر فراوانی دارد که روز بروز به میزان آن افزوده می شود. در حال حاضر برای بدست آوردن تولیداتی با کیفیت بالا و مطلوب نیاز به دانش و عمل مربوط به صنعت فوق می باشد و بدون داشتن علم و تکنولوژی پیشرفته، تولید چرمی مرغوب غیر عملی خواهد بود و این صنعت جهت ادامه حیات خود نیاز به آموزش کارشناس در زمینه طراحی و ساخت ماشین‌آلات چرم سازی دارد.
همانطوریکه قبلاً نیز اشاره شده چرم سازی از دیرباز در قالبی سنتی در کشور ما وجود داشته و کارگاههایی بطور پراکنده در قسمتهای مختلف شهرها در زمینه تولید چرم به روشهای ابتدایی و ساده فعالیت داشته اند. این کارگاهها بدون هیچگونه طراحی در زمینه ساخت کارگاه و بدون در نظر گرفتن امکانات لازم برای واحد های تولید چرم احداث شده و فاقد هرگونه امکانات بهداشتی و رفاهی و اصول صحیح بوده اند و پسآب این واحدها معمولاً از طریق نهری به نزدیکترین رودخانه یا آبرو منطقه هدایت می شده و مسئله ای بعنوان آلودگی محیط از طریق پسآب کارخانه ها و ضایعات حاصل نظیر لش مطرح نبوده و از طریق مسئولین نیز توجهی به این امر نگردیده است. بهرحال کارگاهها با امکاناتی ابتدائی فعالیت می نمودند.

بتدریج با رشد و توسعه ساخت چرم به شکل صنعتی شدن چرم سازی ها، مکانیزم کار و ترکیب درونی کارگاهها از نظر فاضلاب کارخانه یا سیستم جمع آوری ضایعات ثابت مانده و در حل حاضر نیز تقریباً به همان وضعیت سابق ادامه دارد و امروزه این آلودگی حاصل منجر به آلودگی رودخانه ها، حیوانان و محیط گردیده و بیماری های فراوانی را به ارمغان می آورد. در حال حاضر تکنولوژی تصفیه انواع پسآب کارخانه رشد نموده و روز بروز نیز به میزان فن آوری در این زمینه افزوده می گردد و از این طریق به پاک سازی محیط اطراف و اکوسیستم کمک می شود و هرگاه سخن از ساخت کارخانه ای برای صنعت چرم به میان می آید بلافاصله بحث تاسیسات تصفیه پسآب و آلوده کننده های مواد شیمیائی نیز مطرح می شود و فن آوری تصفیه مواد آلوده کننده از طریق این کارخانجات از عمده موضوعات مطروحه در این صنعت می باشد. بطوری که در آینده نزدیک چرم بدون برچسب اکو (برچسب عدم استفاده از مواد آلوده کننده محیط زیست) در بازارهای جهانی مشکل فروش خواهد داشت.

مراحل ساخت چرم
تنها تفاوت عمده بین روشهای سنتی و روش جدید چرمسازی، کاربرد ماشین‌آلات پیشرفته در روش جدید می باشد ولی از لحاظ بکارگیری مواد مورد استفاده و مراحل عملیات تفاوت عمده با یکدیگر ندارند.
حال برای آشنا شدن با این حرفه مراحل ساخت چرم به روش سنتی توضیح داده می شود.
۱-    خیساندن- پوستهای خشک را برای سه الی شش روز در آب می خیسانند.
۲-    آهک زنی و لش گیری- پوستهای خیس خورده، نرم و به حالت طبیعی در آمده را به مدت چهار تا شش روز در آب آهک می گذارند. سپس موها، پشمها و مواد زاید را بوسیله کاردک از آن جدا می سازند.
۳-    آرد جو کردن و تراش مجدد- در این مرحله بمدت پانزده تا بیست روز پوست ها را در ظرفهای مخصوص که حاوی آرد جو می باشند می گذارند سپس توسط کاردک اضافات و لشهای آن را می تراشند (این عمل به مدت سه الی چهار روز مجدداً تکرار می شود).
