کلیات تاریخ طب -بخش 1

مختصری از تاریخ طب ایران
قدمت علم طب در ایران تقریباً به نزدیکی آغاز تمدّن بشر برمیگردد. طبق افسانه‌های تاریخی ایران، آغاز طبّ ایران به جمشید، چهارمین پادشاه افسانه‌ای این سرزمین نسبت داده شده است. طبّ باستانی ایران پیوندی جدائی‌ناپذیر با آئین زردتشتی که در اوستا ذکر شده است، دارد. جراحی (کارد پزشکی) در ایران باستان فقط در صورتی انجام می‌گرفت که درمان با گیاه، دارو، تلقین و … مفید واقع نمی‌شد. یکی از قدیمی‌ترین شواهد مربوط به انجام جراحی در ایران به ۴۸۵۰ سال قبل مربوط می‌شود که بصورت ترپاناسیون (برداشتن بخشی از استخوان) جمجمه در یک دختر هیدروسفال سیزده‌ساله که در کاوش باستانی یک مدفن دسته‌جمعی در شهر سوخته از اماکن باستانی نزدیک شهرستان زابل کشف شده است……

اوج شکوفائی علم طب در ایرانِ پیش از اسلام به تأسیس دانشگاه جندی‌شاپور توسط پادشاه ساسانی شاپور اوّل برمیگردد. این دانشگاه در طی چند قرن بعنوان یکی از مهمترین مراکز علمی جهان متمدّن آن روز درآمده و دانشمندان بسیاری از سراسر جهان بویژه یونان، روم و … به آن روی آوردند. زبان تدریس در آن پهلوی و بویژه آرامی بود و اوّلین آکادمی علمی جهان به دستور خسروانوشیروان با تجمّع کلیه دانشمندان مشهور جهان در زمینه پزشکی در آن تشکیل شد. این دانشگاه در قرون هفتم و هشتم میلادی کمک شایانی به پیشرفت پزشکی در اروپای غربی نمود.
با ظهور اسلام و گسترش آن به ایران، زبان رسمی علمی جهان اسلام (عربی) گسترش بیشتری یافت و دانشمندان و پزشکان مسلمان ایرانی عموماً آثار بزرگ علمی خود را به زبان عربی تألیف نمودند. آثار و تألیفات پزشکان بزرگ قرون نهم و دهم میلادی ایران (۱) سالهای متمادی بر طب اروپای غربی سایه افکنده بود. این آثار پس از ترجمه در مراکز علمی دیگر جهان تدریس می‌شد. قرن دهم و یازدهم میلادی با شکوفائی دوتن از دانشمندان بزرگ ایران و جهان یعنی ابن‌سینا و بیرونی نقطه عطفی در تکامل علم طب در ایران و جهان بوده است. بزرگترین اثر طبی ابن‌سینا «قانون» بمدّت پنج قرن در مدارس پزشکی اروپا و آسیا بعنوان مرجع اصلی علم طب مورد استفاده قرار می‌گرفت. در حالی که در مغرب زمین از قرون دوازدهم تا هفدهم میلادی آموزش طب با کمک آثار پزشکان ایرانی ادامه داشت زوال علمی بویژه طب با یـورش خانـمان‌برانـداز مغولان به ایـران در سال ۱۲۰۸ میلادی آغاز شد. آنان شهرها را ویران، مراکز علمی و آموزشی را تخریب کردند و کتابخانه‌ها را سوزاندند و بسیاری از مردم این سرزمین را از لبه تیغ گذراندند. با این وجود گهگاه دانشمندان و پزشکان بزرگی (۲) در طی این قرون ظهور نموده‌اند.
طب نوین در ایران در زمان قاجاریه و با ظهور بزرگ‌مردی بنام میرزاتقی‌خان امیرنظام (امیرکبیر) و تأسیس دارالفنون توسط او رونق گرفت. این مدرسه عالی در سال ۱۸۴۹ میلادی تأسیس و دارای رشته‌های مختلفی از جمله طب و داروسازی، ریاضیات، ادبیات، هنرهای زیبا، تعلیمات نظامی و اقتصاد سیاسی بود. این مدرسه با استخدام معلّمین خارجی و اعزام برخی از دانشجویان به خارج درسال ۱۸۵۸ میلادی سهم عمده‌ای در گسترش و آموزش طب نوین ایفا نمود.۱٫از میان آنها می‌توان به علی‌بن‌ربن‌طبری، ابوبکرمحمدبن‌زکریای رازی و علی‌بن عباس مجوسی اهوازی اشاره کرد.
۲٫از میان آنها می‌توان به سیداسماعیل جرجانی، محمد عوفی، قطب‌الدین شیرازی، رشید‌الدین فضل‌ا… و حکیم‌محمد اشاره کرد.
تاریخچه دانشگاه (در یک نگاه)
پیش از تأسیس مدرسه دارالفنون، برای تحصیل طب در ایران برنامه مدونی وجود نداشت و علاقمندان به این رشته پس از طی مقدمات اولیه علوم در مطب پزشکان معروف به فراگیری قسمت‌های عملی طب می‌پرداختند. درسال ۱۲۲۸هجری شمسی   (1849 میلادی )با تأسیس دارالفنون، طب بعنوان یکی از دروس اصلی آموزشی کلاس جداگانه‌ای را به خود اختصاص داد و اولین دوره فارغ‌التحصیلان کلاس طب در سال( ۱۲۳۵) ۱۸۵۶ شروع بکار نمودند. مدرسه طب دارالفنون را شاید بتوان نخستین مدرسه عالی جدید ایران بشمار آورد. در آن زمان دروس رشته طب به سه قسمت مجزا تقسیم می‌شد که شامل طب ایرانی، طب اروپایی و طبیعیات و داروسازی بود. در سال (۱۲۹۷) ۱۹۱۸، برای اولین بار رشته طب از دارالفنون جداشد و بصورت مدرسه مستقلی درآمد و رئیس و محل جداگانه‌ای به آن اختصاص یافت. در همان سال اوّلین بیمارستان زنان ایران رسماً افتتاح شد. مدرسه داروسازی دارالفنون در سال (۱۳۰۱) ۱۹۲۲ و مدرسه دندانسازی در سال (۱۳۰۷) ۱۹۲۸ به عنوان ضمیمه مدرسه عالی طب تأسیس شدند. تا سال (۱۳۱۳) ۱۹۳۴، امور فنی، علمی و اداری موسسات آموزش عالی تحت‌نظر وزارت معارف قرار داشت ولی با ایجاد سیاست تمرکز موسسات آموزش عالی، مجلس شورای ملی اساسنامه تأسیس دانشگاه تهران را تصویب نمود و دولت قطعه زمینی به مساحت ۲۰۰۰۰ مترمربع را در تهران خریداری کرد و عملاً دانشگاه تهران با شش دانشکده (پزشکی، حقوق و علوم سیاسی، علوم، ادبیات، فنی، معقول و منقول) راه‌اندازی شد و کرسی‌های اصلی دانشکده پزشکی شامل کرسی پزشکی، کرسی داروسازی و کرسی دندانپزشکی معین گردید. در زمان تأسیس دانشگاه هیچ‌یک از دانشکده‌های فوق در محلهای اصلی خود نبودند. دانشکده پزشکی که نخستین دانشکده دانشگاه از نظر انتقال به محل اصلی دانشگاه محسوب می‌شود سه سال بعد در سال (۱۳۱۶) ۱۹۳۷ به محل دانشگاه انتقال یافت. نخستین بخش دانشگاه تهران که ساخته شد تالار تشریح بود که در آن زمان دستگاه ابن‌سینا نامیده می‌شد. بنابراین شروع ساختمان دانشکده طب، در واقع شروع بنای دانشگاه تهران است. سایر بخش‌های دانشکده‌های پزشکی و داروسازی و دندانپزشکی نیز در این زمان البته با کمی تأخیر در دست ساختمان بودند. ساختمان تشریح که در آن زمان دستگاه ابن‌سینا نام داشت در بهمن ماه سال (۱۳۱۳) ۱۹۳۴ افتتاح گردید بنابراین افتتاح دستگاه ابن‌سینای دانشکده پزشکی در واقع افتتاح دانشگاه تهران است. در سال (۱۳۲۸) ۱۹۳۹ به بعد دوره دکتری در شعب داروسازی و دندانسازی  دانشکده پزشکی دائر گردید و در سال بعد تمامی بیمارستانهای آن زمان تهران به دانشکده پزشکی ضمیمه شدند. این دو دانشکده سالها وابسته به دانشکده پزشکی بودند و سرانجام در سال (۱۳۳۵) ۱۹۵۶ از نظر آموزشی بصورت دانشکده‌های مستقل درآمدند.
در سال  (1365)1986، بدنبال تصویب قانون تأسیس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مجلس شورای اسلامی، آموزش رشته پزشکی و رشته‌های وابسته به آن که تا آن زمان به عهده وزارت علوم بود به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی واگذار گردید و در این راستا، دانشگاه‌های علوم پزشکی ایجاد شدند و دانشگاه علوم پزشکی تهران با منفک شدن تعدادی از دانشکده‌های حرف پزشکی و رشته‌های وابسته به آن از دانشگاه تهران فعالیت خود را بصورت مستقل ادامه داد. پس از ادغام سازمانهای منطقه‌ای بهداشت و درمان در دانشگاه‌های علوم پزشکی در سال ۱۹۹۳ (۱۳۷۲)، وظیفه ارائه خدمات بهداشتی ـ درمانی و نظارت بر امر درمان برعهده دانشگاههای علوم پزشکی گذاشته شد و دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی تهران به شکل امروزی به فعالیت خود ادامه داد.
 
