دو قلو زایی و چند قلو زایی

این ناهنجاری ناشی از تحریک تخمک گذاری توسط تجویز گنادوتروپین های انسانی به زنانی است که دچار نارسایی اوولاسیون (تخمک گذاری) هستند و یا ناشی از درمان زنان با لقاح داخل آزمایشگاهی و انتقال جنین میباشد.

در آمریکا از هر ۸۵ بارداری یک دوقلو (TWINS)از هر ۸۱۰۰ بارداری یک سه قلو (TRIPLETS)، از هر ۷۲۹۰۰۰ بارداری یک چهار قلو (QUADRUPLETS) و از هر ۶۵۶۱۰۰۰۰ بارداری یک چند قلو (QUINTUPLETS) به دنیا می‏آید .

اگر دوقلو ها از دو زیگوت (سلول تخم) به وجود آمده باشند آنها را دوقلوی دو تخمی یا غیر همسان DIZYGOTIC TWINS می‏نامند و اگر منشا آنها یک زیگوت (یک سلول تخم) باشد به آنها دو قلوی تک‏تخمی یا همسان MONO ZYGOTIC TWINS می‏گویند .

بر اساس منشا و نحوه ایجاد دو قلو ها وضعیت پرده‏ها و جفت‏ها فرق می‏کند. میزان دوقلوهای تک تخمی به سن مادر چندان ارتباطی ندارد ولی با افزایش سن مادر میزان تشکیل دوقلوی دو تخمی زیاد می شود . وراثت هم میزان شیوع دوقلوی دو تخمی را بر خلاف تک‏تخمی تحت تاثیر قرار می دهد.

دوقلوی دو تخمی (DZ)

چون باروری دو تخمک توسط دو اسپرم مختلف صورت می گیرد، دوقلو ممکن است از یک جنس یا از جنس مخالف (پسر و دختر) باشند و به همین دلیل شباهت آنان مانند برادر و خواهر معمولی است. تنها وجه مشترک آنان این است که همزمان در رحم مادر بوده‏اند. خطر امکان تکرار پدیده چند زایی در چنینی خانواده هایی ۳ برابر خانواده های معمولی است .

دوقلوی تک تخمی (MZ)

در این حالت فقط یک اووم (تخمک) بارور شده و یک زیگوت تکامل یافته است بنابر این دوقلو های تک تخمی همیشه همجنس هستند و از لحاظ ژنتیکی شباهت ظاهری زیادی به هم دارند . تفاوت های آنها به دلیل عوامل محیطی مثل تفاوت خونرسانی و آناستوموز عروق جفتی است . در اواخر هفته اول دوقلوهای تک تخمی از تقسیم توده سلول داخلی به دو رویان(جنین) اصلی به وجود می‏آیند . سپس هر رویان، داخل کیسه آمنیوتیک خود (کیسه آب)، با یک کیسه کوریونی و جفت مشترک به تکامل ادامه می دهد. در موارد نادری توده ۸ سلولی در ابتدای مسیر تکامل از هم جدا می شوند در این صورت ۲ آمنیون و ۲ کوریون دارند با جفت مشترک یا جدا. اگر جدا شدن دو قلو ها در هفته دوم اتفاق بیافتد یک کیسه آمنیون و یک کیسه کوریون دارند و میزان مرگ و میر این نوزادان به ۵۰ درصد میرسد و ندرتاٌ زنده به دنیا می آیند چون غالباٌ طناب نافی آنقدر دچار پیچیدگی می شود که جنین از کم‏خونی می‏میرد .

انواع دیگر چند زایی :

انواع سه قلو :
۱- اگر زیگوت ( تخم) یکی باشد سه قلو همسان هستند .
۲- اگر زیگوت‏ها دو تا باشند، در این حالت یک دوقلوی همسان و یک نوزاد جدا وجود دارد .
۳- اگر زیگوت‏ها ۳ تا باشند، از لحاظ جنسیت می‏توانند یکسان یا متفاوت باشند .

همچنین در مورد ۴ قلوها و ۵ قلوها و ۶ قلوها و ۷ قلوها چنین توضیحی وجود دارد .

    حقایقی جالب در مورد چندقلوها :

۱ – بیشترین وزن هنگام تولد پنج قلوها مربوط به خانواده ویلکینسونز در آمریکا بوده که نزدیک ۱۰ کیلوگرم روی هم وزن داشته اند.
۲ – هم اکنون نزدیک ۱۰۰ سری ۵قلو در ایالات متحده زندگی می‏کنند.
۳ – والدین پنج‏قلوها نزدیک به ۳۵۰۰۰ پوشک بچه باید تعویض نمایند.
۴ – اولین سری از پنج‏قلوها در سال ۱۸۷۵ در ایالات متحده به دنیا آمد که هیچ کدام زنده نماندند.

