جستجو در تک بوک با گوگل!

تابعيت پايگاه تك بوك از قوانين جمهوري اسلامي ايران

پیشینه تاریخی خراسان

467

بازدید

پیشینه تاریخی خراسان
استان پهناور خراسان با ساختار گونه گون و کهن زمین شناسی ، اقلیم متنوع و جاذب ، موقعیت ویژه جغرافیایی ، بی گمان از قدیمی ترین دوران حیات بشری ، بستر فعالیتهای بشری ، بستر فعالیتهای معیشتی ، بازرگانی و نظامی عمده بوده است ، به دلیل همین موقعیت خاص ، کهن ترین ، معروفترین و طو لانی ترین راه ارتباطی بین شرق و غرب یعنی (( جاده تاریخی ابریشم )) از طریق خراسان شرق را به غرب مرتبط می سازد
تنوع جغرافیایی سرزمین خراسان با وجود آب و هوای کویری و گرم در بخش جنوبی و معتدل کوهستانی در شمال استان و به طور پراکنده در مرکز ، با ارتفاعات قابل توجهی نظیر بینالود ، هزار مسجد ، کپه داغ ، قهستان و… زمینه ای مناسب برای استقرار بشر از قدیمی ترین ایام و جذب اقوام وطوایف متعدد در دورانهای مختلف بوده است .، سرزمینی که نواحی مختلف آن عرصه رویش انواع نباتات مناطق سردسیری و گرمسیری از قبیل گندم ، برنج، بادام ، سیب ، انگور ، پسته ، خرما ،و… است .
 

مناطقی از آن استعداد پرورش انواع مختلف حیوانات اهلی و وحشی نظیر پلنگ ، گرگ ، شتر . اسب ، آهو ، گوسفند . بز و … داراست .
قدیمی ترین آثار حیات انسانی در ایران ، شامل تعدادی ادوات و دست افزارهای سنگی . با قدمت تخمینی ۸۰۰ هزار سال قبل ، متعلق به دوران پارینه سنگی قدیم ، از بستر رودخانه کشف رود مشهد بدست آمده است . در حالی که قدیمی ترین مکانهای استقرار انسان ، حداکثر با قدمت ۱۰۰ هزار سال در نواحی دیگر ایران نظیر آذربایجان ، لرستان و … شناسایی شده اند .
دومین مکان از نظر قدمت ، پناهگاه سنگی (غار) ((خونیک)) در نزدیکی بیرجند است که متعلق به دوره پارینه سنگی میانه با قدمتی بین ۵۰تا۶۰ هزار سال می باشد . از آن پس آثار و شواهد زندگی بیشماری از دوران نوسنگی تا آغاز دوران تاریخی در جلگه مشهد ، دره اترک علیا (قوچان) ، جلگه درگز ، بجنورد ، تربت حیدریه ، بیرجند و… شناسایی شده اند این شواهد و آثار به اقوام و ساکنان اولیه و بومیئ خراسان مربوط می شود که بنا به عقیده برخی محققان به عنوان اقوام (( آسیایی ))شهرت یافته اند و سراسر آسیای غربی از مدیترانه تا ترکستان و دره سند را فرامی گیرد .
ولی در حقیقت مهمترین مقطع تاریخ خراسان در سرآغاز دوران تاریخی ایران با ورود اقوام ((آریایی)) به فلات ایران پیوند می خورد . در این واقعه که در اغاز هزاره اول ق.م اتفاق افتاد ، آریایی ها تازه وارداز طریق خراسان به سمت نجد ایران پیش رفتند و بخش اعظم آنها آنچنان که از توصیفات (( اوستا )) برمی آید ، در خراسان و سیستان مستقر شدند و شاید به همین دلیل است که عمده حوادث آغاز تاریخ ایرانیان که در دو منبع (( اوستا)) و (( شاهنامه فردوسی )) ذکر شده است در مشرق ایران و در واقع در خراسان بزرگ رخ می دهد .
بسیاری از محققان ، زادگاه ((زردشت)) را مشرق ایران و بوژه حدود خراسان می دانند . برخی از داستانها و افسانه های محلی و از جمله داستان کاشتن سرو کاشمر در خراسان به یاد بود پذیرش آیین نو زردشت توسط ((ویشتاسپ)) نیز مؤید این نظر است . دیاکونوف نیز محل پیدایش زبان اوستایی را در آسیای میانه ، مشرق ایران ، افغانستان و خراسان کنونی می داند . 
 