۴-    نمک پاشیدن- پس از بعمل آوردن مجدد، پوست را نک زنی می کنند و به مدت سه الی چهار روز در این حالت می گذارند.
۵-    دباغی (مازوکاری)  برای این منظور پوستها را داخل چاله ای مخصوص گذارده و به آن مازو می پاشند. چهار تا پنج روز پوست ها به همین حالت باقی می مانند و هر روز آنها را لگد مال می کنند تا مواد دباغی و گیاهی به خوبی وارد پوست شوند.
۶-    کاشی کاری- پس از اتمام عملیات دباغی پوست ها را در آفتاب خشک کرده و سپس بوسیله سنگ پا سطح پوست را به آرامی می مالند تا کاملاً صاف و نرم گردد.
۷-    رنگ ریختن- از رنگهایی مانند گل ورز، جوهر گلی و یا صابون سفید در رنگ آمیزی رخ چرم استفاده می شود.
۸-    صیقل زنی- آخرین مرحله عملیات چرمسازی است. در این مرحله پوست دباغی شده را باز کرده و بوسیله مهره، صیقل داده می شود. مالیدن روغن بمنظور نرمی و لطافت بیشتر پوست در این مرحله صورت می گیرد.
۹-    در نهایت نیز چرمها اندازه گیری شده و بسته بندی می گردند.
حال برای نمونه فلوچارت مراحل تولید چرم به روش پیشرفته و صنعتی در شرکت چرم مشهد ارائه می گردد.

عوامل مؤثر بر کیفیت پوست و چرم 
الف- پوست:
۱-عوامل محیطی یا اقلیمی- جغرافیایی، پوست دام کاملا تابع شرایط محیطی است و تغییرات آب و هوا در کیفیت آن تأثیر مستقیم دارد. در مواقع خشکسالی یا شرایط اقلیمی نامناسب به دلیل عدم وجود مراتع مناسب، دام برای تغذیه باید مسافات طولانی را طی نماید که طبعاً در بین راه بر اثر برخورد با انوع موانع و خارو خاشاک و نیز راه طولانی و آب شدن چربی زیر پوست حیوان، به پوست آن لطمه وارد می شود.
۲-ضایعات وارده بر پوست- بر اثر عوامل خارجی:
۱-۲-ضایعات قبل از کشتار دام- نظیر ضربه و خراش در اثر برخورد دام با چوب، عدم دقت در چیدن پشم و جراحات ناشی از قیچی و داغ کردن دام جهت شناسایی آن.
۲-۲-ضایعات کشتارگاهی- نظیر عدم دقت در کندن پوست و فقدان روشهای دیگر پوست کنی، بدی چاقوی سلاخی که خود علتی در کارد مال شدن، پاره شدن و ایجاد سوراخ بر روی پوست می باشد. کشتار دامهای خسته، بدی چربی گیری و … .
۳-۲-ضایعات حاصل از ناقص خشک کردن و بد نگهداشتن پوست- پوستهای کنده شده در اثر عدم تسریع در جمع آوری، شستشو، نک زدن، خشک کردن کامل در سایه و یا در اثر بدی روشهای انبار کردن و … فاسد می شوند.
۳-عیوب وارده بر پوست توسط انگلها و بیماری های عفونی- این عیوب عمدتاً بواسطه عدم بهداشت کافی در محل نگهداری دام، رطوبت زیاد، کمبود نور و بدی تغذیه و … بوجود می آیند.
۴-پوست هایی که از حیوانات مرده بدست می آید. این پوست ها اغلب خشن و زبر بوده و بواسطه انبوهی از جراحات که در رخ پوست وارد شده، صدمه خورده هستند.
۵-کشتار خانگی و غیر صنعتی- در بعضی از مواقع گوسفند و بز خریداری شده در منزل ذبح می شوند و همین امر منجر به وارد آمدن جراحات می گردد و نیز بدلیل عدم آگاهی کامل واسطه ها در هنگام حمل تا کارخانجات چرمسازی صدمات زیادی به پوست وارد می شود (نظیر فساد پوست).