محیط دانشگاه
مکانی که ۷۰ سال قبل تالار تشریح و تالار ابن‌سینا بعنوان اولین بخش از دانشکده پزشکی دانشگاه تهران در آن بنا شد، زمینی بود به مساحت ۲۰۰۰۰ مترمربع که در شمالی‌ترین نقطه شهر تهران قرار داشت. با گذر ایام و گسترش پایتخت، محل استقرار دانشگاه در مرکز شهر تهران قرار گرفت و به نقطه عطفی برای فعالیتهای علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی این شهر بزرگ و پرجمعیت تبدیل گردید.
” پردیس مرکزی “ دانشگاه علوم پزشکی تهران محل استقرار بخش عمده‌ای از دانشگاه از جمله دانشکده‌های پزشکی و حرف وابسته می‌باشد. آنچه که امروزه در پردیس مرکزی دانشگاه علوم پزشکی تهران قرار دارد مجموعه‌ای از قدیمی‌ترین دانشکده‌های پزشکی، داروسازی، دندانپزشکی و بهداشت کشور است. علاوه بر این سازمان مرکزی دانشگاه، دانشکده ابوریحان و دانشکده پیراپزشکی هم در داخل این مجموعه واقع شده‌اند. بدنبال تأسیس رشته‌ها و دانشکده‌های جدید و بدلیل محدودیت فضای فیزیکی پردیس مرکزی دانشگاه‌، دانشکده توانبخشی در منطقه پیچ‌شمیران و دانشکده پرستاری و مامایی در مجاورت مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) مستقر گردیدند.
” کوی دانشگاه “ مجموعه اصلی خوابگاه‌های دانشجویی است که در فاصله‌ای نه چندان دور از پردیس مرکزی و در منطقه‌ای مشجر و باصفا ساخته شده که هم‌اکنون هم آثاری از مناظر طبیعی زیبا در آن مکان وجود دارد. علاوه بر کوی دانشگاه، مجتمع‌های مسکونی دیگری نیز بصورت پراکنده در شهر تهران وجود دارند که محل اسکان برخی از دانشجویان می‌باشند.
بیمارستانهای وابسته به دانشگاه نیز که از مهمترین مراکز آموزشی ـ درمانی سطح کشور هستند در سطح شهر تهران بخصوص در مناطق مرکزی و پرجمعیت شهر قرار گرفته‌اند.
ایستگاه‌های تحقیقاتی وابسته به دانشگاه که از وجوه تمایز مهم این دانشگاه با سایر دانشگاههای علوم پزشکی کشور است در ۱۱ استان کشور قرار گرفته‌اند که وظیفه ارائه دوره‌های آموزشی و انجام امور تحقیقاتی و بررسی مسائل بهداشتی ـ درمانی استان مربوطه را برعهده دارند.
کلیات
طرح راه‌اندازی مرکز آموزش مهارت‌های بالینی در دانشگاه‌های سراسر کشور در دی ماه ۱۳۷۸ از سوی کمیته کارشناسی ستادی مربوطه به معاون آموزشی وقت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پیشنهاد گردید. با توجه به نظر مثبت معاون آموزشی طرحی با عنوان «راه‌اندازی آزمایشی مرکز آموزش مهارت‌های بالینی در دانشگاه‌های شهر تهران» تدوین شد. اولین جلسه سیاست‌گذاری با شرکت رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران, ایران، شهید بهشتی و معاون علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار گردید و مراحل اولیه برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری نسبتاً به سرعت انجام شد و سپس از هر دانشگاه یک نفر به عنوان مسؤول راه‌اندازی مرکز به معاونت آموزشی این وزارت برای اجرای طرح راه‌اندازی معرفی گردید.   
طراحی درسی برنامه‌ریزی آموزشی
  در طی چند هفته بحث و گفتگو با مسؤولان مراکز که با حضور رییس مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برگزار شد, عناوین و مهارت‌های ضروری برای پزشکان عمومی استخراج و طبقه‌بندی گردید. نگارش طرح درس(Lesson Plan) این مهارت‌ها بین نمایندگان چهار دانشگاه مورد نظر تقسیم و طرح درس‌های جمع آوری شده اصلاح شد که تکمیل این مرحله (نگارش طرح درس) تا اواسط سال ۱۳۷۹ به طول انجامید.  
تجهیز فضا
 در حالی که نگارش برنامه‌ها و طرح درس‌ها  ادامه داشت, تجهیز فضای مناسب نیز پیگیری شد. دانشگاه علوم پزشکی تهران که از قبل این ایده را دنبال می‌کرد، قسمتی از ساختمان سابق دانشکده بهداشت را به این امر اختصاص داده بود و در تجهیز فضا پیشرو بود و حتی چند دوره کارگاه آموزشی نیز در همین مکان برگزار کرده بود. بر اساس مشاهدات در آخرین بازدید‌های رسمی, محل اختصاص داده شده در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز (واقع در ساختمان جدید دانشکده پزشکی) مراحل تجهیز را پشت سر می‌گذاشت.
 
مولاژ
بر اساس مطالعات انجام شده توسط کمیته ستادی تقریباً چهل نوع مولاژ آموزشی برای راه‌اندازی مرحله اول این مراکز در دانشگاه مورد نیاز است. این مولاژ‌ها که عمدتاً تولید کشور‌های خارجی بودند و باید از خارج از کشور وارد می‌شدند در دو نوبت به متخصصان امر نمایش داده شدند و نظرات کارشناسان در مورد تناسب آن‌ها با نیاز‌های آموزشی گرفته شد. متأسفانه در اثر عدم هماهنگی جهت تخصیص بودجه ارزی یا ریالی و عدم وضوح روال کاری معاونت در آن سال اقدام عملی برای خرید این مولاژ‌ها انجام نشد و این خود بزرگترین معضل برای راه‌اندازی این مراکز بود.  
 
وسایل سمعی بصری
تجهیزات لازم برای بخش سمعی – بصری در این مراکز, اعم از تلویزیون, ویدئو, اسلاید پروژکتور و … در اغلب دانشگاه‌ها موجود است اما نرم افزار‌های لازم برای استفاده در این مراکز (فیلم‌‌های ویدئویی, نوار‌های صوتی, اسلاید و CD) تنها در چند مرکز و به صورت پراکنده در سطح کشور وارد یا تولید شده‌اند. جهت تولید فیلم‌‌های ویدئویی ضروری و جمع آوری نرم افزار‌های رایانه‌ای لازم مراکز توسعه برخی دانشگاه‌ها در حال فعالیت می‌باشند.
مدرسان و نیروی انسانی
نیاز مراکز آموزش مهارت‌ها به همکاری اعضای هیأت علمی واضح است. بر اساس طرح پیشنهادی از هر گروه آموزشی یک نفر به عنوان رابط و مشاور علمی با این مرکز همکاری خواهد داشت. علاوه بر این، هر مرکز به حداقل یک نفر عضو هیأت علمی تمام وقت به عنوان مسؤول و مدیر مرکز احتیاج دارد. حداقل نیروی انسانی تمام وقت مورد نیاز علاوه بر مسؤول مرکز شامل کارشناس آموزشی, منشی, کارشناس کامپیوتر و سمعی و بصری است که باید به صورت پست‌های تمام وقت تعریف شده و امکان جذب نیرو برای این مراکز فراهم شود. در این مورد مکاتبات اولیه با سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی انجام شده است.
ساختار تشکیلاتی
نهادینه کردن این مراکز در دانشگاه‌ها نیازمند تعریف آن‌ها به عنوان یک واحد مشخص آموزشی در ساختار دانشکده‌ها یا دانشگاه‌ها است. برای تحقق این امر, لازم است تا جایگاه این مرکز در کاریکولوم‌ها در تعریف شود. این مهم یکی از سیاست‌های پیشنهادی در بازنگری رشته‌ها است.
  مرکز آموزش مهارت‌های بالینی را می‌توان به صورت یک مرکز متمرکز برای تمامی دانشکده‌ها و زیر نظر دانشگاه در نظر گرفت و یا این که هر دانشکده مرکز مخصوص به خود داشته باشد.
 