جغرافیای طبیعی خراسان
موقعیت
استان وسیع خراسان در شمال شرقی کشور بین ۵۵ درجه و ۱۷ دقیقه تا ۶۱ درجه و ۱۵ دقیقه طول شرقی و ۳۰ درجه و ۲۴ دقیقه تا ۳۸ درجه و ۱۷ دقیقه عرض جغرافیایی نیمکره شمالی قرار گرفته و از شمال و شمال شرق به جمهوری ترکمنستان با مرز مشترک حدود ۷۵۱ کیلومتر ، از شرق به جمهوری اسلامی افغانستان با مرز مشترک حدود ۶۱۹ کیلومتر ، از غرب به استانهای گلستان ، سمنان و اصفهان و از جنوب به استانهای سیستنان و بلوچستان ، کرمان و یزد محدود است . طول استان به خط مستقیم ۷۵۰ کیلومتر و عرض متوسط آن حدود ۴۲۰ کیلومتر است . خراسان بیش از ۱۹% از خاک کشور رادر بر گرفته و مساحتی معادل ۳۰۳۵۱۳ کیلومتر مربع دارد .
پستی وبلندیها
استان پهناور خراسان به سبب وسعت زیاد ، از نظر شرایط طبیعی بسیار متنوع و هر یک از نواحی مختلف آن دارای ویژگیهای خاصی است .
بلندترین نقطه آن قله بینالود ، ۳۲۱۱متر و کم ارتفاع ترین نقطه آن در شمال سرخس ، ۳۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد .
کوههای خراسان دنباله ارتفاعات البرز به سمت مشرق است که به صورت قوسهای موازی از شاه کوه آغاز شده و در جهت شمال غربی  به سوی جنوب شرقی تا ارتفاعات هندوکش افغانستان امتداد می یابد .
در میان این رشته کوههای موازی ، دره ها و دشتهای وسیعی وجود دارد که گاه پهنای آن به حدود ۲۰۰ کیلومتر می رسد . امتداد این رشته کوهها در برخی نواحی با برخورد به دره یا جلگه گسسته می شود . آنچه در این منطقه حائز اهمیت است ، وجود دشتهای حاصلخیز و آبادی چون : بجنورد ، شیروان ، قوچان ، چناران و مشهد است که در پهنه دشت سر سبزی بین دو رشته ارتفاعات موازی کپه داغ و هزار مسجد در شمال و آلاداغ و بینالود در جنوب به وجود آمده اند .
آب و هوا
گستردگی استان و عواملی مانند وجود رشته کوههای مرتفع و مناطق کویری ، دور از دریا و وزش بادهای مختلف موجب گوناگونی آب و هوا در مناطق آن گردیده است .
در بیشتر بررسیهای انجام گرفته از جمله مطالعات آمایش خراسان ، این سرزمین به سه منطقه آب و هوایی شمال ، مرکز و جنوب تقسیم می شود .
شمال خراسان بطور کلی دارای شرایط آب و هوایی معتدل و سرد کوهستانی است .این منطقه حاصلخیز ترین و متراکمترین بخش استان از نظر جمعیت ، فعالیتهای اقتصادی وامکانات زیر بنایی است . که شامل شهرستانهای بجنورد ، قوچان ، شیروان ، مشهد، درگز ، چناران و سرخس می شود .
مساحت این منطقه حدود پنجاه و هشت هزار کیلومتر مربع است که۵/۱۸% وسعت کل استان را تشکیل می دهد . بیشتر جمعیت و امکانات اقتصادی و زیر بنایی این منطقه در اطراف مشهد و در محور مشهد  –قوچان قرار دارد.
منطقه مرکزی استان شامل شهرستانها ی سبزوار ، اسفراین ، نیشابور ، تربت حیدریه ، کاشمر، تربت جام ،تایباد و خواف است . و مساحتی در حدود ۸۵هزار کیلومتر مربع دارد که ۲/۲۷ %استان را در بر می گیرد .
این منطقه دارای آب و هوای نیمه صحرایی ملایم بوده و فعالیت اصلی اقتصادی آن کشاورزی است که در دشتهای وسیع دامنه های جنوبی بینالود تا کویر نمک و مناطق کویری مرز افغانستان انجام می شود .این دشتها از نظر آب وهوایی جزو مناطق خشک ونیمه خشک محسوب می شوند و میزان بارندگی در آنها بین ۲۰۰ تا۲۵۰ میلیمتر در سال است .
جنوب خراسان دارای آب و هوای خشک و نیمه صحرایی است .وسعت این منطقه از شش شهرستان بیرجند ، طبس ، فردوس، گناباد، قائنات، و نهبندان تشکیل شده حدود۱۷۰هزار کیلومتر مربع است که حدود نیمی از مساحت کل استان را در بر می گیرد .
بررسی وضعیت بارندگی استان نشانگر این است که در بیش از ۹۰% استان توزیع مکانی و زمانی بارشها و پراکندگی آنها یکنواخت و مشابه نیست ، میزان ریزشهای جوی به صورت باران و برف در ۱۵%مساحت استان (نواحی شمال و شمال غربی )آن نسبتا زیاد است به طوری که در برخی مناطق مجاور استان گلستان ، میزان بارندگی گاه به بیش از ۷۰۰ میلیمتردر سال می رسد . میانگین بارندگی سالانه این
این ناحیه یبن ۳۰۰ تا۴۰۰ میلیمتر تغییر می کند ولی در مناطق جنوبی ، شرقی و مرکزی که بیش از ۸۵% مساحت خراسان را شامل می شود میزان بارندگی در این مناطق تقریبا معادل ۱۵۰ میلیمتر است .
تنوع آب و هوایی استان عبارت است از :
-آب و هوای سرد کوهستانی و نیمه صحرایی سرد در شمال و شمال غرب
-آب و هوای معتدل کوهستانی در مناطقی از شمال و شمال غرب و مرکز
-آب و هوای نیمه صحرایی ملایم در شمال شرق ، مرکز و مناطقی از غرب و نیز مناطق کوهستانی جنوب
-آب و هوای گرم صحرایی فراگیر مناطق مرکزی به طرف جنوب وجنوب غرب
 