۶-عوامل اجتماعی و فرهنگی- در کشورهای جهان سوم، بواسطه پاره ای اصلاحات و توسعه ها نظیر توسعه شهرها، جاده ها، کارخانجات، زمینهای زیر کشت و …، مراتع (بویژه مراتع درجه یک) که عمده ترین منبع غذایی دام می باشند تخریب شده و از بین رفته اند. بدین لحاظ این امر تأثیرات منفی از لحاظ کمی و کیفی بر تولید پوست می گذارد.
۷-عوامل تکنیکی و فنی- پروژه های گسترش و توسعه دام زنده در بسیاری از نقاط جهان تأثیر مثبتی در کمیت و کیفیت پوست می گذارد. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه سیستم پرورش دام ضعیف است و این امر موجب تولید پوستهای کوچک که اغلب آسیب دیده نیز هستند می شود.
عدم آگاهی های فنی دامداران در امر استفاده صحیح از مراتع، اصلاح نژاد دام، تغذیه با علوفه دستی، بهداشت دام، کمبود متخصصین مربوط به دام و دامپروری در بخش دولتی و مدیریت های غیر اصولی و غیر فنی، اعمال و اجرای نظریات و سلیقه های شخصی- عدم وجود مراکز تحقیقات گسترده دامی و صنایع وابسته با توجه به آب و هوا و نژادهای متنوع هر کشور از جمله عوامل مؤثر در این زمینه می باشند.
۸-عوامل مالی و برنامه ریزی- رشد همه جانبه بخش چرمسازی مستلزم اقدامات هماهنگ در جهت تأمین مالی برای سیستم توسعه و بازیابی پوستهای خام بزرگ و کوچک و بسط ظرفیت های تولید چرم و محصولات چرمی می باشد. دولت ها بوسیله سرمایه گذاری صنعتی و سیاست های بازرگانی خود نقش موثری در توسعه صنعت چرمسازی ایفا می کنند معهذا فقدان تلاشهای متناظر برای سرمایه گذاری های اساسی در زمینه بهبود عرضه پوست خام کاملاً به چشم می خورد.
۹-قیمت- یکی از عوامل در عرضه بسیاری از کالاها قیمت آنها می باشد. ولی در مورد پوست این امر به همان شدت مشاهده نمی شود. علت عمده این است که تولید کنندگان پوست را بعنوان یک فرآورده فرعی از فعالیت اصلی خود (تولید گوشت) تلقی می کنند. در حقیقت ارزش پوست حدود ۵ درصد از درآمد کشتارگاهها را شامل می شود. البته طرح این مسئله که پوست با کیفیت بالاتر، درآمد بیشتری را برای دامدار در برخواهد داشت. تأثیر کافی در امر بهبود پرورش و کشتار دام و … نخواهد داشت. البته ممکن است تا حدی نواقص و عیوب در کشتارهای انبوه کاهش یابد ولی در مورد کشتارهای غیر انبوه این امر بی تأثیر است و خود مستلزم فرهنگ جامع اندیشی و نفع جمعی تا نفع فردی است.
۱۰-عوامل طبیعی – نحوه پرورش و تغذیه، شرایط اقلیمی، مراتع، خشکسالی، بهداشت کشتار دام و … از جمله عوامل طبیعی مؤثر بر کمیت و کیفیت پوست هستند. کیفیت پایین مراتع (بویژه در کشورهای در حال توسعه) خشکسالی های طولانی مدت (بویژه در قاره افریقا) وجود تلفات در تولید دام، عدم تغذیه صحیح در فصول سرد (بویژه بواسطه کمبود علوفه خشک، عدم اصلاح نژاد دام و …) تأثیر بسزایی در پایین آوردن باروری دام زنده از لحاظ تولید پوست دارد.