راهنمای تأسیس و راه‌اندازی
تجربیات و مطالعات کمیته ستادی در قالب کتابچه‌‌ای با عنوان «راهنمای مدیران و مدرسان برای راه‌اندازی مراکز آموزش مهارت‌های بالینی» جمع‌آوری و به مقدار محدود تکثیر شد. این کنابچه که می‌تواند راهنمای خوبی برای مدبران مراکز باشد، هم اکنون در حال بازنگری است.
 
آینده
در حال حاضر چندین دانشگاه کشور دارای مرکز آموزش مهارت‌های بالینی فعال هستند و سایر دانشگاه‌ها نیز در حال راه‌اندازی و توسعه این مراکز می‌باشند. در صورت راه‌اندازی این مراکز در تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌توان آموزش مهارت‌های بالینی در رشته‌های پزشکی و پرستاری و دندانپزشکی را به این مراکز واگذار کرده و حتی به صورت واحد‌های درسی عملی در برنامه «دوره مقدمات بالینی» گنجاند.

 

سرفصل دروس دوره کارشناسی مدیریت خدمات بهداشتی درمانی
پیشنیاز: 
هدف: آشنا ساختن دانشجویان با مسائل زیستی- اجتماعی رفتار آدمی و کمک به آنان در زمینه شناخت رفتار خویش و کسب مهارتهای رفتاری لازم برای کل سازمان به عنوان عضوی از نیروی انسانی آن سازمان و تجهیز دانشجویان با مفاهیم لازم و ضروری برای پرورش توانایی رهبری و مدیریت در خود.
۱- علم روانشناسی: روانشناسی و موجود زنده، تعریف روانشناسی، ماهیت علم، حوزه عمل و میدان روانشناسی، زمینه های تازه تحقیق در روانشناسی و تاثیر زیست شناسی در روانشناسی،  آغاز روانشناسی کودک، تحقیق در مورد فرد، سیستم های روانشناسی، روانشناسی عمومی.
۲- مطالعه علمی رفتار: سوالاتی که برای روانشناسان مطرح است، منابع موجود برای کسب اطلاعات روانشناسی، تحقیق تجربی، آزمایش های روانشناسی و شرایط لازم برای انجام تحقیق در روانشناسی.
۳- اورگانیزم آدمی: آغاز حیات، رشد مغز، مکانیزمهای اصلی عصبی، سیناپس جریان عصبی،  اصل همه یا هیچ،  دوره مقاومت، ساختمان عصبی، کرتکس مخ آدمی، مناطق مختلف مغز. 
۴- تفاوتهای فردی و اساس آن: چگونگی افراد آدمی با یکدیگر تفاوت پیدا می کنند. مطالعه علمی تفاوتهای فردی، تجزیه و تحلیل تفاوتهای فردی، وراثت، ژنها، تکثیر سلولها، رشد داخلی سلولهای تناسلی، محیط،  وراثت و محیط  نابهنجاری های محیطی، آزمایشهای تجربی، رشد داخلی و تمرین،  تاثیر فعالیت محدود، رشد داخلی و یادگیری
۵- ماهیت اندازه گیری و تفاوتهای موجود در هوش: معنی هوش، تاریخچه آزمونهای هوش،  آزمونهای هوشی را از چه سنی میتوان بکار برد، آزمونهای استانفورد بینه، آزمونهای وکسلر، آزمونهای گروهی، تحقیق در مورد عوامل هوشی،  کودکان پر هوش،  کودکان عقب افتاده عقلی،  تفاوتهای فردی در رشد عقلی، محدودیتهایی که در رشد عقلی وجود دارد، تاثیر محیط نامناسب، آیا نژادهای مختلف از لحاظ هوش متفاوت هستند، مقایسه سفید پوستان و نژادهای دیگر، تاثیر نسبی وراثت و محیط
۶-ماهیت ارزیابی شخصیت و منشا، اختلالات شخصیت : تحقیق در مورد صفات اولیه،  صفاتی که از لحاظ جسمانی اهمیت دارند، تحقیق در مورد انواع شخصیت، ارزیابی شخصیت، روش ارزیابی کلی، آزمونهای فرافکنی، رشد شخصیت، نهاد، خود و فرا خود، نقش اولیاء  در فرامین های ناقص،  تاثیر موقعیتها در شخصیت شخصیتهای پیسکونورونیک، نوراستنی، بی تصمیمی و تردید،  پریشانی،  نوروزهای اضطرابی،  روان درمانی و انواع آن شخصیتهای پسیکوتیک،  درمان اختلالت روانی شدید،  پیشگیری اختلالات شخصیت.
۷- انگیزش: احتیاجات و انگیزه ها، نقش مکانیزمهای عصبی، گرسنگی، تشنگی، سائقهای تحریک: احتیاج به محبت، احتیاج به محرک،  انگیزه های شخصی، اجتماعی، سطوح آرزو-  داعیه ها- علایق و گرایشها، عمل متقابل انگیزش شخصی، اجتماعی و فیزیولوژیکی، نیروی عادت.
۸- احساس و هیجان: جنبه های موثر- هیجان و انگیزه جنبه های فیزیولوژیک احساس و هیجان، هیجان به عنوان کنش کلی اورگانیزم،  دستگاه کناری و کرتکس مخ، سیستم عصبی خود مختار، رشد رفتار هیجانی در کودکان، بلوغ و یادگیری در رشد هیجانی، اثر موقعیتها در رشد هیجانی، ترس و اضطراب، خشم و پرخاشگری، لبخند زدن، خندیدن و شوخی، خوشحالی و محبت، حسادت، هم حسی.
۹- تعارض و سازگاری: تعارض، ناکامی شدید، واکنش مبنی بر واقعیت نسبت به ناکامی نتایج تعارض حل نشده، واکنش های جبرانی،  خیالبافی، کوچک کردن و سرزنش کردن دیگران، افراط در جبران، فرافکنی، دلیل تراشی، برگشت سرکوبی، واکنش نسبت به تعارضهایی که به طور تجربی دیده شده است، تعارض قدرت اراده و شروع عمل.
۱۰- فرایند یادگیری: یادگیری و رفتار آدمی، شرطی کردن، پاولف و پاسخ بزاقی تحقیقات پکتریف، بعضی جنبه های شرطی کردن،  ارتباط زمانی و ترتیب آورده محرکها، شرطی کردن وسیله ای، شرطی کردن عامل، حذف رفتار نامطلوب، کسب مهارت، منحنی یادگیری، مهارتهایی که خاص آدمی است، حل مسئله، یادگیری از طریق تقلید، سطوح مختلف، پیچیدگی مهارتها، انتقال، اساس انتقال.
۱۱- اساس یادگیری: اهمیت حواس در یادگیری، یادگیری و مغز، نقش انگیزش، یادگیری ارادی و اتفاقی، یادگیری و آگاهی، صرفه نسبی، روشهای مختلف یادگیری، نظریه های یادگیری.
۱۲- به یاد آوردن و فراموش کردن: اثر حافظه، دلایل غیر کلامی نگهداری، یادگیری مجدد به عنوان دلیل برای حافظه، واکنش تاخیر شده، یاد آوری کلامی، بازشناسی، نگهداری و یادگیری اصلی، فراموشی، چرا مطالب را فراموش می کنیم.
۱۳- فکر کردن: دلایل موجود در استدلال کردن، ماشینهایی که فکر می کنند، فرایند استدلال کردن، زبان و فکر، مفاهیم، آزمایش در زمینه تشکیل مفهوم، فکر  خلاق.
۱۴- ارتباط و زبان: محدودیت ارتباط در نزد حیوانات، ریشه های زبان، مکانیزمهای سخن گفتن، یادگیری سخن گفتن، فرایند ارتباط،  معنی کلمات، ارتباط غیر کلامی.
۱۵- توجه کردن و درک کردن: بعضی جنبه های توجه کردن، جنبه های اساسی ادراک بینایی، گروه بندی ابتدایی ادراک تفاوتها، آمادگی در ادراک، آمادگی دستوری، آمادگی انگیزشی، تجزیه قبلی و معنی، عمق و فاصله بصری، ادراک فاصله شنوایی، همکاری متقابل حواس.
۱۶- رفتار اجتماعی: رفتار اجتماعی ابتدایی، رقابت و همکاری، منزلت و نقش اجتماعی، مطالعه رفتار در گروههای کوچک، مطالعه اقلیم های اجتماعی، اثرات شرکت گروهی، فشار گروهی روی قضاوت فردی، شایعه، جنبه های وسیعتر رفتار جمعی.
۱۷- کارآیی : استعدادها، کارآیی و طرح  وسایل کار، خستگی در کار، روانشناسی و امور انسانی.
جامعه شناسی پزشکی و بهداشتی
هدف: آشنا ساختن دانشجویان با مسائل و عوامل اجتماعی در رابطه با بیماریها می باشد. از رهگذر بررسیهای پزشکی در اجتماعات و روابط آن با مجموعه ساخت فرهنگی. تفاوتهای موجود در زمینه بهداشت و درمان به وضوح آشکار می شود. آنچه از این بررسیها نتیجه می شود تنها تنوع روشهای درمانی و برخورد با بیماری نیست بلکه هدف بررسی مسائلی مانند موقعیت اجتماعی بیمار و پزشک تجربیات موجود در بیماری و اصولا شناخت حالات عادی و غیر عادی و تمیز آنها از یکدیگر مطرح می باشد. در واقع آنچه مورد نظر می باشد ارائه مبانی جامعه شناسی پزشکی و شیوه تفکر پیرامون مسائل آن است. می توان گفت که جامعه شناسی پزشکی و بهداشت از جدیدترین رشته هایی است که آشنا ساختن دانشجویان را با اموری مانند بهداشت بیماری، و مراقبت های پزشکی از دیدگاه جامعه شناسی لازم و ضروری می سازد. بیماری پدیده ای است جهانی که همیشه و در همه جا مطرح بوده و می باشد. اما در زمانها و نقاط مختلف دنیا از نظر نوع،  درجه اهمیت و نحوه مقابله با آن شرایط متفاوتی دارد در واقع توزیع بیماریها میان انسانها متفاوت است و شناخت و آگاهی نسبت به بیماری در چهارچوب الگوهای فرهنگی صورت می گیرد. وقتی که مساله بیماریها مطرح میشود هر جامعه، افراد، گروهها یا سازمانهایی را مامور درمان می کند و در سیر و جریان درمان عوامل و شرایط اجتماعی مداخله پیدا می کند.
۱- کلیات: موضوع جامعه شناسی پزشکی – جامعه شناسی و سایر رشته ها- جامعه شناسی و خدمات پزشکی- جامعه شناسی و بهداشت عمومی، دشواریهای حرفه ای در جامعه شناسی پزشکی، تاریخچه جامعه شناسی پزشکی.
۲- تندرستی، بیماری و بهداشت: تندرستی و سلامت، بیماری چیست؟ مفهوم بیماری در بستر، تاریخ،  بیماری به عنوان یک انحراف اجتماعی، علیت و بیماری، بیماری و آموزش فرهنگی، مظاهر زیستی، اجتماعی بیماری، بهداشت
۳- محیط، جامعه و بیماری : نوع شناسی جامعه ها و بیماریها- کوچ نشینی و مسائل اجتماعی بهداشتی- روستا نشینی و مسائل اجتماعی بهداشتی-  شهر نشینی و مسائل اجتماعی بهداشتی.
۴- ساخت فرهنگی و بیماری: علت شناسی بیماری- ابعاد فرهنگی و توصیف بیماری- تضادهای فرهنگی.
۵- نهادهای اجتماعی و بیماری: شبکه روابط اجتماعی- قشر بندی اجتماعی بهداشت و بیماری- مبانی طبقه بندی- نابرابری در برابر تندرستی- طبقه اجتماعی و خدمات پزشکی.
۶- حرفه پزشکی و سازمان اجتماعی: پزشکی بدوی- پزشکی در یونان باستان- پزشکی در قرون وسطی زمینه های تاریخی پزشکی ایران- پزشکی سنتی- پزشکی جدید- آموزش پزشکی و جریان اجتماعی شدن- آموزش پزشکی در ایران- نقشها و ارزشهای حرفه ای در پزشکی- پزشکی و نظام حرفه ای- عرضه خدمات پزشکی- خدمات پزشکی ایران- خدمات  بهداشتی اولیه.
۷- بیمار رفتار و درمان: رفتار شناسی بیماری- خواص روانی اجتماعی بیماری- روانشناسی اجتماعی بیماری- حالت بیماری- حالت بیماری و نقشها و حقوق بیمار- نقش گروه در درمان- نقش پزشک- رابطه پزشک با بیمار- صور روابط پزشکی و بیمار- نظارت حرفه ای در روابط درمانی.
۸- خدمات پرستاری و جامعه: زمینه های تاریخی حرفه پرستاری در جامعه نوین- پرستار و علوم اجتماعی- پرستار و بیمارستان-  پرستار و بهداشت عمومی- پرستار و خانواده- پرستار و مسائل اجتماعی.
۹- جامعه شناسی بیمارستان: بیمارستان در بستر تاریخ تحول نظام بیمارستانی در غرب- بیمارستان و جامعه- کارکردهای بیمارستان-  بیمارستان به عنوان یک سازمان اجتماعی- بیمار و بیمارستان- پزشک و بیمار و بیمارستان- عرضه خدمات درمانی.
۱۰- بهداشت: توسعه  اقتصادی و اجتماعی: بهداشت و توسعه نیافتگی- اقلیم توسعه و بهداشت- بهداشت و مشارکت اجتماعی- بهداشت و رشد فرهنگی- آموزش، توسعه و بهداشت- مرگ و میر و توسعه-  امید  زندگی، یک شاخص توسعه- علل مرگ و میر و توسعه.
۱۱- بهداشت و سیاستهای اقتصادی: ارزش حیات انسانی- تندرستی و اقتصاد جامعه- هزینه های بهداشت  و درمانی- سیاستهای بهداشتی و درمانی
۱۲- جامعه شناسی تغذیه : تغذیه در جوامع اولیه- تولید مواد غذایی- تغذیه و ساخت اجتماعی اقتصادی- تغذیه و عوامل فرهنگی- جمعیت و غذا- سوء تغذیه- گرسنگی و بهداشت.