تقسیمات کشوری
سابقه تقسیمات کشور ی در خراسان
در سال ۸۰۰ه.ق نام خراسان بر تمام ایالات اسلامی در شرق کویر لوت تا هندوکوش به استثنای سیستان و بلوچستان و قهستان در جنوب اطلاق می گردیده است .
پس از جنگ هرات در سال ۱۲۴۹ ه.ش خراسان به دو قسمت تجزیه شد و قسمتی که در غرب رود خانه هریرود واقع بود جزو ایران و شرق آن ضمیمه افغانستان گردید . در سال ۱۳۲۴ه.ق (۱۲۸۵ه.ش)ایران به چهار ایالت بزرگ تقسیم شد که عبارت بودند از آذربایجان ،کرمان و بلوچستان ، فارس و بنادر و خراسان و سیستان .
ار آن زمان تا سال ۱۳۱۶ ه.ش که اولین قانون تقسیمات کشوری در مجلس شورای ملی تصویب گردیده بود که بر هر ایالت یک والی و در هر ولایت یک حاکم حکومت می کرده است .
در سال ۱۳۱۶ بر اساس قانون تقسیمات کشوری مصوب مجلس شورای ملی ، کشور به ۱۰ استان و ۴۹شهرستان تقسیم گردیدکه هر شهرستان شامل چند بخش و هر بخش شامل چند دهستان می گردید .خراسان نیز به ۷شهرستان بجنورد ، بیرجند، سبزوار، قوچان، گناباد ، مشهد و تربت حیدریه تقسیم شد .
در سال ۱۳۲۹شهرستانهای درگز . نیشابور ، فردوس و کاشمر نیز تشکیل شد .و شهرستانهای استان به ۱۱ شهرستان ارتقاء یافت .
 