عدم وجود علوفه کافی در مراتع که منبع اصلی تغذیه دام می باشند و فقر غذایی مستمر و فزاینده در طول سالها علاوه بر کاهش فرآورده های دامی سبب ایجاد محیط نامناسب فیزیکو شیمیائی برای ژنها (عوامل انتقال دهنده خصوصیات توارثی) گشته و سبب می گردد که کاهش بازده دامها در طول سالها بصورت ارث به نتایج (نسل بعدی) منتقل گردد.
۱۱-فقدان تسهیلات خطوط ارتباطی مناسب به ویژه در کشورهای در حال توسعه بین شهر و روستا موجب می گردد که مقداری از پوستها تا رسیدن به مراکز فروش دچار پوسیدگی شوند. در اغلب کشورهای در حال توسعه در اثر استفاده از وسایل حمل و نقل نامناسب از قبیل شتر، قاطر، ارابه گاوی و قایقهای روستایی، خسارتهای زیادی به پوست وارد می گردد که این عوامل نیز تأثیر فعالیت های زیر بنایی را در سرعت بخشیدن به فعالیت های توسعه ای بویژه اقتصادی-تجاری نشان می دهد.
ب- چرم:
در زمینه افزایش کیفیت محصولات چرمی عواملی محسوس می باشند که می توان به پاره ای از آنها اشاره نمود.
۱٫    وجود استراتژی، همراه با سیاست گذاری و برنامه ریزی مشخص جهت استفاده مطلوب از کلیه منابع اعم از انسانی، مادی، اطلاعاتی و مالی که تضمین کننده هر نوع فعالیت چه در بعد تولیدی یا خدماتی است. زیرا مشخص بودن اهداف و برنامه ها، یادگیری دقت و جلوگیری از اتلاف انرژی ها را به همراه دارد.
۲٫    تربیت نیروهای ماهر و متخصص اعم از دوره های مدیریتی، کارشناسی و عملیاتی. بالطبع برای بدست آوردن تولیداتی با کیفیت بالا و مطلوب نیاز به آگاهی و علم مربوط به آن صنعت می باشد و بدون داشتن افرادی واجد این شرایط، پیشرفت در تولید چرم مرغوب غیر عملی خواهد بود.
۳٫    دسترسی به مواد اولیه با کیفیت مطلوب- مسلم است که کیفیت چرم تولیدی بستگی به نوع و کیفیت ماده اولیه مورد استفاده دارد و در صورتی در تولید کالای مرغوب از جمله چرم با کیفیت بالا موفقیت حاصل می گردد که مواد اولیه مناسب در اختیار تولید کنندگان چرم قرار گیرد. در غیر اینصورت در مورد پیشرفت صنعت چرمسازی و تولید محصولی با کیفیت بالا موفقیت چندانی حاصل نخواهد شد.
۴٫    استفاده از ماشین‌آلات جدید و روشهای به کارگیری آنها- روز بروز نیاز کارخانه ها به دقت بیشتر در تولید افزایش می یابد و این مراکز بایستی جهت تأمین خواسته های مصرف کنندگان نهایت دقت را در تولید بعمل آورند. البته صرف دقت به تنهایی و دسترسی به ماشین‌آلات دقیق و پیشرفته قادر به جوابگویی چنین خواسته هایی نخواهد بود. بلکه جمع بین این دو است که می تواند کارساز بوده و پیشرفت فن آوری را نیز به همراه داشته باشد.

انواع چرم و موارد استفاده از آن:
چرم از جمله محصولات با ارزشی است که از تنوع پذیری بالایی در ایجاد ارزش افزوده در قالب محصولات متنوع چرمی برخوردار است لذا آشنایی با انواع چرم و موارد استفاده آنها می تواند راهنمای مناسبی جهت عطف توجه به آن به عنوان یک محصول ارز آور تلقی گردد که به اختصار و به شرح زیر ارائه می گردد:
۱-    چرم رویه- چرمی است که از پوست بز، گوساله، گاو و گاومیش جهت تهیه کفش تولید می شود.