اقتصاد خرد
هدف: آشنا ساختن فراگیر با مفاهیم اقتصاد خرد و تحلیل کردار و رفتار اقتصادی در سطوح خرد جامعه. 

– تعریف و هدفهای علم اقتصاد و بررسی فعالیتهای اقتصادی
– مکاتب مختلف و روشهای تجزیه و تحلیل در اقتصاد
– مبانی ارزش از جنبه عرضه و تقاضا
– بررسی منحنی های عرضه و تقاضا و تعیین معادلات مربوطه
– تعریف و محاسبه کشش قیمتی تقاضا و ارتباط آن با دریافتی کلی
– بررسی انواع مختلف کشش های عرضه و تقاضا (کشش قیمتی، درآمدی و متقاطع)
– تعریف منحنی های مطلوبیت کل، نمایی و نحوه به حداکثر رسانیدن مطلوبیت در بازار
– تعریف منحنی های بی تفاوتی، مشخصات آن، و بررسی تقاضای معرف کننده از طریق آن
– تولید، تولید نمایی، تولید کل، قانون بازده نزولی، منحنی های تولید یکسان و معادلات آن
– هزینه، انواع مختلف هزینه، منحنی های مربوطه و معادلات آن
– محاسبه سود و طریقه به حداکثر رسانیدن سود از دو طریق هزینه های کل و هزینه های واحد
– محاسبه ضرر و طریقه حداقل نمودن زیان از دو طریق هزینه های کل و هزینه های واحد
– چگونگی تعیین قیمت و میزان تولید در بازار رقابت خالص
– چگونگی تعیین قیمت و میزان تولید در بازار انحصار خالص
منابع :
– سیستم قیمتها و تخصیص منابع تولیدی، لغت ویچ، ترجمه میر نظام سجادی
– تئوری و مسائل اقتصاد خرد، دوسینک سالواتوره، ترجمه حسن سجادی
– تحلیلهای میکرو اقتصادی، باقر قدیر اصلی.