درسال ۱۳۳۵ شهرستان درگز ضمیمه قوچان گردید و دو شهرستان تربت جام و طبس به وجود آمدند . در سال ۱۳۳۹ مجددا درگز به شهرستان تبدیل شد . و شهرستانهای شیروان و اسفراین نیز ایجاد شدند . در سال ۱۳۵۴  بخش باخرز تربت جام به مرکزیت شهر تایباد از بخش به شهرستان تبدیل شد . در سال ۱۳۵۹ نام آن به تایباد تغییر یافت .
همچنین در سال ۱۳۵۹ بخش قائنات شهرستان بیرجند به شهرستان قائنات تبدیل شد و تا سال ۱۳۶۲ خراسان شامل ۱۷ شهرستان و ۵۳ بخش و ۲۱۱دهستان بوده است .
پس از تصویب قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری در مجلس شورای اسلامی به تاریخ ۱۵/۴/۱۳۶۲ و آیین نامه اجرایی آن در تاریخ ۲۲/۷/۱۳۶۳ مراحل اجرایی آن شروع و ابتداتامرحله اول آن یعنی کارشناسی و بررسی و پیشنهاد دهستانها آغاز گردید و در آبان ماه ۱۳۶۴ با حضور کلیه کارشناسان تقسیمات کشوری مراکز استانهای کشور در مشهد مقدس ، عملیات دهگردشی ، معاینه محلی ، کارشناسی و جمع بندی و پیشنهاد دهستانهای شهرستان مشهد به عنوان نمونه در کل کشور انجام پذیرفت و دهستانهای دیگر شهرستانها نیز پس ازآن مورد بررسی و کارشناسی و پیشنهاد قرار گرفت و به تدریج مورد تصویب هیات محترم دولت واقع شد به طور که تا پایان سال ۱۳۶۵خراسان دارای ۲۱۳ دهستان گردید .
با پایان یافتن مرحله اجرا ی مرحله اول این قانون ، تشکیل شهرستانهای نهبندان ، سرخس و خواف در تاریخ ۱۴/۵/۱۳۶۸ و چناران در ۱۴/۱/۶۹ همزمان با بخشهای شوسف ، مرز داران ، سنگان ، و گلبهار به تصویب رسید . ایجاد بخشهای ابخرز در شهرستان تایباد ، سربیشه در بیرجند ، سرحد در شیروان ، جوین ورودآب و خوشاب دزر سبزوار ، میان جلگه در نیشابور ، زیر کوه در قائنات ، فاروج در قوچان و جلگه زاوه در تربت حیدریه نیز به تدریج به تصویب رسید و در پی آن تابعیت دهستانهای استان در شهرستانهای استان به ۲۱و تعدادبخشها به ۶۷رسید .
ایجاد شهرستان فریمان نیز در سال ۱۳۷۲ همراه با بخش قلندر آباد مورد تصویب واقع شد و بخشهای زوزن همراه دهستان کیبرو بستان در شهرستان خواف و نیم بلوک در قائنات ، بخش نصر آباد همراهدهستان کاریزان در تربت جام ، بخش گرمخان بادهستان گرمخان در شهرستان بجنورد ، بخش رخ با دهستان رقیچه در تربت حیدریه ، کاخک در گناباد و بخش رضئیه و دهستان کنه بیست در شهرستان مشهد ، بتدریج تصویب و ابلاغ شد.
در تاریخ ۲۱/۳/۱۳۷۴ ایجاد شهرستان بردسکن همراه با بخش انابد و دهستان درونه آن مورد تصویب قرار گرفت . ایجاد شهرستان جاجرم نیز در تاریخ ۴/۲/۷۶ به تصویب رسید .
در حال حاضر استان خراسان شامل ۲۴ شهرستان ، ۶۰ شهر ، ۷۷بخش ، ۲۲۵دهستان ، ۴۵۵۵روستا (آبادیهای دارای بیش از ۲۰  خانوار جمعیت ) ۲۱۱۱۳مزرعه و ۴۲۰۰مکان است .
 