۲-    چرم ناپا- چرم ظریف می باشد که معمولاً برای ساخت لباس و جیر و کیف استفاده می شود.
۳-    چرم لباسی- چرمی است که دارای رخ می باشد.
۴-    چرم دستکش- چرمی نرم و دارای قابلیت کشش می باشد و از پوستکهای کوچک تهیه می شود.
۵-    چرم آستری- برای داخل کفش استفاده می شود و از سالامبور درجه چهار تهیه می شود.
۶-    چرم جیر- چرمی است که بایستی از طرف گوشتی پوست سالم باشد و رخ مطرح نیست.
۷-    چرم نبوک- همان چرم لباسی است ولی با استفاده از سمباده زدن از طرف رخ آماده شده است.
۸-    چرم یوف- از پوست گاو و گاومیش تهیه می شود و محکم و مقاوم می باشد. برای تسمه و کمربند استفاده می شود.
۹-    چرم اشپالت- در چرمهای گاوی بعلت ضخامت زیاد این چرم قابل دسترسی است و بدون رخ است و برای ساخت پیش بند و دستکشهای صنعتی و کفش های معمولی ورزشی استفاده می شود.
۱۰-    چرم شامور (خاص)- چرم هایی هستند که دباغی روغنی شده اند. قابل شستشو بوده و آب را در خود نگهداری می کنند. توسط روغن ماهی خام تهیه می شوند و برای تمیز کردن عینک و شیشه هواپیما و … استفاده می شود و به رنگ کرم می باشد.
۱۱-    چرم زیره- چرمی است که کاملاً دباغی گیاهی می شود و قابلیت تبادل هوایی خوبی دارد و برای ساخت تخت کفش و چمدان استفاده می شود.
۱۲-    چرم ناپلان- از پوست تومور (تودئی) بدست می آید. استفاده از پوست به همراه پشم ظریف (از داخل) که با رزین های مخصوص دباغی شده و بسیار گران بوده، در مناطق سردسیر، اروپا، شوروی و کانادا مورد استفاده قرار می گیرد.
۱۳-    چرم کیفی- جزو چرم رویه است. برای کفش مصرفی ندارد ولی از آستری آن استفاده می شود. از پوست بز و گوساله تهیه می شود و در کفشهای ارزان قیمت بکار می رود، حالتی بین چرم رویه و لباسی دارد. از ضخامت بالایی برخوردار است و دارای نقش مصنوعی می باشد و در تولید کیف مقرون به صرفه است.
۱۴-    چرم ناگو- از چرم گوساله برای رویه کفش تولید می شود.
۱۵-    چرم مبلی- از چرم لباسی خشن تر است و از کیفی مقاومتر (بزی-گوساله ای- گاوی و …)
۱۶-    چرم چاپی- روی این چرم توسط پرس ایجاد نقش می شود (چرم گاوی و گوساله ای)
۱۷-    چرم دورویه- این چرم مانند چرم ناپلان است با این تفاوت که از یک طرف مانند جیر است.