 

اقتصاد کلان 
هدف: آشنا ساختن فراگیر با مفاهیم اقتصاد کلان  و تحلیل های  اقتصادی در سطوح کلی جامعه. 
– معنی و مفهوم اقتصاد کلان
– اقتصاد اثباتی، دستوری و انواع روابط موجود در اقتصاد کلان
– بررسی جریان دورانی در انواع الگوهای اقتصادی
– مفاهیم اقتصاد دو بخشی، سه بخشی و چهار بخشی
– معادلات حسابداری و روابط شرط تعادل در الگوهای مختلف اقتصادی
– حسابداری ملی و وجوه افتراق آن با حسابداری خصوصی
– اهداف مهم در اقتصاد کلان
– تعریف و محاسبه تولید ناخالص ملی، تولید خالص ملی، درآمد ملی، درآمد شخصی و درآمد قابل تصرف
– تعدیل قیمتها و نحوه محاسبه تولید ناخالص ملی واقعی
– چگونگی تعیین درآمد ملی در الگوهای مختلف اقتصادی
– ضریب تکاثری  و اجرای سیاستهای مختلف مالی به منظور رفع بحرانهای تورمی یا کسادی در بازار
– تعادل در بازار کالا و خدمات و نحوه استخراج منحنی IS و تعیین معادله آن و بررسی اثرات تغییرهای مربوطه
– پول، بازار پول، عرضه، تقاضای پول
– ابزار سیاستهای پولی و نحوه کاربرد آنها
– تعادل در بازار پول و نحوه استخراج منحنی LM و تعیین معادله آن و بررسی اثرات متغیرهای مربوطه
– تعادل بین بازار پول و کالا و خدمات، تعیین معادله، نرخ و بهره و درآمد تعادلی
منابع :
مقدمه ای بر سیاستهای پولی و مالی، عبدالناصر همتی
تئوری اقتصاد کلان، محمود روزبهان
نظریه و سیاستهای اقتصادی، فریدون تفضلی

اصول حسابداری (۱)
هدف: هدف اصلی اولین درس حسابداری آشنا ساختن دانشجویان با مفاهیم حسابداری و نقش حسابدار در تهیه اطلاعات مفید در مورد سازمانهای اقتصادی است. در این درس دانشجویان با صورتهای مالی داخل و خارج سازمان و بالطبع با طرز نگهداری دفاتر حسابداری که مبنای تهیه اطلاعات مالی است آشنایی پیدا می کنند.
– مقدمه
– اصول و طرز عمل حسابداری
– مراحل مختلف حسابداری
– تکمیل مراحل مختلف حسابداری
– حسابداری کالا و معاملات صندوق
– تهیه و گزارشات دوره ای
– دیون و مطالبات
– موجودی کالا
– پیش پرداختهای هزینه، پیش دریافتهای درآمد و هزینه ها و درآمدهای ثبت نشده
– داراییهای ثابت و داراییهای غیر مادی
اصول حسابداری (۲)
هدف: این درس دنباله درس اصول حسابداری (۱)  می باشد.
سرفصل دروس: (۳۴ ساعت)
– سیستم های حسابداری
– تنظیم سیستمها و ماشینهای محاسب الکترونیکی
– اصول و مفاهیم حسابداری
– شرکتهای تضامنی
– شرکتهای سهامی
اصول حسابداری (۳)
هدف: این درس دنباله درس اصول حسابداری (۲)  می باشد.
سرفصل دروس: (۳۴ ساعت)
– حسابداری کنترل
– تصمیم گیری
– صورتهای مالی اضافه
– تجربه و تحلیل صورتهای مالی
ریاضیات و کاربرد آن در مدیریت
هدف: آموزش و احیانا بازآموزی فنونی که در غالب دوره ای مقدماتی مورد بحث قرار میگیرد همچنین آشنایی با کارکرد این فنون در مسائل مدیریت
سرفصل دروس: (۵۱ ساعت)
۱- خصوصیات اعداد و اصول جبر و آنالیز
۲- مجموعه ها و عملیات مربوط به آنها
۳- توابع
۴- توابع خطی
۵- دستگاههای معادلات خطی
۶- دستگاههای نا معادلات خطی
۷- مقدمه ای بر برنامه ریزی خطی
۸- بردارها
۹- ماتریسها
۱۰- ماتریس معکوس و دترمینانها
۱۱- برنامه ریزی خطی روش سیمپلکس
۱۲- مقدمه ای بر حساب فاضله ها (دیفرانسیل)
۱۳- مقدمه ای بر حساب جامعه ها (انتگرال)
آمار حیاتی و شاخصهای بهداشتی
هدف: امروزه در همه مراکز علمی جهان روشهای آماری به صورت جز لایتجزای تحصیلات دانشجویان و تحقیقات محققان به کار می رود به نحوی که هیچ کارشناس متخصص شایسته ای جز با استفاده از این مهم به سر منزل تحقیق راه نخواهد یافت. در حال حاضر توجه به تحقیق و پژوهش مورد نظر برنامه ریزان و طراحان پزشکی و بهداشتی قرار گرفته و نقش این رشته از دانش بشری در طرحهای پزشکی و بهداشتی محرز شناخته شده است. تردیدی نیست که چنانچه دانشجویان و پژوهشگران خواهان بقای این احترام و توجه و یا فزونی آن باشند هرگز نمی توانند خویشتن را از تحقیق علمی و اصولی در رشته تحصیلی خود بی نیاز دانند، زیرا توسعه علوم تجربی را بر پایه تحقیق استوار است و تحقیق علمی هم جز با استفاده صحیح و اصولی از روشهای آمار حیاتی میسر نیست.
سرفصل دروس: (۶۸ ساعت)
۱- سازماندهی و خلاصه کردن داده ها: مقدمه – مفاهیم اساسی- صفت منظم – شاخصهای تمایلی مرکزی – شاخص های پراکندگی – داده های گروه بندی شده – توزیع فراوانی- محاسبه شاخصهای تمایل مرکزی از داده های گروه بندی شده پراش و انحراف معیار داده های گروه بندی شده – کامپیوتر و تجزیه و تحلیل آمار زیستی.
۲- مفاهیم اساسی احتمالات: مقدمه – دو دید گاه عینی و ذهنی در احتمالات خواص نخستین احتمالات – نظریه مجموعه ها و علائم اساسی آنها – شیوه های شمارش – تبدیل و ترکیب- حساب احتمالات پیشامدهای آماری
۳- توزیع احتمالات : مقدمه – توزیع احتمالات متغیرهای متصل – توزیع دو جمله ای توزیع پواسن – توزیع احتمالات متصل – توزیع طبیعی
۴- توزیع های مهم نمونه برداری: مقدمه – نمونه برداری ساده – توزیع های نمونه برداری – توزیع میانگین نمونه – توزیع تفاوت بین دو میانگین نمونه – توزیع نسبت نمونه – توزیع تفاوت بین دو نسبت نمونه.
۵- برآورد آماری: مقدمه- حدود اطمینان – میانگین جمعیت – حدود اطمینان – تفاوت بین میانگینهای دو جمعیت – حدود اطمینان نسبت جمعیت – حدود اطمینان تفاوت بین دو نسبت نمونه توزیع – تعیین اندازه نمونه برداری برای میانگینهای تخمینی – تعیین اندازه نمونه در مورد برآورد نسبتها – حدود اطمینان برای پراش یک جمعیت برخوردار از توزیع طبیعی – حدود اطمینان برای نسبت پراشهای دو جمعیت برخوردار از توزیع طبیعی
۶- آزمون فرضیه: مقدمه – فرضیه های آماری و روش آزمون آن – آزمون اختلاف میانگین یک جامعه با یک عدد مشخص () هنگامی که معلوم باشد ( آزمون دو دامنه – آزمون یک دامنه – تعداد نمونه ) آزمون اختلاف – میانگین یک جامعه با یک عدد مشخص هنگامی که معلوم باشد (آزمون یک دامنه – آزمون دو دامنه) آزمون اختلاف نسبت صفت در جامعه با یک نسبت مشخص- آزمون مساوی بودن واریانس دو جامعه- آزمون اختلاف میانگین دو جامعه وقتی واریانس دو جامعه معلوم باشد- آزمون دوتایی باشد- آزمون اختلاف نسبت در دو جامعه وقی واریانس دو جامعه معلوم نباشد- آزمون اختلاف میانگین دو جامعه وقتی اطلاعات نتیجه مشاهدات دوتایی باشد- آزمون اختلاف نسبت در دو جامعه آزمون تطابق نمونه با توزیع نظری با استفاده از ملاک (کای دو)
۷- آنالیز واریانس: مقدمه- آنالیز واریانس یک طرفه (طبقه بندی نسبت به یک صفت ) مقایسه چندگانه آنالیز واریانس دو طرفه( گروه بندی نسبت به دو صفت)
۸- بستگی بین صفات : مقدمه – مطالعه بستگی بین دو صفت کمی – آنالیز همبستگی با صفر- آنالیز رگرسیون – برآورد ضرایب رگرسیون – آزمون مستقل بودن دو صفت (آزمون اختلاف با صفر) حدود اعتماد برای خطر رگرسیون – حدود اعتماد به  ازاء یک مقدار ثابت از آزمون خطی بودن رگرسیون – مطالعه بستگی بین دو صفت کیفی.
۹- شاخص های بهداشتی : مقدمه – روش تعیین شاخص های بهداشتی – میزانها و نسبت ها و کاربرد آنها میزانها و کاربرد آنها – روشهای گردآوری اطلاعات برای محاسبه میزانها – تعیین تعداد جمعیت وسط سال – برآورد تعداد جمعیت در سالهای بین سرشماری یا پس از سرشماری – میزانها و نسبتهای مورد استفاده در بهداشت (میزان مرگ و میر- میزان مرگ و میر خام- میزانهای مرگ و میر اختصاصی میزان مرگ و میر اختصاصی سنتی – میزان مرگ و میر اختصاصی جنسی- میزان مرگ و میر سنی و جنسی- میزان مرگ کودکان – میزان مرگ و میر نوزادان – میزان مرگ و میر اختصاصی سببی- میزان مرگ و میر زنان باردار – نسبت مرگ و میر نسبی یک علت- نسبت مرگ و میر بیماری- سن زنان باردار- میزان مرگ و میر زنان باردار- نسبت مرگ و میر نسبی یک علت نسبت به مرگ و میر بیماری-  سن متوسط در هنگام مرگ – امید به زندگی ) میزان تولد ( میزان تولد خام – میزان باروری میزان باروری اختصاصی سنی) میزان رشد طبیعی – نسبت جنسی موالید- میزانهای بیماری ( میزان وقوع بیماری – میزان شیوع بیماری) میزانهای تطبیق شده (تطبیق میزانهای مرگ و میر با روش مستقیم- روش غیر مستقیم تطبیق و محاسبه مرگ و میر معیار) – تعیین معنی داربودن اختلاف میزانها – امید زندگی و تهیه جدول عمر – استفاده از جدول عمر در مطالعه دوران بیماری – (محاسبه میزان توقف بیمار – محاسبه احتمال توقف بیمار)
کاربرد کامپیوتر در مدیریت
هدف: آشنایی با طرز استفاده از ماشینهای محاسبه الکترونیکی (کامپیوتری)، فراگرفتن اصول برنامه نویسی به زبان فورترن، چگونگی ارتباط با ماشین در جهت حل مسائل مدیریت و بازرگانی، نحوه برخورد با مسائلی از قبیل پذیرش ماشین بعنوان یک وسیله در نیل به اهداف مدیریت و آشنایی با طرز فکر سیستمی.
۱- مقدمه درباره کامپیوتر و مدیریت
۲- علت ایجاد سیستم های جدید
۳- تاریخچه پیدایش کامپیوتر الکترونیکی
۴- سیستم کامپیوتر الکترونیکی
۵- برنامه نویسی به زبان فورترن
۶- نیاز سازمان به کامپیوتر
۷- اصطلاحات کامپیوتر
۸- چگونگی بهره برداری از کامپیوتر
۹- استفاده از خدمات کامپیوتر در عملیات شرکتها
۱۰- آمادگی کارکنان برای پذیرش تغییرات
روش تحقیق
پیشنیاز: آمار حیاتی و شاخصهای بهداشتی
هدف: آشناسازی دانشجویان با انواع روشهای تحقیق به نحوی که در آینده روح تحقیق در او تقویت گردد و همچنین آمیختن نظریه با عمل بطوریکه دانشجو بداند از نظریه های آموخته شده در چه موادی عملا استفاده میتوان کرد.
۱- قلمرو علم
۲- رابطه علم با نظام ارزشها
۳- علم نظری و علم عملی
۴- نقش مفاهیم در روش تحقیق
۵- شناخت مساله (مشکل)
۶- فرضیه سازی و انتخاب فرضیه اهم
۷- آزمایش فرضیه از راه تنظیم طرح تحقیق
۸- روشهای جمع آوری اطلاعات
۹- طبقه بندی اطلاعات
۱۰- تجزیه و تحلیل اطلاعات
۱۱- فنون تجزیه و تحلیل اطلاعات
۱۲- تفسیر و تعبیر اطلاعات
۱۳- تهیه و نگارش گزارش تحقیق
۱۴- ارائه راه حلها و پیشنهادها
مکاتبات اداری
هدف: آشنا ساختن فراگیر ان با اصول مکاتبات رسمی با تاکید بر مکاتبات اداری.
سرفصل دروس: (۳۴ ساعت)
هر مدیری بسیاری از فعالیتها و ارتباطات خود را لاجرم باید از طریق مکاتبه انجام دهد. از آنجا که گاهی مبهم بودن مکاتبات اداری و اصولی نبودن آنها می تواند بالقوه باعث سو تفاهم و اتلاف وقت گردد، لازم است فراگیر ان مهارتهای لازم را در این زمینه کسب نمایند.
منابع پیشنهادی:
۱- فرشید ورد، خسرو: اعلا، نشانه گذاری، ویرایش انتشارات صفی علی شاه ۱۳۷۲٫
۲- یاحقی، جعفر و ناصح محمد: راهنمای نگارش و ویرایش، موسسه چاپ و انتشارت آستان قدس رضوی مشهد، ۱۳۶۸٫ 
۳- مهدوی، محمدتقی: اصول گزارش نویسی و راهنمای نوشتن گزارشهای علمی و اداری مرکز اسناد و مدارک علم ایران، ۱۳۶۶٫
۴- طوسی، بهرام: هنر نوشتن و مهارتهای مقاله نویسی، چاپخانه دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۶۹٫
۵- مدیری، احمد حسین: فرهنگ کامل نامه نگاری،  موسسه انتشارات امیر کبیر، ۱۳۷۲٫