جمعیت استان
جمعیت و اهمیت آن
خراسان از گدشته های دور یکی از مراکز پر اهمیت و بزرگ جمعیتی ایران زمین محسوب می شده است و شهرهای بزرگ آن چون : نسا  ، ابیورد ، نیشابور ، بیهق ، اسفراین و… شهرتی گسترده داشته اند .با نگاهی به تاریخ این سرزمین پهناور پی می بریم که در گذشته شهرها ی مرو ، سمرقند، بخارا ، هرات ، بلخ وبامیان نیز در قلمرو آن واقع بوده که متاسفانه در طول تاریخ از آن جدا شده اند . همچنین حوادث ناگوار ودلخراشی چون حمله مغولان ، تیموریان ، ازبکها و تاتارها ، جمعیت آن را دستخوش نوسانات زیادی کرده است ، چنانکه گاه به کلی نواحی پر جمعیت و آباد آن ، جمعیت خود را از دست داده است ، ولی بنا به موقعیت خاص خود دوباره به مرکز بزرگ جمعیتی تبدیل شده است و همچنان پر آوازه به حیات خود ادامه داده است .
سیر تکوینی جمعیت برای تمامی شهرها ی خراسان یکسان نبوده است زیرا مراکز بزرگ جمعیتی چون نیشابور و سبزوار با تمام فراز و نشیبهایی که در طول تاریخ داشته اند ، موقعیت جمعیتی خود را همواره حفظ کرده اند در حالی که برخی شهرهای بزرگ نظیر سرخس و اسفراین که از قدمت تاریخی برخوردارند ، نتوانسته اند موقعیت گذشته خود را حفظ کنند .
سایر شهرهای کهنسال خراسان نیز دارای موقعیت جمعیتی خوبی بوده اند ، از جمله قوچان –که در طول تاریخ بارها تغییر محل داده – و درگز که در گذشته دارای موقعیت تجار ی مهم و جمعیت فراوانی بوده ودر سال ۱۲۹۰ هجری قمری حدود ۱۸ هزار نفر جمعیت داشته است .
بیرجند نیز در سال ۱۲۸۷ هجری قمری حدود ۱۵ هزار نفر جمعیت داشته و شهر مشهد در سال ۱۰۳۱ هجری قمری حدود یکصد هزار نفر را در خود جای داده بوده است که به سبب موقعیت زیارتی –سیاحتی خود به سرعت بر جمعیت آن افزوده شده است به طوری که در سرشماری سال ۱۳۷۵ پس از تهران بزرگ ، دومین مقام جمعیتی کشور را به خود اختصاص داده است .
کلیات جمعیت استان و نسبتهای آن در آخرین سرشماری
در سرشمار ی نفوس و مسکن سال ۱۳۷۵ جمعیت استان خراسان ۶۰۴۷۱۶۹تن اعلام شد که از ترکیب ۳۰۳۶۹۹۶مرد و۳۰۱۰۱۷۳زن و در مجموع ۱۲۸۱۸۶۴خانواده تشکیل شده است . بعد خانوار در این استان ۷/۴ نفر ونسبت جنسی جمعیت آن ۶/۱۰۰ نفر مرد در برابر زن بوده است .
تعداد شهرنشینان ۳۴۳۴۹۲۶ نفر و ساکنان روستاها ۲۶۱۲۲۵۳نفر بوده اند . ۲/۳۷ %این جمعیت در شهرستان مشهد ، ۸/۱۸ % در شهرستانهای شمالی ، ۵/۳۲ % در شهرستانهای مرکزی و تنها ۵/۱۱ % در شهرستانهای جنوبی – که بیش از نیمی از وسعت استان را در بر گرفته –سکنی گزیده اند .
همچنین ۹/۸۰ % جمعیت استان راجمعیت ۶سال به بالا تشکیل داده اند که این نسبت در نقاط شهر ی۳/۸۸ % و در نقاط روستایی ۸/۷۰ % بوده است .
رشد جمعیت
نتایج سرشماری سال ۱۳۷۵ در مقایسه با سرشماری سالهای گذشته ، کاهش شدد میزان رشد جمعیت را نشان می دهد به طوری که جمعیت استان خراسان از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۵ حدود ۲۲در هزار از سال ۱۳۴۵تا ۱۳۵۵ حدود ۲۶ در هزار و از سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ حدود ۴۹ در هزار رشد کرده حال آنکه در سرشماری سال ۱۳۷۰ این رشد به ۲۶ در هزار تنزل داشته و در سرشماری سال ۱۳۷۵ نسبت به سال ۱۳۷۰ مان رشد به ۱۹ در هزار کاهش یافته است .
بررسی دقیق این نوسان ، نشانگر حضور مهاجران افغانی و جنگ تحمیلی و همچنین بالا بودن میزان ولد در سالهای اول بعد از انقلاب اسلامی (۱۳۶۰ تا۱۳۶۵ ) است . در سالهای پس از ۱۳۷۰ تعدادی از مهاجران به سرزمین خود بازگشته اند و همچنین در ار برنامه های تنظیم خانواده ، رشد جمعیت از ۴۹ در هزار در سرشماری ۱۳۶۵ به ۱۳ در هزار در سرشماری ۱۳۷۵ رسیده است .
نسبت جنسی
در سال ۱۳۴۵ نسبت جنسی جمعیت استان ۶/ ۱۰۴ مرد در مقابل ۱۰۰ زن بوده است . در سال ۵۵ در شهرها در برابر ۷/۱۰۴ مرد ۱۰۰زن و در روستاها ۷/۱۰۲ زن زندگی می کرده اند که در مقایسه با کل کشور رقم کمتری را نشان می دهد و نشانگر مهاجرت مردان جویای کار به دیگر استانها بوده است . از سال ۱۳۵۵ به بعد این نسبت کاهش می یابد و در سال ۱۳۶۵ به ۱۰۳ نفر میرسد در حالی که در سطح کشور این نسبت ۱۰۵ نفر به ۱۰۰ نفر بوده که دلیل آن مهاجرتهای مردان به این استان بوده است .
این تحول زمان ییشتر جلب توجه می کند که آمار نشانگر تغییر آن از ۱۰۵ نفر مرد در مقابل ۱۰۰ زن در سال ۱۳۵۵ به ۶/۱۰۰ مرد در مقابل ۱۰۰ زن در شهرها ودر روستاها ۳/۱۰۳ مرد در برابر ۳/۹۷ زن در سال ۷۵ است .مقایسه ترکیب خانوار و جمعیت استان در سالهای بین ۷۰ و ۷۵ نشان می دهد که بعد خانوار شهری و روستایی کاهش یافته که نتیجه پایین آمدن میزان زاد وولد و نشانگر موفقیت در برنامه های تنظیم خانواده است .
ترکیب سنی جمعیت
با توجه به نحوه تقسیم گروههای سنی به دوران آمادگی (تا۱۴سال) ، دوران فعالیت (۱۵ تا ۶۰ سال ) و دوران استراحت ( بالاتر از۶۰ سال ) درصد سنی جمعیت خراسان در سرشماری ۱۳۶۵ بدین ترتیب بوده است:
۴۷ % جمعیت استان در گروه سنی تا۱۴ سال ، ۵/۴۹ %در گروه سنی تا ۶۰ سال و ۳/۳ % بالاتر ا۶۰ سال بوده اند . در حالی که این نسبتها در سطحکشور این گونه بوده است گروه ۱۴ سال ۵/۴۵% گروه تا۶۰سال ۵/۵۱%و بالاتر از ۶۰ سال ۳%.
جمعیت شهری و روستایی :جمعیت ساکن درز شهرها از نظر توزیع و پراکندگی ، تراکم ، شیوه های زندگی، ترکیب و رشد با جمعیت روستایی تفاوت دارد .
جمعیت شهری در اغلب کشورهای جهان نسبت به جمعیت روستایی در حال رشد و توسعه است . در استان خراسان نیز وضع بدین منوال بوده است . در اولین سرشماری جمعیت و مسکن کشور جمعیت شهری خراسان  21% از کل جمعیت بوده ، در حالی که در سال ۱۳۷۰ به حدود ۵۱ %و در سال ۱۳۷۵ به ۶/۵۶%رسیده است .
افزایش جمعیت شهری لاوه بر مهاجرت روستاییان به شهرها ناشی از تبدیل برخی روستاهای بزرگ به شهر نیز بوده است در چند سال اخیر ، تقریبا جمعیت روستایی در کلیه شهرستانهای استان کاهش یافته و میزان رشد جمعیت روستایی ۳/۲% در سال بوده است در شهرستانهای مرزی شرق خراسان کاهش جمعیت روستایی ناشی از بازگشت مهاجران افغانی بوده وحتی روستاهای شهرستان مشهد سکنی داشتند این کاهش در سایر شهرستانها یاستان به علت مهاجر فرستی روستاها و تبدیل تعدادی از نقاط روستایی به شهر بوده است توریع جمعیت شهری و روستایی استان در مقایسه با جمعیت کشور طبق جدول زیر می باشد :
 