انواع محصولات چرمی:
کت تک     شلوار تک    دوپیس                    دامن     پیراهن زنانه یا لباس
پالتو         بلوز        تاپ        بادی    کاپشن
بارانی        جلیقه        مینی شورت    لباس موتور سواری    سارافون
دستکش    کلاه        شال گردن    بند و سگک سه شاخه    کمربند
بندکفش    لباس غواصی    لباس ورزشی    کت و دامن        کت و شلوار
دسته برس و سشوار        زیر بشقابی و زیر لیوانی        کوسن
جای خودکار و تقویم و سایر لوازم میزکار        چرم برای میز و کاور و دیوار
صندلی ظریف چرمی        روکش مبل و صندلی        جامدادی
جای پیچ و ابزار    چرم کنار قالی دستباف        روکش صندلی اتومبیل و فرمان
روکش صندلی هواپیما و سایر لوازم         قسمت های چرمی اتومبیل
قسمتهای چرمی اتومبیل            جلد پاسپورت و شناسنامه   
پوست تزئین برای کف اتاق و …         پوست نقاشی شده آویز    
جعبه وسایل با ارزش چرمی            جعبه وسایل با ارزش چرمی
قاب عکس             کیف اداری            کیف زنانه و مردانه
کیف پاسپورتی            چمدان چرمی            ساک چرمی
غلاف انواع کلت و اسلحه    انواع تسمه های صنعتی    
انواع تجهیزات نظامی نظیر جای خشاب    انواع وسایل پزشکی و ارتوپدی
زین و یراق سوارکاری     غلاف چاقو، سرنیزه، شمشیر    قلاده انواع حیوانات
بند ساعت              کیف پول زنانه و مردانه    جاسوئیچی و جای کلیدی
 

بخش دوم مباحثی در باب صادرات و ابعاد مدیریتی آن
 
تجارت بین الملل و کشورهای روبه توسعه 
تجارت خارجی معمولاً به کل واردات و صادرات کشور اطلاق می شود که ارتباط متقابل با دنیای خارجی را اقتضا می کند، ارتباط با دنیای خارجی هم از لحاظ واردات و هم از لحاظ صادرات در بررسی احتمال ایجاد وابستگی اهمیت پیدا می کند. می دانیم که صادرات جزئی از تقاضای کل برای تولیدات داخلی به شمار می رود و حاصل آن کسب درآمد ارزی برای کشور است که پس از انتقال و تبدیل به ریال می تواند منشاء مخارج القایی و افزایش تکاثری درآمد ملی گردد. صادرات بویژه زمانی که با مزیت های نسبی کشور در تولید آنها مطابقت داشته باشد راهی برای افزایش رفاه اقتصادی داخلی و استفاده بهینه از منابع است. هدایت منابع اقتصادی به تولید کالاهای صادراتی از یک سو باعث تقسیم کار و تخصیص می شود و از سوی دیگر تولید کنندگان داخلی را به بازار خارجی وابسته می کند.
بنابراین در تجارت خارجی نوع ارتباط مهم است. اگر ارتباط به گونه ای ایجاد شود و نشو و نما یابد که با کمترین خواست و آگاهی یا قدرت کنترل به ادغام در اقتصاد و بازار جهانی منتهی شود تجارت خارجی کشور را وابسته می کند.
بسیاری از کشورهای روبه توسعه به تجارت با دنیای خارجی و بویژه تجارت با کشورهای پیشرفته صنعتی وابسته اند و علت پابرجایی این وابستگی از یک سو نیاز آنها به دانش فنی و امکانات عملی در بکارگیری آن در تولید داخلی و بخصوص تولید کالاهای صادراتی و از سوی دیگر استفاده از مزیت کشور در تولید کالاها و خدمات است که به صرفه جویی های مقیاس و بازار وسیع فروش وابسته می باشند.
لذا تک محصولی بودن از بارزترین اشکال وابستگی به تجارت خارجی است و در عوض کمترین وابستگی به کشورهایی بر می گردد که کالاهای متنوع، عمدتاً از نوع صنعتی و با ارزش افزوده بالا صادر می کنند.
در بیشتر کشورهای در حال توسعه، صادرات فاقد تنوع لازم می باشد و عموماً محدود به یک یا دو ماده عمده است و در اغلب موارد همین صادرات ۷۰ تا ۹۰ درصد درآمد ارزی کشور را تأمین می کند. به عنوان نمونه صادرات پنبه مصر، قهوه برزیل، مس شیلی، کنف بنگلادش، نفت ایران و … را می توان نام برد. بطوری که تجربیات حاصله از بازرگانی بین الملل تا کنون نشان داده، با مختصر کاهش در بهای جهانی این مواد، یکباره تراز پرداختهای ممالک صادر کننده دچار چنان عدم موازنه ای می شود که حیات اقتصادی آنها را تهدید به نابودی می کند، معمولاً در کشورهایی که صادرات عموماً متکی به یک یا دو محصول کشاورزی یا مواد خام اولیه است درآمد ارزی از ثباتی برخوردار نیست که اولاً این بی ثباتی بسیار شدید است و ثانیاً هزینه های این بی ثباتی بسیار زیاد می باشد  . بنابراین ملاحظه می گردد که عطف توجه به صادرات به طور اعم و صادرات محصولات غیر تک محصولی به عنوان یک ضرورت برای رهایی از وابستگی تلقی گردیده است.