چگونه شانس دو قلوزایی خویش را افزایش دهیم

بسیاری از زوجین در تلاش اند که فرزاندان دوقلو داشته باشند، آنان دلایل متفاوتی دارند از جمله اینکه دوست دارند فرزندان آنها خواهر یا برادر همسن داشته باشند و یا اینکه تمایل دارند خانواده ای بزرگ داشته باشند. از طرفی احتمال دوقلوزایی بسیار اندک است (۳%) در ایالت متحده حدود ۳% از کل حاملگی های سالانه را چند قلویی به خود اختصاص می دهد. در صورتیکه شما یکی از ویژگیهای زیر را داشته باشید شانس دو قلو زایی شما نسبت به سایرین افزایش خواهد یافت:

داشتن فرزند دو قلو در خانواده بویژه در خانواده مادری. اگر شما تجربه حامگی دو قلویی داشته اید شانس دو قلوزایی شما حداقل ۴ برابر افزایش نشان خواهد داد.
پس از نژاد اروپایی، نژاد آفریقایی بیشترین شانس دو قلو زایی را دارند. نژاد آسیایی کمترین شانس دو قلوزایی را دارد.
قد بلند بودن، تغذیه مناسب و حتی داشتن اضافه وزن شانس دو قلو زایی را افزایش می دهد، برخی از مطالعات نشان داده اند که زنان با شاخص توده بدنی (BMI)  بی ام آی ۳۰ و یا بالاتر شانس دو قلویی زایی آنان افزایش می یابد. با در نظر داشتن این نکته که میزان شاخص توده بدنی مناسب برای زنان در سنین باروری ۲۵-۲۰ است و زنان با بی ام آی ۳۰ و بیشتر در گروه اضافه وزن قرار می گیرند توصیه به اینکار از نظر بهداشتی اقدامی درستی محسوب نمی شود. بنابراین حتما با پزشک خویش مشورت کنید.
تعداد حاملگی های قبلی، زنان با حاملگی ۴ یا بالاتر شانس دوقلو زایی افزایش می یابد.
با اینکه احتمال باروری زنان با افزایش سن آنان کاهش می یابد با این حال در صورت باروری احتمال چند بودن فرزندان آنان افزایش می یابد، تحقیقات نشان داده است احتمال دوقلوزایی زنان۴۰ ساله تا ۷% و زنان ۴۵ ساله تا ۱۷% افزایش نشان خواهد داد.
استفاده از روشهای کمک باروری IVF احتمال چند قلویی را بالا می برد. استفاده از این روش شانس دو قلویی را ۴۰-۲۰% بالا خواهد برد.
داشتن خانواده با تعداد فرزندان بیشتر. این تئوری بر پایه قانون علم ریاضیات است.

روشهای آسان برای افزایش احتمال دو قلویی:

کلیه ویتامین ها مناسب هستند اما ثابت شده است که اسید فولیک شانس دوقلویی زایی را افزایش می دهد. اسید فولیک برای کلیه زنان باردار به منظور جلوگیری از نقایص نوزادی تجویز می شود با این حال میزان مجاز مصرف روزانه آن در دوران بارداری حداکثر ۱۰۰۰ میلی گرم است.
   تغذیه مناسب
مصرف لبنیات: نتایج مطالعه انجام شده توسط یکی از متخصصان باروری نشان داده است که زنانی که در طی دوران بارداری خویش روزانه از لبنیات مصرف می کنند شانس دوقلوزایی آنان نسبت به زنانیکه لبنیات نمی خورند ۵ برابر افزایش نشان می دهد. فاکتور رشد شبه انسولین (IGF) ماده ای که در کبد گاو تولید می شود دلیل این افزایش شناسایی شده است. از طرف دیگر مصرف شیر گاوی که تحت درمان با هورمون rBGH می باشد شانس دوقلوزایی زنان را بالا می برد.
خوردن صدف : صدف حاوی روی است و این ماده میزان تولید اسپرم متحرک و سالم تر را بالا می برد ، بنابراین شانس باروری همزمان دو یا چند تخمک افزایش می یابد. میزان توصیه شده مصرف روزانه روی برای مردان ۱۴ میلی گرم است . سبزیجات با برگ سبز، غلات، حبوبات، دانه ها و جوانه گندم منابع بسار خوبی برای تأمین روی مورد نیاز هستند.
    خوردن سیب زمینی شیرین
بارداری بلافاصله پس از قطع مصرف قرص ضد بارداری احتمال چند قلویی را افزایش می دهد. یک یا دو ماه پس از قطع قرص ضد بارداری، اغلب تخمدانها ۲ تخمک آزاد می کنند.
مصرف کلومیفن سیترات: این قرص به طور معمول برای تحریک تخمک گذاری زنان فاقد تخمک گذاری استفاده می شود. اما مصرف آن برای زنان بدون مشکل تخمک گذاری شانس دو قلوزایی را تا ۳۳% افزایش خواهد داد.
مادرانی که به فرزندان قبلی خویش شیر خود را داده اند. بدین دلیل که میزان پرولاکتین سرمی این زنان بالاتر است و شانس دوقلوزایی آنان افزایش خواهد یافت.
منبع : مهرآسا