سال سرشماری     کل کشور    استان خراسان
    درصد شهر ی    درصد روستایی     درصد شهری     درصد روستایی
۱۳۵۵    31    69    4/21    6/78
۱۳۶۵    54    46    4/48    7/51
۱۳۷۰    4/56    6/43    51    49
 
تراکم جمعیت
مرقد منور حضرت ثامن الائمه (ع) و جاذبه های شهر مشهد جمعیتی معادل ۲میلیون تن یعنی یک سوم جمعیت استان را گرد بارگاه ملکوتیش حمع کرده است و جمعیت نسبی بیش از ۱۷۰ نفر در هر کیلومتر مربع را در مشهد موجب شده است .
شکوفایی اقتصاد کشاورزی و وجود فرصتهای شغلی مناسب موجب شده تا شهرستانهای نیشابور ، قوچان ، کاشمر و شیروان ، بیش از ۴۰ هزار نفر در هر کیلومتر مربع ، شهرستانهای چناران ، تایباد . تربت جام ، بجنورد. اسفراین و سبزوار جمعیت نسبی بیش از ۲۰ نفر در هر کیلومتر مربع و شهرستانهای فریمان . در گز ، رخ ، خواف ، و گناباد جمعیتی بیش از ۱۰ نفر در هر کیلومتر مربع را در خود جای دهند .اما شهرستانهای وسیع و نیمه کویری و صحرایی قاینات ، بیرجند .بردسکن و فردوس کمتر از ۱۰ نفر در هر کیلومتر مربع و شهرستانهای طبس و نهبندان جمعیتی حدود یک نفر در هر کیلومتر مربع را پذیرا بوده اند که نشانگر وسعت زیاد ، اراضی غیر قابل کشت و نبود فعالیتهای اقتصادی مناسب در آنها می باشد . می توان گفت که هر چه از شهرستان مشهد به جانب غرب و جنوب غرب پیش می رویم از تراکم کاسته و در نتیجه پراکندگی آبادیها بیشتر می شود .
 