اصول و مبانی مدیریت
هدف: آشنا کردن دانشجویان با مفاهیم کلی مدیریت در جوامع صنعتی و کاربرد اصول مدیریت در رابطه با نیازهای جامعه در جهت خودکفایی و رفع نیازهای مادی و معنوی و با توجه شرایط موجود از نظر فرهنگی، اجتماعی، مذهبی، اقتصادی.
سرفصل دروس: (۵۱ ساعت)
– مقدمه- خلاصه تاریخی
مکتبها و تئوریهای مدیریت
– سازمان و بوروکراسی
– مکتب سیستم های اجتماعی (سیستم)
– مدیریت و اجزای تشکیل دهنده آن
– برنامه ریزی
– سازماندهی
– هدایت و رهبری
– انگیزش و نوآوری
– نظارت و کنترل
مدیریت منابع انسانی
پیشنیاز: اصول و مبانی مدیریت
هدف: آشنا ساختن دانشجویان در زمینه اداره امور کارکنان سازمان میباشد. این درس انسان را با همه ارزشهای مادی و معنویش سازمان را با همه ابعاد د عملکردهایش و بالاخره محیط سازمان را با همه دگرگونی ها و تحولاتش مورد بررسی قرار می دهد.
کارآیی و اثر بخشی هر سازمان تا حد قابل ملاحظه ای به نحوه مدیریت و کاربرد صحیح و موثر منابع انسانی بستگی دارد. طبیعی است که هر قدر سازمانها و موسسات و بنگاه ها وسیعتر، گسترش یافته و متنوع تر شوند، به مشکلات و اهمیت اداره این نیروی عظیم افزوده می شود. بنابراین باید به دانش و بینش لازم جهت مواجه شدن و حل مشکلات این عامل پیچیده و حساس مجهز شوند.
۱- کلیات: مدیریت منابع انسانی به عنوان قلمرویی حرفه ای- اصول اخلاقی حرفه ای در قلمرو مدیریت منابع انسانی- تاریخچه تحولات اداره امور افراد در ایران- مروری بر تحولات نظام فکری و عملی در مدیریت منابع انسانی- توسعه روانشناسی صنعتی- تحولات جدید در مدیریت منابع انسانی- تئوریهای سازمانی و مدیریت منابع انسانی- کاربرد تئوری سیستم در مدیریت منابع انسانی- ابعاد اصلی سیستم مدیریت منابع انسانی- وظایف خط مشیها، روشها و ساخت سازمانی- عواملی که در ساخت سازمانهای امور پرسنلی دخالت دارند- ارزیابی سیستم مدیریت منابع انسانی
۲- طبقه بندی و ارزشیابی مشاغل: کار شکافی و طبقه بندی مشاغل- فواید و اهمیت کار شکافی و طبقه بندی مشاغل- تجزیه و تحلیل شغل و یا کار شکافی، عکس العمل کارکنان در مقابل کار شکافی، مداومت اجرای طبقه بندی- سازمان مسئول طبقه بندی مشاغل- سابقه تاریخی طبقه بندی مشاغل- روشهای ارزشیابی مشاغل- عکس العمل کارمندان در مورد ارزشیابی مشاغل- نظریه ها و خط مشی های مربوطه به حقوق و دستمزد (نظریه عرضه و تقاضا- نظریه قدرت پرداخت-  نظریه هزینه زندگی- نظریه کارآیی)- طرحهای تشویقی سرپرستان.
۳- نام برنامه ریزی و تامین نیروی انسانی: طرح ریزی و برآورد احتیاجات نیروی انسانی- تجزیه و تحلیل وضع موجود و پیش بینی احتیاجات آینده- تعیین هدفها و خط مشیها- تنظیم برنامه های اجرایی- کنترل و ارزیابی برنامه- تعیین دوره طرحریزی- کارمند یابی (منابع داخلی- منابع  خارجی) انتخاب و گزینش- روشهای انتخاب.
۴- نظام بهسازی منابع انسانی: ارزشیابی شایستگی کارکنان- نظریه های ارزیابی- روشهای ارزیابی شایستگی- (روش درجه بندی ترتیبی- روش مقایسه فرد با فرد-  روش مقیاسی – روش توزیع اجباری- روش انتخاب اجباری – روش چک لیست – روش تجزیه عملیات یا مدیریت بر مبنای هدف- روش بررسی داخلی – روش تشریحی – روش ارزیابی گروهی) آموزش و پرورش کارکنان و مدیران- خط مشیها و مسئولیت آموزشی- کارآموزی و بهسازی کارکنان اجرایی-  برنامه ریزی آموزش مدیران و سرپرستان- روشهای آموزش و پرورش مدیران و سرپرستان .
۵- نظام نگهداری منابع انسانی: بهداشت و ایمنی- بیمه بازنشستگی خدمات پرسنلی و رفاهی .
۶- نظام کاربرد منابع انسانی: جابجایی (ترفیع – تنزیل – انتقال – برکناری از کار و دعوت به کار)-  انضباط ( انواع انضباط – روش کشف حقایق و اقدامات انضباطی).
۷- نظام روابط کار: تئوریهای روابط کار- تجسمهایی از نظام روابط کار- شرایط محیط فرا  سازمانی و درون داد نظام روابط کار – شرایط اجتماعی و فرهنگی – شرایط اکولوژیک – رابطه محیط درون سازمانی – ترانید و برون داد نظام روابط کار
رفتار سازمانی OB
پیشنیاز: اصول و مبانی مدیریت- روانشناسی عمومی
۱- مقدمه ای بر رفتار سازمانی: مبحث رفتار سازمانی- اهداف رفتار سازمانی
۲- مبانی رفتار سازمانی: ارزشها- گرایشها- شخصیت- ادراک- یادگیری
۳- درک انگیزش : نظریه های معاصر درباره انگیزش- ارائه الگوهای پیشنهادی برای برانگیختن کارکنان طراحی مشاغل دارای انگیزش- موارد پیشنهادی به منظور طراحی مجدد کار انفرادی  مورد پیشنهادی به منظور طراحی مجدد کار گروهی- مدل صفات ویژه شغل
۴- تصمیم گیری فردی: مدل حداکثر بهره گیری- مدل قناعت پیشگی- درک رفتار فردی  در سازمانها.
۵- مبانی رفتار گروهی: تعریف و تقسیم بندی گروهها- مفاهیم کلیدی گروه- مدل رفتار گروهی
۶- رهبری: نظریه های صفات مشخصه، ساختار اولیه، ملاحظات مردمی، شبکه مدیریت، زنجیره خودکامه، مردم گرا، مدل و دفیدلر، مدل مکسیر، هدف- مدل رهبر، مشارکت.
۷- قدرت: تعریف قدرت- مقایسه رهبری در قدرت- پایگاه و تابع قدرت- وابستگی و نبود اطمینان-  قدرت در گروهها (ائتلافها) تاکتیکهای قدرت
۸- تعارض: تعریف تعارض- ظهور تحول در مکتب فکری تعارض- تشخیص تعارضهای  کارکردی و غیر کارکردی – پارادکس تعارض- روند تعارض
۹- مبانی ساختار سازمانی: ساختار و عوامل تعیین کننده آن- ساختارهای مکانیکی و ارگانیکی – تکنولوژی (فن آوری) – متغیرهای ساختاری کلیدی و ارتباطات آنها با هم .
۱۰- فرهنگ سازمانی: تعریف فرهنگ سازمانی- فرهنگ و رفتار کارکنان- ریشه ها منابع و فرهنگ سازمانی- اجتماعی شدن- شعائر، اسطوره ها- اداره فرهنگ یک سازمان- حفظ فرهنگ
۱۱- تغییر و توسعه سازمانی () تغییر- روشهای تغییر- مدیر در مقام کارگزار- تغییر اهداف توسعه سازمانی شیوه ای ساختاری در مقابل شیوه های فرآیندی انسانی- آموزش حساسیت- باز  خورد بررسی (ممنویی)-  مشاوره فرآیندی – گروه سازی توسعه بین گروهها
موازین حقوقی در بیمارستان
هدف: آشنایی دانشجویان با ضوابط، مقررات و قوانین حاکم بر روابط بیمار و بیمارستان و سایر جوامع قانونی و اداری و ضوابط حاکم بر بیمارستان و کارکنان و قانون کار.
سرفصل دروس: (۳۴ ساعت)
– تعریف حقوق و انواع آن