جایگاه صادرات غیر نفتی در اقتصاد کشور
اصولاً میزان تولید بر مبنای تقاضا شکل می گیرد، تقاضا ممکن است ناشی از عوامل داخلی یا خارجی باشد فقدان عوامل خارجی تقاضا (در اقتصاد بسته) سبب خواهد شد که تولید تنها بر مبنای عوامل داخلی شکل گرفته و بنابراین علی رغم امکان وجود ظرفیتهای تولیدی، میزان عرضه در میزان تقاضا متعادل خواهد شد. اما چنانچه تقاضای خارجی (صادرات) نیز وجود داشته باشد، طبیعی است که می توان ظرفیتهای بلااستفاده را به کار گرفت و اقدام به تأمین تقاضای خارجی (صدور کالا به خارج) نمود. بنابراین بین ظرفیت های تولیدی و صادرات غیر تک محصولی یک رابطه متقابل وجود دارد.
مطالعات انجام شده در کشورهای مختلف نشان می دهد که کمی استفاده از ظرفیت های تولیدی مبتلا به تمام کشورهای در حال توسعه است. میزان استفاده از ظرفیت های تولیدی بستگی به سطح توسعه اقتصادی، اجتماعی دارد. بدین معنی که هرقدر سطح توسعه پایین تر باشد، میزان استفاده از تجهیزات و منابع موجود کمتر است. در کشورهای جهان سوم علل گوناگونی در عدم استفاده کامل از ظرفیت های تولیدی دخالت دارند که کمبود مواد خام و نیروی انسانی ماهر در صدر این علل قرار دارند.
آثار جانبی افزایش ظرفیت های تولیدی
افزایش ظرفیتهای تولیدی بمنظور صادرات غیر نفتی بر پدیده اشتغال، رکورد و تورم تأثیر می گذارد به بیانی دیگر، به حداکثر رسانیدن استفاده از ظرفیتهای تولیدی می تواند نقش قاطعی در از بین بردن بیکاری، رکود و تورم داشته باشد. فرض می کنیم میزان استفاده از ظرفیتهای تولیدی را از ۶۰ درصد به ۱۰۰ درصد برسانیم. در این صورت نه تنها تولید به مقدار ۴۰ درصد افزایش می یابد بلکه حداقل ۲۳ درصد بر تعداد شاغلان افزوده می شود (بالا نرفتن تعداد شاغلان درست به میزان ۴۰ درصد ناشی از صرفه جویی های حاصل از مقیاس است) از طرف دیگر عدم استفاده از ظرفیتهای کامل باعث بالا رفتن نسبت سرمایه به نیروی کار و نسبت سرمایه به تولید است که اولی به معنی لزوم سرمایه گذاری بیشتر در مقابل هر نفر شاغل و دومی به معنی بالا رفتن غیر لازم هزینه های تولیدی و افزایش غیر ضروری قیمت کالاست که همراه با کمبود کالا نقش مهمی در ایجاد پدیده تورم رکودی دارد.
نقش صادرات غیر نفتی در ایجاد اشتغال
صادرات غیر نفتی کلیه اجزاء و عوامل اقتصادی به ویژه اشتغال را تحت تأثیر خود قرار می دهد. مصادیق اثر گذاری آن را بر اشتغال می توان در زمینه های تولید، گردآوری، بسته بندی، صدور و بازاریابی یافت. متأسفانه آمار و ارقام دقیق در جهت اثبات این قضیه وجود ندارد ولی با توجه بیشتر به جنبه های کیفی قضیه می توان این تأثیر گذاری را روشن ساخت.