 
جمعیت شهرستانها
مقایسه سرشماری سالهای ۱۳۶۵ و ۱۳۷۰ نشان میدهد که سالهای ۱۳۷۰ تا۱۳۷۵ جمعیت شهرستانهای مرزی چون نهبندان ، خواف . تایباد، تربت جام وشهرستانهای نزدیک به مرز چون فریمان و قوچان به طور چشمگیری کاهش داشته است . شهرستان بیرجند و نهبندان در سرشماری سال ۱۳۷۵ نسبت به سال ۱۳۶۵ سالیانه به میزان ۷/۱۲- در هزار ، تایباد ۵/۹-، قوچان۸-، تربت جام ۱/۳- رشد منفی داشته اند و در نهبندان نیز در ۵ساله ۷۰تا۷۵ ، رشد جمعیت منفی و برابر ۷- در هزار بوده است . کاهش جمعیت این شهرستانها بیشتر ناشی از بازگشت مهاجران افغانی و جنگ تحمیلی و نیز مهاجرت اهالی آنها به شهرستانهای بزرگی چون مشهد و تهران بوده است .
شهرستانهای طبس و سرخس از میزان رشد سالیانه بالایی برخوردار بوده اند که بیانگر سرمایه گذاری های عمده سالهای اخیر در این دو شهرستان است .
شهرستان مشهد به رغم بازگشت عده کثیری از مهاجران افغانی و جنگ تحمیلی مقیم این شهرستان ، افزایش جمعیت داشته و رشد جمعیت آن از ۲/۳۵در هزار در سال۱۳۷۰ به ۳/۳۷در هزار در سرشماری سال ۱۳۷۵ رسیده است اما مقایسه سالهای ۶۵تا۷۵نشانگر کاهش رشد جمعیت است رشد جمعیت سالیانه شهرستان در دهه ۵۵تا۶۵حدود۸۹در هزار و در دهه۶۵تا۷۵حدود۸/۲۳در هزار بوده است .
بین سالهای ۷۰ تا۷۵شهرستانهای نیشابور، بجنورد ، تربت حیدریه و سبزوار رشد جمعیت تقریبا متعادلی داشته اند.
 
سواد
بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۷۵ حدود۹/۸۰%از جمعیت ۶سال به بالا استان با سواد بوده اند با سوادان ۶ساله و بالاتر جمعیت شهری استان ۴/۸۸ %و روستایی۸/۷۰%بوده است . مقایسه میزان با سوادان استان در سال ۱۳۷۵ با سالهای گذشته نشان می دهد که درصد سواد آموزی از سال ۱۳۵۵ به طور مستمر نهضت سواد آموزی و همچنین توجه به توسعه امکانات آموزشی و خدمات تحصیلی برا ی افراد لازم التعلیم استان است .
 
زمینه های اشتغال
از مجموع ۴۴۷۲۵۲۸نفر جمعیت ۱۰ ساله به بالا ی استان در سال ۱۳۷۵ حدود ۱۶۶۰۲۰۸نفر از نظر اقتصادی فعال بوده اند از این تعداد حدود ۱۵۴۵۲۴۹نفر یعنی ۱/۹۳%را جمعیت شاغل تشکیل می دهند .
میزان بیکاری در جمعیت استان ۹/۶%بوده است که این میزان در نقاط روستایی ۲/۷%و در نقاط شهری ۶/۶و نزد مردان ۷/۵وبرای زنان ۳/۱۳ بوده است .درصد جمعیت شاغل به جمعیت فعال (۱۰سال به بالا) استان ، از حدود ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵ بتریج کاهش یافته و از ۴/۳۶%به۵/۳۴%رسیده است .
مقایسه درصد شاغلان در بخشها یمختلف اقتصادی در سال ۱۳۷۵ با سالهای قبل از آن نشانگر آن است که ترکیب اشتغال طی این سالها تا حدودی تغییر کرده است : در حالی که در سال ۱۳۶۵ حدود ۶/۳۳ %از کل شاغلان در بخش کشاورز ی و دامپروری اشتغال داشته اند در سال ۱۳۷۵ شاغلان این بخش به ۶/۲۹%کاهش یافته است و سهم بخشهای معدن ، صنعت ، آب وبرق، گازو خدماتاز مجموع کل شاغلان افزایش داشته است . سهم شاغلان در بخش ساختمان نیز چون بخش کشاورزی و دامپروری کاهش پیدا کرده است .
 
مسکن
در سال ۱۳۷۵ تعداد کل واحدهای مسکونی استان (شهری و روستایی) ۱۱۱۱۶۱۱واحد بوده است که از این تعدا ۸/۱۴%دارای یک اتاق ،۲/۵۰%دارای ۳تا۴اتاق و ۵/۳۴%دارای بیش از ۵اتاق بوده اند .
 2/73%خانوارهای ساکن استان در سال۱۳۷۵ مالک واحد مسکونی خود بوده و ۵/۱۵ %اجاره نشین بوده اند .
مقایسه این نتاج باسرشماری سال ۱۳۶۵ نشان می دهد که متوشط رشد سالانه واحدهای مسکونی حدود ۲%بوده ، در حالی که رشد سالانه تعداد خانوار طی سالهای ۶۵-۱۳۷۵حدود ۶/۱%بوده است .
در سال ۱۳۶۵ امکان استفاده خانوارهای ساکن در واحدهای مسکونی استان از آب لوله کشی حدود ۱/۶۹%،برق۵/۷۵%، تلفن۲/۷%،و گاز ۸%بوده است .
این ارقام در سال ۱۳۷۵ چنین بوده است :آب۱/۸۷%،برق۹۱%،تلفن۲۶%، گاز ۲/۴۷%که نشانگر توجه به خدمات عمومی است .
دانلود کتاب