– مقررات و قوانین ناظر بر پذیرش بیمار در ایران و مراکز درمانی
– مقررات و قوانین ناظر بر روابط کارگر و کارفرما
– مقررات و قوانین ناظر بر حقوق بیمار و بیمارستان
– مقررات و قوانین ناظر بر کارفرما در قبال مراجعین و بیماران
– مقررات و قوانین ناظر بر مراکز درمانی- داروخانه- درمانگاه- پلی کلینیک، بیمارستان و نحوه اخذ پروانه و ضوابط آنها و قوانین و مقررات ناظر بر اعمال وظایف حرفه ای در بیمارستان.
– پزشک، پرستار، کارکنان سایر واحدهای تشخیصی
– قوانین و مقررات حاکم بر ایجاد خسارت بر موسسه- ایجاد خسارت جانی بر کارکنان .
– مقررات ناظر بر صدور انواع گواهی ها در واحدهای درمانی
– ضوابط ناظر بر ایمنی در بیمارستان
– ایمنی بیمار در قبال ابتلا به بیماریهای قانونی
– جلوگیری از حریق و حوادث ناخواسته
– سقوط و صدمات جانی ناشی از اعمال مدیر و نقص فنی و سازمانی در بیمارستانها
مدیریت مالی
هدف: هدف آن است که جنبه هایی از این دروس که بعنوان تکنیکها و روش کارهای مستقل کاربرد دارند و در هر نظامی به کار گرفته میشوند، این تکنیکها در جهت بالابردن کارایی موثرند، راه حلهای بهتر مواجهه با مشکلات در شرکت، و نحوه بالا بردن میزان صرفه جویی های تولید و دیگر فعالیتها را نشان میدهد.
سرفصل دروس: (۳۴ ساعت)
– دید کلی از امور مالی، تجزیه و تحلیل، برنامه ریزی و کنترل
– قلمرو و طبیعت اداره امور مالی
– تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی
– برنامه ریزی سود
– پیش بینی مالی
– برنامه ریزی مالی و کنترل (بودجه بندی)
– خط مشی سرمایه در گردش
– مدیریت سرمایه در گردش
– عامل بهره در تصمیم گیری های مالی
– روشهای بودجه بندی سرمایه ای
– تصمیمات سرمایه گذاری در شرایط عدم اطمینان (نامعلوم)
اصول انبارداری و تدارکات
هدف: آشنا ساختن فراگیران با اصول، قوانین و مقررات و نحوه عمل قسمتهای مختلف کارپردازی و انبارداری.
سرفصل دروس: (۳۴ ساعت)
– تعریف کارپردازی و اهداف آن
– خط مشی و سیاست های کلی در کارپردازی
– روشهای صحیح خرید وسائل و ملزومات (تمرکز و عدم تمرکز در خریدها)
– وظایف اساسی کارپردازی
– منابع تهیه کالا
– قانون محاسبات عمومی، آیین نامه اموال دولتی در ارتباط با انواع خریدها
– انواع مناقصه، آگهی مناقصه، کمیسیون مناقصه و نحوه عمل هر یک
– انواع قراردادها، موارد ضروری در آن و سفارشات خارجی
– مزایده و شرایط آن
– تعریف انبارداری و اهداف آن
– وظایف انباردار
– منابع ورود کالا به انبار
– تنظیم، طبقه بندی، شماره گذاری اجناس
– کارت انبار، موجودی انبار، نقطه سفارش
– اداره امور اموال
– اموال منقول (معرفی و غیر معرفی)
– نقل و انتقال اثاثیه و اموال منقول
– حفظ و نگهداری اموال، جبران خسارات وارده بر اموال، فرمهای مربوطه
منابع:
اداره کار پردازی و انبارها، دکتر ناصر وزیری
اصول تنظیم و کنترل بودجه
هدف: آشنایی با مفاهیم بودجه و جنبه های عملی و نظری آن، درک مسائل و مشکلات اساسی مربوط به درآمدها و مخارج دولتی و رابطه آنها با هم، اصول برنامه ریزی برای عملکرد مالی دولت و بررسی آثار فرهنگی- اجتماعی- اقتصادی حرکات مالی دولت هدفهای اساسی این درس را تشکیل می دهد.
سرفصل دروس: (۳۴ ساعت)
اصول و مفاهیم جدید بودجه، اهمیت کلیات و تعاریف بودجه، مراحل یا گردش بودجه اجرا و رسیدگی به اجرای بودجه، کنترل بودجه نقش ماکرواکونومیک بودجه و برنامه ریزی اقتصادی،  سیاست مالی و نقش مالی بودجه، طبقه بندی  درآمدها و هزینه های عمومی، طبقه بندی سازمانی و اقتصادی بودجه، روشهای تنظیم بودجه، بودجه متداول، بودجه برنامه ای و بودجه عملیاتی و روش تنظیم هر کدام، نقش بودجه در بهبود مدیریت، بودجه و حسابداری، تاریخچه تحولات بودجه نویسی در ایران سازمانها و موسسات بودجه ای، بودجه شرکتهای دولتی، مشکلات اساسی بودجه نویسی در کشورهای در حال توسعه.
آشنایی با خدمات پرستاری
هدف: آشنایی دانشجویان با فعالیتهای حرفه پرستاری علمی به طوری که این دانشجویان در واحد تحت سرپرستی قادر به سازمان دهی اصولی واحد پرستاری بوده و با کنترل این واحد مهم آشنایی یابند.
سرفصل دروس: (۳۴ ساعت)
۱- آشنایی با تاریخچه مختصر حرفه پرستاری
۲- آشنایی با مقاطع مختلف آموزشی پرستاری و سایر افراد در رابطه با امور پرستاری- شرایط پذیرش داوطلبین، آشنایی با استانداردهای (نظامهای) پرستاری
۳- خدمات پرستاری- خدمات بهداشتی- خدمات درمانی- خدمات آموزشی- خدمات توانبخشی-  مراکز بهداشتی و درمانی – واکسیناسیون و غیره و …
۴- آشنایی کلی با مراقبت های پرستاری از بیمار
۵- شناخت بیمار و خانواده بیمار
۶- وظایف پرستاران در مورد دارو و مصرف آن- سفارش و درخواست دارو- نگهداری و توزیع
۷- وظایف پرستار در زمینه درمان غذایی بیمار
۸- مراقبت های پرستاری در مورد بیماریهای داخلی
۹- مراقبت های پرستاری در مورد بیماران همه گیری (واگیر) و جراحی
۱۰- مراقبت های پرستاری در دوران بارداری زایمان، نوزادان و جراحی زنان (و کودکان بیمار با توجه به نقش بهداشت) 
۱۱- مراقبت های پرستاری در مورد بیماران روانی
۱۲- مراقبت های پرستاری در مورد بیماران گوش، حلق و بینی و چشم
۱۳- مراقبت های پرستاری در مورد بیماران پوستی
۱۴- ارتباط با .واحدهای آزمایشگاه و رادیولوژی
۱۵- پرستاری فوریتهای پزشکی و پرستاری
اصول خدمات بهداشتی
هدف: آشنایی دانشجویان با بهداشت و گستردگی آن با توجه به نقش و اهمیت بهداشت جامعه، و عوامل موثر در اعمال بهداشت در صور مختلف جهت مساعد نمودن زمینه های متنوع بهداشت در اجتماع.
سرفصل دروس: (۵۱ ساعت)
تعریف بهداشت- اهمیت بهداشت- بهداشت فردی- بهداشت همگانی- بهداشت محیط- بهداشت محیط بیمارستان- بهداشت مواد غذایی- بهداشت روانی- اهمیت بهداشت از نظر مذهبی و اجتماعی- اهمیت بهداشت در تقلیل هزینه های درمانی جامعه- اپیدمیها و نقش بیمارستانها در این رابطه- طریق پیشگیری و کنترل اپیدمیها- اهمیت رعایت بهداشت در محیط بیمارستان شامل بیمار و محیط- آموزش بهداشت- بهداشت خانواده- بهداشت آموزشگاهها و مدارس- بهداشت حرفه ای- بهداشت تنظیم خانواده- بهداشت دهان و دندان- بهداشت مادران و کودکان