در زمینه تولید، طبیعی است که صرفاً تقاضای داخلی در مقابل تولیدات با فرض وجود بیکاری، زمانی که بین عرضه و تقاضای داخلی تعادل برقرار شود، می تواند اشتغال را افزایش دهد.
از سوی دیگر چنانچه تولیدات مورد نظر به بازارهای خارجی نیز صادر گردد، در واقع افزایش تقاضا تلقی می گردد که امکان تولید و عرضه بیشتر کالاها و بنابراین زمینه اشتغال بیشتر را فراهم می کند. بنابراین صادرات غیر نفتی از جهت تولید می تواند مستقیماً از طریق نیروی کار فعال در فرآیند تولید و یا غیر مستقیم از جهت تأمین مواد اولیه و ماشین‌آلات تولیدات مزبور، اشتغال را تحت تأثیر قرار دهد. البته هر مقدار کالاها یا تولیدات فوق کاربرتر بوده و به منابع داخلی وابستگی بیشتری داشته باشد تأثیر آن بر اشتغال بیشتر است.
کالاهای صادراتی برای صدور بایستی از مراکز تولید گرداوری و جهت صدور مهیا شوند. طبیعی است که این مسأله بایستی توسط نیروی انسانی انجام پذیرد. به عبارت دیگر از این جنبه، نیروی انسانی در بخش حمل و نقل، تجار و صادر کنندگان، نیروهای دولتی مشغول در بخش گمرکات و … همه به دلیل وجود صادرات می باشد. که البته ارتباط صادرات غیر نفتی و اشتغال از این بابت به حجیم و وزین بودن کالا ارتباط بیشتر دارد یعنی هرقدر کالاهای صادراتی دارای حجم و وزن بیشتری باشد لاجرم باید افراد و نیروی انسانی بیشتری جهت حمل و صدور کالاها به کار گرفته شوند.
به هر حال بین صادرات غیر نفتی و اشتغال رابطه تنگاتنگی وجود دارد که علاوه بر موارد فوق الذکر، زمینه های اشتغال در مواردی چون تحقیقات و بازاریابی، برگذاری نمایشگاههای تجاری-صادراتی، سمینارهای مرتبط با صادرات و مهمتر از انها، ادارات و ارگانهای دولتی که جهت توسعه صادرات تشکیل می شوند (مانند مرکز توسعه صادرات) و … که به هر حال هریک بنابه مورد، تعدادی از نیروی انسانی کشور را به خود مشغول می کند.
تعریف استراتژی
استراتژی عبارت است از الگو یا طرحی که هدف ها، سیاست ها و زنجیره های عملیاتی یک سازمان را در قالب یک کل به هم پیوسته با یکدیگر ترکیب می کند.
نقش و جایگاه صادرات غیر نفتی در استراتژی های توسعه اقتصادی
اگر بخواهیم رشد و توسعه کشورها را که در نتیجه برنامه و الگوهای خاص صورت گرفته است مشخص و تفکیک کنیم، می توان کشورها را از زاویه تجارت خارجی به دو دسته کلی درون گرا و برون گرا تقسیم نمود.
کشورهای درون گرا به بیانی کشورهای طرفدار سیاست جایگزینی واردات می باشند.
کشورهای برون گرا، کشورهای قائل به صادرات هستند که سیاست بازرگانی خارجی آنها در جهت تشویق صادرات عمل می کند. سعی ما براین است که در اینجا هر یک از دو سیاست را جداگانه تبیین نماییم و نظراتی را که در توجیه و تفسیر هر سیاست بیان شده است معرفی کنیم.
الف- استراتژی جایگزینی واردات
تعریف- سیاست درون نگری اقتصادی و به بیانی استراتژی جایگزینی واردات مبتنی بر تأمین احتیاجات بازار داخل کشور با تولیدات داخلی می باشد، به صورتی که این تولیدات به مرور جایگزین واردات گردند.