مطالب مشابه با این مطلب

    دانلود کتاب طاق

    دانلود کتاب طاق ۳٫۳۳/۵ (۶۶٫۶۷%) ۶ امتیازs کتاب ” طاق روستایی در دامنکوه دامغان” در ۱۷۴ صفحه وزیری تهیه شده است که ۱۲ صفحه پایانی آن شامل تصاویری رنگی از روستا می باشد .

    معرفی شهر تاریخی زرقان

    معرفی شهر تاریخی زرقان ۴٫۲۵/۵ (۸۵٫۰۰%) ۴ امتیازs معرفی شهر تاریخی زرقان/ معرفی شهر تاریخی زرقان/ معرفی اجمالی بخش زرقان: بخش زرقان یکی از بخش‌های ۵ گانه شهرستان شیراز می‌باشد. مرکز آن شهر زرقان است که در ۲۵ کیلومتری شیراز واقع شده است (نزدیک‌ترین […]

    چشم اندازهای شگفت انگیز دنیا

    چشم اندازهای شگفت انگیز دنیا ۵٫۰۰/۵ (۱۰۰٫۰۰%) ۱ امتیاز     چشم اندازهای شگفت انگیز دنیا دنیا پر از مکان ها و دیدنی های باورنکردنی ، اما واقعی است. این مکان ها آن قدر جالب و شگفت انگیز هستند که می توانند توجه هر […]

    مقاله جزایر ایرانی خلیج فارس

        وقتی در اکثر نقاط کشور مردم از برف و سرما در مضیقه قرار می گیرند، بیشتر جزایر خلیج فارس دوره آب و هوای دلپذیرشان را سپری می کنند. گیاهان و  گل های خاص آن دوره زیبایی و شکوفایی را تجربه می کنند […]

    اطلاعاتی درباره “اورست”

    قله اورست با ارتفاع ۸۸۴۸ متر از سطح دریا ، بلندترین نقطه زمین محسوب میشود . این کوه که در جنوب قاره آسیا در بخش های مرزی نپال و چین بوده ، یکی از قله های رشته کوه هیمالیاست که به بام دنیا نیز […]

    همه چیز در مورد کشور نروژ

    همه چیز در مورد کشور نروژ ۵٫۰۰/۵ (۱۰۰٫۰۰%) ۱ امتیاز همه چیز درباره مهاجرت به بهترین کشور دنیا ! نروژ کشوری در شمال اسکاندیناوی است که از سوی سازمان ملل، عنوان بهترین و بالاترین استانداردهای زندگی در دنیا را به خود اختصاص داده است.نروژ، […]




هو الکاتب


پایگاه اینترنتی دانلود رايگان كتاب تك بوك در ستاد ساماندهي سايتهاي ايراني به ثبت رسيده است و  بر طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران فعالیت میکند و به هیچ ارگان یا سازمانی وابسته نیست و هر گونه فعالیت غیر اخلاقی و سیاسی در آن ممنوع میباشد.
این پایگاه اینترنتی هیچ مسئولیتی در قبال محتویات کتاب ها و مطالب موجود در سایت نمی پذیرد و محتویات آنها مستقیما به نویسنده آنها مربوط میشود.
در صورت مشاهده کتابی خارج از قوانین در اینجا اعلام کنید تا حذف شود(حتما نام کامل کتاب و دلیل حذف قید شود) ،  درخواستهای سلیقه ای رسیدگی نخواهد شد.
در صورتیکه شما نویسنده یا ناشر یکی از کتاب هایی هستید که به اشتباه در این پایگاه اینترنتی قرار داده شده از اینجا تقاضای حذف کتاب کنید تا بسرعت حذف شود.
كتابخانه رايگان تك كتاب
دانلود كتاب هنر نيست ، خواندن كتاب هنر است.


تمامی حقوق و مطالب سایت برای تک بوک محفوظ است و هرگونه کپی برداری بدون ذکر منبع ممنوع می باشد.


فید نقشه سایت


دانلود کتاب , دانلود کتاب اندروید , کتاب , pdf , دانلود , کتاب آموزش , دانلود رایگان کتاب

تمامی حقوق برای سایت تک بوک محفوظ میباشد

logo-samandehi