مبانی مددکاری اجتماعی
هدف: آشنا ساختن دانشجویان با کلیات و چهارچوب اصلی مددکاری اجتماعی بویژه اصول و ارزشهای اساسی مددکاری اجتماعی در متون اسلامی و طرح نظریه ها و تئوریهای کلی و همچنین فلسفه مربوط به مددکاری اجتماعی و زیرساز خدمات اجتماعی در دیدگاههای مختلف بویژه در اسلام.
سرفصل دروس: (۳۴ ساعت)
۱- سیر تاریخی مددکاری اجتماعی
– در ایران
– در جهان
– در اسلام
 2- اهداف مددکاری اجتماعی
۳- فرضیه های مددکاری اجتماعی
۴- رابطه مددکاری اجتماعی با انسان ( از دیدگاه اسلام و سایر مکاتب)
۵- رابطه مددکاری اجتماعی با سایر علوم ( به ویژه جامعه شناسی و روانشناسی)
۶-  مفاهیم مددکاری اجتماعی (مددکاری اجتماعی چیست؟ خدمات اجتماعی، اقدامات اجتماعی مدیریت اجتماعی و…)
۷- مبانی حقوقی مددکاری اجتماعی (قانون اساسی و مددکاری اجتماعی، قوانین و مصوبات بین المللی و مددکاری اجتماعی)
۸-  ارزشهای اساسی مددکاری اجتماعی
زبان تخصصی (۱)
هدف: آشنا ساختن دانشجویان با متون و ترجمه آنها در زمینه های بهداشتی و مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی.
سرفصل دروس: (۳۴ ساعت)
مطالعه متون انگلیسی که از کتب دانشگاهی خارجی و مجلات بهداشتی و بیمارستانی انتخاب می گردد. مسائلی که بیشتر از نظر انتخاب متون انگلیسی مورد توجه می باشند به شرح زیر است:
اقتصاد بهداشتی- مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی- بودجه و حسابداری- بحث و مطالعه به زبان انگلیسی.
زبان تخصصی (۲)
هدف: دانشجویان با فراگیری این درس قادر خواهند بود مطالبی که در زمینه های مدیریت- آمار- مسائل بهداشتی و درمانی و بطور کلی مفاهیمی که آنها را در جهت آگاهی از فنون مدیریت در رابطه با کاربرد صحیح آن کمک می نماید، ترجمه نمایند.
سرفصل دروس: (۳۴ ساعت)
مطالعه متون انگلیسی که از کتب خارجی هستند و همچنین مجلات مربوطه به رشته مزبور تهیه شده است. مسائل عمده ای که در این درس مد نظر می باشد به قرار زیر است:
مسائل مدیریت- اقتصاد خدمات بهداشتی و درمانی- روشهای حسابداری- مسائل بهداشتی و درمانی- شناخت ابزار و وسائل پزشکی جدید و کاربرد آنها- روش تحقیق در علوم بهداشتی و برنامه ریزی مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی و غیره.
کلیات پزشکی
هدف: آشنایی بیشتر دانشجویان با اطلاعات لازم پزشکی و بهداشتی به منظور درک بهتر مسائل بهداشتی جامعه شامل مقدمات فیزیولوژی و پاتولوژی.
کلیات و مطالب درباره برخی از بیماریها همچنین آشنایی با امراض شایع در ایران که در زمینه فعالیت آینده ایشان موثر خواهند بود. انتظار می رود پس از طی درس نامبرده دانشجو دید وسیع تری در مورد مسائل پزشکی شایع به اختصار پیدا کرده و در آینده از نظر بهداشتی و پزشکی جهت یابی بهتری را داشته باشد.
سرفصل دروس: (۳۴ ساعت)
۱- لغت شناسی پزشکی و تعاریف
۲- استخوانها (خلاصه ای از آناتومی- پاتولوژی- فیزیولوژی)
۳- عضلات (خلاصه ای از آناتومی- پاتولوژی- فیزیولوژی)
۴- خون و ترکیبات آن
۵- انتقال خون
۶- فشار خون و عوامل موثر در ایجاد آن
۷- اعتیاد به مواد مخدر (اتیولوژی- انواع مواد مخدر- درمان)
۸- تب های رماتیسمی (اتیولوژی- علائم بالینی- جنبه های اجتماعی)
۹- پولیومیلیت
۱۰- مسمومیت های غذایی ( استافیلو- سالمونلا)
۱۱- اسهال های باسیلی و آمیبی
۱۲- هپاتیت های ویروسی
۱۳- تیفویید
۱۴- بیماریهای آمیزشی
۱۵- تب مالت